Материалдар / Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы сәулет өнері

Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы сәулет өнері

Материал туралы қысқаша түсінік

Кесене – діни құрылыс, белгілі адамдардың құрметіне қабір басына тұрғызылған. 1. Сәулет өнері – Х – ХІІ ғасырларда Қарахан мемлекетінің кезінде өркендеген, дәлел Тараз қаласының маңынан 18 ш жерде салынған Айша Бибі, Бабаджахатунның сияқты сәулет өнерінің ең тамаша туындысы, әрі қарай өркендеуіне Монғол шапқыншылығы үлкен зиян тигізді. Дәлел ХІІІ-ХIV ғасырларға дейін құрылыс нысандары салынбаған. Ал ірі архитектуралық құрылыс жүйелері салына бастаған . мысалы бізге жеткен тамаша сәулет өнері Арыстан баб Қ.А.Иасауи, Көккесене, Алаша хан т.б. кесенелер жатады. Арыстан баб кесенесі Отырардың Батыс жағында 3 км жерде Сырдария өзеніне жақын жерде орналасқан.

Майлыбай Асылзат Алдабергенқызы

17 Наурыз 2024

252

8 рет жүктелген

Қазақстан тарихы Мақала 7 сынып

Материал тегін

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

1 / 32

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Материалдың қысқаша түсінігі

1 слайд
Сыныбы: 7Ә Пәні: Қазақстан тарихы Пән мұғалімі: Майлыбай А.А. № 70 Жалпы білім беретін мектеп

1 слайд

Сыныбы: 7Ә Пәні: Қазақстан тарихы Пән мұғалімі: Майлыбай А.А. № 70 Жалпы білім беретін мектеп

2 слайд
Мына тарихи даталарға сәйкес келетін тарихи оқиғаларды атаңдар . 1312-1342 ж.ж _________________________ _____________________________________ _____________________________________ 1370 жылы ___________________________ _____________________________________ _____________________________________

2 слайд

Мына тарихи даталарға сәйкес келетін тарихи оқиғаларды атаңдар . 1312-1342 ж.ж _________________________ _____________________________________ _____________________________________ 1370 жылы ___________________________ _____________________________________ _____________________________________

3 слайд
Мына тарихи даталарға сәйкес келетін тарихи оқиғаларды атаңдар . 1155 жылы____________________________ _____________________________________ 1348-1362 ж.ж_________________________ _____________________________________ 6 ай _________________________________ _____________________________________

3 слайд

Мына тарихи даталарға сәйкес келетін тарихи оқиғаларды атаңдар . 1155 жылы____________________________ _____________________________________ 1348-1362 ж.ж_________________________ _____________________________________ 6 ай _________________________________ _____________________________________

4 слайд
Тарихи сынақ хат • Мәдениет түрлері _______________ мәдениет және __________ мәдениет. • ХІІІ ғасырда _________ шөлдеп келе жатқанда қыпшақтар _________ сусын берді дейді ол “________”. • Ауыз әдебиетінде кең тараған ертегілер ___________________________________________ _________________________________________________ • Х IV-XV ғ Қазақстанда ру тайпаларының әдеби туындылары ____________ түрінде дамыды. • Аспаптық музыка туындылары ______________________________________ деген күйлері белгілі.

4 слайд

Тарихи сынақ хат • Мәдениет түрлері _______________ мәдениет және __________ мәдениет. • ХІІІ ғасырда _________ шөлдеп келе жатқанда қыпшақтар _________ сусын берді дейді ол “________”. • Ауыз әдебиетінде кең тараған ертегілер ___________________________________________ _________________________________________________ • Х IV-XV ғ Қазақстанда ру тайпаларының әдеби туындылары ____________ түрінде дамыды. • Аспаптық музыка туындылары ______________________________________ деген күйлері белгілі.

