Зәр шығару жүйесінің гегенасы

1 слайд
9 «Б» сынып Биология сабағы

2 слайд
САБАҚ МАҚСАТТАРЫ:  бүйрек және зәр шығару жүйесі ауруларының алдын алу жолдарын түсіндіреді

3 слайд
«Айырмашылығы неде?» әдісі

4 слайд
20.11.2023ж Сабақтың тақырыбы: Зәр шығару жүйесінің гигиенасы. Бүйрек және  зәр шығару жүйесінің аурулары: пиелонефрит, цистит,бүйрекке тастың жиналуы.  Себептері және алдын алу шаралары

5 слайд
ЗӘР ШЫҒАРУ ГИГИЕНАСЫ Зәр шығару біздің өмірімізде басты орын алады, себебі, одан күніне 160-170 литр қан тазартылып отырады. Сонымен қоса көптеген зат алмасулар болады. Осы жүйеде бір ақуал кетсе, осы дамып адам ауруға шалығады. Біз дұрыс гигиенаны ұстанбасақ, өзімізді жылы, әрі жайлы ұстамасақ бұл зәр шығару ауруларына әкеп соғады. Оны кішкентай жастан қадағалау қажет, себебі, жас балалардың зәр шығару жүйесі ерекше болады. Несеп шығару жүйесінің кең таралған ауруларына өткір және созылмалы нефрит, бүйректе тас пайда болу, цистит және уретрит жатады. Олардың кейбіреулері бүйрек жетіспеушілігі мен ағзаның улы заттармен, негізінен несепнәрмен улануына әкеледі. Бұл жағдайда жалғыз әдіс – диализ немесе бүйрек трансплантациясы.

6 слайд
НЕСЕП ШЫҒАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ КЕҢ ТАРАЛҒАН АУРУЛАРЫ Несеп шығару жүйесінің кең таралған ауруларына өткір және созылмалы нефрит, бүйректе тас пайда болу, цистит және уретрит жатады. Олардың кейбіреулері бүйрек жетіспеушілігі мен ағзаның улы заттармен, негізінен несепнәрмен улануына әкеледі. Бұл жағдайда жалғыз әдіс – диализ немесе бүйрек трансплантациясы.

7 слайд
ПИЕЛОНЕФРИТ  Өткір пиелонефриттің белгілеріне дене қызуының Цельсий бойынша 40 ° С-ға дейін күрт жоғарылауы және арқа мен іштің төменгі бөлігіндегі өткір ауырсыну жатады. Мұны антибиотиктер қабылдау арқылы толық емдеуге болады. Бұл аурудың созылмалы түрі айқын белгілері көрінбестен, бірнеше жыл бойы дами алады және бүйректердің зақымдалуы немесе бүйрек жетіспеушілігіне де әкелуі мүмкін.

8 слайд
ПИЕЛОНЕФРИТІшек таяқшасы (60-80% жағдайында), сирекірек болса да стрептококк, стафилококк, протен жетекші маңыз атқарады, жекелеген жағдайда ауруды аралас микрофлора туғызды. Несеп жолдарының қабынып ауруы көбінесе экссудаттық-қатаралдық диатезбен, гипотрофиямен, ас қорытуының бұзылуымен ауыратын балаларда байқалады. Ауру үш жолмен: гематогендік, лимфогендік, несеп жолының төменгі бөлімдерінен шығатын жолдармен тууы мүмкін. Бұған несеп жолдарының тарылуы мен бұзылуы, иілуі, қысылуы және несептің жүруін бұзатын басқа да себептер жәрдемші болады. Пиелонефритке тән синдромдар – лейкоцитурия, бактериурия және бүйрек өзекшелерінің функциионалдық қабілетінің нашарлауы. Бірініші және екінші пиелонефрит болып бөлінеді. Екінші обструкциялық пиелонефритке және туа бітетін тубулопатия (бүйрек өзекшелерінң тұқым қуалайтын зақымдануы) себепші болатын пиелонефритке бөлінеді. Өту сипаты бойынша жедел, толқын тәрізді латентті пиелонефрит болып бөлінеді. Өткір пиелонефриттің белгілеріне дене қызуының Цельсий бойынша 40°С-ға дейін күрт жоғарылауы және арқа мен іштің төменгі бөлігіндегі өткір ауырсыну жатады. Мұны антибиотиктер қабылдау арқылы толық емдеуге болады. Бұл аурудың созылмалы түрі айқын белгілері көрінбестен, бірнеше жыл бойы дами алады және бүйректердің зақымдалуы немесе бүйрек жетіспеушілігіне де әкелуі мүмкін.

