Абай Құнанбайұлы 175 жалдығы

АБАЙ ҚҰНАНБАЙҰЛЫНЫҢ 175 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛҒАН
«ГУМАНИТАРЛЫҚ ЖӘНЕ ҚОҒАМДЫҚ ҒЫЛЫМДАР:
ЖЕТІСТІКТЕР ЖӘНЕ МҮМКІНДІКТЕР»


«ГУМАНИТАРНЫЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ
НАУКИ: ДОСТИЖЕНИЯ И ПЕРСПЕКТИВЫ »
ПОСВЯЩЕННОЙ 175 -ЛЕТИЮ АБАЯ КУНАНБАЕВА

«HUMANITARIAN AND SO CIAL SCIENCES:
ACHIEVEMENTS AND PROSPECTS»

2
АБАЙ ҚҰНАНБАЙҰЛЫНЫҢ 175 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛҒАН
«ГУМАНИТАРЛЫҚ ЖӘНЕ ҚОҒАМДЫҚ ҒЫЛЫМДАР :
ЖЕТІСТІКТЕР ЖӘНЕ МҮМКІНДІКТЕР »
ЖОО ішіндегі студенттік конференция
М А Т Е Р И А Л Д А Р Ы
7 қазан 2020 жыл
Семей қаласы.



М А Т Е Р И А Л Ы
Внутривузовской студенческой конференции
«ГУМАНИТАРНЫЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ:
ДОСТИЖЕНИЯ И ПЕРСПЕКТИВЫ »
ПОСВЯЩЕННОЙ 175 -ЛЕТИЮ АБАЯ КУНАНБАЕВА
7 октября 2020 года
г. Семей



P R O C E E D I N G S
Invites you to participate in the university student conference
«HUMANITARIAN AND SOCIAL SCIENCES:
ACHIEVEMENTS AND PROSPECTS»
dedicated to the 175th anniversary of Abay Kunanbayev.
October 7, 2020
Semey city

3
УДК 168.522:08






Редакционная коллегия:

Жунусов Е.Т.
Булегенов Т.А.


- д.м.н., Председатель Правления - Ректор НАО «МУС»
-д.м.н., заместитель Председателя Правления по научно -
клинической работе НАО «МУС»

Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына арналған «Гуманитарлық және қоғамдық
ғылымдар: жетістіктер және мүмкіндіктер» ЖОО ішіндегі студенттік
конференциясының тезистер жинағы (7 қазан, 2020 ж.) – 167 бет



Сборник тезисов внутривузовской студенческой конференции «Гуманитарные и
общественные науки: достижения и перспективы » посвященной 175- летию
Абая Кунанбаева (7 октября 2020 г.) – 167 стр.




В сборнике отражены результаты научной деятельности студентов медицинских
вузов, представленные на внутривузовской студенческой конференции «Гуманитарные
и общественные науки: достижения и перспективы» посвященной 175- летию Абая
Кунанбаева


















г. Семей

4
СОДЕРЖАНИЕ CONTENT
Азизова А.А., Какенова А.К.
Организация оказания амбулаторно-поликлинической помощи больным туберкулезом
(литературный обзор)
9
Айтмурзинова Г.Т., Рахматуллина Н.С., Жуманбаева Ж.М.
Вакцинопрофилактика – денсаулық кепілі.
11
Аринжанова Д.Н., Ковалева Л.В.
Телемедицина
12
Айнабаев Е, Саданов Н.
Абай Құнанбаевтың он тоғызыншы қара сөзі
13
Адылғазы А., Абешова Н.М.
Латын әліпбиіне көшудің тарихи маңызы
14
Абдрахманов М.Д., Екібаев Р.Ж.
Әулие Ырғызбай Досханаұлының тарихтағы маңызы
15
Абдрахманов М.Д., Қайранова К.Б., Екібаев Р.Ж.
Абай Құнанбайұлының қазақ қоғамындағы орны
16
Айдосов Ж.А., Екібаев Р.Ж.
Абай Құнанбаевтың қара сөздерінің әлеуметтік қоғамды дамытудағы психологиялық-
тәрбиелік мәні
17
Алиев А., Нұрғазы Қ.А.
Культурное развитие современного Казахстана
19
Абдисеит Ж.Т., Кудайбергенова Ж.М.
Профессиональный русский язык для студентов-медиков
20
Абрамова А., Кусаинова Ж.С.
Вклад Абая Қунанбаева в развитие воспитания молодёжи
22
Afaf L.B., Tabuldinova G.N.
Abai doctrine of a “holistic man”
23
Әбіш Ә., Жунусова Ж.М.
Абай Құнанбаев
24
Агатанова А.Д., Сергазина Г.М.
Молодежная политика в Р еспублике Казахстан
25
Абылбаева А.Р., Байтикова Д.К., Қозқанова М.Ө., Мұхтарова Д. М., Смагулов А.Т.
Особенности течения вирусных пневмоний, а так же организация лечения
27
Асылханқызы Ә., Қайнарбекова Е., Мекенова М., Ахметова А., Смагулов А.Т.
Адамзаттың алыбы хакім – Абай
29
Батабаева Ж.Б., Жаныбекова М. К.
Современные аспекты обеспеченности пациентов пожилого и старческого возраста,
страдающих деменцией, сестринским уходом (литературный обзор).
31
Баяхметов Т., Мусатаева И.С.
3d-моделирование сердца человека в среде 3dmax.
33
Бағдатова Ж., Жороқпаева М.
Абайдың қара сөздері
35
Багдатова Ж, Байбакирова Я., Абешова Н.М.
Латын әліпбиіне көшу
36
Биболов Е.Н., Мұздыбаева Т.А.
Абай шығармаларының әлем әдебиетіндегі маңыздылығын зерттеу
37
Баяхметов Т., Нұрғазы Қ.А.
Казахстан в мировой экономике
38
Бөкешова Г.Қ., Оралбекова А.А.
Абайдың ел басқарудағы қызметі
39
Байбосынов А.Б., Кудайбергенова Ж.М.
Профессиональный русский язык как средство коммуникации
40
Бакытбекова Р., Жоргатаева Б.А.
Абай мұрасы – қара сөз
41

5
Болатқызы Е., Жунусова Ж. М.
Адамзаттың перзенті-ұлы абай
42
Бояубаев К., Есентаев Н., Алтынгазы А.,Куралбаев А., Матыцин А. В.
Проблемы подготовки специалистов медицины катастроф и скорой медицинской
помощи
43
Гамзаева Б.Ш., Купанова С.А.
Философская роль болезни
44
Ғазезова С.Е., Сайранбекова Ұ.С.
Абай – дәстүрлі қазақ заңын заман талабына сай реттеуші
45
Дәуітқа нова   Н.Қ., Сыдықова  Б. Қ.
Де пре ссия ме н үре йлі жа ғда йла рды е рте  диа гностика ла у,а лдын а лу және  е мде у
те хнологияла рын зе ртте у.
48
Ерланова Ә.Е., Бейсенғазина М. Б.
Жасөспірімдерде салауатты өмір салтын ұстануды қалыптастыру.
50
Еркінова Ж.Е., Серикова-Есенгельдина Д.С.
Әлем тарихындағы пандемиялар .
51
Ерақымова А.Б., Шөпбаева Ж.Ж., Атабаева А.К.
Система обязательного социального медицинского страхования в Республике
Казахстан: становление и перспектива.
53
Ерланқызы Н., Қабылқаева А.Қ., Кусаинова К.Т.
Қазіргі әлемдегі сандық технологиялар
54
Ержанқызы Б.З., Еркінқызы М.А., Асқарқызы А.А., Еркиновна Ж.М.,
Смагулов А.Т.
ХХІ ғасырдың ақпараттық қоғамда әскери медицинаның дамуындағы стратегиялық
басымдықтар
56
Жанабаева Ж., Нұрғазы Қ.А.
Казахстан в глобальной социально-экономической системе
58
Жанарбек Д.М., Белеуханова Қ.М.
Абай қарасөздеріндегі тәлім-тәрбие мәселесі
59
Жумашева А.А., Рахымжанова С.А.
Білімдіден шыққан сөз талаптыға болсын кез
61
Желдыбаева Л. Т., Камзина Л. М., Кенесбекова М. К., Кенесбекова М. С.,
Смагулов А.Т.
Использование информационных технологий в обучении военно – медицинского
персонала
62
Искакова А.М., Маратбеков А.Р., Кулатай А.И., Сапаргали А.Ш., Байсадыков
Р.Ж., Искакова А.М.
Особенности возникновения и развития доказательной медицины.
64
Искакова Н.С., Нұрахметова Ж.Б., Хисметова З.А.
История становления медицины Казахстана.
65
Исабекова Д., Ковалева Л.В.
Фитнес-трекеры
67
Иканова А.Т., М Жороқпаева
Құнанбай бейнесі
68
Иканова А.Т., Абешова Н.М.
Абай қара сөздерінің тәрбиелік мәні
69
Калбагаева Ж.Е., Рахманбекова Г.Б.
Семей қаласының СМУ студенттері арасында гирудотерапия емі, шығу тарихы
туралы білім деңгейі.
70
Қалиқан Ж. Қ., Ковылина Р.А.,
Мониторинг результатов обучения триаж-системе медицинских работников
Казахстана на базе кафедры симуляционных технологий НАО медицинский
университет Семей за 2018-2019гг.
71
Калбагаева Ж.Е., Әшімова Е.Д.
Семей қаласының мектеп оқушылары арасында дұрыс тамақтану бойынша бі лім
деңгейін анықтау.
73

6
Kassengaliyev А.М., Ryskulova A.R.
Problems of medical service of the population of the Republic of Kazakhstan.
74
Kassengaliyev А.М., Ryskulova A.R.
Overview of healthcare development in the Republic of Kazakhstan.
76
Қайрат М.Қ., Айдарбекова Н.А., Кусаинова К.Т.
Медицинадағы сандық технологиялар жетістігі мен болашағы
78
Кусманов Е.Е., Токабаева Г.К.
Начало нейрореволюции: мозговые импланты
80
Кабдулинова А., Абешова Н.М.
Тілдердің байланысы
81
Кабыкенов Б., Мұстафин М., Абешова Н.М.
Шешендік сөздер
82
Калижанова Д., Нұрғазы Қ. А.
Глобализационный процесс и его влияние на определение внешнеполитических
приоритетов Республики Казахстан
83
Касенова А., Нұрғазы Қ.А.
Сравнениеи анализ экономических систем
84
Касенов А.Е., Амерханов А.А., Жакупов А.Н., Купанова С.А.
Проблема любви и симоны де бовуар
86
Көдекова Н.Н., Сайранбекова Ұ.С.
Абайдың билік айтуы
87
Қуатқызы Г., Садыкова Д.О.
Абай Құнанбайұлының қара сөздері
90
Құмарова Е.М., Жоргатаева Б.А.
Әлем таныған ұлы Абай
92
Қайрат М. Қ., Жумаева Г.А.
Гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдар:Жетістіктері мен болашағы.
93
Кабдрахманова А.С., Садуакас С.А, Кабденова А.Е., Алина Г.М.
Актуальность «слов назиданий» Абая в наши дни
95
Куанашканова Б. А., Кадирсизова Ш. Б.
Студенттердің көшбасшылық сапалары мен тұлғалық қасиеттерінің өзара байланысы
96
Қайратбекұлы Ж., Сағымбекова Б.Е., Рахымжанова С.А.
Абай мұрасының танымдық – тағылымдық мәні
98
Лесхан А., Берикханова А.Е.
Абай Құнанбаевтың қара сөздерінің психологиялық мағыналары
100
Марат И., Токешева Ш.М.
Семей қаласындағы жасөспірімдік жастағы ұл балалардың күн тәртібінің гигиеналық
бағалау
103
Мұхаметжанова Д.А., Умирбаев М.А., Муратбаева А.К., Муқаш С.М.,
Хурумова С.В., Шаймардан М.С., Серикова-Есенгельдина Д.С.
Оценка факторов влияющих на развитие рака молочной железы. На основании
протокола исследования
104
Мендыбаева Н.Н.., Токабаева Г.К.
It технологии в борьбе с пандемией Covid-19
105
Mayana A.F., Kovaleva L.V.
Simulation-based medical teaching and learning
107
Маяна А. Ф., Кудайбергенова Ж.М.
Некоторые проблемы изучения профессионального русского языка студентами-
иностранцами при использовании ИКТ
108
Мадалиева З., Табулдинова Г.Н.
Размышления о любви
110
Мавлетова А.Е., Серікқызы А., Тұрсынғазина А.Ә., Алина Г.М.
Абайдың жастарға өсиеті
112
Муса Д., Сергазина Г.М.
К вопросу о национальной безопасности
114
Нұрахметова Ж. Б., Дюсембаева А.С.
Анализ состояния обращения с медицинскими отходами лечебно-профилактических
116

