Әділетті Қазақстан: сапалы білім, адал ұрпақ, табысты ұлт

Кіріспе

Әділеттілік – кез келген мемлекеттің өркендеуі мен тұрақты дамуының негізгі қағидаларының бірі. Қазақстан үшін әділетті қоғам құру – елдің басты мақсаттарының бірі. Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев ұсынған «Әділетті Қазақстан» тұжырымдамасы әлеуметтік теңдік, әділ заң, сапалы білім және адал азаматтарды тәрбиелеуді көздейді.

Білім сапасы – кез келген мемлекеттің дамуының басты көрсеткіші. Жас ұрпақтың алған білімі оның болашағын ғана емес, бүкіл ұлттың өркендеуін анықтайды. Сондықтан әділетті Қазақстан құру жолында ең маңызды мәселелердің бірі – сапалы білім беру жүйесін қалыптастыру. Сонымен қатар, адалдық пен адамгершілік қағидаларын ұстанатын ұрпақ тәрбиелеу – қоғамның тұрақтылығы мен дамуының кепілі. Осылардың барлығы елдің экономикалық және мәдени өркендеуіне, табысты ұлт қалыптастыруға тікелей әсер етеді.

1. Сапалы білім – ұлт болашағы

1.1. Қазіргі Қазақстандағы білім беру жүйесі

Қазақстанда білім беру жүйесі бірнеше кезеңнен тұрады: мектепке дейінгі білім, орта білім, кәсіптік және жоғары білім. Соңғы жылдары мемлекет бұл саланы дамытуға ерекше көңіл бөліп келеді. Ұлттық білім беру стандарттары жаңартылып, жаңа оқыту әдістері енгізілуде.

Білім саласындағы басты міндеттердің бірі – ауыл мен қала мектептерінің арасындағы алшақтықты жою. Қала мектептері заманауи құралдармен жабдықталғанымен, ауыл мектептерінде әлі де инфрақұрылым мәселелері бар. Осыған байланысты мемлекет мұғалімдерге қолдау көрсетіп, материалдық-техникалық базаны нығайтуға күш салуда.

1.2. Білім саласындағы реформалар мен жаңа бастамалар

Қазақстанда білім беру сапасын арттыру мақсатында бірнеше реформа жүргізілуде:

"Жайлы мектеп" ұлттық жобасы – ауылдық және шағын қалаларда жаңа мектептер салу;

PISA халықаралық зерттеулеріне қатысу – қазақстандық оқушылардың білім деңгейін халықаралық стандарттарға сай бағалау;

Жоғары оқу орындарын жаңғырту – академиялық еркіндік беру, зерттеулерді қаржыландыруды арттыру;

Мұғалім мәртебесін көтеру – педагогтердің еңбекақысын көбейту, кәсіби дамуын қолдау.

1.3. Цифрлық білім беру мен инновациялар

Қазіргі әлемде цифрлық технологиялар білім беру саласын түбегейлі өзгертуде. Қазақстанда:

Электронды оқулықтар мен онлайн платформалар енгізілуде (Kundelik, BilimLand);

STEM-білім беру жүйесі дамып келеді (робототехника, бағдарламалау);

Қашықтықтан оқыту жүйесі жетілдірілуде.

Бұл бастамалар білімге қолжетімділікті арттырып, оқушылардың шығармашылық және аналитикалық ойлау қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

2. Адал ұрпақ – ел тірегі

2.1. Жастардың адамгершілік құндылықтары

Жастар – ел болашағы. Олардың бойына адалдық, патриотизм, жауапкершілік секілді қасиеттерді сіңіру – қоғамның маңызды міндеті. Бұл ретте отбасы мен мектептің рөлі ерекше. Ата-аналар мен ұстаздар жастарға дұрыс бағыт беріп, олардың тұлға болып қалыптасуына ықпал етуі қажет.

