Әл-Фарабидің хикметтері

ЖАРАТУШЫ ЖАН-АЛЛА

Жаратушы – Жан-АЛЛА,

Жарылқаушым ғаламда.

Мейіріңнен дәметем

Кірпігімді жабарда.

Әзірейіл төнгенде,

Қарқараға келгенде

Не қылармын, Құдай-ай!?

Жан тапсыру уайымын,

Әзәзілдің ойынын –

Сенен жәрдем болмаса

Не қылармын, Құдай-ай!?

Оңайлықпен жанды ал да

Сапарымды оңда, АЛЛА!

Жан кеудеден самғарда,

Тәнім жерде қалғанда,

Табытқа әкеп салғанда

Не қылармын, Құдай-ай!?

Түстім талай аранға,

Баттым талай харамға,

Бола ала алам ба панаңда,

Жаратушы – Жан-АЛЛА,

Жарылқаушым, ғаламда?

Кеудеге тас басылып,

Жерге мәңгі жасырып,

Жыйылған жұрт асығып

Жеті қадам ұзарда,

Мүңкір-Нәңкір сұрарда

Не қылармын, Құдай-ай!?

Рухты Тән қарсылап,

Қылған күнәм жаншылап;

«Раббың кім?» – деп періште,

Қысқан кезде сан сұрақ –

Не қылармын, Құдай-ай!?

Құл Қожа Ахмет, мақтанба

Нәпсі-кірге батқанға! –

Мақшар Таңы атқанда

Не қылармын, Құдай-ай.

Уа, Жаратқан

Уа, жаратқан!

Хақ есігін аш алыстан,

Мен бір жемтік, жеді нәпсім – аш арыстан.

Күнәм шексіз, бақытсыздық батпағынан

Шығара гөр мен бейбақты қасарысқан.

Дүние – нәпсі, соны іздеген соры қалың

Иттей болдым, сүйек тастар жолыма кім?

Қара басты! – Хақ жолынан мен адастым,

Қайда барам, ей, достарым, не қыламын?

Нәпсі, шайтан жүргізеді жарлық маған,

Бір пенде жоқ соған құл боп шалдықпаған.

Пендең сорлы – танымаған оң мен солды,

Уа, дариға, қасіреттен қаңғып барам.

Десе сенбе: менен де өткен болды әлемет,

Қылығыммен салып біттім елге де әлек.

Жүзім – қара, басып өткен ізім қара,

Қай түріммен көрінемін, мен – қарабет?!

Әзіз жанның жақсылығын танымадым,

Қайтіп онда жан сырына бағынамын?!

Бас ұрмады дәргейіңе масыл, залым,

Иә, Раббым, енді, міне, зары қалың.

Күнәм – ауыр, не бетім бар Досқа қарар? –

Сансыз тәубе жеңілдетпес масқара бар.

Құл Қожа Ахмет жылап келді, ал панаңа,

Назарың сал, жерім бар ма басқа барар?!

ПӘруардигар

Ғашықтық жол саған бастар, Бір және Бар,

Не қылсаң да ғашық қылшы, Пәруардигар.

Қолым жайып дұға қылам, Ием Жаббар,

Не қылсаң да ғашық қылшы, Пәруардигар.

Ғашықтық – от. Басылмайды жанның шөлі,

Ғашықтыққа бөгет емес таудың селі.

Ғашық болмай танымаспын, Мәулім*, Сені,

Не қылсаң да ғашық қылшы, Пәруардигар.

Ғашық жыры сыймас Достың сарайына,

Жүмілә ғашық жылап барар пәнәйына.

Жеті тозақ төзбес ғашық арайына,

Не қылсаң да ғашық қылшы, Пәруардигар.

Шын ғашықты көрсет маған, сағынды жан,

Ара кессе – Зәкәриядай тәлім қылам.

Бәле келсе – Аюб құсап сабыр қылам,

Не қылсаң да ғашық қылшы, Пәруардигар.

Ғашық дертін талап еттім – дәрмені жоқ,

Осы жолда жан бергеннің арманы жоқ.

Жан бермеуден басқа жолдың қалғаны жоқ,

Не қылсаң да ғашық қылшы, Пәруардигар.

Ғашық қылдың, қайдан табам, амалым жоқ,

Зікір етем тек өзіңді – таярым жоқ.

Дәргейіңнен басқа жерге барарым жоқ,

Не қылсаң да ғашық қылшы, Пәруардигар.

Ғашық базары – ұлық базар, сауда харам,

Ғашықтарға жалғағай тек – тәуба-тобам.

Дүние – харам. Тек өзіңнен сауға табам,

Не қылсаң да ғашық қылшы, Пәруардигар.

Ғашықтықты уағыз қылып жүре алмадым,

Нәпсім жеңіп, әміріңді қыла алмадым.

Надандықпен Хақ әмірін біле алмадым,

Не қылсаң да ғашық қылшы, Пәруардигар.

Құл Қожа Ахмет, бұл бір дерт қой дуа қонбас,

Боянсаң да жүзіңізді қуалар жас.

Көз жасыңнан бөтен ешкім куә болмас,

Не қылсаң да ғашық қылшы, Пәруардигар.

Қаһар атты қаһарың

Қаһар атты қаһарың – қорқып жылар Қожа Ахмет,

Рахман атты рахымың – сертін қылар Қожа Ахмет.

Күнәйім көп, ылайым,

кешіргейсің, Құдайым,

Кім бар құлдар ішінде дертіңді ұғар, Қожа Ахмет?..

Мұнафықтар ылаңы – күнә-қылмыс қылады,

Жүзін жаспен жуады – өртін қуар Қожа Ахмет.

Тарихатты білмедім,

Хақиқатқа кірмедім,

Пір бұйрығын ілмедім: дертің – бұлар, Қожа Ахмет.

Ақырзаман болған-дүр,

залым төрге қонған-дүр,

Харам, шүбә толған-дүр, татқан зәһар Қожа Ахмет.

Хас шерменде, шын құлмын,

ғашық жолда бұлбұлмын,

Арыстан бабты пір қылдым, –

Бақтан болар, Қожа Ахмет.

Құл Қожа Ахмет, тағат қыл,

жыламақты әдет қыл,

Бәле келсе – сабақ біл,

Хақтан болар, Қожа Ахмет.

