Бөлім:

«Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары»

Педагогтің аты-жөні:

Күні:

Сыныбы: 10 «ә,б»

Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясы. Кроссинговер нәтижесінде белгілердің тұқымқуалау заңдылықтарының бұзылуы.

§73. Тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясы.§74. Кроссинговер нәтижесінде белгілердің тұқымқуалау заңдылықтарының бұзылуы.

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты

10.2.4.3 - кроссинговер нәтижесінде белгілердің тұқымқуалау заңдылықтарының бұзылуын түсіндіру;

Сабақтың мақсаты:

кроссинговер нәтижесінде белгілердің тұқымқуалау заңдылықтарының бұзылуын түсіндіреді;

Сабақ кезеңі

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Бұрынғы білімін еске түсіру

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тәртібін қадағалау.

«Мәселелі оқыту» әдісі

Мақсаты: Оқушылардың генетикалық заңдылықтарды нақты өмірмен байланыстырып түсінуін арттыру.

Тапсырма:

Егер бір өсімдік жапырақтарының түсі қызыл (C) және жасыл (c) болып белгіленсе, ал түсі қызыл жапырақтың доминантты белгі екені белгілі болса, моногибридті будандастыру кезінде қандай генотип пен фенотип пайда болады? Ата-аналардың генотипі Cc және Cc болған жағдайда ұрпақтың генотиптерін анықтап, фенотиптерін сипаттаңыз.

Оқушылар амандасады, сынып тәртібін сақтайды.

Оқушылар үй жұмысы бойынша өткен білімдерін еске түсіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауабы:

Генотиптер:

Ата-аналардың генотипі Cc болса, ұрпақтың генотиптері келесідей болады:

CC: 25%

Cc: 50%

cc: 25%

Фенотиптер:

Қызыл түсті жапырақтар: CC және Cc генотиптері бар ұрпақтарда қызыл түс болады (75%).

Жасыл түсті жапырақтар: cc генотипі бар ұрпақта жасыл түс болады (25%).

Қорытынды:

Ұрпақтардың 75%-ы қызыл түсті жапырақтармен, ал 25%-ы жасыл түсті жапырақтармен болады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Оқушылардың назарын аудару

«Шынайы жағдай» әдісі

Контекст:

Жүрек аурулары мен көз түсінің тұқым қуалауын зерттеу барысында ғалымдар бір ата-ананың ауру болуы және екінші ата-ананың сау болуы жағдайында ұрпақта осы аурулардың қалай тұқым қуалайтынын зерттеу үшін кроссинговерді қолданады.

Сұрақ:

Егер ауруды қоздыратын ген X хромосомада орналасса және бұл ген әйелде рецессивті түрде болса, еркек пен әйелдің генотиптері қандай болуы мүмкін және олардың ұрпақтарында қандай белгілер байқалады?

Тапсырма:

Еркек пен әйелдің генотиптерін жазыңыз.

Генетикалық заңдар бойынша олардың ұрпағындағы белгілердің таралуын анықтаңыз.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауабы:

Еркек пен әйелдің генотиптері: Еркек: XY, Әйел: XX

Ұрпақтың белгілері: Жүрек ауруының белгілері мен көз түсінің өзгеруі X хромосомасының әсерінен тұқым қуалайды.

Дескриптор:

Генетикалық заңдылықтар мен кроссинговердің рөлін түсіндірді. (3 балл)

Тұқым қуалаудың нәтижесін дұрыс анықтады. (2 балл)

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Сабақтың мақсатын таныстыру

10.2.4.3 - кроссинговер нәтижесінде белгілердің тұқымқуалау заңдылықтарының бұзылуын түсіндіру;

Кілт сөздер (жұп/топ бөлу үшін):

Хромосомалық теория

Кроссинговер

Генетикалық рекомбинация

Тұқымқуалаушылық

Хромосомалар

Гендер

Генетикалық өзгерістер

Генетикалық бұзылулар

Аллельдер

Тұқым қуалаудың заңдылықтары

Жаңа сабақтың оқу мақсатын жазады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель Презентация

Биология 10-сынып, Автор: Е.А.Очкур, Ж.Ж.Құрманғалиева, М.А.Нуртаева. Алматы «Мектеп» баспасы 2019 ж

Құндылық:

«жасампаздық және жаңашылдық»

Теориялық білім: Тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясы және кроссинговер нәтижесінде белгілердің тұқымқуалау заңдылықтарының бұзылуы туралы білу.

Практикалық дағдылар: Кроссинговердің әсерін зерттеу және тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясын талдау.

Функционалдық сауаттылық: Тұқымқуалаушылық заңдылықтарының бұзылуын түсініп, кроссинговердің биологиялық маңызын бағалау.

Сабақтың оқу мақсатымен байланысты басты құндылықтармен танысады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың ортасы

Жаңа тақырыпты таныстыру

«Мәселелі оқыту әдісі»

Контекст:

Кроссинговердің нәтижесінде белгілердің тұқым қуалауы әр түрлі гендердің өзара әсерінен өзгеруі мүмкін. Егер ата-аналардың біреуі АА және екіншісі аа болса, онда бұл белгілердің ұрпаққа берілуін зерттеу маңызды.