9 слайд
-

10 слайд
БҮЙРЕККЕ ТАСТЫҢ ЖИНАЛУЫБүйрекке тасы , уролитиаз — жиі кездесетін несеп тас ауруының бірі. Бұл ауруды кейде қазақтар тынжытас деп те атайды. Бүйрекке тас байлану адам организмінде минералды тұздар мен су алмасуының және ішкі секреция бездерінің (қалқанша без, гипофиз, бүйрек үсті безі) қызметінің бұзылуы, бүйрек түтікшелерінің қабынуы, бүйрек пен қуық арасындағы түтіктің тарылуы салдарынан болады. Көбіне 20 — 50 жас арасында кездеседі. Аурудың алғашқы белгісінде науқас адамның бүйрек тұсынан шаншу қадалып, сыздап ауырады. Кейін шаншу күшейіп, науқас мазасызданады. Шаншу кіндікке, бүйрек пен қуық арасындағы түтікше бойымен шапқа да берілуі мүмкін. Бұл кезде науқас адам лоқсып құсады, іші кебеді (парез). Несепке қан араласады (гематурия), егер несепте ауру тудыратын микробтар болса, дененің қызуы көтеріліп, зәрде ірің болады (пиурия). Науқас адамның кіші дәретке отыруы жиілеп, қуық ашиды. Кейде несепағар түтікшесіне кішкентай түйіршік тастардың тұрып қалуынан зәр жүрмей қалады (анурия). Бұл — науқас адамның өміріне тікелей қауіпті. Бүйрекке тас байлануды рентген сәулесін қолдану, несепті лабораторияда тексеру арқылы анықтайды. Ауруды емдеу үшін бүйректегі тастың мөлшері мен оның қай жерде орналасқанын біліп алады. Бүйректегі ұсақ түйіршік тасты арнайы дәрі- дәрмектермен физиотерапиялық әдістермен және көп мөлшерде су ішкізу арқылы түсіреді. Егер қуықтан тасты арнайы мед. ілмекпен алып тастауға келмесе, онда хирургиялық операция жасайды. Соңғы кезде бүйрек тасын толқынды сәулемен уату (литотрипсия) жолымен түсіру кеңінен қолданылуда. Сондай-ақ, арнайы курорттар мен санаторийлерде емделудің де пайдасы бар. https:// www.youtube.com/ watch?v=aUO_aMcNyVk

11 слайд
БҮЙРЕК ТАС  Бүйрек тастың болуы жер бетіндегі барлық адамдардың шамамен 3 пайызы мөлшерінде болады. Бүйрек тастары – несеп құрамындағы минералды заттардан түзілген қатты, ерімейтін қалдықтар. Бұл тастар несеп шығару жолдарын жауып тастайды және бүйрек шаншуын: лоқсу және жүрек айнуымен бірге іштің төменгі жағындағы және шаттағы өткір ауырсынуды тудырады.

12 слайд
-

13 слайд
ЦИСТИТЦистит (лат. cyct і t і s; грек. kyst і s — қуық және і t і s — қабыну) — қуықтың өте жиі кездесетін қабынуы. циститпен балалар да, ер адамдар да, әсіресе әйелдер жиі ауырады. Аурудың қоздырушылары: ішек таяқшасы, протей, стафилококк, т.б. инфекциялар. Бұлар қуыққа гематогендік жолмен организмдегі қабыну ошағынан немесе сырттан уретра (үрпі түтігі) арқылы жыныс мүшелерінен енеді. Аурудың дамуына қуыққа салқын тигізу, іш қату және ысталған, сүрленген тағамдарды көп жеу, т.б. әсер етеді. циститтің екі түрі ажыратылады. Циститтің жедел түрінде адам кіші дәретке жиі барады, зәр сындырғанда қуықтың тұсы, сегізкөз сыздап ауырады. Науқастың дене температурасы көтерілмейді. Несепті талдаудан өткізгенде, оның құрамынан лейкоцит,эротрицит және белоктың бар екені анықталады. Аурудың жедел түрінде дәрігердің тағайындаған емін уақытымен, дұрыс қабылдап, дерттің созылмалы түріне ауысып кетпеуіне күш салу керек. Науқас осының бәрін орындаса, аурудан жазылып кетеді. Циститтің созылмалы түрі қуық ісігі, простатит, уретрит, т.б. аурулардың салдарынан дамиды. Кейде дерттің өршуіне туберкулез, трихомоноз ауруларының да көп әсері бар.