Жылап дұға қылам саған

Рахымыңнан мен ғаріпті шет қалдырма,

Тынбай мезгіл жылап дұға қылам саған.

Ояу болам боялғанша ақ таң нұрға,

Жұмбай көзді жылап дұға қылам саған.

Дәргейіңе келдім, міне, белім байлап,

Жүрек, бауырым өртке толып, жаным қайнап.

Орыны толмас өкініш салып қанымда ойнақ,

Ықыласпен жылап дұға қылам саған.

Жастық-бақта күте алмаппын көңіл гүлін,

Қарттық шақта сөндіріппін өмір нұрын.

Дін жолында жеңілдер ме менің жүгім? –

Иә, Құдірет, жылап дұға қылам саған!

Осы жолда болмайды екен жан күтуге,

Жан күткенді күтеді алдан мәңгі түрме.

Безіп барлық пайдалардан хал бітуде,

Осы күйде жылап дұға қылам саған.

Құл Қожа Ахмет нәпсі-шыңнан асты жәйлап,

Фәна филлаһ* мақамына басты байлап,

Жүрек, бауырым аласұрып тасты қайнап,

Осы күймен жылап дұға қылам саған.

ӘнтӘл ҺӘди

Құнсыз құлың – дәргейіңе жылап келдім,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди*.

Ия, Құдірет, адастырмас шырақ бергін,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Болдым басыр, мыйсыз басты нанға тығып,

Сеніменен сырласпаппын таңда тұрып.

Кешермісің өкінсем мен мәңгі «аһ» ұрып,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Азғын жолға түстім, достар, халім – харап,

Жөн айтар ма жыйған жандар қарынға – бақ?!

Сен жол көрсет, Жаратушым – Әли Жанаб*,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Қорқып келгем Жан мен Тәннен харамдалған,

Кенет маған дауыс жетті Жан-Алламнан.

Қайта жақты үміт отын тәмам болған,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Жылап келдім, бетім бар ед кімге қарар,

Айдың нұрын шырақ қылшы түнде жағар.

Падишам – Сен, сүйенішім – Бір және Бар,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Кір күнәмен былғап алдым иманымды,

Бұралқы итпін, қақпан шалған сыйрағымды.

Қалай көрем бұл халіммен Дидарыңды!? –

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Қол-аяғым куәлік берер өлгенде мен,

Сен кешпесең, ақтала алар пендең немен?–

Күнәм шексіз, жұртта қалған шермендең ем,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Көп қылмысым ауру қылды – Дәргерім Сен,

Жаным да – Сен, Сүйіктім де, Дәрменім – Сен,

Адасқанның халін сұрар Жан-Бегім – Сен! –

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Кім бола алар саған деген сенімге кес?! –

Сенсіз жүрген жолым дәйім менің көмес.

Мейіріңсіз қыйындығым жеңілдемес,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Жерде, көкте Сенен өзге Қадір* де жоқ,

Осы сөзді естіп тұрсың – шәгім де жоқ.

Бірсің, Барсың, еш шүбәсіз әзір де боп,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Мен жолыңа басты берем, Қадір-Жарым,

Бас деген не? –

Жүз мың пида ғаріп жаным!

Дертім – өзің, Дәрім де өзің, Зарым – қалың,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Сенің зауқың бар қорегі Жан-Иманның,

Махаббат бер, орынына жанымды алғын.

Махшар Күні Нұр ғып соны қабылдармын,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

«Құл һу Алла» Сүбхан* сөзі – қамшы-дағы,

Ораза, намаз, тәхлил, тәсбих – жаршылары.

Пірмұғандар тәліптердің шамшырағы,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Зікірін айтып Әнтәл Һәди, Әнтәл Хақтың,

Келіп еді тура жолда шер тарқатқым. –

Шайтан қорқып зікірімнен, дәркәр таттым,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Әнтәл Һәди, Әнтәл Хақтың зікірі зор,

Пірмұғанның сөзін ұқсаң пікірі зор, –

Жан сарайың жарық табар – шүкірі мол. –

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

Құл Қожа Ахмет, саған рахым тиер ме еді,

«Шүкір» дейін, «пендем» десе Ием мені.

«Пендем» демей, жүз қайырса – күйер көгім,

Жетегіңе ал, жолыңа сал, Әнтәл Һәди.

САЛАУАТ

Он сегіз мың ғаламға сәруар* болған Мұхаммет,

Отыз үш мың асхабқа сардар болған Мұхаммет.

Жоқшылық пен індетке қанағатшыл Мұхаммет,

Күнә тартқан үмбетке шапағатшыл Мұхаммет.

Кірпік ілмей талықты, –

сабыр табар Мұхаммет,

Жетім, міскін, ғаріпті жарылқаған Мұхаммет.

Үлес берген пендеге сара жолдан Мұхаммет,

Азап кешкен әммеге пана болған Мұхаммет.

Әбужаһил залымға төзім қылған Мұхаммет,

Жалақордың хақ жолға өзін бұрған Мұхаммет.

Жалғаншының қайғысын ұмыттырған Мұхаммет,

Зікір айтып Рухын шынықтырған Мұхаммет.

Малғұн, лағин, шайтанға соғыс қылған Мұхаммет,

Шариғатқа үмбетін тоғыстырған Мұхаммет.

Тариқатқа – жолбасшы,

жаны ышқынған Мұхаммет,

Ақиқатты баршаға табыстырған Мұхаммет.

Жамандыққа – жақсылық бағыштаған Мұхаммет,

Тауфық тілеп, залыммен алыспаған Мұхаммет.

Сәждеге ұрып маңдайын,

тағат қылған Мұхаммет,

Қабыл болып дұғасы – таң аттырған Мұхаммет.

Залымдардың бәлесін харап қылған Мұхаммет,

Бір Алланың Дидарын талап қылған Мұхаммет.

Бес уақыт намазда имам болған Мұхаммет,

Миғражда көргені Дидар болған Мұхаммет.

Ғаршы, Күрсі базарын иеленген Мұхаммет,

Сегіз бейіш төріне Кие берген Мұхаммет.

Міскін Ахмет құлына мұра қылған Мұхаммет,

Жетімдерге жүрегін шыра қылған Мұхаммет.

