Қазақтың ұлттық аспаптары

1 слайд
Сабақтың тақырыбы: Қазақтың ұлттық аспаптары Сабақтың мақсаты: Оқушылардың музыкалық даусын қалыптастыра отырып, өнерге қызығушылығын арттыру, халқымыздың ұлттық музыка аспабының құрылысын меңгере білу, адамгершілік, рухани, мәдени дамуына қол жеткізу. Көрнекіліктер: Слайдтар, музыка аспаптары (домбыра, жетіген, дабыл т.б.), CD дискі. Сабақтың түрі: аралас сабақ Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет, т.б. Сабақтың мазмұны мен өту барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Оқушыларды музыкамен қарсы алу. 3. Қазақтың ұлттық аспаптарымен таныстыру. 4. Ой сергіту. 5. Қорытынды. 6. Үй тапсырмасы.

2 слайд

3 слайд
Үрмелі аспаптар арасында сыбызғы - халық үшін ең сүйікті аспап болып табылады. Ол халықтық музыкалық өнердің ажырамас бөлігіне айналды. Сыбызғы шопандардың отар бағып жүрген кезде жалғыздығын жебейтін аспап ретінде, ал кешкі демалыс мезгілінде музыканттар ол арқылы ескі аңыздар-жырларды айтқан. Сыбызғышылар барлық тойлар мен мерекелердегі құрметті қонақтар болған. Сыбызғының кең таралуы, қолданылуы оның қарапайымдылығымен түсіндіріледі. Сыбызғыны қуыс талдан жасаған, одан үш саңылау ойған. Сыбызғының оңай және тез жасалатынына қарамастан, ойнау жеңіл болмаған. Сыбызғылық күйлер әдетте екідауысты болып келеді. Бір дауыс аспаптан шықса, екінші дыбыс орындаушы-музыканттың тамақты дыбысынан пайда болған.        Осы екі дыбысты қатар орындау техникасын меңгерген адам сыбызғыда ойнай алатын болған. Талдық сыбызғылардан басқа ағаш сыбызғылар да бар. С Ы Б Ы З Ғ Ы

4 слайд
СазсырнайСазсырнай СазсырнайСазсырнай — саздан — саздан жасалған үрлемелі жасалған үрлемелі аспап. Үні ашық, нәзік аспап. Үні ашық, нәзік болады. Сазсырнай болады. Сазсырнай Қазақстан Қазақстан аймағындағы Отырар аймағындағы Отырар қаласында жүргізілген қаласында жүргізілген қазба жұмыстары қазба жұмыстары кезінде табылған. кезінде табылған. Ежелде бұл аспап Ежелде бұл аспап балалар мен балалар мен жасөспірімдер жасөспірімдер арасында кеңінен арасында кеңінен таралған. таралған.

5 слайд
ЖетігенЖетіген ЖетігенЖетіген — шертіп ойнайтын жеті ішегі бар — шертіп ойнайтын жеті ішегі бар музыкалық аспап. Тиектің орнына асықтарды музыкалық аспап. Тиектің орнына асықтарды пайдаланған. XX ғасырда белгілі фольклор пайдаланған. XX ғасырда белгілі фольклор зерттеушісі Болат Сарыбаев жетігенді көне көз зерттеушісі Болат Сарыбаев жетігенді көне көз қариялардың сипаттауы бойынша құрастырып, қайта қариялардың сипаттауы бойынша құрастырып, қайта қалпына келтірді. Ертеде жетіген аспабын жыраулар қалпына келтірді. Ертеде жетіген аспабын жыраулар жиі қолданған — оның әуені аң аулуға шыққанда жиі қолданған — оның әуені аң аулуға шыққанда немесе алыс жорыққа аттанарда сәттілік әкеледі деп немесе алыс жорыққа аттанарда сәттілік әкеледі деп сенген. сенген.

6 слайд
Шаңқобыз — темірден немесе күмістен жасалған сүйір тілшесі бар көне музыкалық аспап. Шаңқобыз басқа атаулармен көптеген халықтарда кездеседі. Оның сирек кездесетін бір түрі — ағаш шаңқобыз — ағашқа бекітілген жіпті тербеу арқылы дыбыс шығарылады. Шаңқобыз тілдік аспаптар тобына жатады. Бұл аспап әртүрлі атпен (Варган, темір қомыз, шаңқобыз және басқалары) көптеген халықтарда, кездеседі. Ол якуттарда, тувалықтарда, хакастарда, қырғыздарда, түркмендерде, өзбектерде, қарақалпақтарда, дұнғанда, башқұрда, қалмақтарда, украиндықтарда, орыстарда және басқа халықтарда бар. Шаңқобыздың құрылымы қарапайым. Ол кішкентай доға түрінде бастары жіңішкеріп келетін темір аспап, бұл доғаға жұқа темір серіппе бекітіледі. Шаңқобызды ерінге қойып, ойнайды. Дыбыс серіппенің тербелісі арқылы шығады. Ауыз қуысы аспап резонаторын атқарады. Шаңқобызды осы жүзжылдықтың 40 жылдарына дейін Қазақстанда кездестіруге болады.

