«Құқық негіздері» пәні бойынша

қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырмалар жинағы 9-сынып

Нұр-Сұлтан, 2019 жыл

Құрметті мұғалім!

Аталған тапсырмалар жинағы білім беру мазмұнын жаңарту аясында мұғалімдерге көмек құралы ретінде құрастырылды. Бұл мұғалімдердің ұжымдық жұмысының нәтижесі. Бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар қалыптастырушы бағалауды өткізуге, сабақты жоспарлауға, ұқсас тапсырмаларды құрастыруға және іріктеп алуға, оқу мақсатына жетуге қатысты сындарлы кері байланыс беруге көмектесетін үлгі болып табылады.

Жинақтың ұсынылған сипаты сізге білім алушының қажеттілігі мен мүмкіндігін есепке ала отырып, тапсырмаларға толықтырулар мен өзгерістер енгізуіңізге, бейімдеуіңізге мүмкіндік береді.

Қосымша материалдарды (нұсқаулықтар, таныстырылымдар, жоспарлар және т.б.), форумдағы талқылауларды және бейне нұсқауларды сіз «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ smk.edu.kz ресми сайтынан таба аласыз.

Жемісті жұмыс пен шығармашылық табыс тілейміз!

Жинақ негізгі мектеп мұғалімдеріне, әдіскерлерге, критериалды бағалау бойынша өңірлік және мектеп үйлестірушілеріне, басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.

Жинақты дайындау барысында ресурстар (суреттер, мәтіндер, бейне және аудио материалдар, т.б.) қолжетімді ресми интернет-сайттардан алынды. Жинақ коммерциялық емес мақсатта құрастырылған.

МАЗМҰНЫ

І тоқсан 5

Бөлім: Құқық түсінігі 5

Бөлім: Адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтары 6

Бөлім: Азаматтық құқық түсінігі 8

Бөлім: Еңбек құқығы түсінігі 9

Бөлім: Неке және отбасы құқығы түсінігі 10

Бөлім: Әкімшілік құқық түсінігі 11

Бөлім: Қылмыстық құқық түсінігі 12

ІІ тоқсан 13

Бөлім: Мемлекеттік органдардың конституциялық құрылысы 13

Бөлім: Мемлекеттік органдардың конституциялық құрылысы 14

Бөлім: Еңбек жағдайлары 15

Бөлім: Некені қию және тоқтату жолдары 16

Бөлім: Қылмыс ұғымы 17

ІІІ тоқсан 18

Бөлім: Азаматтық құқықтағы міндеттеме мен жауапкершілік 18

Бөлім: Еңбекті қорғау 19

Бөлім: Еңбекті қорғау 20

Бөлім: Отбасы мүшелерінің құқығы мен міндеттері 21

Бөлім: Отбасы мүшелерінің құқығы мен міндеттері 22

Бөлім: Әкімшілік жауапкершілік 23

Бөлім: Қылмыстық жауапкершілік 24

Бөлім: Қылмыстық жауапкершілік 25

IV тоқсан 26

Бөлім: Тұтынушылар құқығын қорғау 28

Бөлім: Еңбек шарты 29

Бөлім: Отбасының қоғамдағы маңыздылығы 30

Бөлім: Әкімшілік құқық бұзушылықтың алдын алу 31

Бөлім: Жазалау мен гуманизм мәселесі 32

І тоқсан Бөлім: Құқық түсінігі

Тақырып	Құқық дегеніміз не және ол қоғамдық қатынастарға қалай әсер етеді?
Оқу мақсаты	9.1.1.1 Әлеуметтік нормалар жүйесінде құқықтың ұғымы мен ролін түсіндіру
Бағалау критерийі	Білім алушы Әлеуметтік нормалар жүйесінде құқықтың ұғымы мен рөлін ажыратады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну

Тапсырма

Мәтінге берілген құқықтық ұғымдарды дұрыс орналастырып, ұғымдарға сипаттама беріңіз.

мемлекетпен бірге, қатар пайда болады, ал мемлекеттен бұрын пайда болады. Құқық жазылған тұрады, ал мораль күрделірек құрылым және жазылмаған ережелер, талаптардан тұрады. Құқық мемлекеттік мәжбүрлеудің болу мүмкіндігімен қамтамсыз етіледі. Ал мораль дағды арқылы немесе қоғамдық пікір күшімен қамтамасыз етіледі. бұзғандар құқықтық жауапқа тартылады, мүмкіндігінше бұзылған құқық орнына келтіріледі.

1. заң	2. норма	3. мораль	4. құқық

Дескриптор

Білім алушы мәтінге қажетті сөздерді орналастырады; берілген ұғымдарға сипаттама береді.