14 слайд
УРЕТРИТ ЖӘНЕ ЦИСТИТ  Уретрит және цистит несеп бөлінген кезде ауырсыну арқылы көрінеді. Қуықтың қабынуы - цистит. Зәр шығару өзегінің қабынуы - уретрит. Микроағзалар бүйрекке қуықтан таралуы мүмкін, ол жерде олар пиелонефритті тудырады. Пиелонефрит - бүйрек астаушасының қабынуы.

15 слайд
ЗӘР ШЫҒАРУ ЖҮЙЕСІ. 1. 1. Бүйрек. 2. 2. Зәрағар. 3. 3. Қуық. 4. 4. З әр шығару өзегі . .1. 2. 3. 4. 1. 2.

16 слайд
1. Бүйректің ең қауіпті ауруы... 2. Зәрдің сарғыш түсті болуы құрамындағы... ............... пигментіне байланысты. 3. Нефрит ауруын... ............................. тудырады. 4. Уролитиаз дегеніміз... ..................................... 5. 5. Балаларда көбірек кездесетін бүйрек ауруы... ....... 6. Энурез.... .. . және.... ............ бұзылуынан болады.. 7. Гемоглобиннің құрамына... ......................... кіреді. 8. Кобальт... дәруменінің құрамына кіреді..... ............. 9. Су мен минералды заттардың алмасуын реттейтін орталық... ....................................... орналасқан. 10. Зәрде... ............................ тұзы көбірек кездеседі.   Биологиялық диктант

17 слайд
1нефрит. 2. урохром 3. бактериялар 4. бүйрек тасы 5. Зәр тоқтамау (энурез) 6. бадамша бездердің, жұлын қызметінің 7. темір ионы 8. В12 9. аралық ми - гипоталамус. 10. натрий хлориді.Биологиялық диктант жауаптары

18 слайд
« Суретті сөйлет »

19 слайд
«БҮЙРЕК АУРУЛАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ АЛДЫНАЛУ ШАРАЛАРЫ»   Аурудың атауы Себебі Алдын алу жолдары Бүйрек       несепағар       Қуық      

20 слайд
ЖАУАБЫ   Аурудың атауы Себебі Алдын алу жолдары Бүйрек   Пиелонефрит   бүйрек ұлпаларына патогенді бактериялар енеді   уролог дәрігерге көріну Н есепағар   бүйректің несептас ауруы   бүйректе ерімейтін тұздардың бөлшектерінің қалыптасуы   дұрыс тамақтану, жаңғақ, құлпынай,шокалад т.б шектеу керек Қуық   Цистит   қуықтың жұқпалы қабынуы   бөліп шығару мүшелерін жұқпа енуінен және ағзаға суық тиюден сақтау

21 слайд
Терминдердің жалғасын тап» Пиелонефрит дегеніміз.................. Цистит ауруы ол....................... Бүйрекке тас байлану дегеніміз ол..................... Кальций оксолаты ол.......................

22 слайд
Терминдердің жалғасын тап» жауабы Пиелонефрит дегеніміз бүйректің қабынуы Цистит ауруы ол қуықтың жұқпалы қабынуы Бүйрекке тас байлану дегеніміз ол бүйректе ерімейтін тұздардың бөлшектерінің қалыптасуы Кальций оксолаты ол қымыздық қышқылының тұздары

23 слайд
РЕФЛЕКСИЯ   «SMS» әдісі . https://padlet.com/aygerimalzhanova2020_/ padlet-b2sh53utugy0m1ya

24 слайд
Үй тапсырмасы Бөліп шығару жүйесінің гигенасы