Сызықтық және бұрыштық жылдамдықтар 9 сынып
Сызықтық және бұрыштық жылдамдықтар 9 сынып

#1 слайд
Сабақ кезеңдері
1.Топқа бірігейік
2. Қызығушылықты ояту
3. Үй тапсырмасын тексеру
4. Жаңа сабақ
5. Бекіту
1 слайд
Сабақ кезеңдері 1.Топқа бірігейік 2. Қызығушылықты ояту 3. Үй тапсырмасын тексеру 4. Жаңа сабақ 5. Бекіту
#2 слайд
Топқа бөлінейік
2 слайд
Топқа бөлінейік
#3 слайд
“Жауабын тап”
Сөзжұмбақты
шеш
3 слайд
“Жауабын тап” Сөзжұмбақты шеш
#4 слайд
“Ойлан тап”
Анаграммадан
создерді тап
4 слайд
“Ойлан тап” Анаграммадан создерді тап
#5 слайд
.
Техникалық
диктант
5 слайд
. Техникалық диктант
#6 слайд
1.Бізді қоршаған ортадағы үйлер, машиналар, жан-
жануарлар, өсімдіктер, су, дыбыс, ауа, жарық, атомдар
мен молекулалар , радиотолқындар , т.б. ғылым
тілінде ....................... деп аталады.
2. Өзінің сандық мәнімен қоса кеңістіктегі бағытымен
де сипатталатын шамаларды ................ ............. немесе
.......... деп атайды.
3. ............ дегеніміз – жылдамдықтың өзгеру
шапшаңдығын сипаттайтын шама.
4. ............ ауасыз кеңістікте барлық денелер бірдей
түседі деп ұйғарды.
5. Дененің қисық траектория бойымен
қозғалысы .............. ............ деп аталады.
Жауабы
6 слайд
1.Бізді қоршаған ортадағы үйлер, машиналар, жан- жануарлар, өсімдіктер, су, дыбыс, ауа, жарық, атомдар мен молекулалар , радиотолқындар , т.б. ғылым тілінде ....................... деп аталады. 2. Өзінің сандық мәнімен қоса кеңістіктегі бағытымен де сипатталатын шамаларды ................ ............. немесе .......... деп атайды. 3. ............ дегеніміз – жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын сипаттайтын шама. 4. ............ ауасыз кеңістікте барлық денелер бірдей түседі деп ұйғарды. 5. Дененің қисық траектория бойымен қозғалысы .............. ............ деп аталады. Жауабы
#7 слайд
1.Бізді қоршаған ортадағы үйлер, машиналар, жан-
жануарлар, өсімдіктер, су, дыбыс, ауа, жарық, атомдар мен
молекулалар , радиотолқындар , т.б. ғылым тілінде материя
деп аталады.
2. Өзінің сандық мәнімен қоса кеңістіктегі бағытымен де
сипатталатын шамаларды векторлық шамалар немесе
векторлар деп атайды.
3. Үдеу дегеніміз – жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын
сипаттайтын шама.
4. Галилео Галилей ауасыз кеңістікте барлық денелер
бірдей түседі деп ұйғарды.
5. Дененің қисық траектория бойымен қозғалысы
қисықсызықты қозғалыс деп аталады.
7 слайд
1.Бізді қоршаған ортадағы үйлер, машиналар, жан- жануарлар, өсімдіктер, су, дыбыс, ауа, жарық, атомдар мен молекулалар , радиотолқындар , т.б. ғылым тілінде материя деп аталады. 2. Өзінің сандық мәнімен қоса кеңістіктегі бағытымен де сипатталатын шамаларды векторлық шамалар немесе векторлар деп атайды. 3. Үдеу дегеніміз – жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын сипаттайтын шама. 4. Галилео Галилей ауасыз кеңістікте барлық денелер бірдей түседі деп ұйғарды. 5. Дененің қисық траектория бойымен қозғалысы қисықсызықты қозғалыс деп аталады.
#8 слайд
Жаңа сабағымыздың тақырыбы.