Бөлім: Адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтары

Тақырып	Қазақстан Республикасында адам мен азаматтың қандай құқықтары мен міндеттері бар?
Оқу мақсаты	9.2.1.2 ҚР Конституциясын талдау арқылы адамның және азаматтың конституциялық құқықтары, бостандықтары мен міндеттерін анықтау
Бағалау критерийі	Білім алушы Адамның және азаматтың конституциялық құқықтары, бостандықтары мен міндеттерін жіктейді
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Конституцияның баптарына сүйене отырып, адам және азаматтардың құқықтары мен міндеттерін анықтап, кестені толықтырыңыз.

Жеке құқықтар мен бостандықтар	Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар	Саяси құқықтар мен бостандықтар	Міндеттері

Дескриптор	Білім алушы
	Адам және азаматтардың құқықтарын жеке, экономикалық, әлеуметтік, мәдени, саяси құқықтарға жіктеп кестені толтырады. Адам және азаматтардың міндеттерін анықтайды.

Бөлім: Адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтары

Тақырып	Неліктен Қазақстан өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде жариялайды?
Оқу мақсаты	9.2.1.1 Конституциялық құрылым негіздерін түсіндіру
Бағалау критерийі	Білім алушы Конституциялық құрылыс негіздерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну

Тапсырма

ҚР Конституциясының 1-бабын пайдалана отырып, мемлекеттің Конституциялық құрылымын сипаттаңыз.

Қазақстан Республикасының Конституциясының 1-бабы: «Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары»

Дескриптор	Білім алушы
	Демократиялы мемлекет ретінде сипаттайды; Құқықтық мемлекет ретінде сипаттайды; Зайырлы мемлекет ретінде сипаттайды; Әлеуметтік мемлекет ретінде сипаттайды.

Бөлім: Азаматтық құқық түсінігі

Тақырып	Азаматтық құқық қандай қоғамдық қатынастарды реттейді?
Оқу мақсаты	9.3.1.1 Азаматтық құқық ұғымы мен қағидаларын түсіндіру
Бағалау критерийі	Білім алушы Азаматтық құқық ұғымы мен қағидаларын анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну

Тапсырма

Азаматтық құқық туралы берілген кестедегі сұрақтарға жауап беріңіз.

Мүліктік қатынастар дегеніміз	Мүліктік емес қатынастар дегеніміз
Азаматтық құқық қағидаларын анықтаңыз. 1. 2. 3. 4.
Азаматтық құқық қандай қоғамдық қатынастарды реттейді?

Дескриптор	Білім алушы
	Мүліктік және мүліктік емес қатынастардың анықтамасын тұсіндіреді; Азаматтық құқық қағидаларды анықтайды; Азаматтық құқықтың қоғамдағы ролін сипаттайды.

Бөлім: Еңбек құқығы түсінігі

Тақырып	ҚР Конституциясының 24-шы бабы нені көздейді?
Оқу мақсаты	9.4.1.1 Еңбек құқығы ұғымын түсіндіру
Бағалау критерийі	Білім алушы Еңбек құқығы ұғымын сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну

Тапсырма

Қазақстан Республикасының Конституциясының 24-бабын пайдалана отырып, еңбек құқығының мазмұнын сипаттаңыз.

Қазақстан Республикасының Конституциясының 24-бабы:

Әркiмнiң еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсiп түрiн еркiн таңдауына құқығы бар.

Ерiксiз еңбекке соттың үкiмi бойынша не төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында ғана жол берiледi.

Әркiмнiң қауiпсiздiк пен тазалық талаптарына сай еңбек ету жағдайына, еңбегi үшiн нендей бiр кемсiтусiз сыйақы алуына, сондай-ақ жұмыссыздықтан әлеуметтiк қорғалуға құқығы бар.

Ереуiл жасау құқығын қоса алғанда, заңмен белгiленген тәсiлдердi қолдана отырып, жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешу құқығы мойындалады.

Әркiмнiң тынығу құқығы бар. Еңбек шарты бойынша, жұмыс iстейтiндерге заңмен

белгiленген жұмыс уақытының ұзақтығына, демалыс және мереке күндерiне, жыл сайынғы ақылы демалысқа кепiлдiк берiледi.

Дескриптор	Білім алушы
	Қазақстан Республикасының Конституциясының 24-бабынның мазмұнын ашады.

Бөлім: Неке және отбасы құқығы түсінігі

Тақырып	Заңнамада отбасы қалай қорғалған?
Оқу мақсаты	9.5.1.1 Неке және отбасы ұғымдарын түсіндіру
Бағалау критерийі	Білім алушы Неке және отбасы ұғымдарын сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну

Тапсырма

Берілген терминдерді сипаттап, мысал келтіріңіз.

Сөздіктер	Сипаттамасы	Мысалы
Отбасы
Неке
Неке жасы
Неке қию
Отбасы құқығы

Дескриптор	Білім алушы
	отбасы, неке, неке жасы, неке қию, отбасы құқығы ұғымдары бойынша сипаттама береді; отбасы, неке, неке жасы, неке қию, отбасы құқығы ұғымдарына мысал келтіреді.