Үмбет туралы

«Әл кәззабу лә уммәти!»* – деді Расул жұпар леп,

Жалғаншылар қауымын үмбет демес Мұхаммет.

Тура жүрген құлдарын Хақтың іздеп Дидарын,

Шын жолдағы ұлдарын үмбетім дер Мұхаммет.

Әркім жүріп үмбетше,

Расул ісін үлгі етсе,

Шапағат күн шын жетсе, мақұрым қоймас Мұхаммет.

Тәңірі-Тағала міндетін,

Расул Алла сүннетін

Инанбаған үмбетін үмбет демес Мұхаммет.

Үмбетпін деп сөйлесең,

бұйрыққа бас имесең,

Үмітсізсің онда сен – хал сұрамас Мұхаммет.

Халың мүшкіл тап сонда,

жан шырағын жақшы онда,

Рәсуа болар мақшарда, демесе үмбет – Мұхаммет.

Үмбет дейді Мұхаммет,

ақырыңды ойлас, Құл Ахмет,

Болғанда ертең қиямет мақұрым қоймас Мұхаммет.

Кімдер үшін келді Расул?

Қан ағызды көзінен ол кімдер үшін?

Барды – талақ, өзін кәуап қылды ел үшін,

Үмбет болсаң, үлгеріп же бұл жемісін,

Кімдер үшін келді Расул – білдіңіз бе?

Көрмедің бе, жылай-жылай көзі іскенін,

Жұлынды үзген зіл салмаққа төзіскенін,

Сонда жөн боп көріне ме өз істерің,

Кімдер үшін келді Расул – білдіңіз бе?

Ей, достарым, үмбет қайда білер мұны,

Табар шексіз нығмет, пайда жігерліні,

Соны ұққанның қияметте күлер күні,

Кімдер үшін келді Расул – білдіңіз бе?

Расул қадірін ойладың ба тереңірек,

Сүннетіне бойладың ба әдебі көп,

Расул үшін көрдің бе бір зар еңіреп,

Кімдер үшін келді Расул – білдіңіз бе?

Білсең етті, – сағадат-дүр ол Мұстафа,

Ұқсаң, шіркін, ғанибет-дүр ол Мұстафа.

Әттең, өкініш, ғинаят-дүр ол Мұстафа! –

Кімдер үшін келді Расул – білдіңіз бе?

Құл Қожа Ахмет, қылды сені жат күш қапа,

Қылғай опа үмбеттерім жаққыш жапа. –

Үмбеттерге осылай деді хақ Мұстафа,

Кімдер үшін келді Расул – білдіңіз бе?

«ҺУ» АЛҚАСЫ

«Һу» алқасы* құрылды,

Ей, дәруіштер, келіңдер,

Хақ сыпырасы* жайылды,

Одан үлес теріңдер.

«Қал»* ғылымын оқыңдар,

«Хәл»* ғылымға бекіңдер.

Жоқтыққа шым батыңдар,

Барлыққа шын жетіңдер.

Жырт пердесін түнектің,

Тілеп Хақтың дидарын.

Ашып көзін жүректің,

Көзбен көріп иланың.

Һу арасын алыңдар,

Нәпсі басына салыңдар.

Күні, түні еңіреп

Хаққа құрбан болыңдар.

Алқа ішінде һу деңдер,

Ғашық отына жаныңдар.

Тәкпір айтып бір деммен,

Кәусарына қаныңдар.

«Һу, һу», деп, зар еңіре,

«Һу» демекте мағына бар.

Жетіп Хақтың кеніне,

Ақ жолыңды таңдап ал.

Құл Қожа Ахмет құл болған,

Жол үстінде күл болған.

Одан ғибрат алғанның

Жүрегінде Нұр жанған.

Һай зікірі

Хақ жаратқан – Бір Алланың жанабына ұш,

Лағин шайтан жолдарынан қайтың, достар.

Ықыласпен махаббаттың шарабын іш,

Жан-жүрекпен Һай* зікірін айтың, достар.

Сол шарапты – айтып ішсең Һай зікірін,

Жолда жатсаң, танымассың қайғы түрін.

Харап болмас Аллаң үшін қай бітімің?! –

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Зар илесем босағаңа еңсемді ұрып,

Алқа құрып, қойсаң жұртты теңселдіріп.

Зікір айтып сол сұхбаттың терсем дүрін –

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Ғылымына амал қылған – сауап алар,

Өлгенде ертең тар лахатта дауа болар.

Алла, Расул:

«Дінің кім?» – деп жауап алар,

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Мүңкір-Нәңкір:

«Раббың кім?» – деп сұраққа алар,

«Қал» ілімі пайда бермес – жырақ қалар.

Сорлы-ау, сонда халің нешік – сынақ болар?! –

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

«Алла» деген жүректерден бал ағылды,

Ақыретте Алла амалын пана қылды.

Амал қылған шын ғашықты дана қылды,

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Көз жасың – май,

қалің – білте,

хәлің – шырақ,

Ғибрат алмас тас жүректер көзін шылап.

Жол үстінде топырақ болғын өзің, шырақ,

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Ессіз ғалым амал қылмай тая құлар,

Оқып ұқпас,

дүние жыйнар аяғы бар.

Менмендікпен есіл ғұмырын зая қылар –

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Сыртты бұзып, ішті түзе ғалым болсаң,

Мақшар таңы жағылады жаныңнан шам.

Жолда қалсаң, тәубә қылып жалынған – сән.

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Ғалым сол-дүр, намаз оқып тағат қылса,

Хақтан қорқып ақыретін абат қылса.

Құран оқып, еңіреп, малын харап қылса,

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Ол ғалымның жасы кеппес жанары бар,

Сахарларда ерте тұрып нала қылар.

Хақтың жолын күйген жанға пана қылар,

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Тарт қорлықты!

Кәпір нәпсің басы қатсын,

Бұл дүниеде жаны өртенсін, жасы да ақсын.

Топырақ бол, ғалам-дария басып ақсын!–

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Қорлық тартып Хақ-Мұстафа «үмбет» деді,

Күнәһардың қамын жеу-тін күнде еткені.