Сұрақ:

Ата-аналардың генотипі AA (анасы) және aa (әкесі). Ұрпағының генотипін және фенотипін табыңыз.

Тапсырма:

Ата-аналардан алынған гендер комбинациясы қандай болады?

Ұрпақтың генотипі мен фенотипін сипаттаңыз.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауабы:

Ата-аналардан алынған гендер комбинациясы: А мен а гомозиготты, ұрпақтың генотипі: Aa

Ұрпақтың фенотипі: Жасыл түсті жапырақ (доминантты белгі).

Дескриптор:

Генотип пен фенотип арасындағы байланысты түсіндірді. (2 балл)

Генетикалық заңдылықтарды дұрыс қолданды. (2 балл)

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Оқушыларға бағыт бағдар беру

«Шығармашылық шешім» әдісі

Контекст:

Қазіргі ғылымда тұқым қуалайтын ауруларды анықтау үшін хромосомалық теория мен кроссинговерді зерттеу өте маңызды. Бір адам өзінің тұқым қуалайтын ауруларын зерттеу үшін генетиктерге жүгінеді.

Сұрақ:

Егер ол ауруды тудыратын ген хромосоманың X шығысындағы рецессивті ген болса, еркек пен әйелдің генотиптерін қалай сипаттауға болады? Сонымен қатар, осы аурудың ұрпаққа берілу ықтималдығы қандай?

Тапсырма:

Еркек пен әйелдің генотиптерін жазыңыз.

Ұрпақтың аурумен туылу ықтималдығын есептеңіз.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауабы:

Еркек пен әйелдің генотипі: Әйел – Xa, Еркек – XaY

Ұрпақтың аурумен туылу ықтималдығы: 50%

Дескриптор:

Хромосомалық теорияны дұрыс қолданды. (3 балл)

Әр түрлі генетикалық комбинациялардың нәтижелерін дұрыс түсіндірді. (2 балл)

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Практикалық тапсырмалар беру.

«Практикалық зерттеу» әдісі

Сұрақ:

Генетикалық мутациялардың себептері мен нәтижелерін зерттеуде генетикалық карталарды қолдану маңызды. Егер хромосоманың бір бөлігінде екі түрлі ген бар болса, кроссинговер нәтижесінде осы гендер өзара ауысады.

Тапсырма:

Кроссинговердің әсерін түсіндіріңіз.

Хромосомалық картаны пайдаланып, екі геннің арасындағы қашықтықты анықтаңыз.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауабы:

Кроссинговер хромосомалардың арасындағы гендердің өзара ауысуы мен алмасуын түсіндіреді.

Гендердің арасындағы қашықтық хромосомалық картамен есептеледі.

Дескриптор:

Кроссинговер мен хромосомалық карталарды дұрыс қолданды. (3 балл)

Ғылыми зерттеулердің нәтижелерін түсіндірді. (2 балл)

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Бағалау

«Шешім іздеу» әдісі

Сұрақ:

Жаңа зерттеулерге сәйкес, кроссинговер нәтижесінде тұқым қуалау заңдылықтары бұзылып, белгі бар гендердің орны ауысады. Бұл мутациялар әртүрлі аурулардың пайда болуына әкелуі мүмкін.

Тапсырма:

Кроссинговердің тұқым қуалау заңдарына әсерін түсіндіріңіз.

Аурулардың дамуындағы кроссинговердің ықтимал рөлін зерттеңіз.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауабы:

Кроссинговер хромосомалардың өзара байланысын бұзып, жаңа генетикалық комбинациялар тудырады.

Аурулардың дамуындағы рөлі: Генетикалық өзгерістер аурулардың белгілерін өзгертуі мүмкін.

Дескриптор:

Кроссинговер мен мутациялардың әсерін дұрыс түсіндірді. (3 балл)

Аурулардың пайда болу ықтималдығын ғылыми тұрғыдан дәлелдеді. (2 балл)

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Сабақтың соңы

Кері байланыс беру

«Қарапайым түсінік» әдісі

Мақсаты: Оқушылардың тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясы мен кроссинговердің маңызы туралы түсінігін бағалау.

Оқушылар тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясы мен кроссинговер туралы түсініктерін қарапайым және түсінікті тілмен түсіндіреді.

Шкала:

1 — Түсінбедім.

2 — Біраз түсіндім.

3 — Толық түсіндім.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Білімді игеруді жақсарту және оны тәжірибеге көшіру

Шығармашылық жұмыс.

§75. Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі. §76. Эпистаз. Комплиментарлық. Полимерия.

Білім алушылар келесі тақырыптың тақырыбымен және тірек сызба сызады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Биология 10-сынып, Автор: Е.А.Очкур, Ж.Ж.Құрманғалиева, М.А.Нуртаева. Алматы «Мектеп» баспасы 2019 ж