Бөлім: Әкімшілік құқық түсінігі

Тақырып	Әкімшілік құқық қандай қоғамдық қатынастарды реттейді?
Оқу мақсаты	9.6.1.1 Әкімшілік құқық ұғымын түсіндіру
Бағалау критерийі	Білім алушы Әкімшілік құқық ұғымын сипатайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну

Тапсырма

Әкімшілік құқық органайзерін толтырыңыз.

Әкімшілік құқық дегеніміз
Әкімшілік құқықтық нормаларға не жатады?
Әкімшілік құқық қандай қоғамдық қатынастарды реттейді?

Дескриптор	Білім алушы
	Әкімшілік құқық ұғымын түсіндіріп жазады; Әкімшілік құқықтық нормаларды анықтайды; Әкімшілік құқықтың реттейтін қоғамдық қатынастарын жазады.

Бөлім: Қылмыстық құқық түсінігі

Тақырып	Қылмыстық құқықтың басқа құқық салаларынан ерекшелігі неде?
Оқу мақсаты	9.7.1.1 Қылмыстық құқық ұғымын түсіндіру
Бағалау критерийі	Білім алушы Қылмыстық құқық ұғымын сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну

Тапсырма

Қылмыстық құқықты басқа құқық саласынан ерекшелейтін 4 белгісін анықтаңыз.

1.

2.

3.

4.

Дескриптор	Білім алушы
	Қылмыстық құқықты басқа құқық саласынан ерекшелейтін 4 белгісін көрсетеді.

ІІ тоқсан

Бөлім: Мемлекеттік органдардың конституциялық құрылысы

Тақырып	Мемлекеттік органдардың қызметі қандай?
Оқу мақсаты	9.2.2.1 Конституция негізінде мемлекеттік органдардың қызметтерін анықтап, салыстыру
Бағалау критерийі	Білім алушы Мемлекеттік органдардың қызметтерін анықтап, салыстырады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Қазақстан Республикасының Конституциясын пайдалана отырып, мемлекеттік органдардың қызметтерінің айырмашылықтары мен ұқсастықтарын кестеге толтырыңыз.

І. ҚР Президенті (40-44 бап ) ІІ. Парламент (49-54 бап ) ІІІ. ҚР Үкіметі ( 64-66 бап )

ІV. Конституциялық Кеңес (71-72 бап )

Атаулар	Қызметтерінің айырмашылықтары	Қызметтерінің ұқсастықтары
Президент
Парламент
Үкімет
Конституциялық Кеңес
Сот билігі

Дескриптор

Білім алушы Президент, Парламент, Үкімет, Конституциялық кеңес, Сот билігі қызметтерінің айырмашылықтары мен ұқсастықтарын жазады.

Бөлім: Мемлекеттік органдардың конституциялық құрылысы

Тақырып	Мемлекеттік органдардың құрылуында сайлаудың маңызы мен ролі қандай?
Оқу мақсаты	9.2.2.2 Мемлекеттік органдардың құрылуында сайлаудың маңызы мен ролін анықтау
Бағалау критерийі	Білім алушы Сайлаудың маңызы мен ролін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Сайлау жүйелерін салыстырып, айырмашылықтары мен ұқсастықтарын анықтаңыз.

	Мажоритарлық сайлау жүйесі	Пропорционалдық сайлау жүйесі
Айырмашылық	1. 2.	1. 2.
Ұқсастық	1. 2.
Маңыздылығы

Дескриптор

Білім алушы мажоритарлы сайлау жүйесінің ерекшелігін анықтайды; прапорционалды сайлау жүйесінің ерекшелігін анықтайды; сайлау жүйелерінің ұқсастығын жазады; сайлау жүйесінің маңыздылығын жазады.

Бөлім: Еңбек жағдайлары

Тақырып	Заңнамамен еңбек жағдайлары қалай реттеледі?
Оқу мақсаты	9.4.2.1 ҚР еңбек кодексінің баптарын негізге ала отырып еңбек жағдайларын анықтау
Бағалау критерийі	Білім алушы ҚР еңбек кодексінің баптарын негізге ала отырып еңбек жағдайларын сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Логикалық қатардағы артық сөзді тауып, астын сызыңыз және қатар қандай тәртіппен құралғанын түсіндірңіз.

1. Артық сөзді табыңыз және қалған ұғымдардың құқықтары мен міндеттерін анықтаңыз.

Жұмыс берушы, заңды тұлға, жұмыскер, кәсіподақ

2. Артық сөзді табыңыз және қалған ұғымдарды ҚР еңбек кодексінің баптары бойынша мазмұнын анықтаңыз.

Жалақыны уақытында төлеу, жалақы мөлшері, еңбек қауіпсіздігі, сайлауға қатысу

3. Артық сөзді табыңыз және қалған ұғымдарды ҚР еңбек кодексінің баптары бойынша оның қызметін анықтаңыз.

Келісім комиссиясы, жол инспекциясы, сот, еңбек инспекциясы

4. Артық сөзді табыңыз және қалған ұғымдарды ҚР еңбек кодексінің баптары бойынша апталық жұмыс уақытын анықтаңыз.

