Бөлім:

«Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары»

Педагогтің аты-жөні:

Күні:

Сыныбы: 9 «а,ә,б»

Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Жыныс генетикасы. Жынысты анықтаудың генетикалық механизмі. §38.Жыныс генетикасы, оны анықтау механизмдері.

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты

9.2.4.6 - жынысты анықтау теориясын сипаттау;

Сабақтың мақсаты:

жынысты анықтау теориясын сипаттайды;

Сабақ кезеңі

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Бұрынғы білімін еске түсіру

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тәртібін қадағалау.

? Психологиялық ахуал: «Ұл немесе қыз?»

? Тапсырма:

Сұрақ: Егер отбасында төрт баланың барлығы ұл болса, келесі бала қандай жынысты болады? Дұрыс жауапты таңдаңыз.

□ Ұл болуы мүмкін, өйткені отбасында тек ұлдар дүниеге келген.

□ Қыз болуы ықтимал, себебі табиғат тепе-теңдікті сақтайды.

□ Жынысты анықтау кездейсоқ жүреді, әр жүктілік кезінде мүмкіндік 50/50.

✅ Дұрыс жауап:

Жынысты анықтау кездейсоқ жүреді, әр жүктілік кезінде мүмкіндік 50/50.

"Құпия сөз" әдісі

Құпия сөздер:

Шағылыстыру: "Айқастыру"

Генотип: "Тексеру"

Доминант: "Басым"

Рецессив: "Басылыңқы"

Оқушылар амандасады, сынып тәртібін сақтайды.

Оқушылар үй жұмысы бойынша өткен білімдерін еске түсіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дұрыс жауабы:

"Талдаушы шағылыстыру белгі бойынша белгісіз генотипті анықтау үшін қолданылады. Белгісіз дара рецессивті генотиппен шағылыстырылады. Бұл әдіс генетикалық зерттеулерде және селекцияда қолданылады."

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Биология 9-сынып,Автор: Н.Г.Асанов, А.Р.Соловьева,Б.Т.Ибрагимова . «Атамұра» баспасы 2019ж

Оқушылардың назарын аудару

«Ұл немесе қыз?»

? Мақсаты:

Оқушыларға жынысты анықтаудағы генетиканың рөлін түсіндіру, олардың қызығушылығын арттыру.

? Тапсырма:

1️.«Жаңа туған баланың жынысы қалай анықталады?»

2️.«Отбасында неге тек қыздар немесе тек ұлдар туылуы мүмкін?»

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Қысқаша жауап:

Жынысты анықтайтын негізгі фактор – хромосомалар. Егер ұрықтану кезінде XX хромосомалары қосылса – қыз, ал XY хромосомалары қосылса – ұл болады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың мақсатын таныстыру

9.2.4.6 - жынысты анықтау теориясын сипаттау;

Кілт сөздер:

Жаңа сабақтың оқу мақсатын жазады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Құндылық:

«жасампаздық және жаңашылдық»

Теориялық білім: Жыныс генетикасы және жынысты анықтау механизмдері туралы білу.

Практикалық дағдылар: Жынысты анықтау теориясын зерттеу және оның генетикадағы рөлін түсіну.

Функционалдық сауаттылық: Жынысты анықтау механизмін түсініп, оның тұқымқуалаушылықтағы маңызын бағалау.

Сабақтың оқу мақсатымен байланысты басты құндылықтармен танысады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың ортасы

Жаңа тақырыпты таныстыру

Мәтін:

Қазақстандағы жынысты анықтау зерттеулері

Қазақстанда генетикалық зерттеулер жүргізетін дәрігерлер баланың жынысын ерте кезеңде анықтау әдістерін зерттеуде. Кейбір отбасылар тек ұл немесе тек қыз баланы дүниеге әкелетін жағдайларды жиі кездестіреді.

Ғалымдар жынысты анықтауға қандай факторлар әсер ететінін зерттейді. Генетикалық заңдылықтарға сәйкес, баланың жынысы әкенің жыныстық хромосомалары арқылы анықталады. Сонымен қатар, кейбір тұқым қуалайтын аурулар (мысалы, гемофилия) тек ер балаларда кездеседі, өйткені бұл ауру X-хромосомамен тіркесіп тұқым қуалайды.