5 слайд
1. Ағаштан жасалған ыдыс – аяқ түрлері 2. Зергерлік бұйымдар. Зергер адам – зерлі адам . 3. Ер тоқым.

5 слайд

1. Ағаштан жасалған ыдыс – аяқ түрлері 2. Зергерлік бұйымдар. Зергер адам – зерлі адам . 3. Ер тоқым.

6 слайд
Рухани мәдениет

6 слайд

Рухани мәдениет

7 слайд
«Ойлан тап» № Аты – жөні Еңбектері Не айтылады? 1 Хорезми “ Хұсрау мен Шырын” 2 Дурбек “ Мухаббатнама” 3 Кутб “ Жүсіп - Зылиха”

7 слайд

«Ойлан тап» № Аты – жөні Еңбектері Не айтылады? 1 Хорезми “ Хұсрау мен Шырын” 2 Дурбек “ Мухаббатнама” 3 Кутб “ Жүсіп - Зылиха”

8 слайд
Сабақтың тақырыбы: Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы сәулет өнері.

8 слайд

Сабақтың тақырыбы: Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы сәулет өнері.

9 слайд
Сабақтың мақсаты: • Білімділік: Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы сәулет өнерін, қолданбалы өнер, архитектуралық құрылыс жүйелері туралы білімдерін арттыру. • Дамытушылық: Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру, өз бетімен жұмыс жасауға дағдыландыру, ойлау, іскерлік қабілеттерін дамыту. • Тәрбиелік: Оқушы санасына туған халқына деген құрмет пен мақтаныш сезімін ұялату, ұлттық рух енгізу, тіл мен дін мәдениет мұрасын, тарихын құметтеуге тәрбиелеу.

9 слайд

Сабақтың мақсаты: • Білімділік: Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы сәулет өнерін, қолданбалы өнер, архитектуралық құрылыс жүйелері туралы білімдерін арттыру. • Дамытушылық: Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру, өз бетімен жұмыс жасауға дағдыландыру, ойлау, іскерлік қабілеттерін дамыту. • Тәрбиелік: Оқушы санасына туған халқына деген құрмет пен мақтаныш сезімін ұялату, ұлттық рух енгізу, тіл мен дін мәдениет мұрасын, тарихын құметтеуге тәрбиелеу.

10 слайд
Жоспары: • Сәулет өнері. • Қ.А.Йасауидің кешенді кесенесі. • Алаша хан кесенесі. Көккесене. • Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі. • Отырар. • Қолданбалы өнер. • Пысықтау сұрақтары.

10 слайд

Жоспары: • Сәулет өнері. • Қ.А.Йасауидің кешенді кесенесі. • Алаша хан кесенесі. Көккесене. • Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі. • Отырар. • Қолданбалы өнер. • Пысықтау сұрақтары.

11 слайд
Алаша хан кесенесі, Х-ХІ ғ. Сәулет өнерінің туындысы Арыстан баб кесенесі Айша Бибі кесенесі ХІ-ХІІ ғ Йасауидің кесенесі

11 слайд

Алаша хан кесенесі, Х-ХІ ғ. Сәулет өнерінің туындысы Арыстан баб кесенесі Айша Бибі кесенесі ХІ-ХІІ ғ Йасауидің кесенесі

12 слайд
Йасауидің мүрдесі қойылған жай

12 слайд

Йасауидің мүрдесі қойылған жай

13 слайд
Кітапхана төбесі алты қырлы күмбезбен көмкерілген шұңғыл ойықтарының әсерінен созылыңқы болып көрінетін шаршы бөлме Қазандық – кесененің ортасында орналасқан, 1399 жылы Әмір Темір құйдырған

13 слайд

Кітапхана төбесі алты қырлы күмбезбен көмкерілген шұңғыл ойықтарының әсерінен созылыңқы болып көрінетін шаршы бөлме Қазандық – кесененің ортасында орналасқан, 1399 жылы Әмір Темір құйдырған

14 слайд

15 слайд
К үйдірілген кірпіш бетіндегі өрнек

15 слайд

К үйдірілген кірпіш бетіндегі өрнек

16 слайд
Ұлытауда Қаракеңгір өзенінің оң жағасында орналасқан. Х-ХІ ғ сәулет өнерінің туындысы. Орта Азия сәулет өнерінде кездеспейтін ерекшелік төбесіне баспалдақпен көтеріледі. Қазақтың дәстүрлі оюы таңдай, жүрекше өрнегі қолданылған.

