§26. Тыныс алу және тыныс шығару механизмдері. Кеуде қуысының механизмі.

Тақырып бойынша 11 материал табылды

§26. Тыныс алу және тыныс шығару механизмдері. Кеуде қуысының механизмі.

Материал туралы қысқаша түсінік

МЕНІҢ ҚМЖ; 8.1.4.2- тыныс алу және тыныс шығару механизмін түсіндіру;

Материалдың қысқаша нұсқасы

8 сынып №29

ДӘІЖО___________

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары

Тыныс алу және тыныс шығару механизмі. Кеуде қуысының құрылысы. Тыныс алуға және тыныс шығаруға қатысатын бұлшықеттер. Тыныс алу және тыныс шығарудағы көкеттің маңызы. Ауа жүретін жолдардағы қысымның өзгеруі. §26. Тыныс алу және тыныс шығару механизмдері. Кеуде қуысының механизмі.

(Сабақ тақырыбы)

Бөлім:	«Тыныс алу»
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сыныбы: 8 «а»	Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы:	Тыныс алу және тыныс шығару механизмі. Кеуде қуысының құрылысы. Тыныс алуға және тыныс шығаруға қатысатын бұлшықеттер. Тыныс алу және тыныс шығарудағы көкеттің маңызы. Ауа жүретін жолдардағы қысымның өзгеруі. §26. Тыныс алу және тыныс шығару механизмдері. Кеуде қуысының механизмі.
Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты	8.1.4.2- тыныс алу және тыныс шығару механизмін түсіндіру;
Сабақтың мақсаты:	тыныс алу және тыныс шығару механизмін түсіндіреді;

Сабақтың барысы:

Сабақ кезеңі

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Бұрынғы білімін еске түсіру

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тәртібін қадағалау.

"Бір сөзбен жауап"

Берілген бірнеше сұраққа тек бір сөзбен жауап беріңіз.

Сұрақтар:

1.Газ алмасудың негізгі мақсаты?

2.Өкпеде оттек қай жерде қанығады?

3.Ұлпада көмірқышқыл газ қайдан шығады?

4.Газ алмасудағы басты тасымалдаушы не?

Оқушылар амандасады, сынып тәртібін сақтайды.

Оқушылар үй жұмысы бойынша өткен білімдерін еске түсіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауап: "Алмасу."

Дескриптор:

-Барлық сұрақтарға жауапты бір сөзбен байланыстырады – 1 балл;

Интерактивті панель, презентация

Оқушылардың назарын аудару

Бөлім бойынша

Дәйек сөз немесе цитата:

"Өмір – бұл тыныс алулар саны ғана емес, ол тынысымызды алған сәттерден тұрады." – Майя Энджелоу

«Ой қозғау» әдісі

"Үш тірек сөз"

Төмендегі бір сұрақтың жауабын тек үш тірек сөзбен сипаттаңыз.

Тыныс алу және тыныс шығару механизмі қандай негізгі үш процестен тұрады?

«Қызықты деректер»

- Тақырыпқа байланысты қызықты фактілер, оқиғалар немесе нақты өмірден алынған мысалдар оқушылардың назарын аударуға көмектеседі және олардың материалды жақсырақ есте сақтауына ықпал етеді.

Тыныс алу жылдамдығы

Адам минутына орта есеппен 12–16 рет тыныс алады. Бір тәулікте бұл көрсеткіш 20 000-нан асады!

Көкеттің ерекше күші

Көкет – дененің ең маңызды және күшті бұлшықеттерінің бірі. Ол дұрыс жұмыс істемесе, тыныс алу мүмкін болмас еді.

