Абай Құнанбаев - Қыс

Абай Құнанбаевтың "Қыс" өлеңі

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті-басы — ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап келіп қалды.

Дем алысы — үскірік, аяз бен қар,
Кәрі құдаң қыс келіп, әлек салды.
Ұйқы ашқан, шидиген бойы соқта,
Қылпыған саусағымен қарды қарды.

Борандай бұрқ-сарқ етіп долданады,
Алты қанат ақ орда үй шайқалады.
Аязбенен қызарып ажарың тұр,
Кәрі құдаң әлде де ұрысады.

Әдеби сын пікірі

Абай Құнанбаевтың "Қыс" өлеңі қазақ әдебиетінде табиғатты суреттеудің шебер үлгілерінің бірі болып табылады. Ақын табиғатты тірі кейіпкер ретінде бейнелей отырып, оның суық, қатал мінезін адамға тән қасиеттер арқылы жеткізеді. Қыс бейнесі арқылы ақын табиғаттың күштілігі мен адамның оған қарсы тұра алмайтын әлсіздігін көрсетеді.

Өлеңнің басты ерекшелігі — бейнелі тілі мен табиғаттың құдіретін нақты суреттеуінде. "Ақ киімді, денелі, ақ сақалды" деген жолдар арқылы қыс ақсақалға теңелсе, оның "соқыр, мылқау" болуы — жансыз әрі түсінуге қиын табиғаттың күрделі болмысын білдіреді. Ал боранның "долдануы" мен "үй шайқалуы" қыс мезгілінің қаһарлы сипатын айқын көрсетеді.

Бұл шығарманың тағы бір ерекшелігі — ұлттық тұрмысты қамтуы. Абай қыс мезгілін тек табиғи құбылыс ретінде емес, қазақ халқының күнделікті тіршілігіне әсер ететін маңызды фактор ретінде суреттейді. Бұл тұста ақынның табиғат пен адамның өзара байланысын терең түсінгенін байқауға болады.

Осылайша, "Қыс" — табиғаттың қатал сипатын бейнелейтін шығармалардың бірі.