2.2. Құқықтық сауаттылық пен жемқорлыққа қарсы күрес

Әділетті қоғам құру үшін жастардың құқықтық сауаттылығын арттыру маңызды. Мемлекет жемқорлықпен күресті күшейтіп, жастар арасында заңға бағыну мәдениетін қалыптастыруға ерекше мән беруде. Осы мақсатта:

"Адал ұрпақ" клубтары құрылып, оқушылар арасында жемқорлыққа қарсы мәдениет қалыптастыруға бағытталған іс-шаралар өткізіледі;

Университеттерде "Саналы ұрпақ" жобалары іске асырылуда;

Мемлекеттік қызметкерлер мен шенеуніктер үшін сыбайлас жемқорлыққа қарсы тренингтер ұйымдастырылады.

2.3. Отбасылық тәрбие мен мектептегі этика

Адалдықтың негізі – отбасында қалыптасады. Балаларға шынайылық, әділдік және еңбексүйгіштік секілді қасиеттерді сіңіру маңызды. Сонымен қатар, мектептерде этика мен моральдық нормаларға ерекше мән берілуі тиіс.

3. Табысты ұлт – әділетті қоғам көрсеткіші

3.1. Экономикалық даму мен білімнің байланысы

Білім сапасы жоғары елдерде экономика да қарқынды дамиды. Қазақстанда адами капиталды дамыту арқылы инновацияға негізделген экономика құру мақсаты қойылған. Инновация, ғылым және кәсіпкерлікті дамыту – елдің табысты болашағының кепілі.

3.2. Инновациялық технологиялар мен кәсіпкерліктің дамуы

Қазақстанда инновациялық технологияларды дамытуға басымдық берілуде:

"Цифрлық Қазақстан" бағдарламасы жүзеге асырылуда;

IT-стартаптарды қолдау мақсатында Astana Hub технопаркі жұмыс істейді;

Жас кәсіпкерлерге арналған мемлекеттік гранттар бөлінуде.

3.3. Халықаралық аренада Қазақстанның орны

Қазақстан білім, ғылым, экономика және мәдениет салаларында халықаралық қауымдастықпен белсенді жұмыс істеуде. Елдің жаһандық деңгейдегі табысы жастардың білімі мен адалдығына тікелей байланысты.

4. Әділетті Қазақстан ұстанымдары және оның маңызы

"Әділетті Қазақстан" тұжырымдамасы еліміздің барлық салаларында әділдік пен теңдік қағидаларын орнатуға бағытталған. Бұл бастаманың басты мақсаты – әрбір азаматқа тең мүмкіндіктер беру, заңның үстемдігін қамтамасыз ету және халықтың әл-ауқатын арттыру.

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өз бағдарламасында "Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет" принципін ұстанатынын атап өтті. Бұл қағидаттар мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру, билік тармақтары арасындағы тепе-теңдікті сақтау және халықтың билікке деген сенімін нығайту үшін қажет.

Әділетті қоғам құрудағы негізгі бағыттар:

1. Заң үстемдігі – азаматтардың құқықтарының толық қорғалуы, сот жүйесінің тәуелсіздігі.

2. Әлеуметтік әділдік – халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту, әлеуметтік теңсіздікті зайту.

3. Сапалы білім және ғылым – келешек ұрпақтың бәсекеге қабілетті болуын қамтамасыз ету.

4. Экономикалық әділдік – адал кәсіпкерлік пен тең мүмкіндіктерге жағдай жасау.

5. Жемқорлықпен күрес – мемлекеттік басқару жүйесіндегі ашықтық пен тазалықты қамтамасыз ету.

5. Сапалы білім беру жүйесін дамыту жолдары

Қазақстандағы білім беру жүйесін жетілдіру үшін мемлекет тарапынан бірнеше стратегиялық қадамдар жасалуда.

