#1 слайд
ҰЛЫ ЖIБЕК ЖОЛЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ

1 слайд

#2 слайд
Ұлы Жiбек жолының ашылуы. Халықаралық сауда жолының тарихы б.з.б. 3– 2 мыңжылдықта рдан,Шығыс Түркiстаннан Иран, Мысыр, Қытай мен Сирияға лазурит пен нефрит тасудан басталады. Б.з.б. 138 жылы Қытайдан император У- дидiң Батыстың беймәлім елдерiне (күн қайда батса, сол жаққа) жiберген елшiлiк керуенi жолға шығады. Ол алғаш рет Қытайдан Орталық Азияға тiке жол тартты. Сапар барысында сауда үшін қолайлы жолдар анықталды. Бұл жолдар Ұлы Жібек жолының негізін қалады.

2 слайд

#3 слайд
Тауарлар •Жібек матасы сауданың басты түрі болды. •Жібек алтынмен бірге халықаралық валюта міндетін атқарды. •Оны патшалар мен елшілерге тарту етті, жалдамалы әскерге жалақы және мемлекеттік қарыздардың өтеуі ретінде төледі.

3 слайд

#4 слайд
•Жібек өзінің әсемдігімен алыс жерлерге тасымалданатын негізгі тауар саналды. •Сонымен қатар иiссу, тәттi тағамдар, женьшень мен маталар, бояу, бағалы тастар, аң терiсi, алтын, күмiс құймалары сияқты бұйымдар да тасылды. • Жiбек жолымен араб арғымақтары, қаршыға, тотықұстар мен түйеқұстар т.б. сатуға әкеліндi.

4 слайд

#5 слайд
Жiбек жолымен ежелгi мәдениет пен өнер туындылары таратылды. Орталық Азия, Түркiстаннан келген музыкант, бишi, акробаттар Қытай императоры мен Византия сарайларында өз өнерлерiн көрсеттi.

5 слайд

#6 слайд
•Жібек жолымен қытайлықтар өз елінде жоғары бағаланатын асыл тұқымды жылқы мен түйелерді Орталық Азиядан алдырды.

6 слайд

#7 слайд
•Қытайлықтар керуен саудасы арқылы әкелінген ауылшаруашылығы дақылдарын – бұршақ, пияз, қияр, сәбіз,анар, грек жаңғағы т.б. өз елдерінде өсіруді үйренді.

7 слайд

#8 слайд
•Ұлы Жібек жолындағы сауда. Жібек жолы бағытымен өткен керуен саудасы пайда әкелумен қатар, үлкен қауіп- қатерге де толы еді. •Сол себепті көпестер жолға жалғыз емес, қарулы адамдардан тұратын ірі керуендермен шықты. •Керуендер жүк артылған бірнеше жүздеген малдан құралды. Олармен бірге саудагерлер, аудармашылар, нөкерлерін ерткен елшілер, дін таратушылар да сапар шекті.

8 слайд

#9 слайд
•Керуен саудасы арқылы жол бойында тұрақты түрде қызмет көрсететін орындар ашылды. •Сол себепті Ұлы Жібек жолы бойында керуен сарайлар (жолаушылар тоқтап, демалатын жайлар)салынды.

9 слайд

#10 слайд
•Оларда көпестер мен керуенге қызмет көрсететін арнайы адамдар, демалыс бөлмелері, тауар сақтауға, жүк артылған малға арналған қора-жайлар, қажетті жемшөп, азық-түлік пен қоймалар болды. •Керуен сарайлар көпес үшін қажетті тауарды сатып алатын, сататын орынға айналды. •Айырбас сауда да дамыды.

10 слайд

#11 слайд
Жібек жолындағы қалалар. •Ортағасырлық авторлардың деректері мен археологиялық қазба жұмыстары Жібек жолы бойындағы халықаралық сауданың ІХ ғасыр мен ХІІІ ғасырдың басында ерекше дамығандығын айғақтайды. •Испиджаб, Кедер, Отырар, Тараз, Науакент, Баласағұн қалалары ірі сауда орталықтары саналды. •Осы кезеңде Шу, Талас және Сырдария алқаптарында қала орталықтары қалыптасты. •Бұл қала орындары Арал бойындағы құрғақ,шөлейт аймақтарда жақсы сақталған.

11 слайд

#12 слайд
ҰЛЫ ЖIБЕК ЖОЛЫНЫҢ ТҮРКІ БӨЛIГI •ІІ–V ғасырларда Жібек жолы шығыста Хуанхэден басталып, Қашғария мен Ферғанаға, одан әрі Самарқан, Бұхара арқылы Сирияға өтті. •VI–ХІІI ғасырларда Қытайдан Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан арқылы Батысқа өткен жол қызу тіршілікке толы болды.

12 слайд

#13 слайд
•VI ғасырдың екiншi жартысында түркiлер Ұлы Жiбек жолының бiраз бөлiгiне иелiк еттi. • Нақты осы түркi кезеңiнде Қытайдан Жетiсу арқылы батысқа және Қазақстанның оңтүстiгiне өткен Ұлы Жiбек жолы бойында жандану байқалды. •Бұл жолдың негізгі бөлігі еді және керуен саудасы мен елшiлiк сапарлары VI–ХIII ғасыр басында осы жермен өттi.

13 слайд

#14 слайд
Ұлы Жібек жолының бағыттары •Ұлы Жібек жолы жүйесіне керуен жолдарының бірнеше тармақтары енді. • Жiбек жолы Арал теңiзi жанынан өтті. Сырдария жағалауымен, одан Шудан Жетiсу арқылы Жоңғар қақпасына жеттi. •Осы аймақ Үндiстанның түрлі дәмдеуіштер өндірілетін өлкесі мен тұт ағашы өсетін Сары өзеннің (Қытай) жағалауларына апаратын ең ыңғайлы жол болып есептелінді.

14 слайд

#15 слайд
•Талас алқабындағы Тараз қаласы түргеш, қарлұқ, кейін қарахандықтардың экономикалық және мәдени орталығы болды. •Сауда жолы Тараздан солтүстiк бағытта – Ертiске, одан әрi Енисейдегi қырғыздарға өттi.

15 слайд

#16 слайд
•VII ғасырдағы Қытай жол көрсеткіш кiтапшасында «Ақ өзендегi қала» – Испиджаб көрсетiлген. •Оны кейін «Сайрам» деп атаған. Испиджаб ірі негізгі сауда орталығы болды. •Осы жерден жол одан әрi Сырдария арқылы өрлеп, Арал бойына жеттi.

16 слайд

#17 слайд
•Сырдария жағалауымен өткен керуен жолында iрi қалалар Отырар (Фараб) мен Шауғар орналасты. •Бұл қалалардан оғыздар орталығы Янгикент қаласына қарай жол өттi. •Х–ХII ғасырларда Ұлы Жібек жолының бұл тармағында Сауран, Жент,Ашнас сияқты қалалар бой көтердi.

17 слайд

#18 слайд
Ұлы Жібек жолының тарихында •оны түркі мемлекеттері толықтай дерлік бақылауда ұстаған үш кезең болды: •VI–XIII ғасырдың басындағы түркі қағанаттарының; •ХІІІ ғасырдың екінші ширегі мен ХІV ғасырдағы Монғол империясының; •ХІV ғасырдың үшінші ширегі мен ХV ғасырдың басындағы Әмір Темір мемлекетінің бақылауындағы кезеңдер.

18 слайд