40 сағат, 48 сағат, 24 сағат,36 сағат

5. Артық сөзді табыңыз және қалған ұғымдарды ҚР еңбек кодексінің баптары бойынша мазмұнын анықтаңыз.

Сынақ мерзімін белгілеу, біліктілігін арттыруды қамтамасыз ету, тәртіптік жазалар қолдану, жұмыстан тыс уақытта жұмыс беру

Дескриптор

Білім алушы

Қатардағы артық сөзді тауып, қалған ұғымдардың құқықтары мен міндеттерін анықтайды; Қатардағы артық сөзді тауып, қалған ұғымдардың ҚР еңбек кодексінің баптары бойынша мазмұнын анықтайды; Қатардағы артық сөзді тауып, қалған ұғымдардың ҚР еңбек кодексінің баптары бойынша олардың қызметін сипаттайды; Қатардағы артық сөзді тауып, қалған ұғымдардың ҚР еңбек кодексінің баптары бойынша апталық жұмыс уақытын анықтайды; Қатардағы артық сөзді тауып, қалған ұғымдардың ҚР еңбек кодексінің баптары бойынша мазмұнын сипаттайды.

Бөлім: Некені қию және тоқтату жолдары

Тақырып	Неке қандай жағдайда қиылады және тоқтатылады?
Оқу мақсаты	9.5.2.1 Некені қию және тоқтатылу шарттарын анықтау
Бағалау критерийі	Білім алушы Некені қию және тоқтатылу шарттарын сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Отбасына қатысты жағдаяттар бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Ерлі зайыптыларда кәмелетке толмаған екі баласы бар. Күйеуі ұзақ уақыт жоқ болғандықтан, соттың шешімі бойынша оны хабарсыз кеткен деп таныды.

Әйелі қалай және қай жерде некені тоқтата алады?

2. 18 жасқа толған Арман 16 жасқа толған Аселмен некеге тұруға АХАЖ бөліміне өтініш жазады, бірақ АХАЖ бөліміндегі қызметкер олардың арызын қабылдамады. АХАЖ органы бөліміндегі қызметкер дұрыс жасады ма?

3. Алматы қалалық сотына азаматша Бекова азамат Кизиловпен жасалған некені жарамсыз деп тану туралы талап-арыз береді. Өзінің талап-арызында ол жауапкердің жанұя құру мақсатында емес, онымен шын ниетімен некеге отырмай тек оның пәтеріне ие болу үшін ғана отырғанын баяндайды. Осыған байланысты ерлі-зайыптылардың арасында жиі түсініспеушіліктер туындап тұрған және күйеуінің таяу күндері Бековамен некені бұзып, пәтерді сол арқылы бөліске салатындығы туралы ескертеді. Кизилов Бекованың талап- арызына наразылық білдіреді, оның ойынша неке жарамсыз деп танылмауы тиіс тек бұзылуы мүмкін. Себебі, некені жарамсыз деп тануға ешқандай да негіз жоқ, өйткені Кизилов өзінің бар тапқан табысын ортақ мүддеге жұмсау үшін үйге алып келетін және әр кез әйеліне материалдық жәрдем көрсетіп тұратын.

Бекованың талап-арызына байланысты сот қандай шешім шығаруы тиіс? Некені жарамсыз деп танудың негіздерін ата.

Дескриптор	Білім алушы
	Отбасы және неке құқығы кодексі бойынша талдау жасайды; Заңнама негізінде дұрыс жауабын анықтайды.

Бөлім: Қылмыс ұғымы

Тақырып	Қандай әрекет қылмыс деп танылады?
Оқу мақсаты	9.7.2.1 Қылмыстың белгілері мен түрлерін ажырату
Бағалау критерийі	Білім алушы Қылмыс белгілерін сипаттайды Қылмыс түрлерінің анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Кестедегі сұрақтарға жауап беріңіз.

Қылмыс дегеніміз
Қылмыстың белгілері
Бірінші белгісі	Екінші белгісі	Үшінші белгісі	Төртінші белгісі
Қылмыс түрлерін қауіптілігі бойынша орналастырыңыз
1.	2.	3.	4.

Дескриптор	Білім алушы
	«Қылмыс» ұғымының анықтамасын жазады; Қылмыстың 4 белгісін көрсетеді; Қылмыс түрлерін қауіптілігі бойынша орналастырады.

ІІІ тоқсан

Бөлім: Азаматтық құқықтағы міндеттеме мен жауапкершілік

Тақырып	Азаматтық - құқықтық міндеттемелер қандай жауапкершіліктерді туындатады?
Оқу мақсаты	9.3.3.1 Азаматтық құқықтағы міндеттемелерді талдап, жауапкершіліктерін анықтау
Бағалау критерийі	Білім алушы Азаматтық құқықтағы міндеттемелерді талдап, жауапкершіліктерін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Терминдерге қатысты анықтамалардың сәкестігін табыңыз.