Қисықсызықты қозғалыс. Сызықтық
және бұрыштық жылдамдықтар.
Центрге тартқыш үдеу.
8 слайд
Жаңа сабағымыздың тақырыбы. Қисықсызықты қозғалыс. Сызықтық және бұрыштық жылдамдықтар. Центрге тартқыш үдеу.
#9 слайд
Механикада бұрылу бұрышын радианмен
өлшеу келісілген. Радиан — ɭ доғасының
щындығы R радиусына тең болатын φ центрлік
бұрыш.(1.27 – сурет)
Бұрылу бұрышының уақыт өтуімен өзгеруін
бұрыштық жылдамдық арқылы сипаттайды.
Шеңбер бойымен қозғалыс кезінде
қозғалыстың траекториясы да шеңбер
болатыны белгілі. Іргерілмелі қозғалыс
кезінде әрбір нүктенің жылдамдығы
бірдей болады және олар бірдей
аралықты жүріп өтеді. Ал қозғалыс
қисықсызықты болған жағдайда бірдей
уақыт ішінде сыртқы нүктелер ішкі
нүктелерге қарағанда көбірек жол жүреді.
9 слайд
Механикада бұрылу бұрышын радианмен өлшеу келісілген. Радиан — ɭ доғасының щындығы R радиусына тең болатын φ центрлік бұрыш.(1.27 – сурет) Бұрылу бұрышының уақыт өтуімен өзгеруін бұрыштық жылдамдық арқылы сипаттайды. Шеңбер бойымен қозғалыс кезінде қозғалыстың траекториясы да шеңбер болатыны белгілі. Іргерілмелі қозғалыс кезінде әрбір нүктенің жылдамдығы бірдей болады және олар бірдей аралықты жүріп өтеді. Ал қозғалыс қисықсызықты болған жағдайда бірдей уақыт ішінде сыртқы нүктелер ішкі нүктелерге қарағанда көбірек жол жүреді.
#10 слайд
Бұрыштық жылдамдық
Бұрылу
бұрышы
Уақыт
Бұрыштық жылдамдық деп дененің φ бұрылу бұрышының
осы бұрылуға кеткен
уақытқа қатынасымен өлшенетін шаманы айтады. Бұрылу
бұрышы φ әрпімен белгіленеді.
Бұрыштық жылдамдықтың өлшем бірлігіне секундына
радиан алынады: [ ] =
1 рад
1 с
1 рад
1 с
=
Шеңбер бойымен толық бір айналым 2∏ рад-ды құрайды. Нүктенің толық бір
айналым кезіндегі уақыт t = T болғандықтан , бұрыштық жылдамдықты
мына өрнектермен де анықтауға болады:
10 слайд
Бұрыштық жылдамдық Бұрылу бұрышы Уақыт Бұрыштық жылдамдық деп дененің φ бұрылу бұрышының осы бұрылуға кеткен уақытқа қатынасымен өлшенетін шаманы айтады. Бұрылу бұрышы φ әрпімен белгіленеді. Бұрыштық жылдамдықтың өлшем бірлігіне секундына радиан алынады: [ ] = 1 рад 1 с 1 рад 1 с = Шеңбер бойымен толық бір айналым 2∏ рад-ды құрайды. Нүктенің толық бір айналым кезіндегі уақыт t = T болғандықтан , бұрыштық жылдамдықты мына өрнектермен де анықтауға болады:
#11 слайд
Дененің шеңбер бойымен қозғалысын
қарастырғанда, дененің түзусызықты қозғалысын
сипаттайтын жылдамдық та колданыла береді. Бірақ
дененің шеңбер бойымен қозғалысы жағдайында
оны сызықтық жылдамдық деп атау келісілген.