5.1. Оқу бағдарламаларын жаңарту

Жаңа бағдарламалар оқушылардың аналитикалық ойлау қабілетін, шығармашылық және практикалық дағдыларын дамытуға бағытталған. Жаратылыстану пәндері (STEM)

ерекше назарға алынып, ақпараттық технологиялар, робототехника және инженерия салаларына басымдық берілуде.

5.2. Мұғалім мәртебесін көтеру

Мұғалімдердің жалақысы жыл сайын көтеріліп келеді.

Педагогикалық кадрларды даярлау сапасын жақсарту үшін жоғары оқу орындарында жаңа білім беру стандарттары енгізілуде.

Мұғалімдердің кәсіби біліктілігін арттыру мақсатында қайта даярлау курстары мен халықаралық тәжірибе алмасу бағдарламалары іске қосылған.

5.3. Цифрландыру және инновациялар

Қазақстанда цифрлық білім беру жүйесі кеңейіп келеді. BilimLand, Daryn Online, Kundelik.kz сияқты онлайн платформалар арқылы оқушылар білімін жетілдіре алады. Қашықтықтан оқыту мүмкіндіктері кеңейіп, білім беру ресурстарының қолжетімділігі артуда.

5.4. Қолжетімді және инклюзивті білім беру

Ауылдық жерлердегі мектептердің инфрақұрылымы жақсаруда.

Мектептерде ерекше қажеттіліктері бар балаларға инклюзивті білім беру жүйесі дамып жатыр.

Оқушылардың тегін тамақтануы мен тасымалына мемлекет тарапынан қолдау көрсетілуде.

6. Адал ұрпақ қалыптастырудағы негізгі факторлар

6.1. Құндылықтарды қалыптастыру

Адалдық, әділдік, патриотизм және жауапкершілік сияқты қасиеттерді балаларға жастайынан сіңіру маңызды. Мектеп бағдарламаларында "Өзін-өзі тану" сияқты пәндер жастардың моральдық-этикалық қағидаларды меңгеруіне көмектеседі.

6.2. Жастар саясаты және тәрбиелік бағдарламалар

Қазақстанда жастар саясатына ерекше көңіл бөлінеді. "Жастар – ел тірегі", "Тәуелсіздік ұрпақтары" бағдарламалары аясында жастарға білім алу, кәсіби даму және қоғамдық жұмыстарға араласу мүмкіндіктері ұсынылады.

Жас ұрпақтың бойында адалдық пен әділдік принциптерін қалыптастыру үшін:

Еріктілер қозғалысы – жастардың қоғамдық жұмыстарға белсене араласуы;

Мектептерде және жоғары оқу орындарында "Адалдық сағаттары" өткізіледі;

Жемқорлыққа қарсы күрес клубтары құрылып, студенттер арасында әділдік қағидалары насихатталуда.

7. Табысты ұлт – экономикалық тұрақтылықтың кепілі

7.1. Инновациялық экономиканы дамыту

Экономикалық өсім мен әділетті қоғам құру білім мен ғылымның дамуына тікелей байланысты. Қазақстанда инновациялық технологияларды дамыту үшін келесі жобалар жүзеге асырылуда:

Astana Hub – IT-стартаптарды қолдайтын халықаралық технологиялық парк;

QazInnovations – ғылыми-зерттеу жұмыстарын қаржыландыратын мемлекеттік бағдарлама;

"Цифрлық Қазақстан" – цифрлық трансформация арқылы ел экономикасын дамыту стратегиясы.

7.2. Жас кәсіпкерлерді қолдау

Мемлекет жастардың кәсіпкерлік бастамаларын қолдауға ерекше көңіл бөлуде. "Бизнестің жол картасы-2025", "Жас кәсіпкер", "Бастау Бизнес" сияқты бағдарламалар аясында жастарға бизнес жүргізуге гранттар мен жеңілдетілген несиелер беріледі.