Бұл зерттеулер медицинада, отбасы жоспарлауда және генетикалық аурулардың алдын алуда маңызды рөл атқарады.

Мәтінді оқиды – берілген өмірлік жағдайға немесе ғылыми контекстке талдау жасайды.Негізгі идеяны анықтайды – мәтіндегі басты мәселені немесе зерттелетін құбылысты табады.Ақпаратты талдайды – мәтіннен қажетті мәліметтерді бөліп алады.Қорытынды жасайды – алынған ақпаратты қолдана отырып, сұрақтарға жауап береді немесе шешім ұсынады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Оқушыларға бағыт бағдар беру

? 1-тапсырма: Жынысты анықтау механизмі

Сұрақ:

Бала жынысын қандай факторлар анықтайды? Екі немесе одан да көп дұрыс жауапты таңдаңыз.

□ Анасының гендері

□ Әкесінің жыныстық хромосомалары

□ Қоршаған орта

□ Ұрықтану кезінде X немесе Y хромосомасының қосылуы

□ Жүктілік кезіндегі ана рационы

✅ Дұрыс жауаптар:

Әкесінің жыныстық хромосомалары

Ұрықтану кезінде X немесе Y хромосомасының қосылуы

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дескриптор:

Адам жынысын анықтайтын негізгі факторларды анықтайды – 2 балл

Генетикалық заңдылықтарды дұрыс түсіндіреді – 2 балл

Қате жауаптарды талдайды – 1 балл

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Практикалық тапсырмалар беру.

? 2-тапсырма: Генетикалық ақпарат пен молекулалар

Сұрақ:

Жынысты анықтауға қандай химиялық құрылымдар жауап береді? Екі немесе одан да көп дұрыс жауапты таңдаңыз.

□ ДНҚ молекуласы

□ РНҚ молекуласы

□ Белоктар

□ Липидтер

□ Глюкоза

✅ Дұрыс жауаптар:

ДНҚ молекуласы

РНҚ молекуласы

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дескриптор:

Генетикалық ақпарат тасымалдаушы молекулаларды анықтайды – 2 балл

Жынысты анықтаудағы химиялық құрылымдардың рөлін сипаттайды – 2 балл

Қате жауаптарды талдайды – 1 балл

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Бағалау

? 3-тапсырма: Жынысты анықтаудағы радиация әсері

Сұрақ:

Жынысты анықтауға қандай физикалық факторлар әсер етуі мүмкін? Екі немесе одан да көп дұрыс жауапты таңдаңыз.

□ Иондаушы сәулелену (рентген, гамма-сәулелер)

□ Ұялы телефон сәулесі

□ Температураның өзгеруі

□ Радиацияның әсерінен ДНҚ мутациясы

□ Электромагниттік толқындар

✅ Дұрыс жауаптар:

Иондаушы сәулелену (рентген, гамма-сәулелер)

Радиацияның әсерінен ДНҚ мутациясы

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дескриптор:

Физикалық факторлардың генетикаға әсерін сипаттайды – 2 балл

Радиацияның жыныстық хромосомаларға ықпалын түсіндіреді – 2 балл

Қате жауаптарды талдайды – 1 балл

Интерактивті панель, презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Сабақтың соңы

Кері байланыс беру

«Жыныс генетикасы шкаласы» әдісі

Мақсаты: Оқушылардың жыныс генетикасы мен оның анықтау механизмдері туралы түсінігін бағалау.

Оқушылар жыныс генетикасы және оның анықтау механизмдері туралы түсініктерін 1-ден 3-ке дейінгі шкала бойынша бағалайды:

1 — Мүлдем түсінбедім.

2 — Аздап түсіндім.

3 — Толық түсіндім және маңызын білемін.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Білімді игеруді жақсарту және оны тәжірибеге көшіру

Шығармашылық жұмыс.

§39.Гемофилия және дальтонизм –жыныспен тіркес тұқым қуалау мысалдары.

Білім алушылар келесі тақырыптың тақырыбымен және тірек сызба сызады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Биология 9-сынып,Автор: Н.Г.Асанов, А.Р.Соловьева,Б.Т.Ибрагимова . «Атамұра» баспасы 2019ж