Терминдер	Анықтамалары
1. Мәміле	A. Міндеттемеге сай бір адам белгілі бір іс-әрекетті жүзеге асыруға тиіс
2. Міндеттеме	B. Екі немесе бірнеше адамның азаматтық құқықтар мен міндетерді белгілеу, өзгерту немес тоқтату туралы келісім.
3. Борышкер	C. заңда көрсетілген ретте жүктелген міндеттемені бұзған субъектіге қолданылатын мүлікті өндіру немесе мүліктік салмақ салу нысанында болып келетін жауапкершіліктің түрі.
4. Шарт	D. Азаматтар мен заңды тұлғалардың азаматтық құқықтары мен міндеттерін белгілеуге, өзгертуге немесе тоқтауға бағытталған әрекеттері.
5. Азаматтық- құқықтық жауапкершілік	E. бір тарап (борышкер) екінші тараптың (несие берушінің) пайдасына мүлікті беру, жұмысты орындау, қызмет көрсету жөнінде белгілі бір әрекет жасауға не белгілі бір әрекеттен бас тартуға міндеттенетін азаматтық құқықтық қатынас.

1	2	3	4	5

Дескриптор	Білім алушы
	Анықтамаларды пайдалана отырып, сәйкестігін анықтайды.

Бөлім: Еңбекті қорғау

Тақырып	Еңбек даулары қалай шешіледі?
Оқу мақсаты	9.4.3.2 Құқықтық нормативтік актілерге сүйене отырып, еңбек дауларын шешу жолдарын ұсыну
Бағалау критерийі	Білім алушы Құқықтық нормативтік актілерге сүйене отырып, еңбек дауларын шешу жолдарын табады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

Жағдаятты оқып, ҚР Еңбек кодексіне сүйене отырып, еңбек дауларын шешу жолдарын көрсетіңіз.

А. қалалық сотында Б-ның «Ф»-ке қарсы еңбек ақыны және өсімпұлды өндіру туралы азаматтық ісі қаралған. Талапкер сотқа арызбен жүгініп, еңбек шарты негізінде 2013 жылдың тамыз айынан бастап «Ф»-те жаттықтырушы қызметін атқаратындығын көрсеткен. Талапкерге атқаратын жұмысы үшін 200 000 теңге көлемінде еңбек ақы бекітілген.Талапкердің айтуынша талапкер өз еңбек міндеттерін орындаған, ал жауапкер оған уақытылы еңбек ақысын төлемеген, осы жағдай еңбек ақысы бойынша 800 000 тенге көлеміндегі қарызға әкеп соққан.

Жоғары айтылғандардың негізінде талапкер жауапкерден еңбек ақы бойынша қарызды өндіруді сұрайды.

Шешу жолы:

Дескриптор	Білім алушы
	Жұмыскердің еңбек дауын анықтайды; Еңбек дауына байланысты заң негізінде шешу жолын ұсынады.

Бөлім: Еңбекті қорғау

Тақырып	Кәмелетке толмағандардың еңбегі заңнамамен қалай қорғалады?
Оқу мақсаты	9.4.3.1 Кәмелетке толмағандардың еңбегіне қатысты құқық нормаларын талдау
Бағалау критерийі	Білім алушы Кәмелетке толмағандардың еңбек құқық нормаларын талдайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

Еңбек жағдайына байланысты кәмелеттік жасқа жетпеген баланың құқығының бұзылу фактілерін табыңыз. ҚР Еңбек кодексінің негізінде жұмыс берушінің іс-әрекетіне баптардан нақты дәлел келтіріңіз.

Бірде мектептке киноға актер бала таңдау үшін агент келді. Нәтижесінде 12 жастағы Димашты фильмдегі басты рольге түсуге шақырады. Сол уақытта Димашпен шұғыл еңбек келісім шартын жасау қажет болды. Бірақ Диамаштың ата-анасы жазғы демалыста болғандықтан, келісім шартқа баланың 18 жастағы туған ағасы қол қойды. Келісім шарт жасалған соң режиссер шілдеде мектепте бірнеше түсірілім жасау керек болғандықтан, бірден түсірілімді бастап кетеді. Асығыстықтың әсерінен Димаш қатысатын түсірілімдер кез-келген ауа-райында, түннің бір уақытына дейін созылды. Димаш аптасына 26-30 сағат жұмыс істеді.

	Димаштың құқығы бұзылу фактілері	ҚР Еңбек кодексі бойынша дұрыс шешімі
Құқығы
Міндеті
Жұмыс уақыты
Үзіліс уақыты

Дескриптор	Білім алушы
	Кәмелетке толмағанның құқықтары мен міндеттерін анықтайды; Еңбек жағдайларын анықтайды; Жағдаяттың жауабына нақты дәлелдер келтіреді.

Бөлім: Отбасы мүшелерінің құқығы мен міндеттері

Тақырып	Отбасы мүшелерінің құқықтық мәртебесі қандай?
Оқу мақсаты	9.5.3.1 Отбасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін анықтау
Бағалау критерийі	Білім алушы Отбасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін ажыратады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

ҚР Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодексін басшылыққа ала отырып, отбасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін ашатын эссе жазыңыз.