16 слайд

Ұлытауда Қаракеңгір өзенінің оң жағасында орналасқан. Х-ХІ ғ сәулет өнерінің туындысы. Орта Азия сәулет өнерінде кездеспейтін ерекшелік төбесіне баспалдақпен көтеріледі. Қазақтың дәстүрлі оюы таңдай, жүрекше өрнегі қолданылған.

17 слайд
Көккесене – Ақ Орданың астанасы болған. Сығанақ қаласының маңында Төменарық деген жердің солтүстік - батысында 8 км жерде орналасқан. Ерекшелігі: кілем сияқты өрнек үлгісімен өрілген, төбесі күмбез секілді. Бүгінгі күнде тек кесененің жұрнағы қалған.

17 слайд

Көккесене – Ақ Орданың астанасы болған. Сығанақ қаласының маңында Төменарық деген жердің солтүстік - батысында 8 км жерде орналасқан. Ерекшелігі: кілем сияқты өрнек үлгісімен өрілген, төбесі күмбез секілді. Бүгінгі күнде тек кесененің жұрнағы қалған.

18 слайд
Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі - XV ғасырдың екінші жартысында салынған. А.Йасауи кесенесінің Шығыс жағынан 60м жерде орналасқан, 5 бөлмеден тұрады. XIX ғасырдың соңында қираған. Төбесіндегі күмбезі А.Йасауидың кесенесінің ішінен табылған. Қалай келгені белгісіз. 1485 жылы қайтыс болған ол Әмір Темірдің ұлы Ұлықбектің қызы екені жазылған. 1895 ж қараусыздықтан бұзылып кеткен, қалған бөлігі 1950- 1957 ж архиологиялық қазба жұмыстарынан кейін кірпіштері Ахмет Йасауи кесенесіне жөндеуге жұмсалған деген дерек бар. Зерттей келе кесененің астыңғы сағанасында 5 адамның мүрдесі табылған. Ортасындағы Рабиғаның мүрдесі деген болжам бар. Белгісі болса – жолдан жаңылмас, Білімі болса – сөзден жаңылмас. М.Қашқари.

18 слайд

Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі - XV ғасырдың екінші жартысында салынған. А.Йасауи кесенесінің Шығыс жағынан 60м жерде орналасқан, 5 бөлмеден тұрады. XIX ғасырдың соңында қираған. Төбесіндегі күмбезі А.Йасауидың кесенесінің ішінен табылған. Қалай келгені белгісіз. 1485 жылы қайтыс болған ол Әмір Темірдің ұлы Ұлықбектің қызы екені жазылған. 1895 ж қараусыздықтан бұзылып кеткен, қалған бөлігі 1950- 1957 ж архиологиялық қазба жұмыстарынан кейін кірпіштері Ахмет Йасауи кесенесіне жөндеуге жұмсалған деген дерек бар. Зерттей келе кесененің астыңғы сағанасында 5 адамның мүрдесі табылған. Ортасындағы Рабиғаның мүрдесі деген болжам бар. Белгісі болса – жолдан жаңылмас, Білімі болса – сөзден жаңылмас. М.Қашқари.