Сол себептен еңбегі оның құр кетпеді,

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Хақ-Тағала қылмасын деп тозаққа отын,

Бауыры күйіп, демі өртеніп, тежеп дәтін,

«Үмбетім» деп батты ол ұлық азапқа тым,

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Құл Қожа Ахмет, алам десең Хақтан үлес,

Баязиттей нәпсіңменен, жатпа, күрес.

Әй, бейхабар, үмбет болсаң арттан ілес! –

Жан-жүрекпен Һай зікірін айтың, достар.

Кепіл болам

Әуелі – Һу, ақыры – Һу деп, өзіңнен кет,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Хақ жолына кемел жан боп төзіммен жет,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

«Лә иләһа илл-Алла-лап» зарлы түнің

Өткей; жәрдем бер кім айтса Хақ зікірін.

Пірмұғанға қызмет қылсын бар бітімің,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

«Лә иләһа илл-Алланы» тіліңе сал,

Діліңе сал, әр тыныста нұрын ашар;

Сол Пірмұған назар бұрса түріңе сәл –

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Тақты тепкен Адһамдардың жет соңынан,

Кімді көрсең: «Қызыр – ол», – деп өп қолынан.

Сахарда тұр, жанарыңнан төк толы қан,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Алла деген пенделердің қолы болғын,

Сапар шексе, топырақ сыйпат жолы болғын,

Ғашықтардың жанып-өшкен күлі болғын,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Сен Хақты сүй зәкір* болып, шәкір* болып,

Нәпсі көзін ой сахарда, аһ ұр келіп,

Дүниені қой Баязиттей пақыр болып,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Әр деміңде Жаратқанды талап қылсаң,

Тұлпар болып сахарларда жарап тұрсаң.

Олла-биллә, боқ дүниені талақ қылсаң,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Кіргіз сахар Хақ есімін әр деміңе,

Аллаһу деп, отқа қурыл, зарла егіле.

Қайрат құрын мықтап байла жан беліне,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Адһам құсап ақиқаттың жүзін өпкін,

Желік, менмен, байлық үйін бұзып өткін.

Махаббаттың дариясынан жүзіп өткін,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Ұйқыдан без ақыреттің қаупіменен,

Күндіз-түні жүр Алланың зауқыменен.

Жүректі жар махаббаттың шауқыменен,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Аулақта бол менмендердің аранынан,

Жасыңды төк гүл сияқты сабағы қан.

Тынбай ішкін махаббаттың шарабынан,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Ей, достарым, фәни ғой бұл қылышы қан,

Жылап жүріп шыққан дұрыс уысынан.

Шарап ішің махаббаттың ыдысынан,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Күндіз-түні тек Алла-лау міндеттерің,

Түнде ұйықтамай қанды жұту – індет керім.

Сен тәрік қыл фәни-дүрмек құрыметтерін,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Бол қашанда Пірмұғанның назарында,

Өзіңді сат мағрифат* базарында.

Шарабыңды іш, зікіріңді қаза қылма,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

«Йә, Рәббәна, заләмна»^*, – деп нала қылсаң,

Жан-жағыңа жанарыңнан қан ағызсаң,

Хақ зікірін серік тұтса санаңыз сан,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Сен – көбелек, ал ақиқат – жайнаған шам,

Өзіңді отқа ұр, сол асыл дерт – пайдаға алсаң,

Дүкенің құр зікір етіп қайда барсаң,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Махаббаттың майданында басты ойнатсаң,

Кірпігіңнің әр талына жас байлатсаң,

Дидар тілеп, «һу-һу-һу» деп тас қайнатсаң,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Сен қорғап жат ерендердің астанасын*,

Сахар тұрып, шар зарб* ұрып бастағасын,

Жаныңнан без, ұрғандай боп тасқа басың,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Топырақ бол, нәпсі азаптан сынсын да әрмән

Халық ішінде рәсуә бол, күлсін – Жалған!

Шын жүрекпен жылай көр тек, білсін де Аллаң, –

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Рақым жаусын, дария қыл көз жасыңды,

Ғаріп болып жолда жатып қозға сырды, –

Тәңір сенен керек қылмас өзге асылды,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Көшетін түн отты лаулат лағылыңмен,

Шақпақты шақ көзден аққан жалыныңмен,

Сұқбаттарда судай тасы дауыл үрген,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Ей, ынсапсыз, дүние – жалған, Хаққа қайтқын,

Пенде болсаң, Хақ зікірін жатпай айтқын,

Пірмұғанның қызыметінде «ләббай!» – айтқын,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Алла-һу деп, жоғал, жүрек-бауырың күйсін,

Түнде тұрып, тағат қылғын, Тәңірің сүйсін.

Одан кейін хас ұлықтар әмірін қылсын,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Сахарда тұр, сияқтанып сабылған көш,

Ғашық болсаң, Ысмайылдай жаныңнан кеш,

Тәңірінің әміріне таңылғанда ес,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Риязат* тарт, жанды қыйна, жас шығындап,

Бұл майданға барыңды бер басты бұлғап,

Бал орынына заққұм шайна, тас тығындап,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Фархадтайын мехнат тартып, таулардан ас,

Баязиттей түнде тұрып, бауларға қаш,

Жөнейіттей шөлді кезіп саулар ма жас?! –

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Хақ рахметі алып мұхит тамшысы – нәр,

Сол тамшыдан татар болсаң, жан тұшынар,

Менмендікті кісіліктің қамшысы ұрар,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Хақ рахметі – ұлы дария, аппақ арай,

Оны іздесең басқын аяқ Хаққа қарай,

Тақуалық – бетін бұлттар жаппаған Ай,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

«Илл-Аллаға» ышығыңды жария қыл,

«Әнал хақ» деп, бол Мансұрдай Жарыңа құл,

Жылап алып, көз жасыңды дария қыл,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Ай, бейхабар, ғафыл ұйқы – зайғыдасың,

Дүние тілеп күндіз-түні қайғырасың,

Тағат қылшы, бос сөздерден айны да шын! –

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Тағат қылсаң – тас төсекпен қалсаң жолда,

Бітіміңді Хақ ұсынған салсаң жолға,

Өлеріңде толық иман алсаң қолға,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам.

Құл Қожа Ахмет, өзіңе қыл насихатты,

Халықты айтып, өзіңді ұмытып, басың қатты.