7
учреждений
Naveen C.D., Kovaleva L.V.
Clinical decision support system (cdss): strategies for success
117
Нургалиев А.Т., Касенова С.С., Сайлаубай Е.Н., Купанова С.А.
Аллегория пещеры: современное прочтение
118
Нұрболатқызы А., Оралбекова А.А.
Абайдың қоғам қайраткері ретінде қалыптасуына ортасының тигізген әсері
119
Оразаева Б.Б., Кусаинова Д.К.., Кусаинова Д.К.
История развития санитарно-эпидемиологической службы Республики Казахстан.
121
Омурзаков А.Б., Момышев Б.Д., Купанова С.А.
Проблема смерти с точки зрения экзистенциализма
123
Омарова З., Табулдинова Г.Н.
Платоновская концепция справедливости
124
Отарбаева А.Д., Даукен М.Ы., Байдюсенова Е.Е., Алина Г.М.
Актуальность идей Абая в современном мире
125
Оралханов Е.Е., Кадирсизова Ш. Б.
Абай шығармаларындағы тәрбие мәселелері
126
Praveen T., Kovaleva L.V.
Innovative contact tracing app “aarogya setu” for early detection of Covid-19 in urban and
rural area
128
Рахманов Б.С., Толеуғазы Ә.А., Совет Д.Қ., Толеубай Д.Е., Шерстобитов И.Н.
«Развитие военной медицины в Казахстане» .
129
Рахимжанов К.К., Мусатаева И.С.
Информационные системы для диагностики заболеваний
130
Рахманов Д., Нұрғазы Қ.А.
Анализ макро-тенденции развитии различных Стран и регионов
132
Рақымғали Д.А., Нигмеджанова Д.М., Купанова С.А.
Влияние третьей модернизации на развитие медицины в Казахстане.
133
Рахманов Б.С., Толеуғазы Ә.А., Совет Д.Қ., Толеубай Д.Е.
Развитие военной медицины в Казахстане
134
Советхан Ж. Қ., Кусаинова К.Т.
Медицинада саласына сандық технологияларды енгізу
135
Саймбекова Ә., Нұрғазы Қ.А.
Цивилизационная специфика современного хозяйственного развития основных
развитых стран
137
Советхан Ж.Қ., Жумаева Г.А.
Абай Құнанбайұлының шығармашылығы
139
Сексенбаева А. С., Жумаева Г. А.
Абай Құнанбаев мұрасы
141
Серікбекова Ə. А., Жaйрбaeва Ж. Қ.
Абайдың тіл көркемділігі
142
Толеуханов М.Ж., Токешева А.М., Назарова А.Р.
Эхографическая оценка аутоиммунного тиреоидита .
144
Тұрсынова А.Ж., Мукушева А.А.
Формирование здорового образа жизни в обществе на основе сохранения и
укрепления здоровья.
145
Тамерлан О., Мусатаева И.С.
Компьютерная томография на основе использования симулятора
146
Тлеубек А, Оралбаева А., Абешова Н.М.
Фразеологизмдерінің стильдік ерекшеліктері
148
Темирбекова Ж.Ж., Орынбасарова Б. Н., Халимуллина З. Е.,
Ратмуханбетова Т. Н., Ратмуханбетова Т. Н., Орынбасаров Ш.О.
Роль военно-полевых госпиталей при пандемии SARS COV 2
149
Тоқтарова Д.Қ., Тегінбаева А.С., Төлеуова Д., Орынбасаров Ш.О.
Әскери кафедрада заманауи әдіс-тәсілдерді қолдану
150

8
Умирзаков А., М Жороқпаева
Абай әкесі – Құнанбай
151
Haram M.S., Kovaleva L.V.
Digitization of the health sector in Pakistan
152
Хасырова Ж.Р., Шәріпханова Б.Б., Омарбекова А.Н. ,Орынбасаров Ш.О.
Роль военной медицины в ПОБЕДЕ ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЕ
153
Чепурнова В.Е., Сергазина Г.М.
О роли женщины в современном Казахстанском обществе
154
Shyngayev T.S., Tokesheva A.M., Nazarova A.R.
Echographic characteristics of thyroid nodes.
156
Шахабова А.М., Мусатаева И.С.
Медицинада жасанды интеллектті қолданылуы
157
Шакербай А., Рахымжанова С.А.
Абай (Ибраһим) Құнанбаев туралы моңғолия қазақтары не біледі
Kassengaliyev A.M.
Development of telemedicine in Kazakhstan
Yeltay A.Y
Artificial intelligence
Başkan Özge
Artificial intelligence in medicine
Еркінова Ж.
Медицина саласындағы жасанды интеллектінің рөлі
Жумагалиев А., Кенесбек А.
3Д печать в медицине
Терликбаев А. Б., Нүсіпбек Е. С.
Медицинадағы ақпараттар жүйесі




159

160

162

163

165

166

167

9
УДК 616-08-039.57(048)

ОРГАНИЗАЦИЯ ОКАЗАНИЯ АМБУЛАТОРНО -
ПОЛИКЛИНИЧЕСКОЙ ПОМОЩИ БОЛЬНЫМ ТУБЕРКУЛЕЗОМ
(ЛИТЕРАТУРНЫЙ ОБЗОР)
.

Азизова А. А.

Научный руководитель: магистр педагогических наук Какенова А. К.

КГП на ПХВ «Государственный высший медицинский колледж
имени Д. Калматаева г. Семей», г. Семей, Республика Казахстан

Актуальность: Туберкулез остается серьезной проблемой глобального
здравоохранения и занимает второе место в мире по смертности от инфекционных
заболеваний после вируса иммунодефицита человека (ВИЧ). По последним оценкам, в
2012 году было зарегистрировано 8,6 миллиона новых случаев туберкулеза и 1,3
миллиона случаев смерти.
Цели устойчивого развития ООН и Стратегии Всемирной организации
здравоохранения по ликвидации туберкулеза определили амбициозные цели на 2020–
2035 годы, в том числе снижение на 35% абсолютного числа смертей и снижение
заболеваемости на 20% к 2020 г. по сравнению с 2015 г.
По оценкам ВОЗ, в 2017 году зарегистрировано около 10 миллионов новых
случаев заболевания и 1,57 миллиона случаев смерти, что на 1,8% и 3,9% меньше, чем в
2016 году. Число случаев туберкулеза и заболеваемость были самыми высокими в
регионах с низким уровнем дохода (в Юго-Восточной Азии и Африке). Туберкулез с
множественной лекарственной устойчивостью (устойчивость как минимум к
изониазиду и рифампицину) встречался у 3,6% и 18% новых и ранее леченных случаев
ТБ, соответственно (5,6% среди всех случаев).
Общий прогресс в глобальной ликвидации туберкулеза в 2017 году был
скромным, что соответствует показателям последних лет. Для достижения глобальных
целей на 2020–2035 гг. требуются более активные усилия по совершенствованию
диагностики, лечения и профилактики туберкулеза.
Цель работы: изучение организации помощи больным туберкулезом на
амбулаторном этапе.
Материалы и методы исследования: Нами был произведен литературный обзор
источников, опубликованных в базах данных (PubMed, eLIBRARY.RU, Google Scholar),
в период с 2010 по 2020 гг. Ключевыми для поиска полноформатных статей и
рефератов явились следующие слова: туберкулез, распространенность туберкулеза,
амбулаторно-поликлиническая помощь.
Результаты исследования: Стратегии планирования и борьбы с туберкулезом
разрабатывались национальными и международными агентствами здравоохранения на
протяжении многих лет. Это подтверждает доказательства того, что данное
заболевание характеризуется как постоянная проблема общественного здравоохранения.
Однако эпидемиологические показатели остаются неудовлетворительными.
Несмотря на доступность диагностических материалов и методов, во многих областях
возникают трудности со своевременным выявлением случаев туберкулеза, из-за
отсутствия доступа к услугам и учреждениям здравоохранения. В качестве шлюза рассматривались два типа медицинских услуг. Одно из них, ПМСП (отделения первичной медико-санитарной помощи и отделения семейной медико-санитарной
помощи).

10
С целью преодоления барьеров доступа и увеличения помощи пациентам с
туберкулезом во многих странах был начат период реформирования системы оказания
медицинских услуг посредством интеграции противотуберкулезных служб в систему
первичной медико-санитарной помощи. Также было сокращен о количество
больничных коек в стационарах. ПМСП имеет ресурсы с низкой технологической
плотностью и должна выполнять основные функции, такие как решение более 85%
проблем населения, организация потоков людей, продуктов и информации между
различными уровнями здравоохранения. ПМСП должна иметь привилегированное
положение как ворота к услугам здравоохранения, а модель здравоохранения должна
быть сосредоточена на надзоре за здоровьем, состоящем из действий, направленных на
укрепление здоровья, а также на профилактику и контроль заболеваний. По данным
некоторых исследований с 2014 г. постепенно вводились обновленные механизмы
финансирования противотуберкулезных служб на стационарном и амбулаторном
уровнях.
Выводы: Туберкулез – это, прежде всего, социально-экономическая проблема,
которая связана с различными факторами. В развивающихся странах многие случаи
остаются нераспознанными, неправильно диагностированными или
незарегистрированными, а имеющиеся статистические данные значительно
недооценивают проблему туберкулеза в мире. Отсутствие хорошо организованной
инфраструктуры здравоохранения для выявления и лечения туберкулеза затрудняет
борьбу с заболеванием в этих странах.
На основании результатов некоторых исследований можно сделать вывод, что для
расширения доступности медицинской помощи пациентам укрепление амбулаторного
звена является необходимым. Лечение туберкулеза должно быть направлено как на
излечение отдельного пациента, так и на минимизацию передачи Mycobacterium
tuberculosis другим людям, поэтому успешное лечение туберкулеза приносит пользу
как отдельному пациенту, так и всему сообществу. Распространение
противотуберкулезной помощи в амбулаторный сектор увеличивает доступ к
медицинской помощи.