Сіз бір ғана өкпемен өмір сүре аласыз

Бір өкпе алынып тасталса да, адам тыныс алуды жалғастыра алады. Бұл ағзаның бейімделу қабілетінің жоғары екенін көрсетеді.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауап:

Кеңею, қысым, көкет

Дескриптор:

Тыныс алу процесін дұрыс сипаттайтын тірек сөз қолданылған – 1 балл;

(мысалы: "кеңею")

Тыныс шығару процесін дұрыс сипаттайтын тірек сөз қолданылған – 1 балл;

(мысалы: "қысым")

Тыныс алу мен шығару механизміндегі маңызды құрылым көрсетілген – 1 балл;

(мысалы: "көкет")

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың мақсатын таныстыру

8.1.4.2- тыныс алу және тыныс шығару механизмін түсіндіру;

Оқу мақсаты бойынша

Дәйек сөз немесе цитата:

"Тыныс – өмірдің алғашқы қимылы және соңғы белгісі."

– Леонардо да Винчи

Кілт сөздер (жұп/топ бөлу үшін):

Тыныс алу

Тыныс шығару

Көкет

Кеуде қуысы

Қысым

Жаңа сабақтың оқу мақсатын жазады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Биология 8-сынып,Автор: А.Соловьева, Б.Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2018ж

Құндылық:

«жасампаздық және жаңашылдық»

Теориялық білім: Тыныс алу және тыныс шығару механизмдері мен кеуде қуысының құрылысын, көкет пен қысымның рөлін түсіндіру.

Практикалық дағдылар: Тыныс алу жүйесінің жұмысын тәжірибелік түрде зерттеу және тыныс алу жиілігін өлшеу арқылы алынған нәтижелерді талдау.

Функционалдық сауаттылық: Тыныс алу жүйесінің саулығын сақтау және тыныс алудың тиімді әдістерін күнделікті өмірде қолдану.

Сабақтың оқу мақсатымен байланысты басты құндылықтармен танысады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың ортасы

Жаңа тақырыпты таныстыру

«Бейнетүсіндіру» әдісі. мұғалім жаңа сабақты бейне сурет, кесте арқылы түсіндіру.

Оқушылар жаңа сабақ бойынша дайын кестені дәптерге түртіп жазады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Оқушыларға бағыт бағдар беру

«Проблемалық оқыту әдісі»

Мақсаты: Оқушылардың нақты өмірлік жағдайларды шешуге қабілетін арттыру.

Тапсырма

Мәтін:

Адам жоғары физикалық жүктемеге тап болғанда тыныс алу жиілігі артады. Бірақ кейбір адамдарда, мысалы, тауға шыққанда, жеткілікті ауа болса да, тыныс алу қиынға соғады. Осы құбылысты физиологиялық тұрғыдан түсіндіріңіз.

Сұрақ:

Неліктен физикалық жүктеме кезінде тыныс алу жиілейді?

Тауда тыныс алудың қиындауы қандай физиологиялық механизмдерге байланысты?

Статистикалық мәлімет:

Адам тыныш күйде минутына орташа 12-16 рет тыныс алады.

Физикалық жүктемеде бұл көрсеткіш 30-40 ретке дейін көтеріледі.

Биік тауларда оттегі концентрациясы теңіз деңгейімен салыстырғанда 30-40% төмен.

Жауабы:

Физикалық жүктеме кезінде бұлшықеттердің оттегіге қажеттілігі артады, сондықтан тыныс алу жиілейді және жүрек соғу жиілігі өседі.

Биік тауларда атмосфералық қысымның төмендігі өкпеге жеткілікті мөлшерде оттегінің түсуіне кедергі жасайды, бұл гипоксияға (оттегінің жетіспеушілігіне) әкеледі.

Дескриптор:

Физикалық жүктеме кезінде тыныс алу жиілігінің арту себебін дұрыс түсіндірді – 1 балл;

Биік таулардағы атмосфералық қысымның әсерін дұрыс сипаттады – 1 балл;

Тыныс алу жүйесінің механизмдерін түсіндіруде статистикалық мәліметтерді қолданды – 1 балл;

Интерактивті панель, презентация

Биология 8-сынып,Автор: А.Соловьева, Б.Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2018ж

Практикалық тапсырмалар беру.