7.3. Халықаралық интеграция

Қазақстан әлемдік аренада беделді елге айналу үшін:

Білім беру жүйесін халықаралық стандарттарға сәйкестендіруде;

Ғылым және технология саласындағы шетелдік инвестицияларды тартып отыр;

Экспорттық әлеуетті арттырып, ұлттық экономиканы әртараптандыруда.

Қазақстанның дамуы үшін әділетті қоғам құру – басты міндеттердің бірі. Әділеттілік қағидаларына негізделген елде әр азамат тең мүмкіндіктерге ие болуы тиіс. Осыған орай, сапалы білім беру, жастарды адалдыққа тәрбиелеу және ұлттық экономиканы дамыту бағыттарында кешенді реформалар жүзеге асырылуда.

9. Білім беру жүйесіндегі жаһандық трендтер және Қазақстандағы реформалар

Білім беру саласы бүкіл әлемде қарқынды өзгеріп келеді. ХХІ ғасырда инновация мен технологиялар білім берудің негізгі драйверіне айналды.

9.1. Білім берудегі заманауи жаһандық үрдістер

STEM-білім беру (ғылым, технология, инженерия, математика);

Когнитивті дағдыларды дамыту (сыни ойлау, шығармашылық, командалық жұмыс);

Цифрлық сауаттылық пен жасанды интеллектті меңгеру;

Өмір бойы оқу (Lifelong Learning) және үздіксіз білім алу;

Жеке білім беру траекториясы (EdTech платформалары арқылы бейімделген оқыту).

9.2. Қазақстанда жүзеге асырылып жатқан білім беру реформалары

"Жайлы мектеп" ұлттық жобасы – 2025 жылға дейін 800 мың оқушыға арналған жаңа мектептер салу.

"Bilim All" бағдарламасы – онлайн және цифрлық оқыту әдістерін енгізу.

ҰБТ-ны жаңғырту – академиялық адалдықты қамтамасыз ету және логикалық сұрақтардың үлесін арттыру.

"Академиялық еркіндік" реформасы – университеттерге өз бағдарламаларын жасауға мүмкіндік беру.

Кәсіптік-техникалық білімді жаңғырту – еңбек нарығының сұранысына сай мамандар даярлау.

9.3. Қазақстанның білім беру жүйесін жетілдіру бойынша ұсыныстар

Мұғалімдерге әлемдік тәжірибеге негізделген жаңа оқыту әдістерін үйрету;

Ауыл мектептерінің инфрақұрылымын дамыту;

Оқушылардың сыни және креативті ойлау қабілетін дамытуға бағытталған бағдарламаларды енгізу;

Халықаралық университеттермен ынтымақтастықты күшейту.

10. Жастар және азаматтық қоғам

Жастар – елдің болашағы. Қазақстанда жастар саясаты аясында көптеген бағдарламалар іске асырылуда.

10.1. Қазақстандағы жастар саясаты

Қазақстанның 2023-2029 жылдарға арналған жастар саясаты:

"Тәуелсіздік ұрпақтары" ұлттық жобасы – жас кәсіпкерлерді, ғалымдарды және IT-мамандарды қолдау;

"Жастар практикасы" – жаңа мамандарға алғашқы жұмыс тәжірибесін беруге арналған бағдарлама;

"Жасыл ел" – жастарды экологиялық жобаларға тарту;

"Жас сарбаз" қозғалысы – әскери-патриоттық тәрбие беру.

10.2. Адалдық және азаматтық жауапкершілік

"Адал ұрпақ" мектеп клубтары – оқушылар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру.

"Sanaly urpaq" жобасы – университет студенттері арасында академиялық адалдықты насихаттау.

Жастар арасында еріктілік пен қайырымдылықты дамыту.

11. Экономикалық әділеттілік және ұлттық табыс

11.1. Қазақстан экономикасын әртараптандыру

Экономикалық тұрақтылық пен әділетті қоғам құру үшін Қазақстан келесі бағыттарға басымдық береді:

Инновация мен жоғары технологиялар (IT, биотехнология, жасанды интеллект);

Ауыл шаруашылығы мен өңдеу өнеркәсібін дамыту;

Кәсіпкерлікті қолдау және шағын бизнесті дамыту;

Жасыл экономика және экологиялық тұрақтылық.