Бұрыштық жылдамдық пен сызықтық
жылдамдықтың жоғарыда
алынған формулалары есеп шығару кезінде жиі
колданылады
Бұрыштық жылдамдық
Жылдамдық
Шеңбер радиусы
11 слайд
Дененің шеңбер бойымен қозғалысын қарастырғанда, дененің түзусызықты қозғалысын сипаттайтын жылдамдық та колданыла береді. Бірақ дененің шеңбер бойымен қозғалысы жағдайында оны сызықтық жылдамдық деп атау келісілген. Бұрыштық жылдамдық пен сызықтық жылдамдықтың жоғарыда алынған формулалары есеп шығару кезінде жиі колданылады Бұрыштық жылдамдық Жылдамдық Шеңбер радиусы
#12 слайд
Дененің түзусызықты қозғалысы сияты қисықсызықты қозғалыс
кезіндегі үдеу жылдамдықтың уақыт ішіндегі өзгерісінің осы
уақыт интервалының шамасына қатынасымен өлшенеді
1. 23- суретте дененің қисықсызықты траектория
бойымен қозғалыс ына мысал келтірілген. Осы
дене уақыт ішінде А нүктеден В нүктеге
орын ауыстырады делік. Дененің бұл
нүктелеріндегі сәйкес жылдамдықтары
және болсын = - векторын
табу үшін векторды өзіне – өзін паралель етіп
А нүктесіне көшіреміз . Сосын азайтқыш
вектордың ұшын азайтқыш вектордың ұшымен
қосамз Сонда вектордың шеңбердің ішкі жағына
қарай бағытталатыны көрініп тұр.
12 слайд
Дененің түзусызықты қозғалысы сияты қисықсызықты қозғалыс кезіндегі үдеу жылдамдықтың уақыт ішіндегі өзгерісінің осы уақыт интервалының шамасына қатынасымен өлшенеді 1. 23- суретте дененің қисықсызықты траектория бойымен қозғалыс ына мысал келтірілген. Осы дене уақыт ішінде А нүктеден В нүктеге орын ауыстырады делік. Дененің бұл нүктелеріндегі сәйкес жылдамдықтары және болсын = - векторын табу үшін векторды өзіне – өзін паралель етіп А нүктесіне көшіреміз . Сосын азайтқыш вектордың ұшын азайтқыш вектордың ұшымен қосамз Сонда вектордың шеңбердің ішкі жағына қарай бағытталатыны көрініп тұр.
#13 слайд
Сөйтіп , шеңбер бойымен бір қалыпты қозғалатын дененің үдеуі
шеңбердің кез келген нүктесінде радиус бойымен оның центіріне
қарай бағытталады . Сондықтан да оны центірге тартқыш үдеу
деп атайды.
Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалатын дене үдеуінің бұл
ерекшелігі 1.24 – суретте көрсетілген. Суреттен үдеу векторының
жылдамдық векторына перпендикуляр екенін көреміз.
Демек, үдеу
векторы
материялық
нүктенің шеңбер
бойымен қозғалу
жылдамдығына
перпендикуляр
болады, яғни
13 слайд
Сөйтіп , шеңбер бойымен бір қалыпты қозғалатын дененің үдеуі шеңбердің кез келген нүктесінде радиус бойымен оның центіріне қарай бағытталады . Сондықтан да оны центірге тартқыш үдеу деп атайды. Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалатын дене үдеуінің бұл ерекшелігі 1.24 – суретте көрсетілген. Суреттен үдеу векторының жылдамдық векторына перпендикуляр екенін көреміз. Демек, үдеу векторы материялық нүктенің шеңбер бойымен қозғалу жылдамдығына перпендикуляр болады, яғни
#14 слайд
Сәйкестендір
1. Бұрыштық жылдамдық
2.Центрлік бұрыш
φ
3. Радиус
R
4. Үдеу
а
5. Жылдамдық
6. Уақыт
7. Ұзындық
t
a)
b)
c)
d)
e)
f )
g)
14 слайд
Сәйкестендір 1. Бұрыштық жылдамдық 2.Центрлік бұрыш φ 3. Радиус R 4. Үдеу а 5. Жылдамдық 6. Уақыт 7. Ұзындық t a) b) c) d) e) f ) g)
#15 слайд
1.
2.
Бос орынды толтыр
3.
4.
5.
15 слайд
1. 2. Бос орынды толтыр 3. 4. 5.
шағым қалдыра аласыз