«Деректермен жұмыс әдісі»

Мақсаты: Графиктерді, диаграммаларды, карталарды, және басқа визуализация құралдарын талдау қабілетін дамыту.

Тапсырма

Тапсырма:

Төменде адамның тыныс алу жиілігіне қатысты мәліметтер берілген:

Шарттар	Тыныс алу жиілігі (рет/мин)
Тыныштықта	12-16
Жеңіл физикалық жүктемеде	20-30
Ауыр физикалық жүктемеде	30-40
Биік тауда (3000 м+)	25-35

Сұрақтар:

Физикалық жүктемемен тыныс алу жиілігінің артуының себебі неде?

Биік тауда тыныс алу жиілігі неге артады?

Қандай жағдайда тыныс алу жиілігі ең жоғары? Неге?

Жауабы:

Физикалық жүктемеде бұлшықеттердің оттегіне қажеттілігі артады, сол себепті тыныс алу жиілейді.

Биік тауда атмосфералық қысым төмен болғандықтан, өкпеге оттегі аз түседі, сондықтан ағза көбірек тыныс алуға тырысады.

Ауыр физикалық жүктемеде тыныс алу жиілігі ең жоғары болады, себебі ағзаға энергияны қамтамасыз ету үшін оттегі көп мөлшерде қажет.

Дескриптор:

Физикалық жүктемеде тыныс алу жиілігінің арту себебін дұрыс түсіндірді – 1 балл;

Биік таудағы тыныс алу жиілігінің жоғарылау механизмін түсіндірді – 1 балл;

Тыныс алу жиілігінің ең жоғары болатын жағдайын дәл атады және себебін негіздеді – 1 балл;

Интерактивті панель

Презентация

Биология 8-сынып,Автор: А.Соловьева, Б.Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2018ж

Бағалау

«STEM тәсілі»

Мақсаты: Жаратылыстану ғылымдарын технологиямен, инженериямен және математиканы біріктіре отырып қолдану.

Тапсырма

Тапсырма:

Мәселе:

"Адам тыныс алатын ауаның құрамында оттегі мөлшері төмендегенде, ағза оттегінің жетіспеушілігін сезінеді. Мұндай жағдайларда оттегіні жеткізудің тиімді жүйесін жобалау қажет."

Тапсырма:

Ғылым: Оттегінің ағзадағы рөлін және оттегі тапшылығының физиологиялық әсерлерін түсіндіріңіз.

Технология: Тыныс алу процесін жақсартатын технологиялық шешім ұсыныңыз (мысалы, оттегі маскасы немесе сүзгі).

Инженерия: Ұсынылған шешімді қолдану үшін құрылғының дизайнын сипаттаңыз.

Математика: Құрылғының жұмысын есептеу үшін оттегіні жеткізу жылдамдығын есептеңіз (мысалы, минутына 10 литр қажет болса, 1 сағатта қанша литр керек?).

Жауабы:

Ғылым: Оттегі организмдегі жасушаларға энергия өндіру үшін қажет. Оттегінің жетіспеушілігі гипоксияға, әлсіздікке, тіпті ағзаның жұмысының тоқтауына әкелуі мүмкін.

Технология: Оттегі маскасын қолдануға болады, ол оттегіні тазартылған түрде жеткізіп, адамның тыныс алуын жеңілдетеді.

Инженерия: Құрылғы маска, сүзгі және оттегі жеткізуші түтіктен тұрады. Ол жеңіл материалдан жасалып, иілгіш әрі тасымалдауға ыңғайлы болуы тиіс.

Математика: Егер минутына 10 литр оттегі қажет болса, онда 1 сағатта:

10л×60мин=600литр.

1 сағаттық тыныс алу үшін құрылғы 600 литр оттегі қамтамасыз етуі тиіс.

