Қазақстан тарихы мен қазақ әдебиеті пәндерінен айтылым дағдысын дамытуға арналған бірнеше интербелсенді әдістер бар. Бұл әдістер оқушылардың белсенділігін арттырып, олардың сөйлеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.

1. Рольдік ойындар (Ролевые игры): Оқушылар тарихтағы немесе әдебиеттегі кейіпкерлердің рөлін ойнай отырып, өз пікірлерін білдіреді. Мысалы, Қазақстан тарихынан белгілі бір тарихи оқиғаны немесе қазақ әдебиетіндегі белгілі бір шығарманы талқылап, рөлдерді бөліп, сол рөлдерде сөйлесуге болады. Бұл әдіс оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытады.

2. Топтық талқылаулар (Групповые обсуждения): Оқушылар шағын топтарға бөлініп, белгілі бір тақырып бойынша талқылаулар өткізеді. Мысалы, қазақ әдебиетінің белгілі бір кезеңін немесе тарихи оқиғаны талқылау арқылы ой алмасып, өз пікірлерін айтады. Топтар бір-бірінің көзқарастарын тыңдап, өз ойларын айтады.

3. Дебаттар (Дебаты): Оқушылар екі топқа бөлініп, бір тақырып бойынша қарсы пікірлер ұсынады. Тақырыптар Қазақстан тарихынан немесе қазақ әдебиетінен алынуы мүмкін. Мысалы, «Қазақ хандығының құрылуының маңызы» немесе «Абайдың шығармашылығының қазіргі қоғамдағы орны» деген сияқты.

4. Әңгімелесу және пікірталас (Беседование и обсуждения): Оқушыларға сұрақтар қойылып, олар жауап береді. Сұрақтар тарихи оқиғалар немесе әдеби шығармалар туралы болуы мүмкін. Бұл әдіс оқушылардың пікірін толық білдіріп, өз көзқарастарын ашық айтуына мүмкіндік береді.

5. Мозайка әдісі (Метод мозайки): Оқушылар топқа бөлініп, әр топқа белгілі бір бөліктен тұратын ақпарат беріледі. Мысалы, бір топқа қазақ әдебиетінің белгілі бір кезеңі, ал екінші топқа тарихи оқиға беріледі. Әр топ өз бөлігін зерттеп, басқа топтармен ақпарат алмасып, толыққанды әңгіме құра алады.

6. Қысқа мазмұндама немесе репортаж жазу (Краткое изложение или репортаж): Оқушылар белгілі бір тарихи оқиға немесе әдеби шығарманың қысқаша мазмұнын немесе репортажын жазып, оны сынып алдында айтып береді. Бұл әдіс олардың сөйлеу дағдыларын жақсартып, шығармашылық ойлауды дамытуға ықпал етеді.

7. Кейс-стади (Case-study): Тарихи оқиғалар немесе әдеби шығармалар бойынша кейс-стадилерді талдау арқылы оқушылар мәселені терең түсініп, өз пікірлерін айтады. Мысалы, «Ұлт-азаттық көтерілісінің себептері мен салдары» тақырыбына қатысты кейс-стади жүргізу.

8. Пікірталас-коллоквиумдар (Дискуссии): Мұғалімнің жетекшілігімен оқушылар белгілі бір тақырып бойынша пікірталасқа қатысып, өз ойларын дәлелдейді. Тарих пен әдебиетке қатысты тақырыптар бойынша пікірталастар өте тиімді.

Қазақстан тарихы мен қазақ әдебиеті пәндерінен айтылым дағдысын дамытуға арналған тағы бірнеше заманауи интерактивті әдістер:

1. Storytelling (Әңгімелеу): Оқушыларға белгілі бір тарихи оқиға немесе әдеби шығарма туралы әңгіме құрастыруға тапсырма беру. Олар оқиғаны немесе шығарманы өз түсініктері мен көзқарастары бойынша айтып, шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік алады. Әңгімелерді қысқаша жазып, сыныпта айтып беру оқушылардың сөйлеу дағдыларын дамытады.

2. Mind Mapping (Ой ағашы): Оқушылар белгілі бір тақырып бойынша ой ағашын құра алады. Бұл әдіс оқушылардың идеяларын жүйелеуге, сөйлеу кезінде өз ойларын ретпен жеткізуге көмектеседі. Тарихи кезеңдер немесе әдеби шығармалар бойынша ой ағаштарын жасап, оларды сынып алдында түсіндіру арқылы айтылым дағдыларын жақсартуға болады.