11
УДК 615.371+614.4

ВАКЦИНОПРОФИЛАКТИКА – ДЕНСАУЛЫҚ КЕПІЛІ

Айтмурзинова Г.Т., Рахматуллина Н.С.
Ғылыми жетекшісі: PhD Жуманбаева Ж.М.

КеАҚ «Семей Медицина Университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Өзектілігі: Вакцинопрофилактика арқасында балалардың инфекциялық аурулар
мен сырқаттанушылығы бірнеше есе төмендеген. Соның ішінде, балалардың
дифтериямен (күл ауруы) сырқаттанушылығы 100 есе, гепатитпен 135 есе,
көкжөтелмен 25 есе төмендеген. Сонымен қатар вакцинопрофилактика тұрғындардың
бактериялды және вирусты инфекция ошақтарындағы эффективті қорғанысы болып
табылады. Қазіргі уақытта балаларды вакцинамен қамтудың төмендеуінің негізгі
факторларының бірі, балалардың профилактикалық екпесіне ата- аналардың қарсы
болуы. Соңғы уақытта қызылша, көкжөтел, эпидемиялық паротит сияқты инфекциялық
аурулардың қайта жандануын байқауымызға болады. Статистикалық мәліметтерге
қарағанда, жыл сайын әлемде вакцинопрофилактикалық әдіспен басқарылатын
инфекциялық аурулардан 12 миллион бала қаза табады. Вакцинация нәтижесінде
инфекциялық аурулардың төмендеуіне қарамастан, оның тиімділігі мен қауіпсіздігін
талқыға салатын, адамдар арасында екпеге қарсы қозғалыс пайда болды.
Вакцинопрофилактика жайлы адамдардың теріс көзқарасы мен бұқаралық ақпарат
құралдарындағы кейбір жалған мәліметтері осы мәселенің алғышарты болып отыр.
2019 жылы ДДҰ-ның (Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы) мәліметтері бойынша,
адамдардың екпеге сенімсіздігі денсаулыққа қауіп төндіретін ауқымды тізімдердің
қатарына кіруі мүмкін. Сондықтан да бұл мәселе әлемдік проблемалар қатарына кіреді.
Тақырыптың мақсаты: Казіргі таңдағы вакцинопрофилактика мәселелері
бойынша жалпы жүйелік шолу және Семей қаласындағы ата-аналардың вакцино-
профилактикаға көзқарасын анықтау. Қажетті материалдар мен зерттеу әдістері:
Сипаттамалық – тәжірибелер: дизайн - бір мезгілде көлденең зерттеу.
1) Ғылыми мақалаларға әдеби шолу жасау
2) Тәжірибелік әдістер (сауалнама жүргізу, сұхбат алу)
Зерттеу нәтижелері: 100 ата-ана сауалнамадан өтті. Соның ішінде, оң көзқарста
болғандардың көрстекіші- 73,4 -ды құрайды. Себебі олардың: 35 екпе жайлы толық
ақпараттандырылған және балаларына уақытылы екпе жасатады, 18,4 екпенің қауіпсіз
екеніне толығымен сенеді, 20 балаларға екпе жүргізу инфекциялық аурулардан қорғау
үшін қажет деп есептейді. Теріс көзқараста болғандар 26,6 . Олардың 7 екпенің
қауіптілігі жайлы бұқаралық ақпарат құралдарынан (түрлі жарнамалар,әлеуметтік желі
және т.б.), өзге тұлғалардан және туыстарынан мәлімет алған.10 % екпенің ең қауіпсіз
жұқпалы аурудан сақтайтын медициналық көмектің бірі екеніне күмәнмен қарайды. Ал
9,6 екпе салғаннан кейін баланың иммунитеті төмендейді деп ойлайды.
Зерттеу қорытындысы: Сауалнаманың нәтижесінде ата- аналардың көпшілігі
вакцинопрофилактика жайлы толық ақпараттандырылған . Бірақ кейбір пайыздық
көрсеткіштер бойынша олардың теріс көзқарасын көруге болады. Сол себептен қазіргі
таңда балалардың кейбір инфекциялық аурулармен сырқаттану көрсеткіштері артуда.
Ал ол, өз кезегінде балалар денсаулығының түрлі ақауларына алып келеді. Сондықтан
қауіпті жағдайларды болдырмау үшін вакцинопрофилактика жайлы ақпараттардың
дұрыс бағытта насихатталуын қадағалауымыз қажет.

12
УДК: 61:004

ТЕЛЕМЕДИЦИНА

Аринжанова Д.Н.
Научный руководитель: Ковалева Л.В
.

НАО «Медицинский университет Семей» г. Семей, Республика Казахстан

Актуальность: Изучаемая тема актуальна по причине того, что информационные
технологии стали неотъемлемой частью не только общественной жизни, но и
медицинской сферы. Развитие телемедицины поможет оказывать качественные
медицинские услуги на расстоянии, вне зависимости от нахождения медицинских
пунктов.
Цель работы: Исследование и изучение применения IT-технологий в медицине,
для оказания ряда медицинских услуг (видеоконсультации ведущих врачей, выдача
справок, назначение лечения с помощью телемедицины, наблюдение за пациентами, а
также использование современных информационных технологий для лабораторных
исследований)
Материалы и методы исследования: Ознакомление студентов с
информационными технологиями и телемедициной. Показать рейтинг внедрения IТ-
технологий за последние годы. Выявить и доказать пользу внедрения в
здравоохранение информационных технологий. Опрос студентов 1-го курса на
осведомленность по вопросам телемедицины.
В отдаленных труднодоступных малонаселенных пунктах требуется обеспечить
работу медицинских учреждений с целью обеспечения прав граждан на охрану
здоровья, доступную и качественную медицинскую помощь. Эффективная работа
медицинских учреждений невозможна без высококвалифицированного медицинского
персонала. Решить такие проблемы помогают телемедицинские технологии.
Телемедицина - это новейшее направление в области здравоохранения и медицины,
которое сформировалось на стыке развития технологий и медицины. Основная задача
телемедицины – оказание медицинских услуг, в том числе образовательных и
консультативных, на расстоянии, т.е. это дистанционное оказание медицинской
помощи, выдача справок, видеолекции и видеоконсультации, а также видео
наблюдение за больными.
Результаты исследования: Многие на своем жизненном опыте сталкивались с
проблемой недосягаемости медицины и считают очень важным развитие
дистанционной медицине у нас в стране. Опрошено 95 человек. Из них на вопрос
«знают ли они достаточно о телемедицине» 46,8 % ответили «Да», и остальные 53,2%
«Нет»
Выводы: Исходя из проведенных исследований можно сделать следующие
выводы:
1. Большинство первокурсников не знакомы с понятием «Телемедицина» .
2. Необходимо развивать информационную работу по данному вопросу.
3. Телемедицина – это актуальный способ лечения в труднодоступных местах и
идеальный способ изучения медицинских наук т.к, телемедицина занимается не только
лечением больных, но и проведением онлайн- конференций для медицинских
сотрудников

13
ӘОЖ 82 (547.41)

АБАЙ ҚҰНАНБАЕВТЫҢ ОН ТОҒЫЗЫНШ Ы ҚАРА СӨЗІ

Айнабаев Е, Саданов Н.

Ғылыми жетекші: Абешова Н.М.


КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Тақырыптың мақсаты: Абай Құнанбаевтың он тоғызыншы қара сөзімен жан-
жақты таныту.
Зерттеу әдісі :талдау, сараптау.
Тақырыптың өзектелігі: Абайдың көркемдік, әлеуметтік гуманистік және дінге
көзқарастары терең білінген еңбегі - қара сөздері. Абайдың қара сөздері - ұлы ақынның
сөз өнеріндегі көркемдік қуатын, философиядағы даналық дүниетанымын даралап
көрсететін классикалық стильде жазылған прозалық шығармасы. Жалпы саны қырық
бес бөлек шығармадан тұратын Абайдың қара сөздері тақырыбы жағынан бір бағытта
ғана жазылмаған, әртүрлі бағытта жазылған,мысалы: «ақыл», «білім», «өнер»,
«жақсылық пен жамандық», Оның алты-жеті үлгісі қысқа болса, қайсыбіреуі мазмұн,
тақырып жағынан өзгешелеу, ауқымды болып келеді. Абай өзінің қара сөздерінде
шығарманың ажарына ғана назар аударып қоймай, оның тереңдігіне, логикалық мәніне
зор салған.
Қорытынды: Ақынның бүкіл шығармаларындағы негізгі бір тұтас тақырыпта
өзекті идея болған. Адам дүниеге келгеннен бастап, жан-жағындағы затты, нәрсені
білуі, тануы заңды құбылыс. Абайдың пікірінше, ішкі рухани казынамыздың молығуы
тікелей өзіміздің қолымыздағы іс. Адам өзін –өзі әрі қарай дамытуы керек. Осы пікір
Абайдың "Он тоғызыншы сөзінде" де қайталанады. Абайдың дүние танымы бойынша
сананың, ақылдың пайда болуы күнделікті өмір тәжірибесінің нәтижесінен ғана
туындайтын табиғи құбылыс. Соңдықтан да Абай "Он тоғызыншы сөзінде":"Адам ата-
анадан туғанда есті болмайды: есітіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы,
жаманды танидыдағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады.
Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады... Сол естілерден
есітіп білген жақсы нәрселерді ескерсе, жаман дегеннен сақтанса, соңда іске жарайды,
сонда адам десе болады", — деп жоғарыдағы өлең үзіндісендегі ойын осы сөзіңде одан
ары кеңіте отырып дамытатының көруге болады.

14
ӘОЖ 80

ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУДІҢ ТАРИХИ МАҢЫЗЫ

Адылғазы А.
Ғылыми жетекші: Абешова Н. М.


КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Ғылыми жұмыстың мақсаты: Қазақ тілін латын әліпбиіне көшуде әр халықтың
рухани, мәдени өсуін, ғылымы мен білімінің, барлық саладағы даму тарихи деңгейлерін
саралау.
Зерттеу әдістері.Cалыстыру, талдау, жинақтау
Ғылыми жұмыстың нәтижесі: Латын әліпбиінің жазу тарихы арқылы өткен мен
бүгінгі және болашақ өміріміздің сабақтастығы қарастырылды. Жазудың өзгертілуі
халықтың қоғамдық өмірінің барлық саласына, рухани әлемі мен мәдени деңгейіне,
тіпті, әлеуметтік психологиясына әсер ететіні аталды.
Қортынды. Латын әліпбиі түркі тілдес елдерде қай жылдардан бері делінсе,
Түркия 1928 жылы көшсе, Өзбекстан, Әзірбайжан КСРО ыдырағаннан кейін ауысты.
Cол елдердің тәжірибесіне қарасақ, мысалы, Өзбекстан 1928 жылға дейін өзбек тілі
араб әліпбиін қолданған. 1928- 40 жылдар аралағында жазулары латын әліпбиі негізінде
болған. 1940- 1992 жж. кириллица қолданылып, 1993 жылы өзбек тілі қайта латын
тіліне көшіп, қазіргі кезге дейін қолданып келеді. Еліміздің латын әліпбиіне көшу
ұлтымыз үшін жасалған маңызды қадамдардың бірі. Ұлы Дала елінің тарихына көз
жүгіртсек, 1929 жылға дейін Қазақстанда араб жазуы пайдаланылды. ХХ ғасырдың
басында Ахмет Байтұрсынұлы ұсынысымен қазақ фонетикасының ерекшеліктері
ескеріліп жасалған, араб графикасына негізделген «төте жазу» пайдаланылған. 1929-40
жылдар аралығында латын графикасына негізделген әліпбиді жазу жүйесіне енгізіп,
1940 жылдан бері қарай кирилл графикасы әліпбиін қолданып келеді. Қазіргі таңда
қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру – белгілі бір әріптердің жиынтығы ғана емес,
ұлттың өзіндік болмысын танытатын таңбалар жүйесі, сол ұлттың тарихы,
мәдениетінің таңбаланған жәдігері. Әр халықтың рухани, мәдени өсуін, ғылымы мен
білімінің, барлық саладағы даму деңгейін көрсететін маңызы зор әлеуметтік-мәдени
құбылыс. Жазу арқылы өткен мен бүгінгі және болашақ өміріміз жалғастық табады. Ол
– ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз ететін алтын көпір. Ал, жазудың өзгертілуі сол
халықтың қоғамдық өмірінің барлық саласына, рухани әлемі мен мәдени деңгейіне,
тіпті, әлеуметтік психологиясына әсер етеді. Әлемдік интеграция, ақпарат алу
мүмкіндігіміздің артуы. Түрік әлемі мен Қазақстанның бірігуі. Түркия, Әзербайжан,
Өзбекстан сияқты елдердің жазуымен бір болғаны – еліміз үшін тиімді. Латын
әліпбиіне көшу – ұлтымыздың түркі және жаһандық әлемімен ықпалдасуға, қазақ
халқы ертеден қолданған әліпбиімізге қайта оралып, ұлттық санамыздың қайта
жаңғыруына жол ашады.

15
ӘОЖ 351.853.1(574.)

ӘУЛИЕ ЫРҒЫЗБАЙ ДОСХАНАҰЛЫНЫҢ
ТАРИХТАҒЫ МАҢЫЗЫ

Абдрахманов М.Д.
Ғылыми жетекші: Екібаев Р.Ж., т.ғ.к.


КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы


Зерттеудің өзектілігі. Қазақ халқында тарихтағы ұлы тұлғалар ұрпақтан-ұрпаққа
аңыз түрінде жетіп отырған. Бұл болашақ ұлтты дамытатын келер жас ұрпақ осы қазақтың
атақты адамдарын танып-біліп, аңыз-әңгімелерін тыңдап өскен. Қазақтың қанына сіңген
бір ерекшелігі ол – табиғатпен тікелей байланыста болып, оның сырларын аша білуі. Ал
елімізде осындай ерекше қасиеттері бар, адам емдей алатын, ауруды нақты анықтай
алатын, сондай дана және білімді адамды Әулие деп атаған. Біз қарастырған Ырғызбай
Досханаұлы атақты емші, ауру адам келместен бұрын оның қашан өзіне келетінін,
ағзасында қандай ауру болғанын алдын ала біліп отырған. Бұл тақырып бізге тек бір ғана
адамның өмірін зерттеумен шектелмейді, оның басқа атақты тұлғалармен қарым-
қатынасын да көрсетеді.
Зерттеудің мақсаты.
1. Ырғызбай Досханаұлының қандай дәрілік өсімдіктерді қолданғанын талдау;
2.Емшілік қасиеті берілген ұрпақтары туралы мағлұмат беру;
3.Атақты емшінің тарихтағы алатын орнын қарастыру.
Зерттеу материалдары және әдістері. Тарихи әдебиеттерді қарастыру, шежіре
тарихын Ырғызбай Досханаұлның ұрпақтарына сауалмана жүргізу арқылы танысу.
Зерттеу нәтижесі. Ырғызбай Досханаұлы дәрілік өсімдіктердің қасиеттерін жақсы
білген және дәрілік заттарды да жасай білген. Оның ішінде жемжебіл (Zingiber officinale),
бозбұға (curcuma), тікенжиде (hippophae), томардәрі (Veratrum lobelianum), жолжелкен
(Plantago major), долана (crataegus), түймешетен (Tanacetum vulgare) және көптеген
табиғатта кеңінен таралған немесе сирек кездесетін өсімдіктер де кіреді. Осы өсімдіктердің
өсу мезгілін, оның мөлшерін, қандай ауруға қолданылатындығын жақсы білген. Алайда,
емшінің ерекше қасиеттерінің бірі ол ауруды дәл диагнозбен анықтап, алдын- ала болжам
жасай алатыны. Шежіре бойынша сауалнама көрсеткендей, Ырғызбай Досханаұлының
ұрпағы Сәрсенбайқызы Нұрғайша да өзінің емшілік қасиеттері болған деседі. Сынап
тұздарынан, өсімдіктерден дәрілер әзірлейтін. Емші дүниеге келген уақыттарда Қазақ
хандығында Абылай, Әбілпейіз сияқты хандары өмірден өтіп, Ресейдің ықпалы күшейе
түскен кезең болатын. Ырғызбай бала жасынан емдік өсімдіктерге қызығып, қыр-сырын
сол кезден-ақ жақсы түсінген. Атақты ақын Абайдың әкесі Құнанбайдың өзін осы
Ырғызбай Досханаұлының емінен кейін шешек ауруынан құлан-таза жазылып кеткенін
айтады. Сол уақыттарда Құнанбайдың балалық шағы екендігі айтылады. Сонымен қатар
тарихтағы ұлы тұлға Абайдың атасы Өскенбай биді де ауруынан емдегені туралы мәлімет
айтылады.Сол-еміне-қанағаттанып, ризашылығын білдірген Өскенбай би емшінің інісіне
өз қарындасын ұзатады. Бұл тарихи оқиғалар Ырғызбай Досханаұлының білімді әрі
көреген екендігін көрсетеді.Сол уақытта қазақ қоғамында ондай сырқатты бірден емдей
алатын емшілер сирек кездесетін. Емші сырқат адамның тамырын ұстап, бет-әлпетіне
қарап аурудың түрін ажырата білуі де ерекше қасиеттерінің бірі болған.
Қорытынды.Қазақ халқында осындай атақты ғұлама тұлғалар көп. Біздің негізгі
мақсатымыз осындай ұлы тұлғаларымызды дәріптеп, болашақ ұрпаққа үйретсек ол өзінің
тарихымен қоса, сол ұзақ кезеңдегі белгілі азаматтарды да біліп, үлгі алатын болады.
Емшінің еңбектерін оқу арқылы оның қандай емдік өсімдіктерді пайдаланғаны туралы көп
мәлімет алуға болады. Оны оқу медицина қызметкерлеріне үлкен септігін тигізеді деп
ойлаймыз, себебі барлық түрлерінің құрамы мен мөлшері нақты жазылған. Қазіргі кезде
тарихи ескерткіш, әрі қасиетті орын ретінде саналатын Ырғызбай Досханаұлы кесенесі
Шығыс Қазақстан Облысы, Тарбағатай ауданында орналасқан. Халық арасында осы ұлы
тұлғаның өте қасиетті екені көп айтылады.

16
ӘОЖ 82(547.4)

АБАЙ ҚҰНАНБАЙҰЛЫНЫҢ ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНДАҒЫ ОРНЫ

Абдрахманов М.Д., Қайранова К.Б.
Ғылыми жетекші: Екібаев Р.Ж. т.ғ.к.


КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Тақырып өзектілігі. Қазақ халқындағы ірі тұлғалар, олардың өмір жолы,
шығармалары, ерліктері кімге болса да үлкен үлгі болады. Қазақтың кез келген ірі тұлғалары
жазушыларды, ақындарды, ғалымдарды алсаң да бәрі дерлік өз ісінің маманы, артында
қалдырған еңбектері мәңгі өшпейді. Соның бірі қазақтың ірі тұлғасы, қазақтың бас ақыны –
Абай Құнанбайұлы. Ірі ойшыл,ақын,аудармашы тек қазақ елі ғана емес, төрткүл әлемге
таныс екендігі белгілі. Абайдың кез келген шығармалары тұнып тұрған ақыл, мотиваия,
өмірге жол көрсететін ауқымды сөздерді,тақырыптарды бір өлеңге бәрін жинақтаған.
Ақынның 175 жылдығы қарсаңында Қазақстанда көптеген шаралар өткізіліп жатыр, бұл
еліміздің Абайды тағы бір қадам танып, шығармаларымен сусындауға зор септігін тигізеді.
Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламасы осы Абай Құнанбайұлының
шығармаларындағы мол қажетті қадамдар мен алғышарттарды алға қоятын керекті
қағидаларды іске асырады деп ойлаймыз. Әлем халқы өздерінің ұлы тұлғаларымен
мақтанады, шығармаларын насихаттап, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отырады. Біздің
халқымызда да ірі тұлғалар өте көп. Соның әлемге аты мәлім болған, шығармалары шет
тіліне аударылған Абай Құнанбайұлы.
Зерттеу мақсаты. Абай Құнанбайұлының шығармаларының мәнін түсіндіру,
статистика бойынша адамдардың Абай шығармаларын қаншалықты көп оқитындығын
анықтау. Халықты Абай Құнанбайұлының шығармаларын оқуға шақыру.
Зерттеу материалдары және әдістері. Абай Құнанбайұлының шығармалары
қаншалықты көп оқылатыны туралы Семей медицина университеті студенттеріне сауалнама
жүргізген уақытта жауап нәтижелерін зерттей келе статистика құрастырдық. Сонымен қатар
студенттерден ақын шығармаларының ішіндегі ұнатып оқитын туындыларын сұрастырдық.
Бос уақытта белгілі бір шығармаларын көңіл қойып оқитындар бар екендігі байқалды.
Зерттеу нәтижелері. Студенттердің көпшілігі сауаланмаға белсенді түрде қатысты,
және ашық жауап берді деген сенімдеміз. Сауалнамаға 2-5 курс аралығындағы студенттер
қатысты.
Абай Құнанбайұлының шығармаларын
қаншалықты көп оқисыз?
Бос уақыттарда
оқимын
Әрқашан
оқимын
Көп
оқымаймын
Көрсеткіш (%) 50 20 30
Статистикадан байқағанымыздай, ақын шығармаларының оқылуын одан әрі дамыту
керек. Әсіресе жастар арасында кеңінен насихаттау жұмысын жалғастыруды қолға алу
көзделуде. Сонымен қатар студенттер өздерінің Абай Құнанбайұлының «Ғылым таппай
мақтанба», «Күз», «Жаз», «Адамның кейбір кездері», «Абыралыға» Ақынның қара
сөздерін және тағы да басқа шығармаларын жақсы көріп оқитындарын айтты. Зерттеу
барысында студенттердің ақын шығармаларына деген қызығушылықтары ерекше екенін
байқадық. Қорытынды. Ақын шығармалары тек тәрбие мен білім ғана емес, махаббат,
табиғат, әдеби түрдегі туындылары да өте көп. Біз осы шығармаларды шын көңілмен
оқитын болсақ, кез келген шешімін таппай жүрген мәселелер шешіледі деуге болады.
Себебі, ақынның шығармалары өмірдің нағыз ережелері іспетті, барлығы өз орнымен анық
айтылған. Біздің негізгі мақсатымыз жастарды (замандастарды) Абай шығармаларын
оқуға шақыру, шет елдің шығармаларына қарағанда Абай атамыздың шығармаларында
мол өнеге, мол өсиет жатыр. «Бес нәрседен қашық бол, бес нәрсеге асық бол» деген өлең
жолдарынан-ақ өмірге түзу жол көрсетіп тұрғанын аңғару қиын емес. Сонымен қатар,
ақынның қара сөздеріне адамдардың мінезі, жасаған істері, жомарттық пен сараңдық
сияқты адам бойындағы қасиеттер айтылады. Жақсы мінезді сақтауға, жамандықтан аулақ
болуға шақырады. Біз Абай Құнанбайұлының шығармаларын оқу арқылы өзімізді
дамытумен қатар, ақынды әлемге танытуды да іске асыратынымызды ұмытпайық.