19 слайд
“ Отырар – даналардың отаны”. “ Рухы өр, тәні бекем, қайсар қала Отырар”. Отырар – археологиялық зерттеу нәтижесінде табылған мешіт, монша сияқты қоғамдық құрылыс орындарының орны табылған, оларды түрлі – түсті әйнек сырлы кірпіштермен безендірілген. Моншалар назар аударарлықтай болған Х ІV- XV ғ. салынған моншалар 13,5х16,5 м болса, кейін 17х15,5 м болған. Астынан қыздырылатын Шығыс моншасы үлгісімен салынған. Түркістан, Тараз, Отырар қалаларында табылған.

19 слайд

“ Отырар – даналардың отаны”. “ Рухы өр, тәні бекем, қайсар қала Отырар”. Отырар – археологиялық зерттеу нәтижесінде табылған мешіт, монша сияқты қоғамдық құрылыс орындарының орны табылған, оларды түрлі – түсті әйнек сырлы кірпіштермен безендірілген. Моншалар назар аударарлықтай болған Х ІV- XV ғ. салынған моншалар 13,5х16,5 м болса, кейін 17х15,5 м болған. Астынан қыздырылатын Шығыс моншасы үлгісімен салынған. Түркістан, Тараз, Отырар қалаларында табылған.

20 слайд

21 слайд
Ескі Отырар

21 слайд

Ескі Отырар

22 слайд

23 слайд

24 слайд
Қолданбалы өнер • Қолданбалы өнер- өнер атаулының ішіндегі ең күрделісі,үлкен шығармашылықты қажет етеді. Кез келген сәулеттік құрылысты жасаған соң әрленуіне көңіл бөлу керек, болмаса шыққан шығын зая кетеді.сондықтан құрылысшылар әдемілеуде қолдынбалы өнерді пайдаланған.Жаңа үлгілері қалыптаса бастады, күмбез шатыр пайда болды. Күйген кірпіштен бір жағын түрлі- түсті әйнек сыр жағылған кірпішті пайдаланды. Оның сыры әлі күнге ашылмаған. Орта ғасырдағы құрылыс материалдарының сапалы жасалуынан сәулет өнерінің жоғары деңгейде болғанын көреміз.

24 слайд

Қолданбалы өнер • Қолданбалы өнер- өнер атаулының ішіндегі ең күрделісі,үлкен шығармашылықты қажет етеді. Кез келген сәулеттік құрылысты жасаған соң әрленуіне көңіл бөлу керек, болмаса шыққан шығын зая кетеді.сондықтан құрылысшылар әдемілеуде қолдынбалы өнерді пайдаланған.Жаңа үлгілері қалыптаса бастады, күмбез шатыр пайда болды. Күйген кірпіштен бір жағын түрлі- түсті әйнек сыр жағылған кірпішті пайдаланды. Оның сыры әлі күнге ашылмаған. Орта ғасырдағы құрылыс материалдарының сапалы жасалуынан сәулет өнерінің жоғары деңгейде болғанын көреміз.

25 слайд
XX – XXI ғ. Сәулет өнері. Астана қаласы.

25 слайд

XX – XXI ғ. Сәулет өнері. Астана қаласы.

26 слайд
Жаңа сабақты бекіту • Сәулет өнері деген қандай өнер? • Алаша хан кесенесі қай жерде, қандай ерекшелігі бар? • Қ.А.Йасауи кесенесін кім салдырған, құрылыс жүйесі? • Археологиялық зерттеуде қандай сәулет өнерінің ескерткіштері белгілі болды? • Отырар қаласынан табылған қоғамдық құрылыс орындарын ата? • Қолданбалы өнер қандай өнер?

26 слайд

Жаңа сабақты бекіту • Сәулет өнері деген қандай өнер? • Алаша хан кесенесі қай жерде, қандай ерекшелігі бар? • Қ.А.Йасауи кесенесін кім салдырған, құрылыс жүйесі? • Археологиялық зерттеуде қандай сәулет өнерінің ескерткіштері белгілі болды? • Отырар қаласынан табылған қоғамдық құрылыс орындарын ата? • Қолданбалы өнер қандай өнер?