11.2. Қазақстан экономикасын дамыту стратегиялары

1. "Қарапайым заттар экономикасы" – отандық өнімдерді қолдау.

2. "Цифрлық Қазақстан" – цифрлық трансформация арқылы экономиканы дамыту.

3. "Ұлттық табыс әділетті бөлінуі тиіс" қағидасы – халықтың тұрмыс деңгейін көтеру үшін әлеуметтік саясатты жетілдіру.

11.3. Экономикалық әділеттілікті қамтамасыз ету жолдары

Кедейлік деңгейін төмендету;

Әлеуметтік көмекке мұқтаж азаматтарға мемлекет тарапынан қолдау көрсету;

Кәсіпкерлікті дамытуға жағдай жасау.

12. Әділетті қоғам құрудағы құқықтық реформалар

Әділетті қоғам тек экономикалық және білім саласындағы реформалармен шектелмейді. Заңның үстемдігі мен азаматтардың құқықтарының толық қорғалуы – мемлекеттің дамуының басты көрсеткіші.

12.1. Құқықтық реформа және сот жүйесінің әділеттілігі

Сот жүйесінің тәуелсіздігін күшейту;

Жемқорлықпен күресті күшейту (eGov және "Ашық Үкімет" порталдары арқылы мемлекеттік қызметтерді цифрландыру);

Азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттыру (құқықтық мәдениет сабақтары).

12.2. Жемқорлықпен күрес саясаты

"Цифрлық мемлекеттік басқару" жүйесі – жемқорлық қаупін азайту.

"Адалдық алаңы" жобасы – мемлекеттік қызметтерді ашықтыққа бағыттау.

Бизнес пен мемлекеттік органдардың ашықтығын қамтамасыз ету.

Қазақстанның болашағы: әділеттілік, инновация және тұрақты даму

Қазақстанның даму бағыты халықтың әл-ауқатын арттыруға, әділеттілікті орнатуға және жаңа технологияларға бейімделуге негізделуі тиіс. Бұл үшін елдің әрбір азаматы өз болашағына сеніммен қарап, мемлекет тарапынан әділ мүмкіндіктер алу керек.

14.1. Білім, ғылым және инновацияның дамуы

Ғылым мен инновация – табысты ұлттың негізгі факторы. Қазақстанда зерттеу жұмыстарын дамыту және білім мен өндірісті байланыстыру мақсатында бірнеше бастамалар жүзеге асырылып жатыр:

"Болашақ" бағдарламасы – дарынды жастардың шетелде білім алуына мүмкіндік береді.

"Ғылым қоры" және "QazInnovations" – ғылыми жобаларды қаржыландырады.

IT-технологияларды дамыту – Astana Hub халықаралық IT-стартаптар орталығы жұмыс істейді.

Жасанды интеллект пен жасыл технологияларға инвестиция салу – экологиялық тұрақты даму мақсатында жүзеге асырылады.

14.2. Жастардың әлеуметтік белсенділігі

Жастар қоғамның ең белсенді бөлігі болғандықтан, олардың ел дамуына қосатын үлесі зор. "Жастар – ел тірегі", "Жастар кадрлық резерві", "Еріктілер жылы" сияқты бастамалар жастардың ел дамуына қатысуына ықпал етуде.

14.3. Әділетті экономика және ұлттық әл-ауқат

Экономикалық әділеттілікті қамтамасыз ету үшін мемлекет мынандай шараларды жүзеге асыруда:

Әлеуметтік көмек және қолжетімді баспана бағдарламалары;

Еңбек нарығын реформалау және жаңа жұмыс орындарын құру;

Әйелдер мен жастар кәсіпкерлігін дамытуға арналған гранттар мен жеңілдетілген несиелер беру.