«Отбасы мүшелерінің құқықтық мәртебесі»

Дескриптор	Білім алушы
	Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодексіндегі қажетті баптарды пайдаланады; Отбасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін анықтайды; Эссе құрылысын сақтап, жүйелі ой жазады.

Бөлім: Отбасы мүшелерінің құқығы мен міндеттері

Тақырып	Бала құқығы қалай қорғалады?
Оқу мақсаты	9.5.3.2 Құқықтық актілерге сүйене отырып, қоғам мен отбасындағы балалар құқығын талдау
Бағалау критерийі	Білім алушы Құқықтық актілерге сүйене отырып, балалар құқығын талдайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

ҚР «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» кодексіндегі 61 - баптың үзіндісін оқып төмендегі жағдаятты талдап, сұрақтарға жауап беріңіз.

61. бап. Баланың ата-аналарымен және басқа да туыстарымен араласу құқығы

1. Баланың ата-анасының екеуiмен де, аталарымен, әжелерiмен, аға-iнiлерiмен, апа- сiңлiлерiмен (қарындастарымен) және басқа да туыстарымен араласуға құқығы бар. Ата- аналары некесiнiң (ерлі-зайыптылығының) бұзылуы, оның жарамсыз деп танылуы немесе ата- аналарының бөлек тұруы баланың құқығына әсер етпеуге тиiс.

Ата-аналары бөлек тұрған жағдайда баланың олардың әрқайсысымен араласуға құқығы бар. Сондай-ақ, ата-аналары әртүрлi мемлекеттерде тұрған жағдайда, баланың олармен араласуға құқығы бар.

2. Өмірлік қиын жағдайға ұшыраған баланың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен өзiнiң ата-аналарымен және басқа да туыстарымен араласуға құқығы бар.

Баланың ата-анасы ажырасқан. Екі жақтың келісімі бойынша, 13 жасар қыз бала анасымен тұрады. Анасы бір жылдан соң қызының әкесімен араласуына тыйым салады.

1. Анасы қызының қандай құқықтарын бұзған?

2. Қай мемлекеттік орган бала құқықтарын қорғайды?

3. Баланың құқығын қорғайтын кем дегенде 3 құжаттарды атаңыз.

Дескриптор	Білім алушы
	61 - бапқа сәйкес баланың құқық бұзылуын анықтайды; Мемлекеттік органды атайды; Заң негізінде баланың құқықтарын анықтайды;

Бөлім: Әкімшілік жауапкершілік

Тақырып	Қандай жағдайларда әкімшілік жауапкершілік туындайды?
Оқу мақсаты	9.6.2.1 Әкімшілік құқық бұзушылықтың түрлері мен белгілерін анықтау
Бағалау критерийі	Білім алушы Әкімшілік құқық бұзушылықтың белгілерін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Екі суреттің біреуін таңдап, әкімшілік құқықбұзушылық түрі мен белгілерін анықтап, талдау жасаңыз.

1-сурет	2-сурет
Құқық бұзушылықты көрсетіп анықтаңыз.	Құқық бұзушылықты анықтап, 3 дәлелмен келтіріңіз.
Құқық бұзушылықтың түрі: Құқық бұзушылықтың белгісі:	Құқық бұзушылықтың түрі: Құқық бұзушылықтың белгісі:

Дескриптор	Білім алушы
	құқық бұзушылық түрін анықтайды; құқық бұзушылықтың белгісін анықтайды; дәлелдер келтіреді.

Бөлім: Қылмыстық жауапкершілік

Тақырып	Қылмыстық жауапкершіліктің мәні неде?
Оқу мақсаты	9.7.3.1 Құқықтық жағдаяттарды талдау арқылы қылмыстық жауапкершілікті және жаза түрлерін анықтау
Бағалау критерийі	Білім алушы Құқықтық жағдаяттарды талдау арқылы қылмыстық жауапкершілікті және жаза түрлерін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Екі жағдаяттың біреуін таңдап, сұрақтарға жауап беріңіз.

І. Бес адам сағат 13.00 – 14.00- дің арасында қаланың шет жағында орналасқан шағын сауда маркетін тонаған. Беттеріне арнайы маска киіп, қолдарына пышақ, қару ұстаған адамдар сатушы, күзетшіні байлап, ақша мен электронды техникалық құралдарды алып кеткен. Көп ұзамай күдікті деп табылған адамдарды базарда, электронды құралдарды сатып жүрген жерінен ұстаған.

Қылмыстың объектісі – Қылмыс затты – Уақыты – Істелген орны – Қолданылған құралдар – Қылмыстың түрі – Жасалған іс – әрекет – Жәбірленуші: Қылмыстың субьектісі: Қылмыстың нәтижесі – Қолданылатын жаза түрі-

ІІ. 16 жасар Берік ұйымдасқан топқа қосылып автокөліктерді тонаумен айналысады. Кезекті қарақшылық әрекетінде автокөлік жүргізушісімен төбелесіп, оны жарақаттаған.