7 слайд
ҚылқобызҚылқобыз Қылқобыз — әлемдегі ысқышпен орындалатын ішекті аспаптардың атасы, қос ішекті көне музыкалық аспап. Қобыздың екі ішегіне және ысқышына аттың құйрық жалының қылы тағылады. Қобыз адамның денесін шымырлатып, жүректі тербейтін қоңыр қою дыбыс береді. Қобыз күйлері халықтың мұңы мен қуанышын, ішіндегі сырын айқын суреттейді. Ерте заманда қобызда жыршылар, бақсылар, емші — балгерлер ойнаған. Қылқобыздың қазіргі заманның түрі — прима қобыз .

8 слайд
ДомбыраДомбыра Домбыра — қазақ халқының кең тараған аспаптарының бірі. Қазақстанның аймақтарына байланысты күйлер «төкпе» және «шертпе» дәстүріне бөлінеді. Домбыра аспабының пішіні де осы орындаушылық мектептерге байланысты жасалынады. Домбыра күйлері — қазақ хақының ішкі жан дүниесін суреттейтін туынды.

9 слайд
Болат Сарыбаев Сарыбаев Болат (1927-1984) – музыкатанушы, өнертану кандидаты. Құрманғазы атындағы Алматы мемлекеттік консерваториясын қобыз класы бойынша бітірген, мұнан соң халық аспаптар кафедрасында дәріс берген, бір мезгілде қазақтың халықтық музыкалық аспаптарын жинау мен зерттеу жөніндегі қызметтермен айналысты. Зерттеушінің дербес жинамасы әртүрлі халықтардың төрт жүзге таман музыкалық аспабын қамтиды, ол сондай-ақ сыбызғы, сырнай, жетіген, шертер, шаңқобыз, дабыл және басқа халықтық қазақ музыкалық аспаптары жинамасының иесі. Ол бұл аспаптарда Ықылас атындағы қазақтың музыкалық аспаптар Музейіне тапсырған. Б.Сарыбаев “Қазақтың халық аспаптары” монографиясында табылған аспаптардың түрін, қатарын, дыбыстық берілімін, ойнау тәсіліне ғылыми сипаттама бере отырып, жіктейді. Бұл зерттеуге бағалы қосымша ретінде Сарыбаевтың көмегімен “Қазақтың музыкалық аспаптары” әдемі альбомы жарық көрді.

10 слайд
Еділ ҚұсайыновЕділ Құсайынов Қазақтың музыкалық көне аспаптарын Қазақтың музыкалық көне аспаптарын шебер меңгерген сазгер, фольклор шебер меңгерген сазгер, фольклор зерттушісі. Ол жетіген, сыбызғы, зерттушісі. Ол жетіген, сыбызғы, сазсырнай, қамыс сырнай, шаңқобыз сазсырнай, қамыс сырнай, шаңқобыз аспаптарымен қатар көмеймен ән аспаптарымен қатар көмеймен ән айтудың әзірше теңдесі жоқ жалғыз айтудың әзірше теңдесі жоқ жалғыз шебері. Көмеймен ән айтушы бір шебері. Көмеймен ән айтушы бір уақытта екі дыбыс шығарады. Бұ тәсіл уақытта екі дыбыс шығарады. Бұ тәсіл түркі халықтарының өнерінде дамыған. түркі халықтарының өнерінде дамыған. Таспада көмеймен ән айтудың екі түрі Таспада көмеймен ән айтудың екі түрі кездеседі — кездеседі — қарғырақарғыра (төменгі (төменгі регистрде) және регистрде) және сығытсығыт (жоғарғы (жоғарғы регистрде). Еділ сақтар мен ғұндар регистрде). Еділ сақтар мен ғұндар дәуірінің мәңгілік әуенін бүгінгі жаңа дәуірінің мәңгілік әуенін бүгінгі жаңа ғасыр музыкасымен жалғастырып, ғасыр музыкасымен жалғастырып, қазақ ұлттық мәдениетін әлемдік қазақ ұлттық мәдениетін әлемдік сахнада жаңғыртып жүрген талант сахнада жаңғыртып жүрген талант иесі. иесі.

11 слайд