14.4. Қазақстанның әлемдік қауымдастықтағы орны

Қазақстан халықаралық аренада бейбітшілік пен ынтымақтастық саясатын ұстанып келеді. Елдің әлемдік экономика мен ғылымға интеграциялануы келесі бағыттарда дамуда:

Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) және Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) арқылы сауда байланыстарын нығайту;

Халықаралық білім беру және ғылыми зерттеу жобаларына қатысу;

Жасыл экономика және климаттың өзгеруімен күрес бойынша жаһандық бастамаларды қолдау.

Әділетті қоғам қалыптастыру үшін білім, экономика және құқықтық жүйенің әділ болуы жеткіліксіз. Сонымен қатар, ұлттық бірегейлікті нығайтып, қоғамда ынтымақ пен сенім орнату маңызды.

15.1. Ұлттық құндылықтар мен мәдениет

Қазақстан – көпұлтты мемлекет. Әділетті қоғам құру үшін барлық этнос өкілдеріне тең мүмкіндіктер беріліп, ұлттық мәдениет пен дәстүрлер сақталуы тиіс.

Мәдени мұраны сақтау және дамыту – тарихи ескерткіштерді қалпына келтіру, фольклор мен ұлттық өнерді қолдау.

Қазақ тілін дамыту және оны ғылым мен технология тіліне айналдыру.

Ұлттық бірегейлікті сақтау арқылы жаһандану кезеңінде ұлттық құндылықтарды нығайту.

15.2. Азаматтық қоғам және халықтың белсенділігі

Әділетті Қазақстанды қалыптастыру үшін халықтың өз құқығын қорғауы және қоғам өміріне белсенді араласуы қажет.

Үкіметтік емес ұйымдар мен азаматтық белсенділікті дамыту.

Ашық үкімет жүйесін енгізу – мемлекеттік қызметтердің халыққа қолжетімді әрі ашық болуы.

БАҚ пен әлеуметтік желілердің азаматтық қоғам қалыптастырудағы рөлін күшейту.

15.3. Экологиялық әділеттілік және тұрақты даму

Қоршаған ортаны қорғау әділетті қоғамның маңызды бөлігі болып табылады.

"Жасыл Қазақстан" ұлттық бағдарламасы – экологияны жақсарту және табиғатты қорғау шараларын күшейту.

Су және жер ресурстарын әділ пайдалану – ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіптің қоршаған ортаға әсерін азайту.

Климаттың өзгеруімен күрес және баламалы энергия көздерін дамыту.

16. Жаңа дәуірдегі Қазақстан: негізгі мақсаттар мен міндеттер

Қазақстан 2050 жылға дейін әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына кіруді көздейді. Бұл үшін ел алдына бірнеше маңызды мақсаттар қойып отыр:

Әділетті әлеуметтік саясат – халықтың әл-ауқатын арттыру, кедейлікті азайту.

Білім мен ғылымды дамыту – жастардың сапалы білім алуына жағдай жасау.

Экономиканы әртараптандыру – шикізаттық экономикадан инновациялық экономикаға көшу.

Құқықтық жүйені жетілдіру – жемқорлықпен күрес және сот жүйесінің тәуелсіздігін нығайту.

Ұлттық қауіпсіздік пен тұрақтылықты сақтау – елдің ішкі тұрақтылығы мен сыртқы саяси беделін нығайту.

Қорытынды:

Әділетті Қазақстан – бұл тек саяси реформалар ғана емес, сонымен қатар қоғамның санасының өзгеруі. Білімді, адал және жауапкершілікті ұрпақ өсіріп, әділетті экономикалық және әлеуметтік жүйе қалыптастырсақ, еліміз нағыз табысты ұлтқа айналады.

"Әрбір азамат әділетті қоғам құруға үлес қосса, Қазақстанның болашағы жарқын болмақ!"