Қылмыстың құрамы

16 жасар Берік қылмыстық жауапкершілікке тартылады ма? Қылмыстың обьектісі: Қылмыстың субьектісі: Қылмыстың түрі: Қылмыстың заты: Жасалған іс-әрекет: Қылмыстың нәтижесі: Қолданылатын жаза түрі-

Дескриптор	Білім алушы
	Екі жағдаяттың біреуін таңдайды; Қылмыстық құқықбұзушылықты талдайды; Берілген сұрақтарға нақты жауап береді.

Бөлім: Қылмыстық жауапкершілік

Тақырып	Кімдер сыбайлас жемқорлықтың субъектілері болып табылады?
Оқу мақсаты	9.7.3.2 Сыбайлас жемқорлықпен күреске бағытталған құқықтық актілерді талдау
Бағалау критерийі	Білім алушы Сыбайлас жемқорлықпен күреске бағытталған құқықтық актілерді сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

«Жемқорлыққа жол жоқ» атты үгіт насихат суретін салыңыз.

Сурет критерийлері:

1. Жемқорлық субъектілер анықтау;

2. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы құқықтық актілер пайдалану;

3. Жаза түрлерін көрсету;

4. Безендірілуі.

Дескриптор	Білім алушы
	сыбайлас жемқорлықпен күреске бағытталған құқықтық актілерді қарастырады; сыбайлас жемқорлық субъектілерді анықтайды; жаза түрлерін көрсетеді; үгіт насихат суретін салады.

IV тоқсан

Бөлім: Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам

Тақырып	Құқықтық мемлекеттің басты идеялары неде?
Оқу мақсаты	9.1.2.1 Құқықтық мемлекеттің ерекшелігі мен маңызын анықтау
Бағалау критерийі	Білім алушы Құқықтық мемлекеттің маңызындылығын анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Төмендегілердің ішінен құқықтық мемлекеттің белгілерін анықтап, себебін түсіндіріңіз.

1. Құқық.

2. Жария биліктің болуы.

3. Биліктің бөлінуі.

4. Салықтар және басқада мемлекеттік табыстар.

5. БАҚ бостандығы.

6. Әскер.

7. Парламенттің болуы.

8. Құқықтың жоғарлығы.

9. Тұрғындардың аумақтық ұйымы.

10. Азаматтық қоғамның болуы

Дескриптор	Білім алушы
	құқықтық мемлекеттің белгілерін ажыратады; құқықтық мемлекетің ерекшелігін анықтайды; құқықтық мемлекеттің мағыздылығын талдайды.

Бөлім: Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам

Тақырып	Азаматтық қоғамды қалыптастырудың маңызы неде?
Оқу мақсаты	9.1.2.2 Азаматтық қоғам институттарының ролі мен маңызын анықтау
Бағалау критерийі	Білім алушы Азаматтық қоғам институттарының ролін сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Төмендегі институттардың ішінен азаматтық қоғамға қатысын анықтап, олардың ролі мен маңызын сипаттаңыз.

1. Тұтынушылардың құқығын қорғау қоғамы.

2. Білім беру министрлігі.

3. «Демократия мектебі» мұғалімдер ассоциациясы.

4. Аудандық сот.

5. Мөлтек аудан тұрғындардың бірігуі.

6. Полиция департаменті

Дескриптор	Білім алушы
	азамттық қоғамның белгілерін көрсетеді; азаматтық қоғам институттарының ролін анықтайды; азаматтық қоғам институттарының маңызын сипаттайды.

Бөлім: Тұтынушылар құқығын қорғау

Тақырып	Біз тұтынушы ретінде өз құқығымызды білеміз бе?
Оқу мақсаты	9.3.4.1 Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жолдарын ұсыну
Бағалау критерийі	Білім алушы Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жолдарын ұсынады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

Екі тұжырымның біреуін таңдап, тұтынушылардың құқықтарын көрсете отырып, өз тұжырымыңды дәлелдеп, эссе жазыңыз.

«Тұтынушы нарықтың патшасы ма, әлде құрбаны ма?» І. «Тұтынушы нарық патшасы»

ІІ. «Тұтынушы нарық құрбаны»

Кілт сөздер: тұтынушы, тұтынушы құқығы, тұтынушылар қоғамы, нарықтық қатынастар, Эссе критерийлері:

1. Бір тұжырымды таңдау;

2. Берілген кілт сөздерді пайдалану;

3. Кем дегенде 2 факт келтіру;

4. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жолдарын ұсыну;

5. 80-100 сөз көлемінде болу

Дескриптор	Білім алушы
	кілт сөздерді пайдаланады; тұжырымға сай 2 факт келтіреді; тұтынушылардың құқықтарын қорғау жолдарын ұсынады.