17
ӘОЖ 82 (547.4)

АБАЙ ҚҰНАНБАЕВТЫҢ ҚАРА СӨЗДЕРІНІҢ ӘЛЕУМЕТТІК
ҚОҒАМДЫ ДАМЫТУДАҒЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ -
ТӘРБИЕЛІК МӘНІ

Айдосов Ж.А.
Ғылыми жетекші: Екібаев Р.Ж., т.ғ.к


КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Өзектілігі. Абай Құнанбаев – ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ
әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, саяси қайраткер, либералды білімді исламға
таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін
жаңартуды көздеген реформатор.
Өзінің жазған еңбектерінде басты құндылықты мораль деп санаған Абай
Құнанбаевтың шығармалары бүгінгі күнде өзекті болып отыр. Аталған қаламгердің еңбектеріне, әсересе өлеңдеріне көз салсақ адамның бойындағы гуманисттік қасиеттерді шыңдауды, өмірден өз орнын тауып еңбек ету жайлы ғибратты ойларды
аңғарамыз. Бұған мысал ретінде «Жасымда ғылым бар деп ескермедім», «Қараша
желтоқсан мен сол бір-екі ай» сияқты өлеңдерін оқып көз жеткізе аламыз. Жоғарыда
айтылған мәліметтерді ескерсек Абай өлеңдерінің тәрбиелік мәні зор екендігін түсінеміз.
Абай Құнанбаевтың келесі жазған еңбектерінің бірі оның «Қара сөздері» болып
табылады. «Ақыры ойладым: осы ойыма келген нәрселерді қағазга жаза берейін, ақ
қағаз бен қара сияны ермек қылайын, кімде- кім ішінен керекті сөз тапса, жазып алсын,
я оқысын...»-деп басталатын қара сөздері кез-келген адам баласын ойлануға, бұдан
адами құндылықтарды игеруге итермелейді, ой салады. Қазіргі уақытта бұл «Қара сөздердің» қаншалықты өзекті екендігіне көз жеткізуге болады.
Мақсаты. Абай Құнанбаевтың қара сөздерінің қоғамға және қоғамның жеке
мүшелеріне әсер ететін тәрбиелік мәні мен психологиялық көмегі жайлы зерттеу және қазіргі әлеуметтік қоғамға қаншалықты өзекті екендігін көрсету.
Материалдар және зерттеу әдістері. Ашық ақпарат көздерінен Абай Құнанбаев
жайлы және оның «Қара сөздері» жайлы ақпараттар жинақтау және жұмыс мақсатына
сай зерттеу жұмысын жүргізу.
Зерттеу нәтижесі. Абай Құнанбаевтың жазған «Қара сөздерін» оқу арқылы
көптеген қоғамға қажет тәрбиелік мәліметтерді анықтадық. Еңбектеріндегі жалпы әлеуметтік идеялары қазақ қоғамының дамуын білім мен ағартумен байланыстырады.
Абайдың қарасөздеріндегі басты тақырыптардың бірі - мораль, тәрбие мәселелері. Бұл
тақырып бойынша 12- ші, 20- шы, 36- шы, 44- ші сөздер сәйкес келеді.
Абайдың қарасөздері арқылы адамтану мәселесіне байланысты айтылған ой-
пікірлерінің бірі — еңбек тақырыбы. Ақын: "Жаманшылыққа бір ілініп кеткен соң,
бойын жиып алып кетерлік қасиет қазақте кем болады", - дейді. Осы ойларда ұлы
ғұлама халқының етектен тартып отырған қылықтарын тайға таңба басқандай айта отырып, халқының бетін жақсылыққа, адалдыққа бұрады. Ол қазақ халқыңың саяси-экономикалық және мәдени артта қалушылығы— оның
феодалдық-патриархалдык қатынасынан, рулық талас- тартыстары етек алған көшпелі
тұрмысынан туындап отырған бытыранқылығының салдары екендігін жақсы білді. «Күнде ұрлық күнде төбелеспен күн кешкен» алты бақан алауыз елінің «жақсыларына»
налыған Абай «малыңды жауға, басыңды дауға» салып, өмірінді қор қылмай татулас, бірлесіп ел боп «Егіннің ебін, сауданың тегін» үйрен, «жан аямай кәсіп кыл» деп өсиет

18
айтты. Ол қазақ ауылындағы тап тартысын көре білді, бірақ сол таптық қанаудан
құтылудың жолы оқу, ағарту деп қарады.
Ұлы ойшыл Абай адамның өсіп, жетілуіндегі тәрбиенің рөліне ерекше тоқтала
келе, өзінің 19- қара сөзінде «Адам баласы туа сала есті болмайды. Естіп, көріп, ұстап,
татып,естілердің айтқандарын есте сақтап қана естілер қатарында болады. Естіген
нәрсені есте сақтау, ғибрат алу ғана есті етеді»—деп ақыл-естің тәрбиенің жемісі
арқылы жетілетінің ғылыми тұрғыда дәлелдеп береді.
Абай «сүйекке біткен мінез сүйекпен бірге кетеді» дейтін теріс көзқарасты
әшкерелеп, адам мінезі өмір барысынан сабақ алып, өзін қоршаған жағдайларға
байланысты өзгеріске еніп, оның іс- әрекеттері арқылы көрінеді деген тұжырым
жасайды. Адам мінезінің түрлерін адамгершілік, моральдық, имандык, тұрғыдан
қарастырып, оларды жақсы және жаман деп жіктейді. Әдептілікті, сыпайылықты,
құмарлықты, тәуелсіздікті, беріктікті жақсы мінезге жатқызса, сенгіштікті,
арсыздықты, мақтаншактықты, қулықты, жауыздықты т. б. жаман мінез деп есептейді.
«Егер есті кісінің қатарында болғың келсе, күнінде бір мәртебе, болмаса жұмасына
бір, ең болмаса айында бір, өмірді қалай еткізгенің жайында өзіңнен өзін есеп ал»—
дейді. Яғни адамның өзін- өзі тәрбиелеу мәселесінің маңызы мен мәніне ерекше
тоқталады. Абай: «Адам баласы бір-бірінен ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен
озады. Онан басқа нәрселермен оздым ғой демектің бәрі ақымактық»—дей келе,
адамды тәрбиелеудегі коғамдық ортаның рөлінің ерекшелігін саралап көрсете білді.
Яғни Абай сана- сезімді тәрбиелеп жетілдірудегі қоғамдық ортаның рөлін
материалистік көзқараспен түсіндіреді. Абай адам мінезінің қалыптасуы тәрбиеге
байланысты екенін дәлелдеді. Өзінің, отыз жетінші сөзінде: «Мен, егер заң қуаты
қолымда бар кісі болсам, адам мінезін түзеп болмайды деген кісінің тілін кесер едім»—
деді.
Абайдың психологиялық мәселелерге көзқарасы, ең алдымен, поэзия мен өнердің
міндеті адам өмірін, олардың көңіл күйі мен іс-әрекеттерін шыншылдықпен көрсете
білу деген түсінігіне орай қалыптасқан. Ол поэзия саласындағы талант иелерінің
психологиялық қызметінің ерекшеліктерін, оның даму заңдылықтары жете зерттеу
керектігіне зор мән берді. Ол өнердің кез келген түрі адамның белсенді шығармашылық
қызметінің барысында қоршаған орта шындығынан нәр алып мазмұндық жағынан байи
бермек деп есептеді.
Қорытынды. Қазіргі уақытта ел ішінде заман өзгерді, адамдарда өзгерді деп
айтамыз. Ал Абайдың қара сөздерінде Абай өз дәуірін, өз заманын жазды дейміз.
Алайда Абайдың сол жазып отырған қара сөздерін мәнін түсіне оқысақ біз қазіргі
заманымызға нақ айтылған сөз, ой пікір, сын деп дәл айтуға болады. Сол себепті
Абайдың қара сөздері сол дәуірде де, қазіргі кезде де дәл сол қалыпта өзекті болмақ.
Демек Абайды дәуірде болмасын өз қара сөздерімен мол тәрбие, ақыл бере алатын ұлы
кемеңгер екенін тани аламыз.

19
УДК 71.41(4/8)

Культурное развитие современного Казахстана

Алиев Али
Научный руководитель: Нұрғазы Қ.А.

НАО "Медицинский университет Семей" г. Семей, Республика Казахстан

Значимостьисследования: Культура–понятие, имеюще е огромное
количествозначений вразличных областях человеческой жизнедеятельности. Культура
являетсяпредметомизученияфилософии,культурологии,истории,искусствознания,лингв
истики,политологии,этнологии,психологии,экономики,педагогики и других наук. Она
представляет собой совокупность устойчивых форм человеческой деятельности, без
которых она не может воспроизводиться, а значит— существовать.
Цель исследования:Культурное развитие играет огромную роль в самосознании
и самоидентификации народа. На данный момент Казахстан переживает период
национального возрождения.Пересмотр прежних концепций, возвращение забытых или
запрещенных имен - характерные черты культурной жизни современного Казахстана.
За десятилетие независимости было по существу положено начало созданию
новой казахской истории. Процесс национального возрождения сопровождается не
только повышенным интересом в казахской истории, но и возрождением собственных
традиций и обрядов. Возрождение казахских традиций воспринимается сегодня в
Казахстане как восстановление исторической преемственности. Для казахского народа
это очень сложная и во многом болезненная проблема, поскольку речь идет о
восстановлении утраченной традиции.
Методы и материалы исследование: Закон Республики Казахстан от 24 декабря
1996 года № 56-I «О культуре»регулирует общественные отношения в сфере создания,
возрождения, сохранения, развития, использования и распространения казахской
национальной культуры, культуры других народов Казахстана. Ранее имело место
сознательное изживание и уничтожение традиций на протяжении всего двадцатого
века. За семидесятилетний советский период в Казахстане боролись с традициями как с
«пережитками прошлого». Но в наше время национальная культура возрождается и
бурно развивается.
Одним из примеров прогресса в восстановлении культуры является национальная
идея «Мәңгілік Ел» - идея общего казахстанского дома, мечта многих поколений. За 22
года суверенного развития созданы главные ценности, которые объединяют всех
казахстанцев и составляют фундамент будущего нашей страны. Они взяты не из
заоблачных теорий. Эти ценности – опыт Казахстанского Пути, выдержавший
испытание временем.«Мәңгілік Ел» - это общность истории, культуры и языка.
Процесс национального возрождения представляет собой не только повышенный
интерес к казахской истории, но и возрождение собственных традиций и обрядов.
Возрождение казахских традиций воспринимается сегодня в Казахстане как
восстановление исторической преемственности. Для казахского народа это очень
сложная и во многом болезненная проблема, поскольку речь идет о восстановлении
утраченной традиции. Отношение к традициям так же претерпели значительные
изменения. В конце двадцатого века наиболее четко проявились отрицательные
последствия модернизации. Поэтому традиционная дихотомия между "традиционным"
и "современным" уступила место пониманию того, что чем сильнее разрушаются
традиции и традиционные устои общества тем, больше степень дезорганизации и хаоса,
а не утверждение современного образа жизни.
Вывод: Существует много примеров вполне успешной модернизации,
предпринимаемой под традиционной культурно-смысловой оболочкой. Это означает,
что устойчивое функционирование современного общества в большей степени зависит
от наличия соответствующих традиций от их успешного воспроизводства и включения
в современную систему.