Тауың – ауыр, қылмысың – зор, тасың – қатты,

Хақ Жамалын көрсетпесе, кепіл болам!

ЗІКІРШІНІҢ ҚАБІРДЕГІ ХАЛІ

Келің, достар, сал зікірді – Хаққа мадақ,

Хақ зікірі жүрек көзін ашар, достар.

Истиғфарды тынбай айтып тап қанағат,

Шайтан-лағын тән мүлкінен қашар, достар.

Шайтан-лағын – жаудың кетсін мүрдем анты,

Күндіз – Алла, түнде Алла деп шырла, балқы.

Тар лаһатқа кірер сәтте нұрға малты,

Періштелер Алла нұрын ашар, достар.

Алла нұры қабір ішін жарық қылар,

Періштелер шырақтарын жағып тұрар.

Момын пенде оны көріп зарық қылар,

Пәни-жалған жарығынан қашар, достар.

Дәреже боп Құдай үшін аққан жасың,

Барша рухтар жиылып кеп шаттанғасын,

Дұға қылып, – Алласына аттанғасын,

Жүмілә әруақ сүйіп бір-бір құшар, достар.

Жеті қадам қабіріңнен кетпей халық,

Мүңкір-Нәңкір кіріп келер оқтай қарып.

Лаулап тұрған екі көзі оттай жанып,

Нұрды көріп тағзым етіп қашар, достар.

Мүңкір-Нәңкір жауап алмай қашып беріп,

Еңірейді көздің жасын шашып-төгіп,

Хақ зікірін айтқан жанға ғашық болып,

Қанат қағып көкке қарай ұшар, достар.

Әуез келер Хақтан: неге жыладың? – деп,

Қабірдегі ұлымнан не сұрадың? – деп;

Ей, бейәдеп, ұқты нені құлағың? – деп,

Мүңкір-Нәңкір оңды-солды қашар, достар.

Әр демінде зікір қылды ол – қанбай нұрға,

Қылам азат, – кепілдік хат жолдаймын да,

Берем күллі игілікті ондай құлға! –

Барлық қылған күнәларын кешер, достар.

Күнәларын Хақ кешіріп назар бұрар,

Шүкір қылар жатқан барлық ажалдылар.

Әруақ біткен кірлерінен тазарды бар,

Қабірстанға Хақ рахметін шашар, достар.

«Әлһамдулиллә, оңнан келді.

О, Жаратқан! –

Біз құтылдық қабірдегі бар азаптан.

Біз – тірілдік! –

Өлік едік нала – батпан. –

Дұға қылып Хаққа қолын жаяр, достар.

Мүңкір-Нәңкір жылар сонда:

Бар жарықтың

«Иесі – Сен»! –

Жасын көрдің сан ғәріптің.

«Лұтыф етсең»*, – талайсызға бақ дарыттың,

Сәжде қылып шәкір тілін ашар, достар.

«Лә иләһә иллә Аллаға» ғашық-құрбан

Дидар үшін дүние-боқты шашып тынған,

Ақыреттің шын саудасын кәсіп қылған

Хауыз-Кәусар сусынынан ішер, достар.

Ақыретте жазмыш болса Хақ жамалы,

Жүз мың шайтан жаулық қылса жоқ зауалы.

Әр қадамда артық болар «қал» уа «хәлі»,

Даналықпен Хақ жолдарын ашар, достар.

Махаббаттың майданында сөнген-жанған,

Хақиқаттың дариясынан терген маржан,

Мағрифаттың дүкенінде зергер болған

Қимылдаса – дүр мен гауһар шашар, достар.

Ғашық деп біл – Хаққа жанын қылса құрбан,

Шар зарыб ұрып, сахарларда тұрса жылдам,

Жәрдем келіп ерендерден нұр сағынған,

Сұлтан болып, дүр базарын ашар, достар.

Мұнда тұрмас Хақтың исі баураған жан,

Қазіретсіп, араласпас дауға жалған.

Пақырлықтан ләззат ап, тәубә қонған

Ғәріп болып улы сусын ішер, достар.

Құл Қожа Ахмет, махаббаттың отын жақшы,

Нәпсі – пәле! –

Жер-көкті жеп сапырмақшы.

Топырақ боп жатса да өлмес – кәпір-нәпсі,

Нәпсісі өлген һүр мен ғылман құшар, достар.

Жасыл құс

«Лә иләһа илл-Алла» – тағаты бар

Құл аузынан жасыл құс шығады ұшып.

Дүр жақұттан тоқылған қанаты бар,

Қарсы алады ғаршылар құрақ ұшып.

Мың тіл берген ол құсқа әмірімен,

Құлды тілер бар тілмен Тәңіріден.

Дәргейіне жабысып, зар-үнімен:

«Жарылқа!» – деп күндіз-түн қылады ышық.

Ұқпас сырын надандар – зая-күмән,

Ей, достарым, сол құстың аянынан

Мен айтайын, тыңдаңыз баянынан,

Жәннатқа ертіп кірген соң табар тыныш.

«Дар – аламан* бергенше Қадір маған

Бір тынбаймын, – дейді құс, – небір заман».

Шақта ғана зарын Жар қабылдаған,

Сонда қонар жайғасып, алар тыныс.

Ғибадатқа жүрегін жалғамаған

Халің мүшкіл, ғафыл боп қалған адам.

Машайықтар сахарда «Алла-лаған»

Хақ Дидарын көреді, бақ қонады.

Міскін Ахмет Ясауи иланғалы,

Тілге алғалы: «Лә иләһа илл-Алланы» –

Хақ зікірі – Жан, Ділге құйған нәрі,

Ла маканда* сол құсқа тап болады.

Ей, сопы

Ей, сопы, талап қылсаң Хақ Дидарын,

Жаннан кеш, алқа ішінде жан қыйнағын.

Алла үшін тәрік болсын бар жыйғаның,

Талақ қыл түн ұйқыңды – өшсін мұндар.

Ғашыққа Хақ рахметі жуық шығар,

Өң – сынық, жүзін жаспен жуып сығар.

Тамұққа менмендерді қуып тығар,

Тозақта тәкаппарлар өтпес сын бар.