Дескриптор:

Оттегінің ағза үшін маңызын ғылыми тұрғыдан түсіндірді – 1 балл;

Тыныс алу процесін жақсартатын технологиялық шешімді ұсынды – 1 балл;

Құрылғының инженерлік дизайнын сипаттады – 1 балл;

Математикалық есептеу жүргізіп, құрылғының қажетті мөлшерін анықтады – 1 балл;

Интерактивті панель

Презентация

Биология 8-сынып,Автор: А.Соловьева, Б.Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2018ж

Сабақтың соңы

Кері байланыс беру

"Өкпе күші" әдісі

Мақсаты: Тыныс алу процесінің маңызын түсіндіріп, оқушының сабақты қаншалықты меңгергенін анықтау.

Әрекет: Оқушыларға қағаз бетіне өз түсінігін «деммен» жеткізуді тапсыру.

"Тыныс алу не үшін маңызды?" деген сұрақты қағаз бетіне бір сөйлеммен жазып, оны "дем шығару" арқылы дауыстап оқиды.

Басқа оқушылар тыңдап, өз жауаптарымен салыстырады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Білімді игеруді жақсарту және оны тәжірибеге көшіру

Шығармашылық жұмыс. Тірек сызба

§27. Өкпе жұмысының көрсеткіштері. Тыныс алу гигиенасы.

Білім алушылар келесі тақырыптың тақырыбымен және тірек сызба сызады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Жұмыс дәптері

Биология 8-сынып,Автор: А.Соловьева, Б.Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2018ж

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

«Бейнетүсіндіру» әдісі. мұғалім жаңа сабақты бейне сурет, кесте арқылы түсіндіру.

Кезеңдер	Процесс	Түсіндірме
1. Тыныс алу басталуы	Қабырғааралық бұлшықеттер мен көкет жиырылады.	Кеуде қуысының көлемі ұлғаяды, өкпе кеңейіп, ішіндегі қысым төмендейді.
2. Ауаның өкпеге енуі	Атмосфералық қысым өкпе ішіндегі қысымнан жоғары болғандықтан ауа өкпеге енеді.	Қысымның айырмашылығы нәтижесінде ауа ағзаға енеді.
3. Газ алмасу	Өкпе альвеолаларында оттегі қанға, ал көмірқышқыл газы өкпеге өтеді.	Бұл процесс газдардың диффузиясы арқылы жүреді.
4. Тыныс шығару басталуы	Қабырғааралық бұлшықеттер мен көкет босаңсиды.	Кеуде қуысының көлемі кішірейеді, өкпедегі қысым жоғарылайды.
5. Ауаның өкпеден шығуы	Өкпе ішіндегі қысым атмосфералық қысымнан жоғары болғандықтан ауа сыртқа шығады.	Қысымның айырмашылығы нәтижесінде ауа өкпеден шығады.
6. Процестің қайталануы	Бұл процесс циклді түрде қайталанады.	Тыныс алу мен тыныс шығару ағзаға қажетті газ алмасуды тұрақты түрде қамтамасыз етеді.

Оқушының аты-жөні: _____________________________________________сыныбы___________

Дескриптор:

- Тыныс алу мен тыныс шығаруға қатысатын бұлшықеттерді атайды- 3 балл;

- Тыныс алу және тыныс шығару қозғалыстарын ретімен сипаттайды – 3 балл;

- Тыныс алу мен тыныс шығару кезіндегі бұлшықеттердің қозғалыстарын салыстырады – 4 балл;

1-тапсырма. Тыныс алу қозғалыстарына қатысатын құрылымдарды атаңыз

1…………………………………………………………………..

4.......................................................................................................

2…………………………………………………………………..

5.......................................................................................................

3………………………………………………………………..…

6.......................................................................................................

7.......................................................................................................

2-тапсырма.

Тыныс алу кезіндегі үдерістерді ретімен жазыңыз

1…………………………………………………………………..

4.......................................................................................................

2…………………………………………………………………..

5.......................................................................................................

