«Теңге ілу» — ұлттық ойын.

1 слайд
《 ТЕҢГЕ ІЛУ ҰЛТТЫҚ ОЙЫНЫ 》 Орындаған:Тұрысбеков Нұрболат

2 слайд
ЖОСПАР : 1. Ж А ЛП Ы ШОЛУ 2. ТЕҢ ГЕ ІЛУ О Й Н Ы 3. ЕЛІ М І ЗД Е ТЕҢ ГЕ ІЛУ О Й Ы Н Ы Н Ы Ң Ж А Н Д А Н У Ы

3 слайд
→ Көшпенділердің көптеген спорттық ойындары жекпе-жек өнерінен бастау алады. → Мысалы, «күміс ілу» сайысы - «теңге ілу». Нақтырақ айтсақ ат үстіндегі жігіттер жерден күміс құймалар мен теңгелерді іліп алып отырған. Кім көтерсе – сол жеңімпаз. Бұл сайыс көшпенділердің әскери-ұрыс қимылдарымен тікелей байланысты. → Мысалы, шайқас кезінде жауынгердің жебесі таусылса ат үстінен түспей, оқтан қорғану мақсатында бір жағына қисая садағын оқтап ұрысты жалғастыруы керек болған. Жалпы шолу

4 слайд
Деректерге қарасақ, Александр Македонский Орта Азияға сапары кезінде «теңге алу» сайысын көріп қатты таңғалған. «Міне, жауынгердің нағыз дайындығы!» - деп таңданыпты. Бұл ежелгі көшпенділер ойыны күннен- күнге әлем елдерінің қызығушылығын оятып келеді. Ол керемет күш пен ептілікті талап етеді. «Теңге ілу» сонау замандарда көшпенділердің қиын-қыстау өмірінен және жиі болатын шайқастардың себебінен пайда болса, қазіргі таңда бәсекелестік сипатқа ие болып, спорт түріне айналды. Қазақтың ұлттық ойыны «теңге ілудың» тарихының тамыры тереңде жатыр. Содан бері ойын тәртібі көп өзгеріске ұшыраған жоқ. Сол ереже бойынша әлі күнге дейін шабандоз жерден бағалы заттарды іліп алуы керек. Бастапқыда күміс құймалар болды. Содан кейін тиындар салынған дорбалар ойнатылатын. Бертін келе түрлі-түсті орамалдарға ауысты.

5 слайд
Жігітті ептілікке, жылдамдық пен дәлдікке тәрбиелейтін қазақтың ұлттық ойынының бірі – теңге ілу. Көшпенділер арасында ертеден келе жатқан спорттық сайыстың бұл түрі той-думандарда, алқалы жиындар мен астарда қаумалаған көпшілік алдында ойналған. Негізінен келін түсіру, қыз ұзату және сүндет той секілді думандарда ұйымдастырылады. Теңге ілу – ат құлағында ойнайтын жігіттің мықтылығын ғана емес, жылқысының ұшқырлығын да жұрт алдында сынайды. Соңғы жылдары ұлттық ат спортына ерекше назар аударыла бастаған елімізде бұл ойын түріне де көбірек көңіл бөлініп, спорттық талаптарға сай арнайы ережелері бекітілген.

6 слайд
ТЕҢГЕ ІЛУ ОЙЫН 《》

7 слайд
• Ұзақ  жылдар бойы той-мерекелерде шағын көрсетілім ретінде ғана ойналып келген Теңге ілу еліміздің ұлтжанды азаматтарының күш салуымен Тәуелсіздік жылдары ұлттық спорт ойыны дәрежесіне көтеріле бастады.→ Теңге ілу ұлттық ойынының көп ғасырлық тарихы бар. Бұрынғы кезден бастап тенге ілу қазақ жауынгерлерінің күшін, шеберлігі мен батылдығын тәрбиелейтін жаттығудың маңызды элементі ретінде қарастырылатын. Біздің заманымызда теңге ілу ұлттық ойыны шеберлік пен жылдамдыққа, ең бастысы жылқыға, өз тарихына деген сүйіспеншілікті дамытатын ең әдемі және ең көрнекті ұлттық спорт түрлерінің бірі.

8 слайд
→ теңге ілу тегіс жерде, жұртшылыққа жақсы көрінетін арнайы алаңда ойнатылады. Ойын тәртібі бойынша төреші алдымен белгіленген бес нүктеге (теңге салынған түйіншектердің ара қашықтығы 10 метр) қатар қатар орамалға түйілген теңгелерді тастайды. Ал теңгені іліп алуға дейінгі ұзындық 30 метр. Шүберекке түйілген теңгені шабандоз 150 метр жерден екпіндете шауып келіп, сол ағынымен іліп әкетуге тиіс. Іркіліп тоқтауға, не аттың шабысын бәсеңдетуге болмайды. Қазіргі жарыс ережесіне сай жігіттің ептілігімен қатар шауып өткен уақыты да есептеледі .

9 слайд
ЕЛІМІЗДЕ ТЕҢГЕ ІЛУ ОЙЫНЫНЫҢ ЖАНДАНУЫ ҢГ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜ ⚜

10 слайд
→ 2015 жылы Елорда төрінде Теңге ілуден І Азия чемпионатының жалауы көтерілді. Азияның 8 мемлекетінің спортшылары бақ сынаған алғашқы Азия чемпионатында қазақтың қос саңлақ ұлы талассыз жеңімпаз атанды.  Оңтүстіктің оғланы  Ғалымжан Ізжанов бас жүлдені жеңіп алды. Ақтөбелік Әліхан Бәшімбаев Азияның күміс жүлдесін иеленді. Қола жүлде моңғолиялық қандасымыз Қуатхан Абдолға бұйырды.→ 2007 жылы Теңге ілудің арнайы Ережесі жазылып, ұлттық спорт түрлерінен өткізілген  Қазақстан   чемпионатында алғаш рет ересектер арасында Теңге ілу бәсекесі ұйымдастырылды. → Жастар  арасындағы Теңге ілу бәсекесінің тарихы да 2007 жылдан бастау алады. → 2012 жылы Теңге ілуден алғаш рет жасөспірімдер арасындағы чемпионат ұйымдастырылды.

11 слайд
→ 2017 жылы Жастар арасындағы чемпионат Жамбыл облысында ұйымдастырылды. 11 рет өткен бұл чемпионатта  Әліхан Бәшембаев (Ақтөбе облысы) жеңімпаз атанды. Екінші орын Мағжан Сапарбекке (Оңтүстік Қазақстан облысы) үшінші орын Ерлан Дүйсенбайға (Маңғыстау облысы) бұйырды. → 2017 жылы Теңге ілуден Қазақстан чемпионаты Алматы қаласында «Ұлы дала ойындарымен» бірге өткізілді.  → 2017 жылы Шымкентте 6 рет ұйымдастырылған Қазақстан чемпионатына 1999- 2001 жылы туған жасөспірімдер бақ сынады. ҚР жасөспірімдер чемпионатындағы Теңге ілу бәсекесінің нәтижесінде 1 орынды – Рахат Қамбаров (Оңтүстік Қазақстан облысы),  2 орынды – Заңғар Қойбағаров (Жамбыл облысы), 3 орынды   – Бақытжан Төрехан (Батыс Қазақстан облысы) жеңіп алды.

12 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ !!!