Жарандар бұрынғы өткен аулақ кетті,

Тақ – халас, жасы жуды саулап бетті.

Сенің де ғұмырың тәмәм – нәубет жетті,

Тәуба қыл күнің үшін ей, пәтшағар!

Не істемес ит-нәпсіге берсең ерік?! –

Алла – жат, еңіресең де өршеленіп.

Жеңілсең – тіріледі, жеңсең – өліп,

Ұйқыңды құстай үркіт – түнде шырмар.

Шығармас нәпсі деген түрме-құлып,

Аздырар жолдан бұрып мүрде қылып.

Сонымен сүрдің өмір бірге жүріп,

Нәпсіні, нәпсіні теп ей, пәтшағар!

Тұлдырсың – нәпсіге ерсең ақырдемде,

Қосады діннен қуып кәпірлерге.

Өлерде иман кетер ғафыл желге,

Нәпсіден ақылға ер де болғын бизар.

Перғауын, Һарун кетті шайтанға еріп,

Сондықтан жер жарылды – сойқан болып.

Үлгісін Мұса Кәлим айтар келіп:

Екеуін үлгі алмаған Құдай қарғар!

Хақ сыны тәубасызға тиді қатал,

Кетем деп, жолға жыйнал, сыйлық апар.

Көр-дағы кеткендерді – ғибрат ал,

Тек сонда жатқан жерің болар гүлзар.

Момындар жыйнап өтер Ар мен Ғылым,

Хақ үшін құрбан қылды Жан мен Ділін.

Дүние емес, ақыретке пәрменді кім? –

Сол жанға үр мен нөкер бәрі даяр!

Алланың ғарасат таңы бір атады,

Жер де ойбай, көк те ойбай ғып жылатады.

Парызшыл, тәубашылды ұнатады,

Жарылқап, – сол құлдармен сұхбат құрар.

Намаз бен ораза тұтқан күлер тақтан,

Бар халық сол бір жанды тілер Хақтан.

Ондай құл қиямет күні жігер тапқан,

Ол ұлды періштелер құптап тұрар.

Хауыз бар – жарандарға ем сауда қылған*,

Ғашықтар татады оны тәуба қылған.

Қайығы тәубасыздың аударылған,

Ішер-дүр ол бейбақтар улы зәһар.

Бір күні қияметтің – мың жыл болар,

Санынша бұл дүнияның құрдым болар.

Қайым күн жетпіс мың жыл сүргін болар, –

Тәубашыл құлдар үшін туды баһар.

Кім Хақтың құлы болса – Хаққа жақсын,

Тәкаппар, қалай бері аттамақсың?!

Құл Ахмет, нәпсі тыйып, дат қыламын,

Пірмұған тағар ма екен ақ тұмарын!?

Бейхабар көрмей-білмей қан ағызар,

Жан даусын естігей де Пәруардигар.

Сын сағат

Қара күн ғой сын сағатта бұл фәниден сапар қылсаң,

Болмас, тіпті, шаңырағыңнан бір тамшы су татар мұршаң.

Ажал сенің қарамайды жердегі әмір-құдіретіңе,

Үкіміңмен бар ғаламға астаң-кестең қаһар қылсаң.

Барлық жанға Хақ бұйрығы – шын өлімнен шәрбат ішу,

Қашып одан құтылмайсың – ой, қиялды қатар қусаң.

Қабірстан жаққа барып өлілерден ғибрат ал,

Сол жарасар: тәнді – кәуап, жан жарасын зәһар қылсаң.

Тірлік – жалған әрқашанда, тек ізгілік жолдас саған,

Қиямет үшін жігерді – құм, жүрегіңді баһар қылсаң.

Хақ бұйрығын тұтқан ғана Хақтың сүйген құлы болар,

Уәлиге айналасың ғибадаттан шаһар құрсаң.

Малың-мүлкің пана болмас,

кімді көрдің ажал алмас,

Қара жерге бір кіресің – қанша айламен сақал қырсаң.

Құл Қожа Ахмет, кір күнәмен қылма зая өміріңді,

Жаратқанның жанабына ылайықсың саһар тұрсаң.

Пейіш пен Тозақтың айтысы

Пейіш, тозақ таласар, таласуда баян бар,

Тозақ айтар:

мен артық, менде Перғауын, Һаман бар.

Пейіш айтар:

білмейсің, сенде қандай талғам бар?! –

Перғауын, Һаман сенде-дүр, менде Жүсіп, Кенған бар.

Тозақ айтар:

мен артық, дүниепарас көп құл жүр,

Қолдарына салынған алмас кісен, от-шынжыр.

Пейіш айтар:

мен артық, мен – пайғамбар мекені,

Алдарында олардың: кәусар, һүр мен нөкері.

Тозақ айтар:

мен артық, менде жөйіт, тарса бар,

Жөйіт, тарса тәндерін сансыз азап паршалар.

Пейіш айтар:

мен артық, менде иманды құлдар бар,

Момындардың алдында шексіз нығмет – гүлзар бар.

Тозақ айтар:

мен артық, залым құлдар бар менде,

Залымдарға беретін зәһар – менде, зәр – менде.

Пейіш айтар:

мен артық, ғалым құлдар – төрімде,

Аят, хадис, құран бар ғалымдардың көңілінде.

Тозақ айтар:

мен артық, алаяқ бар – қойынымда,

Оттан ескен кісен бар мұнафықтар мойынында.

Пейіш айтар:

мен артық, менде – хақ жол тұтқандар,

Сопылардың көңілінде зікір, пікір, Сұбхан бар.

Тозақ айтар:

мен артық, бейнамазды аяр бар,

Бейнамаздың мойынында жылан менен шаян бар.

Пейіш айтар:

мен артық, менде – Дидар-Мұратың,

Жар Дидарын көрсетер бар Рахман-Рахым.

Тозақ сонда тақ тұрды, пейіш көкке самғады, ал,

Құл Қожа Ахмет, не білдің? –

Білдіруші Алла бар.

ӘбубӘкір Сыдық хақында

Көрген бойда-ақ иланған Әбубәкір Сыдық қой,

Ұстын болып қыйналған Әбубәкір Сыдық қой.

Мұңдасқанда зарлаған,

құлдыққа бел байлаған,

Іші-бауырын қарнаған Әбубәкір Сыдық қой.

