Абайдың қара сөздері: адам өмірінің шын мағынасын ашқан

рухани бағдар

Адам баласы ғасырлар бойы бір ғана сұрақтың жауабын іздеп келеді: «Өмірдің мәні неде?» Бұл сұраққа әркім өз жүрек шындығымен жауап береді. Дегенмен, бұл терең сауалға бағыт-бағдар беретін, шынайы жауап ұсынған тұлғалар санаулы. Қазақтың ұлы ойшылы Абай Құнанбайұлы – сол санаулының бірі. Оның қара сөздері – адам өмірінің мәні мен мақсатын ұғынуға арналған рухани құрал, ішкі дүниенің айнасы. Менің ойымша, Абайдың қара сөздері – жүрекке сәуле түсіретін өмір шындығының сөзі.

Абай өмір мәнін ең алдымен «адам болу» идеясымен байланыстырады. Ол үшін сыртқы жетістіктен бұрын, ішкі адамгершілік биігі маңызды. «Адамның адамшылығы – ақыл, ғылым, ар, мінезбен» өлшенеді деген 38-қара сөзі – осы ойдың айғағы. Ақын үшін адам өмірінің шын мәні – рухани тазалық пен ар-ұятты сақтау. Қазіргі заманда материалдық құндылықтар алдыңғы қатарға шыққанымен, жанның аштығы, рухтың әлсіреуі жиі байқалады. Осындай кезеңде Абайдың қара сөздері бізге адаспай, адамдықты жоғалтпай өмір сүрудің жолын көрсетеді.

Абай адам өмірінің босқа өтуінен қорықты. 32-қара сөзінде ол: «Өзің үшін еңбек қылсаң, өзің үшін оттаған хайуанның бірі боласың» деп, өмірдің мәні – еңбек пен ізденісте екенін айтады. Яғни, адам тек тіршілік иесі емес, өзін жетілдіріп, қоғамға пайда әкелетін саналы тұлға болуы тиіс. Бұл идея әсіресе қазіргі жастар үшін аса маңызды. Көпшілігі жетістікке тез жетуді қалайды, бірақ Абай бізге – терең еңбек, үздіксіз оқу, тұрақты даму ғана өмірдің мәнін аша алатынын ескертеді. Оның бұл ойы бүгінгі бәсекеге толы заманда тіпті өзекті.

Абай қара сөздерінде өмір мәнін жан тыныштығы, өзіңмен үйлесім арқылы да сипаттайды. 17-қара сөзінде «Жай жүремін деп жүрмеңдер, қадірлі ғұмыр сүріңдер» деген ой тастайды. Адамның шын бақыты – атақта да, байлықта да емес, өз жүрегімен үндес, мағыналы өмір сүруде. Өкінішке орай, бүгінде адамдардың көбі сыртқы әлемнің талаптарымен өмір сүріп, ішкі үнін естімей қалып жатады. Абай бізге – тоқта, тыңда, ойлан, өзіңмен сырлас, сонда ғана өмір шын мәнге ие болады – деген үндеу тастайды.

Қорыта айтқанда, Абайдың қара сөздері – тек өсиет емес, рухани компас, өмірдің шын бағыт-бағдарын көрсететін даналық. Ол бізге: «Өмірің мәнді болсын десең – ақыл мен арға сүйен» дейді. Абайды оқи отырып, біз өмірге қайта қарап, шынайы бақыт пен мағына туралы ойлануға мәжбүр боламыз. Мен үшін Абайдың қара сөздері – адам болмысының терең сырын ашатын, әр жүрекке арналған үн. Себебі, өмірдің шындығы – адамның өз ішінде, ал оны табуға Абай жол бастайды.