3. Цифрлық әңгімелер (Digital Storytelling): Оқушылар өздері жазған немесе тарихи деректер мен әдеби шығармалардан алған мәліметтерді цифрлық форматта әңгіме түрінде ұсыну. Видео, анимация, суреттер мен мәтіндерді біріктіріп, әңгіме құрастыру оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытып, айтылым дағдыларын жетілдіреді.

4. "Таңдау жасау" әдісі (Choice Boards): Оқушыларға бірнеше түрлі тапсырмалар ұсынылады, олардың ішінен таңдаған біреуін орындап, оны сыныпта баяндап беру керек. Мысалы, "Абайдың өмірі туралы эссе жазу" немесе "Ұлт-азаттық қозғалысындағы басты оқиғаларды баяндау". Әрбір тапсырма оқушыға өз көзқарасын білдіруге мүмкіндік береді.

5. Тақырыптық пікірталастар (Thematic Discussions): Оқушылар белгілі бір тарихи немесе әдеби тақырып бойынша пікірталасқа қатысады. Мысалы, "Қазақ хандығының құрылуының маңызды аспектілері" немесе "Абайдың поэзиясындағы адамның рухани әлемі". Пікірталастарды оқу материалына негіздеп, оқушылардың ойларын жан-жақты тыңдап, оларды түсіндірмелермен толықтыру маңызды.

6. "Әріптестерге сабақ беру" әдісі (Peer Teaching): Оқушылар бір-біріне сабақ беру арқылы өз білімдерін жақсартады. Тарихи оқиға немесе әдеби шығарманың мазмұнын түсіндіруді бір оқушыға тапсыру арқылы оның сөйлеу дағдысын дамытуға болады. Бұл әдіс топтық жұмыс ретінде де ұйымдастырылып, әрбір оқушы өз білгенін басқалармен бөліседі.

7. "Көшбасшы" әдісі (Leader Method): Оқушыларға топтық жұмыс кезінде белгілі бір тақырыпты немесе шығарманы талқылау үшін көшбасшы тағайындалады. Көшбасшы сыныптағы басқа оқушылардың пікірлерін тыңдап, олардың сұрақтарына жауап беру арқылы айқын және нақты сөйлеу дағдыларын дамытады. Бұл әдіс сондай-ақ әр оқушының тыңдаушы ретінде де белсенді қатысуын қамтамасыз етеді.

8. Видеокейстерді талдау (Video Case Studies): Тарихи оқиғалар немесе әдеби шығармалар туралы бейнемазмұндарды көру және оларды талқылау. Оқушылар бейнемазмұндағы кейіпкерлердің әрекеттерін және олардың өзара қарым-қатынасын талдай отырып, осы негізде пікір алмасып, өз ойларын жүйелі түрде айтады.

9. "Картиналар сөйлейді" әдісі (Picture Prompt): Оқушыларға белгілі бір тарихи кезең немесе әдеби шығарма туралы сурет ұсынылады. Олар сол суретке қарап, оқиға туралы пікір білдіреді немесе осы негізде шағын әңгіме құрастырады. Бұл әдіс оқушылардың шығармашылық ойлау қабілеттерін дамытады әрі оларды көрнекілік арқылы сөйлеуге ынталандырады.

10. Дөңгелек үстел (Round Table Discussion): Оқушылар белгілі бір тақырып төңірегінде дөңгелек үстел форматында пікірталас ұйымдастырады. Мұнда әр оқушы өзінің көзқарасын білдіреді, бірақ басқалардың пікірін де тыңдайды. Бұл әдіс топта белсенді пікір алмасуды қалыптастырады және айтылым дағдыларын дамытады.

11. Интервью әдісі (Interviewing): Оқушылар бір-біріне сұрақтар қойып, сұхбат жүргізеді. Мысалы, «Қазақ әдебиетінің қазіргі жағдайы» немесе «Тарихи тұлғалар мен олардың қоғамдағы орны» туралы сұрақтарды әзірлеп, сол тақырыпта сұхбат жүргізіп, пікір алмасады. Бұл әдіс оқушылардың сөйлеу қабілетін арттырып, өз көзқарастарын жүйелі түрде айтуға үйретеді.