Бөлім: Еңбек шарты

Тақырып	Еңбек шарты қандай құқықтар мен міндеттерді туындатады?
Оқу мақсаты	9.4.4.1 Құқықтық жағдаяттарды талдай отырып, еңбек шартының мазмұнын ашу
Бағалау критерийі	Білім алушы Құқықтық жағдаяттарды талдай отырып, еңбек шартының мазмұнын ашады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану

Тапсырма

Еңбек шартының талаптарын пайдалана отырып, талаптарға сай еңбек шартын құрастырыңыз.

Талаптар:

• Жұмыс беруші туралы мәліметтер;

• Жұмыскер туралы мәліметтер;

• Жұмыс орны, еңбек жағдайы (зияндылығы, қауіптілігі)

• Қызметкердің атқаратын жұмыстары, қосымша атқаратын жұмыстары.

• Жұмыс берушінің міндеттері

• Жұмысқа кіріскен мерзімі

• Еңбек шартының жасалған мерзімі

• Еңбекақы мөлшері

• Жеңілдіктер мен артықшылықтар

Дескриптор	Білім алушы
	Берілген талаптар бойынша мазмұнын толтырады; Еңбек шартын құрастырады.

Бөлім: Отбасының қоғамдағы маңыздылығы

Тақырып	Отбасының әлеуметтік мәні неде?
Оқу мақсаты	9.5.4.1 Отбасының қоғамдағы маңыздылығын бағалау
Бағалау критерийі	Білім алушы Отбасының қоғамдағы маңыздылығына баға береді
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

Мәтінді өз ойыңызбен жалғастырыңыз. Отбасының қоғамдағы маңыздылығын бағалаңыз.

Отбасы – адам үшін ең жақын әлеуметтік орта. Отбасы белгілі дәстүрлердің, жағымды өнегелердің мұралар мен салт-дәстүрлердің сақтаушысы. Отбасында бала алғаш рет өмірмен, қоршаған ортамен танысып, мінез-құлық нормаларын игереді. Отбасы баланың азамат болып өсуінің негізі болып табылады.

Отбасының басты қызметі баланы тәрбиелеу. Отбасы тәрбиесі – бұл жалпы тәрбиенің ең басты бөлігі. Ата-ана және отбасы мүшелері жас нәресте дүниеге келген күннен бастап, оның өміріне қамқорлық жасап, болашағын жоспарлайды және саналы азамат болып өсуі үшін қажетті жағдай жасайды. Бұған баланың қажеттігін толық қанағаттандыру, оны дене және ой еңбегіне үйрету, күн тәртібін дұрыс реттеуге, салауатты өмір сүруге, адал болуға тәрбиелеу, жақсылықты үйретуге, жамандықтан жиренуге үйрету, бойында жастайынан мәдени құндылықтар мен адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру жатады.

Әр халықтың бала тәрбиесіндегі өзіндік ерекшеліктері арқылы сол халық отбасы тәрбиесінің де өзіне ғана тән мәдени құндылықтары қалыптасады...

Дескриптор	Білім алушы
	отбасы ұғымын ашады; отбасының қоғамдағы маңыздылығын бағалайды; мәтінге сай өз ойын жалғастырады.

Бөлім: Әкімшілік құқық бұзушылықтың алдын алу

Тақырып	Әкімшілік құқықтық нормалардың қажеттілігі мен маңызы неде?
Оқу мақсаты	9.6.3.1 Әкімшілік құқық нормалардың маңызына баға беру
Бағалау критерийі	Білім алушы Әкімшілік құқық нормалардың маңызына баға береді
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

«Тәртіпке бас иген құл болмайды ... » деген ойды әкімшілік құқықтық нормалар негізінде дәлелдеңіз.

Позиция, ұстанымың:

Түсіндіру: Мысал келтіру:

Қорытындылау:

Дескриптор	Білім алушы
	әкімшілік құқықтық нормаларды көрсетеді; әкімшілік құқық бұзушылықты алдын-алу жолдарын қарастырады; әкімшілік құқық нормалардың маңызына бағалайды; өз пікірін дәлелдейді.

Бөлім: Жазалау мен гуманизм мәселесі

Тақырып	Қылмыстық құқықта гуманизм қағидасы қажет пе?
Оқу мақсаты	9.7.4.1 Қылмыстық құқықтағы гуманизм қағидасына баға беру
Бағалау критерийі	Білім алушы Қылмыстық құқықтағы гуманизм қағидасына баға береді
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

Төменде берілген екі тұжырымның біреуін таңдап, өз ойыңды дәлелдеңіз.

1. Қылмыстық жазаны күшейту қылмысты азайта ма?

2. 

   
   

   Өлім жазасынан бас тарту гумандық қағидасының көрінісі ме?

Дескриптор	Білім алушы
	мәселенің шығу себебін анықтайды; мәселеге қатысты қылмыстық жаза түрін анықтайды; қылмыстық жазаны қолдана отырып, шешу жолын ұсынады: гумандық қағидасының маңыздылығын көрсетеді.