Бір сөзінен қайтпаған,

сырын әркез сақтаған,

Ғапыл болып жатпаған Әбубәкір Сыдық қой.

Сүйгендерді тап қылған,

қызын қолдан тапсырған,

Қол қусырып тақ тұрған Әбубәкір Сыдық қой.

Жеткен айтқан сөзіне,

түскен Рухтың тезіне,

Сенген Расул өзіне Әбубәкір Сыдық қой.

Мұхамметке қайын ата,

қылған емес еш қата,

Ерте тұрған, кеш жата Әбубәкір Сыдық қой.

Құл Қожа Ахмет толғасын –

үңгірдегі жолдасын,

Ғаріптікке, олла, асыл Әбубәкір Сыдық қой.

Омар хақында

Сәни* досы Расулдың әділетті Омар-дүр,

Мүмін жары асылдың әділетті Омар-дүр.

Біләлге азан айттырған,

шариғатты хат қылған,

Дін шырағын жақтырған әділетті Омар-дүр.

Қағба есігін аштырған,

барша пұтты ылақтырған,

Расул көңілін хош қылған әділетті Омар-дүр.

Шариғатқа күш-қорған,

тарихатты ұстанған,

Ақиқатты түс таныған әділетті Омар-дүр.

Әділеттің жолында

құрбан қылған ұлын да,

Қалған шындық шыңында әділетті Омар-дүр.

Шырақ болып парлаған,

дін жолынан танбаған,

Жөнсіздікке бармаған әділетті Омар-дүр.

Міскін Ахмет, жол алғын,

әлсіздікті доғарғын,

Сонда рухы болар – нұр әділетті Омардың.

Оспан хақында

Үшінші дос – жар болған иман қабы Оспан ғой,

Әр демінде бар болған иман қабы Оспан ғой.

Пайғамбардың күйеуі,

дініміздің сүйеуі,

Барлық ісі киелі иман қабы Оспан ғой.

Тек Хақ сөзін жадқа алған,

аят-хадис ақтарған,

Әрбір сөзі жатталған, иман қабы Оспан ғой.

Тұр тауындай – тобасы,

екі нұрдың қожасы,

Айтқанының бәрі асыл, иман қабы Оспан ғой.

Мінгізбей жау атына,

қол салысты сапыға,

Шаһид қылды қапыда – иман қабы Оспан ғой.

Құл Қожа Ахмет, достарды –

сыйпаттадың Оспанды,

Күмән одан бос қалды, иман қабы Оспан ғой.

Әзірет Әлі хақында

Төртінші дос – жар болған Алла шері Әли-дүр,

Миғражда бар болған Алла шері Әли-дүр.

Хақ әмірін жүргізді,

кәпірлерді кіргізді,

Ай дидарлы, нұр жүзді Алла шері Әли-дүр.

Көрген адам пір тұтар,

тек зікірді тіл тұтар,

Қолында бар – зұлпықар Алла шері Әли-дүр.

Мінсе дүлдүл – нұрлана,

жерге кірер зілзала,

Кәпірлерге мұң-нала Алла шері Әли-дүр.

Дұшпан ықты не күшті,

кәпірге ашты соғысты,

Оңға бұрған терісті Алла шері Әли-дүр.

Нығмет сенде, Бір мен Бар,

Төгем саған тілден зар,

Құл Қожа Ахмет білген жар – Алла шері Әли-дүр.

Опасыз фӘни

Опасыз фәни – бұл жалған

Жұтады жуан-жұқаны.

Малыңа сенбе құлданған,

Қурайдың ол бір бұтағы.

Қай жаққа кетті аттанып,

Пікір қыл, сонау көп халық?

Жетеді қуып ат-табыт,

Кигізіп жеңсіз лыпаны.

Аңдыма дүние қапысын,

Тірлік қыл Тәңір хақы үшін.

Жей гөрме жанның ақысын,

Қылкөпір ертең тұтады.

Ұл-қызың, досың жорықтас,

Ешбірі жебеп жарытпас.

Жігерлен, сілкін, ғаріп бас,

Ғұмырың желдей зытады.

Құл Қожа Ахмет, тағат қыл,

Ғұмырыңды қай жан санап тұр?

Топырақ пен судан жаратты –

Топырақ қайта жұтады.

ДӘріл бақиға Өту

Күн байқалмас Әзірейіл келіп қалған,

Ыстық тәннен әзиз жанды беру керек.

Бес-ақ күндік ғұмырыңды беріп қолдан,

Шара таппай ақыр бір күн өлу керек.

Ұлың-қызың жылар сонда еңіреп кіл,

Мүлкің қалар, малың тұрар мөңіреп тұл.

Дұшпандарың қуанысып жолы боп тұр,

Мойынсұнып сұлап түсіп көну керек.

Бар мұраң сол – аяқ пенен бастан байлап,

Ыстық суды құйып байқар шаштан жайлап,

Айналаңды алар сонда достар жайлап,

Алты кез-ақ бөзден кебін кию керек.

Жаназаңа үлкен-кіші тегіс келер,

Көрстанда көптен бөлек сен ішке енер –

Жетпіс жерде сұрақ сұрар періштелер,

Бір-біріндеп жауаптарын беру керек.

Ғимаратты мазарында підә-көптің

Түрлі-түрлі ғаламатты қиял еткін.

Лахат атты есігі бар қияметтің,

Саясаттық үйге барып ену керек.

Кіріп көрсең, бір сәуле жоқ – қараңғы ерек,

Толған қайғы. Жан табылмас алар дерек.

Сол сағатта кім қылады саған көмек? –

Қиямет таңы атқанша оған төзу керек!

Ақыры, сөйтіп, болған күні бар іс тәмәм,

Осы ісіңмен барсаң егер Дәрис-сәлам*,

Халал емес, жеген болсаң нәжіс-харам,

Дәл сол жерден жемісіңді теру керек.

Құл Қожа Ахмет, тоба қылғын өлмес бұрын,

Қызыл жүзің көрде жатып сембес бұрын,

Жылан, шаян көр ішіне енбес бұрын,

Қаза жетсе риза болып еру керек.