3………………………………………………………………..…

6.......................................................................................................

7.......................................................................................................

Тыныс шығару кезіндегі үдерістерді ретімен жазыңыз

1…………………………………………………………………..

4.......................................................................................................

2…………………………………………………………………..

5.......................................................................................................

3………………………………………………………………..…

6.......................................................................................................

7.......................................................................................................

3-тапсырма. Тыныс алу және тыныс шығару механизмін салыстырып екі кестені толтырыңыз.

Тыныс қозғалыстары

Кеуде қуысы

Қабырғааралық бұлшықеттер

Көкеттің өзгерісі

Кеуде қуысының көлемі

Тыныс алу механизмі

Тыныс шығару механизмі

Тыныс алу және шығару механизмі

Тыныс алу қозғалыстары	Қабырға аралық бұлшық еттері	Қабырғалар	Көкет (диафрагма)	Кеуде қуысының көлемі	Өкпе өзгерісі
Тыныс алу
Тыныс шығару

Оқушыға беретін мәтін

• Тыныс алу және тыныс шығару механизмдері реттеледі: НейроГуморальды жолмен

• Тыныс алу реттеледі: Орталық жүйке жүйесі арқылы

• Тыныс алу, шығару орталығы орналасқан: Сопақша мида

• Хеморецепторлар – қанда СО2 концентрациясы артқан кезде қозатын арнайы жасушалар

• Кеуде қуысында қысым кемиді де, атмосфералық қысымнан төмен болады: Тыныс алу кезінде

• Тыныс орталығы жүзеге асыратын қорғаныш рефлекстері: Жөтелу, Түшкіру

• Мұрын арқылы қорғаныш әрекеті: Түшкіру

• Ауыз арқылы қорғаныш әрекеті: Жөтел

• Тыныс алу қозғалыстарын жүзеге асыратын бұлшық еттер:

➢ Қабырғааралық бұлшық еттер

➢ Көкет – Диафрагма

• Көкет (диафрагма) – кеуде қуысын құрсақ қуысынан бөліп тұратын күмбез тәрізді бұлшық ет

• Көкет жиырылса: Төмен түседі, құрсақ қуысының мүшелерін төмен қарай итереді

• Көкет босаңсыса: Жоғары көтеріледі

Тыныс алған кездегі өзгерістер:

• Өкпедегі қысым төмендейді

• Кеуде қуысының көлемі артады

• Көкет пен Қабырғааралық бұлшық еттер жиырылады

• Өкпе созылады да ауамен толады

Тыныс шығарған кездегі өзгерістер:

• Өкпедегі қысым көтеріледі

• Кеуде қуысы мен өкпенің көлемі кішірейеді

• Көкет пен Қабырғааралық бұлшық еттер босаңсиды

• Кеуделік тыныс алу – тыныс алу кезінде қабырғааралық бұлшық еттер едәуір белсенді болады

• Құрсақтық тыныс алу – тыныс алу кезінде көкет едәуір белсенді болады

• Кеуделік тыныс алу типі тән: Әйелдерге

• Құрсақтық тыныс алу типі тән: Ерлерге

Жүктеу

Бөлісу

ЖИ арқылы жасау

Файл форматы:

docx

Биология Сабақ жоспары 8 сынып

14.12.2024

195

Жүктеу

ЖИ арқылы жасау

Жариялаған:

Тезекбаева Карлыгаш Толешовна

Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз,
шағым қалдыра аласыз

§26. Тыныс алу және тыныс шығару механизмдері. Кеуде қуысының механизмі.

§26. Тыныс алу және тыныс шығару механизмдері. Кеуде қуысының механизмі.

Химия пәні

Тарих пәні

Биология пәні

Ағылшын тілі пәні

География пәні

Информатика пәні

Мектепке дейінгі білім беру

«Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті»

Дене шынықтыру

Білім алушылардың білім сапасын арттыру

Инклюзивті білім беру