27 слайд
Кім ұшқыр? О Т Ы Р А Р 1. Х IV – XV ғасырдағы ертегі? 2. Қ.А.Йасауи кесенесі орналасқан қала? 3. Көккесене қай қаланың маңында орналасқан? 4. Х IV – XV ғасырда салынған кесене? 5. Түрік дәуірінен бастау алған әдебиет? 6. Шығыс елдеріне еліктетіп салынған монша қай қалада табылған?

27 слайд

Кім ұшқыр? О Т Ы Р А Р 1. Х IV – XV ғасырдағы ертегі? 2. Қ.А.Йасауи кесенесі орналасқан қала? 3. Көккесене қай қаланың маңында орналасқан? 4. Х IV – XV ғасырда салынған кесене? 5. Түрік дәуірінен бастау алған әдебиет? 6. Шығыс елдеріне еліктетіп салынған монша қай қалада табылған?

28 слайд
Оқушыларды бағалау № Оқушының аты – жөні Бағасы 1 Анешова А 2 Альжанов А 3 Ахметов Д 4 Бағдар Ж 5 Бақытжан А 6 Бақытжан Г 7 Бек Қ 8 Дүйсенбаева М 9 Камарадинов Б 10 Қанатқали М 11 Қонақбаев Е 12 Молдаш Е 13 Құдайберген Л 14 Тахриддин Б 15 Мейірбеков Е 16 Аман А 17 Нариман Н. 18 Төлебек А. 19 Нұрғазы М.

28 слайд

Оқушыларды бағалау № Оқушының аты – жөні Бағасы 1 Анешова А 2 Альжанов А 3 Ахметов Д 4 Бағдар Ж 5 Бақытжан А 6 Бақытжан Г 7 Бек Қ 8 Дүйсенбаева М 9 Камарадинов Б 10 Қанатқали М 11 Қонақбаев Е 12 Молдаш Е 13 Құдайберген Л 14 Тахриддин Б 15 Мейірбеков Е 16 Аман А 17 Нариман Н. 18 Төлебек А. 19 Нұрғазы М.

29 слайд
Үйге тапсырма §33 Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы сәулет өнері. а) Қожа Ахмет кесенесіне әңгіме жазу ә) Отырар ойранының зардаптары туралы реферат жазу

29 слайд

Үйге тапсырма §33 Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы сәулет өнері. а) Қожа Ахмет кесенесіне әңгіме жазу ә) Отырар ойранының зардаптары туралы реферат жазу

30 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер: • . Қазақстан тарихы анықтамасы 5-11 сынып, 2005 жыл • 2. Қожа Ахмет Йасауи. Байниетова Сәуле 2007 жыл • 3. Батырлар жыры. Көптомдық А. 1986- 1990 жыл • 4. Қазақстан архитектурасы А. 1959 жыл • 5. Қазақ халқының қолөнері А.1995 жыл

30 слайд

Пайдаланылған әдебиеттер: • . Қазақстан тарихы анықтамасы 5-11 сынып, 2005 жыл • 2. Қожа Ахмет Йасауи. Байниетова Сәуле 2007 жыл • 3. Батырлар жыры. Көптомдық А. 1986- 1990 жыл • 4. Қазақстан архитектурасы А. 1959 жыл • 5. Қазақ халқының қолөнері А.1995 жыл

31 слайд
Құм астындағы тарихты сілкіп тастап өткеннен сыр шертер уақыт жеткені қашан, міне сол ата бабаның тарихын ашып зерттеп зерделеу жас ұрпақ сенің қолыңда, елің үшін еңбек ет. Іске сәт!

31 слайд

Құм астындағы тарихты сілкіп тастап өткеннен сыр шертер уақыт жеткені қашан, міне сол ата бабаның тарихын ашып зерттеп зерделеу жас ұрпақ сенің қолыңда, елің үшін еңбек ет. Іске сәт!