20
УДК 811.161.1

ПРОФЕССИОНАЛЬНЫЙ РУССКИЙ ЯЗЫК ДЛЯ
СТУДЕНТОВ-МЕДИКОВ


Абдисеит Ж.Т

Научный руководитель: Кудайбергенова Ж.М.

НАО «Медицинский университет Семей» г. Семей, Республика Казахстан

Профессиональный русский язык,как предмет, является важным компонентом
подготовки будущего специалиста-медика.Уверенное владение русским языком,
способность корректно и быстро понимать речь окружающих, грамотно реагировать на
неё, способность ясно и точно излагать свои мысли в устной и письменной форме
необходимы специалисту в любой области, особенно специалисту-медику.Наибольший
интерес проявляют студенты, когда материал построен на основе выбранной ими
специальности, что стимулирует изучение русского языка, повышая и расширяя их
профессиональные знания. В нынешнее время мы можем часто наблюдать в СМИ и в
сетяхконфликты врачей с пациентами из- за незнание языка и нехватки
коммуникативных навыков со стороны медиков, все эти рассматриваемые проблемы
делают работу актуальной.
Целью работы является формирование у будущих врачей основ иноязычной
коммуникативной компетенции в сфере бытового и профессионального общения.
Способность и готовность к работе с медико-технической аппаратурой, используемой в
работе с пациентами, владение компьютерной техникой, получение информации из
различных источников, работа с информацией в глобальных компьютерных сетях.
Материалами и методами исследования послужили исследования в виде
анкетирования,опроса, тестирования на предмет сформированности уровня
коммуникативной компетентности будущих врачей на додипломной форме обучения.
Тестовый контроль уровня сформированности лингвистической компетентности
медицинских работников показал следующее: орфоэпические ошибки (произношение
слов, ударение) делают 33,5% респондентов; грамматические ошибки — 73,7%, из них
— на согласование подлежащего и сказуемого - 13,4%; насогласование определений—
6,7%; на деепричастный оборот — 46,9%; на склонение собственных имён — 66,7%.
Каждый пятый медицинский работник (20,1%) некорректно трактует невербальные
средства общения. Практически каждый четвертый медицинский работник (26,8%) не
справляется с заданиями на использование средств речевого этикета. Особые трудности
вызывают задания на проверку уровня сформированности коммуникативной
компетенции в области делового этикета, например, написать заявление о приёме на
работу или служебную записку онеобходимости приобретения комп ьютера для
отделения больницы и т. п. По результатам опроса установлено, что у большинства
медицинских работников не сформирована данная компетенция. Так, делают грубые
ошибки, не указав всех реквизитов в заявлении,— 60,3%, в служебной записке —
57,4% тестируемых, совсем не могут написать служебную записку 6,7%
реципиентов.Анкетирование медицинских работников: врачей, медицинских сестер,
фельдшеров, — по поводу их умения общаться показывает, что 86,6% из них считают,
что они умеют общаться, 13,4% дали отрицательный ответ. Все они (100%) хотели бы
научиться общаться более эффективно. У всех наблюдаются перманентные трудности в
общении: 40% из них испытывают трудности при общении с пациентом, 30% — с
родственниками пациентов, 20% — с младшим медицинским персоналом, 10% —
иногда со всеми, т.е., кроме вышеперечисленныхкатегорий, ещё с коллегами и
начальниками. Особые сложности, по их мнению, состоят в общении с молодыми и

21
пожилыми пациентами; отличного от медицинского работника пола; пациентами
вздорного характера; тяжело и особенно смертельно больными пациентами;
пациентами иной культуры, низкого уровня образования; асоциальными пациентами; в
проблемах, связанных с сохранением врачебной тайны; В разъяснении важности
обследования; объяснении диагноза; в убеждении необходимости определённого вида
лечения и т.п
Как мы видим по результатам исследования, как большинство студентов, так и
врачей имеют проблемы касательно как коммуникаций, так и в заполнение
медицинской документации. Да,конечно,это лишь одно исследование инизкий уровень
грамотности и профессиональности мы замечаем и в нашей стране. Поэтому, изучение
профессионального русского языка в медицинском вузе способствует формированию и
развитию профессиональных качеств, компетентности, повышению уровня мотивации
обучения и участия в международных программах по обмену в сфере
профессиональной деятельности, дальнейшему использованию методов поискового и
исследовательского характера для получения информации из различных источников.

22
УДК 82(547.4)

ВКЛАД АБАЯ КУНАНБАЕВА В РАЗВИТИЕ
ВОСПИТАНИЯ МОЛОДЁЖИ


Абрамова А.
Научный руководитель: Кусаинова Ж.С.

НАО «Медицинский университет Семей» г. Семей, Республика Казахстан

Актуальность. Определение педагогических взглядов выдающего просветителя
Абая Кунанбаева в развитие воспитания молодёжи.
Цель работы. Проанализировать произведения поэта, найти методические и
дидактические наставления по воспитанию и обучению молодёжи.
Материалы и методы исследования . Обобщение, интерпретация, анализ,
систематизация.
Результаты исследования
. Абай Кунанбаев-великий казахский поэт-
просветитель, основоположник казахской литературы. Творчество Абая было
посвящено жизни родного народа. Прогрессивные взгляды Абая не теряют своей
актуальности спустя столетие. Многие произведения Абая Кунанбаева имеют
воспитательное значение. Хотя он не занимался педагогической деятельностью, во
многих произведениях, особенно в «Словах назиданиях» можно найти наставления по
воспитанию и обучению молодёжи. Он призывал народ овладевать знаниями, чтобы
избавиться от нищеты, бесправия и невежества.
Основная мысль произведений Абая Кунанбаева заключалась в том, что он
призывал народ к развитию, получению знаний. Важное значение придавал тому, как
изучать науки, какие требуются условия для успешного овладения знаниями. «Если
страстно полюбишь науку и само знание будешь считать достоянием, то оно даст тебе
высшее блаженство. Тогда ты закрепишь в памяти то, что знаешь и будешь страстно
стремиться познать то, чего ещё не знаешь» («Тридцать второе слово»).
Изучать науку надо с благородной, возвышенной целью, а не с целью обеспечить
личное благополучие. Он призывал к широкому, всестороннему образованию. Чтобы
обучение было успешным он предлагал сначала обучать детей родному языку, а потом
уже приступать к обучению другим языкам, в частности, русскому, арабскому и
персидскому. Подчёркивая важность изучения русской культуры А.Кунанбаев писал:
«Для того, чтобы избежать пороков и достичь добра, необходимо знать русский язык и
русскую культуру» («Двадцать пятое слово»).
Выводы. А.Кунанбаев считал необходимым дать детям общее образование,
подразумевая под этим развитие их ума, мировоззрения и общей культуры. Изучение
науки должно способствовать правильному познанию материального мира, оно должно
вести человека к совершенству. Отличительной чертой нравственного человека Абай
считал трудолюбие. Поэт пытается оградить молодёжь от пагубного влияния невежд,
разврата и пороков. Большое значение он придавал влиянию семьи на формирование
мировоззрения и характера детей.

23
УДК82 (547.4)

ABAI DOCTRINE OF A “HOLISTIC MAN”

Afaf Lal Bakhsh, 2 course GM
Tabuldinova G.N. - М.А.


Semei Medical University, Republic of Kazakhstan

Relevance of the topic. Abai is the great thinker of Kazakh people. The “words” of Abai
are a valuable heritage, full of deep philosophical, ethical, aesthetic, philosophical and
psychological thoughts that can accurately predict the problems of life. “Recognizing Abai, we
represent Kazakhstan to the world, we represent the Kazakh people. Abai should always be our
motto, ”said the Elbasy.
Goal.
study the concept of Abai, get acquainted with his humanistic and philosophical
views
Research methods. analysis, synthesis, methods of inductive and deductive reasoning
Research results. The ability to love a person is a lesson, an example for another person.
To love a man is a social process for a man, his struggle for freedom and happiness. Abai's love
for people and nation is also special. There is a vessel of behavior that preserves science and
intelligence. Do not let this behavior get in the way! It turns out that if you are shocked by
someone’s inappropriate words or any curiosity, the strength of character will be broken, warns
Abai. The doctrine of the «holistic man» (tolyk adam) is the spiritual treasure of Abai, found in
the source of the eastern worldview. Thoughts about an integral person, a good person, a mature
person - this is a common knowledge of all mankind. However, this teaching came to Abai thanks
to the literature of the Chagatai language and Eastern thinkers. M. Auezov talked about the poet:
"Abai puts the philosophy of morality above all." According to the poet, M. Myrzakhmetuly
called his «holistic man» or “tolyk adam”, Abai always speaks and promotes «tolyk adam» in his
thoughts about religion, education, human nature and humanity. The essence of the doctrine of
«holistic man» in Abai is clearly visible in the thought of M. Auezov: “The main goal of
education, social requirements is to save people from evil, thereby correcting and changing
society and people of its time. M. Auezov recognized the poet’s legacy and came to the
conclusion that “Abai puts moral philosophy above all.”
The essence and content of the doctrine of the "holistic man" is known in the Kazakh
literary science thanks to the research of M. Myrzakhmetuly. The doctrine of a “holistic man” is a
deeply rooted and fundamental knowledge that has been in the minds of human thinkers at all
times. Al-Farabi’s doctrine of the foundations of humanity was formed as a rational person, based
on perfection, and passed the path of development to full human knowledge in the writings of
Abai. While a complete person represents the integrity of a citizen, faith (imanigul) is the most
fundamental foundation of morality that makes humanity noble. The moral thoughts of the poet in
the context of a full-fledged person are also a manifestation of the noble moral qualities of the
poet that he preaches. Such concepts as «be a man», «a complete man», «humanistic humanity»,
«humaneness» in the knowledge of Abai’s morality were created to express a holistic man.
Spreading knowledge about the whole person, the poet pays special attention to the qualities of
justice, mercy, compassion, kindness that come
from the heart. The radiant mind of the poet is
formed from the heart on the path of justice and mercy. The holistic man teaching of Abai
developed in a systematic and legal way through the consciousness of Shakarim. The full human
teachings of Abai and the conscience of Shakarim are quite capable of laying the foundation of a
moral code of not only Kazakhs, but also all Turkic peoples.
Conclusion. To sum up, in the works of Abai we find many different examples of human
appearance. That is, the poet shows the ways and directions of the formation of man, human life
through its time and environment. In each of the verses, the mystery of human existence is
revealed from different angles. He emphasizes that the main quality of mankind is morality, and
the problem of morality is central to his worldview. Abai considers the essence of morality self-
knowledge, self-disclosure, the ability to correctly assess the place and standard of living, the
ability to critically analyze actions.

24
ӘОЖ 82(547.4)

АБАЙ ҚҰНАНБАЕВ

Әбіш Ә.
Ғылыми жетекші: Жунусова Ж.М.


КеАҚ “Семей медицина университеті ”, Семей қ. Қазақстан Республикасы

Биыл, 2020 жылы ұлы ақын, философ, саясаткер, композитор, ағартушы Абай
Құнанбайұлының 175 жылдығы.Абай Құнанбайұлы Шыңғыс тауды жайлаған Тобықты
руында 1845 жылы дүниеге келген.Абай атамыздың әдебиет негізін қалаушы,
аудармашы,композитор, ақын ретінде қалдырған шығармалары және жәдігердері өте
көп. Оның қара сөздері мен өлеңдері халық жүрегінде қалаады.
Осыған дейін Абай Құнанбайұлының атына орай жасалған көптеген жарыстар,
дебаттар ұйымдастырылған болатын. Осы жарыстар, дебаттардың мақсаты,
жасөспірімдер арасындағы жаңа таланттарды және дарынды балаларды тауып олармен
ары қарай тереңірек жұмыс істеп, олардың қабілеттерін ары қарай дамытып, жақсы
ақындар компазиторлар, ағартушылар шығару.
Абай Құнанбаев бар асыл ойын жас ұрпақтарға арнады. Оның шығармаларының
негізгі мақсаты халқымыздың өзінің адамгершілігі жоғалтпау болатын. Абай
Құнанбайұлы халқымыздың кішісі мен үлкеніне, жасы мен кәрісіне, ұлы мен қызына
өмірде қажетті басы нәрселер нәрселер білім мен өнер, еңбек пен адамгершілік,
қамқоршылық пен жанашырлық деп өзі айтып кеткен болатын. Оған мысал ретінде
оның еңбектерінала аламыз. Мысалы:”Біріңді қазақ, бірің дос көрмесең – қазақ істің
бәрі бос”және ”Ғылым таппай мақтанба” өлеңін алуға болады
Ал енді ең бірінші осы мақалдың мағынасын түбімен ашып айтатын болсақ.
“Біріңді қазақ бірің дос”деген сөздің мағынасына тоқталатын болсақ. Бұл сөздің
мғынасы атында тұр, қазақ халқы бір-біріен жанашыр, қамқоршыл, қазақ баласы
дегенде ішкен асын жерге қойатындай, бір бірімен 100 жыл дос болған адамдай
қарайтындай болу керек деп түсінемін. Ал енді “Көрмесең қазақ істің бәрі бос” деген
сөздің мағынасын ашып айтатын болсақ, бұл сөзде жоғары жақта айтылғандай бір–
бірімізге қамқоршыл болып силасып, жанашыр болып жүрмесек іс бітпейді деп
айтылған деп ойлаймын. Енді “ Ғылым таппай мақтанба” өлеңіне тоқталайық.Бұл
өленді толығымен ашып айтатын болсақ ұзақ болып кетеді, өйткені бұл өлеңнің
мағынасы зор, сондықтанда мен маңызды жерлеріне тоқталайын. Өлңде адамның
жаман және адам ға керекті 5 жақтары айтылған. Адамды адам қылатын 5 жақсы жағын
айтатын болсақ. Олар талап, еңбек, қанағат, рақым, терең ой, бұл адамға қажетті ең
маңызды жақтары. Адамның адамгершілігін төмендітіп, мәртебесін түсіретін 5 жаман
жақты айтайық. Олар өтірік айту, өсек айту , еріншектік,мақтаншақтық,арамдық, осы
жаман жақтар адам баласы бойында болмаса онда ол жақсы адам болғаны.
Жоғары жақтағы айтылған нәрселердің барлығын қортып айтатын болсақ. Абай
атамыз адамдарды жақсы жолға түсіру, бір-бірін сыйлап, бір-біріне сыпайылықпен
қарап, адамгершілікті сақтап, адамды адам деп айтуға лайық болуға үйреткен болатын.
Абай Құнанбайұлы өзі өмірден өтсе де, ол өзінің артынан көптеген шығармалар, қара
сөзерін қалдырған, сондықтанда Абай атамыз біздің жүрегімізде мәңгі болады.

25
УДК 316.334(574.4)

МОЛОДЕЖНАЯ ПОЛИТИКА В
РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН


Агатанова А.Д.
Научный руководитель: к.и.н. Сергазина Г.М.

НАО «Медицинский университет Семей» г. Семей, Республика Казахстан

Актуальность: В процессе реализации этого Закона «О государственной
молодежной политике в Республике Казахстан» был создан и налажен механизм по
реализации социальноэкономических, правовых, организационных условий и гарантий
для духовного, культурного, образовательного, профессионального становления и
физического развития молодежи, раскрытия ее творческого потенциала в интересах
всего общества.
Цель: Изучение выполнения задач направленных на поддержку молодых
предпринимателей, обеспечение жильем молодежи и молодых семей, создание условий
для развития сельской молодежи, обеспечение занятости молодых людей. Материалы и
методы: Закон Республики Казахстан «О государственной молодежной политике в
Республике Казахстан», от 9 февраля 2015 года; Концепции государственной
молодежной политики Республики Казахстан до 2020 года «Казахстан 2020: путь в
будущее», утвержденная правительством 27 февраля 2013 года
Результаты исследований:Для эффективной реализации молодежной политики
Закон обеспечивает постоянное многоцелевое присутствие государства в интересах
молодежи, определяет содержание и координацию деятельности общественно-
политических институтов, задействованных в работе с молодежью, устанавливает
общие принципы регулирования сферы молодежной политики и предполагает ее
регулирование другими законами и подзаконными актами. В Законе о государственной
молодежной политике были внесены новые понятия – молодой специалист,
национальный доклад, региональный форум молодежи, республиканский форум
молодежи, и указаны основные направления государственной молодежной политики.
Республиканский форум молодежисоздан для обеспечения общенационального
уровня взаимодействия государственных органов с молодежью и молодежными
организациями по вопросам реализации государственной молодежной политики[2].
Форум проводится в целях формирования общенационального уровня взаимодействия
между государственными органами и молодежью. Форумы являются эффективной
площадкой для определения проблем молодежи в регионе и для привлечения к
решению этих проблем общественности. Привлекая молодежь к решению острых
вопросов, местные исполнительные органы имеют возможность выстраивать
эффективные формы взаимодействия для построения грамотной системы молодежных
общественных институтов и создания инструментов, направляющих энергию молодежи
в конструктивное русло. Безусловно, проведение форумов дает возможность
выработать систему единых политических решений, аккумулирующих новые идеи и
технологии для осуществления задач не только регионального уровня, но и
общегосударственного.К мерам, направленным на развитие молодежной политики
Республики Казахстан, относятся: обеспечение доступного и качественного
образования и развитие научно-технического потенциала; формирование здорового
образа жизни; создание условий для трудоустройства и занятости; развитие системы
доступного жилья для молодых семей; создание условий для развития
предпринимательской деятельности среди молодежи, повышение уровня правовой
культуры, воспитание нетерпимости к проявлениям коррупции; обеспечение условий
для культурного досуга и отдыха Выводы: Успешность международного

26
сотрудничества в сфере молодежной политики, накопленный опыт реализованных
программ и широкое внедрение стратегии обучения в течение всей жизни и
неформального образования послужили основой для разработки системной
молодежной политики ЕС, ориентированной как на молодежь в целом, так и на
проблемную ее часть. Реализация принципа совместного управления является ярким
примером настоящего участия молодежи в принятии решений на общеевропейском
уровне (т.е молодежь, молодежные работники и молодежные лидеры, а также
молодежные организации привлекаются к процессу определения приоритетов, они
выступают как эксперты при оценке решений, принимаемых в рамках молодежной
политики). Реализация молодежной политики должна ориентироваться, в основном, на
региональном и местном уровнях, так как положение молодежи заметно варьируется в
различных регионах по разному. Без продуманной региональной и местной
молодежной политике невозможно эффективное решение проблем казахстанской
молодежи.

27
УДК 616.24- 002:616- 08

ОСОБЕННОСТИ ТЕЧЕНИЯ ВИРУСНЫХ ПНЕВМОНИЙ,
А ТАК ЖЕ ОРГАНИЗАЦИЯ ЛЕЧЕНИЯ

Абылбаева Айдана Рыскелдіқызы, Байтикова Данара Кабылгазыевна,
Қозқанова Маржан Өмірбекқызы, Мұхтарова Данара Мұхтарқызы
Научный руководитель: подполковник м/с Смагулов А.Т.

НАО «Медицинский университет Семей» г. Семей, Республика Казахстан

Цель: Разработка тактики интенсивной терапии больных вирусными
пневмониями, находившихся в отделении реанимации, и изучить всю информацию,
проанализировать опыт других стран, кроме того выяснить опыт организаций лечения
больных вирусными пневмониями. А именно разработка единой тактики интенсивной
терапии больных пневмониями на основе анализа опыта и результатов лечения
пациентов с осложненными формами.
Актуальность: Грипп - это острая антропозная вирусная инфекция дыхательных
путей, возникающая во всех регионах планеты. Несколько раз в столетие возникают
пандемии, поражающие десятки миллионов человек. Основным осложнением гриппа
является вирусная пневмония (ВП), развитие которой обуславливает тяжесть состояния
пациентов и в некоторых случаях смертельный исход. В 2009-2010 годах во время
пандемии гриппа A (H1N1) отмечалось большое количество осложненных форм
инфекции, проявлявшихся развитием ВП, было зафиксировано более чем 18 000
летальных исходов только при лабораторно подтвержденных случаях
высокопатогенного гриппа. Согласно современным клиническим протоколам лечения
ВП противовирусные препараты должны быть назначены в течение 48 часов с момента
начала заболевания, однако лабораторное подтверждение возбудителя может длиться
до 5-7 суток и более. Поэтому ранняя диагностика вирусной пневмонии исключительно
важна для своевременного назначения этиотропной (противовирусной) терапии, что в
большей степени обеспечивает выздоровление.
Врачи-пульмонологи хорошо распознают клинические проявления
бактериальных пневмоний, но возможны печальные ошибки в дифференциальной
диагностике с вирусными поражениями легких, так как их клинические и
рентгенологические проявления могут быть весьма схожими. Особенности
клинического течения заставляют врача-пульмонолога проводить более тщательный
сбор анамнеза и глубокий лабораторный анализ, в результате чего выясняется, что
процесс имеет абсолютно иные патогенетические и морфологические особенности, а
значит, требует иной лечебной тактики.
Именно поэтому выявить особенностей радиологических проявлений вирусных
пневмоний и оценка возможностей методов лучевой диагностики в их распознавании
на основе собственных наблюдений и данных отечественной и зарубежной литературы.

28
Важное значение в предотвращении летальных исходов пневмоний имеет
своевременная диагностика стадии дыхательной недостаточности с помощью
портативных пульсоксиметров в условиях приемного покоя и терапевтических
отделений.
Необходим своевременный перевод в отделение реанимации ввиду быстрого
прогрессирования острой дыхательной недостаточности.
Противовирусная терапия является одним из ключевых моментов лечения
вирусных пневмоний
Основу эмпирической антибактериальной терапии реанимационных отделений
должны составлять современные антимикробные препараты, воздействующие на
основные респираторные патогены, вызывающие пневмонии (меропенем, цефепим,
левофлоксацин, ванкомицин в максимальных суточных дозировках и только в/в),
дальнейшую коррекцию следует проводить с учетом бактериальных посевов мокроты.
Необходим своевременный перевод больных на ИВЛ, до прогрессирования
гипоксемии, при этом следует использовать при возможности импортную аппаратуру.
Режимом ИВЛ должна быть принудительная механическая вентиляция легких по
давлению.
Объем инфузионной терапии подбирается индивидуально и должен
регламентироваться только введением антибиотиков, гормонов и допамина, при этом
показано раннее начало энтерального питания.
Вывод:Возбудители всех этих заболеваний высоко заразны и передаются
преимущественно воздушно-капельным путем.
При чихании и кашле в воздухе вокруг больного человека распространяются
микрокапли его слюны, мокроты и респираторных выделений, которые содержат
вирусы. Более крупные капли оседают на окружающих предметах, и поверхностях,
мелкие -долго находятся в воздухе и переносятся на расстояния до нескольких сот
метров, при этом вирусы сохраняют способность к заражению от нескольких часов до
нескольких дней. Основные меры гигиенической профилактики направлены на
предотвращение контакта здоровых людей с содержащими вирусы частицами
выделений больного человека.
Соблюдение следующих гигиенических правил позволит существенно снизить
риск заражения или дальнейшего распространения гриппа, коронавирусной инфекции и
других ОРВИ.

29
Ә0Ж 82

АДАМЗАТТЫҢ АЛЫБЫ ХАКІМ – АБАЙ

Асылханқызы Ә., Қайнарбекова Е., Мекенова М., Ахметова А.
Ғылыми жетекшісі: м/қ подполковнигі Смагулов А.Т

КеАҚ «Семей Медицина Университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Мақсаты: биыл ұлы Абай атамыздың туғанына 175 жыл толуы елімізде кеңінен
атап өтілуде.Кез келген халықтың оқу-білімінің, өнері мен мәдениетінің жалпы бүкіл
рухани жан дүниесінің дамуы– сол халықтың өміріне, ұлт ретіндегі болмысына
ерекше көзқарас танытушы ұлы даналардың еңбегімен, қайталанбайтын қайраткерлік
тұлғасымен тығыз байланысты.
Өзектілігі: қазақ халқы үшін де сондай қайталанбас дара тұлға, қазақ елінің
ұлттық мақтанышына айналған, қасиетті қазақ жерінде,ер Түріктің алтын
бесігі,адамзаттың алтын қазығы болған Алтайда, арайлап таң ататын, шұғылалы
Шығыстың топырағында дүниеге келген, ат төбеліндей қазақ жұртын күллі әлемге
танытқан, қара өлеңнін патшасы атанған, ақын, сазгер, ғұлама дана – Абай атамыз. Ол
өзінің қайталанбас талантымен қазақ жазба - ауыз әдебиетінің негізін салып қана
қоймай, сонымен қатар өзінің қаламгерлік шеберлігінің арқасында барша қазақ жұртын
тәрбиелеп, болашаққа жол бастаған саяси қайраткер, адалдық пен ақиқатты өзінің туы
етіп желбіреткен нағыз халық жанашыры болды. Абай – қазақ халқының ұлттық
мақтанышы. Өйткені әлемдік деңгейге сай өз халқының ұлттық санасын оятып, оны
қалыптастырды.
Абай өз халқын өсуге, дамуға жетелейтін жолды іздеді. Жастардағы надандықты
тәрбие мен оқу – білім беру арқылы жоюды қалады. Ол үшін қазақ даласында көптеп
мектептер салуды дұрыс деп санады, тіпті қыз балалардың да мектепке барып, білім
алуын жақтады. Ақын мұның бәрін әрине өзінің поэзиясы арқылы жеткізіп отырды.
Абайдың қай өлеңін, қай қара сөзін алып қарасақ та, астары терең ойынан
адамгершілікке тән асыл қасиеттердің кімді де болсын рухани жағынан байытып,
болашаққа деген құштарлыққа ұмтылдырады, саналыққа тәрбиелейді. Оның
шығармашылығының түп-негізі «Адам бол» деген философиялық тұжырымға дәлме –
дәл келеді.
Талқылау: «Ғылым таппай мақтанба» атты өлеңінде Абай атамыз мына дүниеден
әр адам өз орнын табу үшін ең керегі оқу-білім екендігін көрсетіп, құр мақтанмен
сенделіп жүрудің ешқандай пайдасы жоқ екендігін, жастарды жамандықтан жиреніп,
жақсылықтан үйренуге, үлгі тұтып өсуге шақырады.
Ал, «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін» атты өлеңінің орны өте ерекше. Ол:
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ-барды, ертегіні көрмек үшін ,
Көкірегі сезімді, ойы орамды.
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін,- деп бар үмітін оқуға ниет еткен жастарға,
яғни біздерге артады да, білім алып жатқан жастар туралы:
Баламды медресеге біл деп бердім,
Қызмет қылсын, шен алсын деп бермедім,- деп оқығанда да билікке қызығып,
жоғары да отыру үшін емес, білімді болып үлкен – үлкен белестерді бағындыру үшін
оқу керек екенін түсіндіреді. Ақынның әрбір сөзінде мағыналы мазмұн, терең ой
жатыр.
Тек қана өлеңдері емес, мән-мағынасы астарланған, көркем сөздермен
өрнектелген, түсініп оқыған адамға жақсы ой қалыптастыратындай, мағынасы терең,
артындағы келешек ұрпағына, яғни біздерге жазып қалдырған қара сөздерінің өзі қазақ
әдебиетінде ерекше орын алады. Қара сөздерді оқи отырып, әр қара сөзінің осы заманға

30
сай, адамның жан дүниесі, болмысы, тәрбиесі, жалпы әлемдегі болып жатқан, тіпті
күнделікті өмірде де кездесіп жататын ашкөздік, шыдамсыздық, көреалмаушылық
жағдайларды да кең түрде ашып айтып кеткен.
«Әй, не болсын!.Жүз қараға екі жүз кісі сұғын қадап жүр ғой, бірін-бірі құртпай,
құрымай тыныш таба ма?»...
Абай атамыз бұл сөзінде де дәл қазіргі заманда болып жатқан бәсекелестік, бірін-
бірі отқа итермелеу, тек қана өз қамын, өздерінің жан тыныштығын ойлайтын
жандардың қоғамда көбейіп бара жатқандығын меңзеп айтқандай. Әр қара сөзін жазбас
бұрын, барлық ойын сан тарапқа жіберіп, көз жүгіртіп ойланып барып бастаған.Тіпті,
құдды бір болашақты көріп, уақытты біраз алдыға жылжытып,қазіргі заманға сапарлап,
адамдардың болашақтағы бет – бейнесін көріп сол туралы жазып қалдырған дермісін.
Он жетінші қара сөз Ғылым, Ақыл, Қайрат, Жүректің диалогінен тұрады. Абай
бұл қара сөзінде өзінің алға қойған мақсатынан айнымайтынын, не ойласа да, не шешсе
де әбден бәрін жан-жақты ойлап, ақылға салып, тіпті өз-өзімен кеңесіп , жазған сөзі
артынан жәй сөз ғана болып қалмайтындай, оқырманның санасына жететіндей етіп,
барынша талпынатынына көз жеткізуге болады. Қара сөзде осы айтылған қасиеттер бір
адамның бойынан табылар болса сол адамнан асқан қасиетті адам болмас еді деген ой
түзеді. Шынымен де адамның бойынан тек бір жақсы қасиет ғана емес, істеген ісі мен
сөйлеген сөзі бір- біріне жарасып тұратындай бірнеше жақсы қасиеттер топтасса, сол
адамның қаншалықты білімді, қаншалықты тәрбие көргені, қоғамдағы орны, тіпті
болашақта сол адамнан қандай тұлға шығатынын көріп, байқауға болады.
«Құдай тағала өзі ақыл бермеген соң қайтейік?» деп бос сандалып, оқу білімге
талпынбаған жастарды көріп, қатты қынжылып, барлығы адамның өз қолында, өз
санасында екендігін түсіндіріп, білімге жетелейді. Өз ұрпағының оты сөнбесін, ешкімге
тәуелді болмасын, тек алдыға ұмтылып, қазақ халқын өзі жеткізген шыңнан да биік
белестерге жеткізетін осы жастар деп , аянбай бар білгенін, бар көргенін қағаз бетіне
түсіріп отырған. Абай атамыздың Хәкімдігі де осы артындағы жастарға қалдырған асыл
мұрасында.
Қорытынды: Ел Президенті Қасым – Жомарт Кемелұлы Тоқаев «Абай және ХХІ
ғасырдағы Қазақстан» атты өз мақаласында «Абай мұрасы – біздің ұлт болып
бірігуімізге, ел болып дамуымызға жол ашатын қастерлі құндылық» деді. Біз Абай
шығармашылығынан өнеге алып, халқымыздың рухани жағынан дауына жол аша
аламыз. Абай атамыздың артынан қалдырған өсиет – өнегесін түсініп, ұғына алсақ,
жалпы қай саланы болмасын бағындырып, биік белестерден көрінетініміз анық. Абай
шығармашылығы – Алашқа айнымас алтын қазық. Қандай сөз жазса да, не айтса да
Абай қалың қазағы, оның болашағы үшін айтқаны бәрімізге мәлім. Ұлы тұлғаның
шығармаларын жас өскіндерге жеткізу, оның сұлулығы мен маңызын түсіндіру, Абай
әлемімен қауыштыру арқылы қазақтың даналығын, қазақтың сөз өнерін, қазақтың
ғажайып бай тілін дәріптейміз.Жас ұрпақтың ғылым мен білімге деген сүйіспеншілігін
арттырып, адами қасиеттерді бойларына сіңіруге үйретеміз.
Біз еліміздің жастары, қазақ халқының үмітін ақтап, бізге деп өздерінің бар
білгендерін жазып қалдырған ақын жазушыларымыздың асыл мұрасын орынды
пайдаланып, Қазақ елін бүкіл әлем тамсанып, қызығып қарайтындай деңгейге жеткізуге барынша аянбай оқу оқып, білім алып, соны орынды пайдалана білуіміз керек. Қазіргі заман жастардың қолында, жастарымыз қандай болса, ел болашағы да сол бағытқа
бұрылмақ. Хәкім Абай атамыздың аузынан шыққан әр сөзі келер ұрпақтың ұранына
айналса құба- құп болар еді.