Аш ей, момын, кӨзіңді

Аш ей, момын, көзіңді

Сахар мезгіл болғанда,

Құтқар оттан өзіңді

Сахар мезгіл болғанда.

Сахарларда барша гүл

мадақтайды Құдайды,

Айтып бұлбұл аңсарын,

махаббаттан жылайды.

Зікір қылсаң еңісте

сахар мезгіл болғанда,

Түсер көктен періште –

сахар мезгіл болғанда.

Жазықта нұр аққасын

сахар мезгіл болғанда,

Ашар жәннат қақпасын –

сахар мезгіл болғанда.

Ояу құлдар кек қыспай,

сахар мезгіл болғанда,

Өлетінін еске ұстай,

сахар мезгіл болғанда;

Сахар сырын жалғанда ғашық құлдар ұғады,

Қорқыныштан көкке ұшқай –

сахар мезгіл болғанда.

Көрер олар Құданы сахар мезгіл болғанда,

Кеудеңе нұр толғанда –

жүрегіңді қолға ал да, –

Сахар мезгіл – хош сағат, болар рахат һәм жәннат,

Тәңірге қыл ғибадат –

сахар мезгіл болғанда.

Қиямет күн жақын қалды

Әулиелер уағдасы келді, міне,

Қияметтің күні жақын жетті, достар.

Ақылды құл кетеді айтып ендігіге,

Ел-халықтан мейір-шафқат кетті, достар.

Барша жұрттан әдеп кетті – қыйналған жоқ,

Әйелден – қыз, үлкеннен жас иба алған жоқ.

Расул айтты: «Ұят деген – иманнан» деп,

Арсыз қауым жайлады жер, көкті, достар.

Мұсылмандар өлтіреді мұсылманды,

Тура ісіңді нақақ бұрса, ішің жанды.

Мүрит біткен пірді аямай ұшынған-ды,

Ондай сұмдар болады екен кекті, достар.

Дүние байлап жүрек көзін,

шын асылға

Қолы жетпей қалды жұрттың, ұғасың ба?

Нәтиже жоқ дәруіштер дұғасында,

Сан бәлені ел үстіне төкті, достар.

Ғалым біткен кетті айналып сұм-залымға,

Әмірлер көп шаруасы жоқ мұң-зарыңда.

Айтқан Хақты қыйын болды шын ғалымға,

Жер бетіне сұмдық заман шөкті, достар.

Қиямет күн жақын қалды – бұрмады бет,

Құл Қожа Ахмет айтты сөзін – тыңдары жоқ.

Өзі өзіне бір насихат қылғаны жоқ,

Насихатын халыққа айтып кетті, достар.

Ғашық дерті

Ғашық дертке ем сұрама, әсте, тегі,

Ойран қылып кетеді оның дауасы жоқ.

Жан қыйналып, жасың ағып, ес кетеді,

Ол бір дерт қой ей, достарым, шарасы жоқ.

Ғашық оты бермес, сірә, жанға шыдам,

Жаны күйсе шығар түтін ағзасынан,

Бауырын оның шұрық тесік қып қан жосыған,

Сыртқа, бірақ көрініп тұрған жарасы жоқ.

Кім не таппақ – Құдай болмай дерт-құмары! –

Көбелекті махаббаты мерт қылады,

Көре тұрып өзін-өзі өртке ұрады,

Пайда-зиян дегенмен еш шаруасы жоқ.

Бұрылмасаң шайтан салған ізден қырын,

Ей, бейхабар, із қалмайды сізден де ырым.

Сан керуен сапар шеккен бізден бұрын,

Бұл – опасыз фәни жалған, таласы жоқ.

Хаққа жеткен даналардан жолды сұра,

«Илл-Алламен» қарсы алғайсың таңды, сірә.

«Һу» сұхбатын құрған жерден жанды шыра,

Нұрмен шайған жүректердің қарасы жоқ.

Құл Қожа Ахмет айтты, достар, есті мұны,

Қап тауындай тастар тисе – өшті мұңы.

Зар еңіре – естілгенше Достың үні,

Олла-биллә, ғашық дерттің дауасы жоқ.

Ғарасат майданы

«Куллу ман алайһа фанин» – Құранда мән:

Өледі екен басқа жан Бір Алладан.

Исрафыл сүр үрлеп, келер тағы

Көрден бәрі тіріліп шығар заман.

Елу мың жыл тұрғанда көр-ошақта,

Сүрген кезде содан соң арасатқа,

Жалаң аяқ, жалаң бас – ала-соқта,

Адам ұлын есті алып, сынар жаман.

Басты Сауал: жандағы тазалығың,

Екінші есеп: намазың – қаза-жүгің,

Халал, харам жайынан жазалы кім? –

Менмен қалмас жүрегін мұң алмаған!

Махшарға айдар жүргізіп екшеу көпке,

Көтерілер шарасыз өкшең көкке.

Тозақ Отын көрсетер тексермекке:

«Сақтай гөр!» – деп бет бұрып тұрар-ды адам.

Жүз жыйырма мың сап болып тұрады үмбет,

Періштелер қоршайды шырақ үрлеп.

«Айнал мафар»* үндеуі сынағың боп,

Қашар жері жоқтығын ұғар-ды адам.

«Айрылыңдар бүгін!» – деп үн шығады,

Ораза, намаз сол күннің нұр-шырағы.

Ақыл таппай пәмсіздер тұншығады,

Тіл байланып, ішінен тынар-ды адам.

Адам-Ата алдына сонда халық

«Қолдай гөр!» – деп жүздерін сорға малып,

Шұбырады, жүрегін қолға да алып,

«Ибраһимге барайық», – дер Мүбәрәк.

Адам-Ата – Халилден* сұрар көмек:

«Шапағат қыл тезірек бұларға», – деп.

Ол да айтады: «Пенде сол қылар медет,

Мұса жаққа барайық, сол-ды – Жанаб».

«Дидарыңды көрем», – деп, өкініштен,

Содан бері ұяттың отын ішкем,

Мұхамметке барайық өтінішпен», –

Барар сонда Расулге бар жұрағат.

«Бер, Мұхаммет, – дер Мұса, – тез-ақ көмек,

Жоғалуда үмбетің тозаққа кеп» –

Мұхаммет те бұрады со жаққа бет,

Мұса бірге құтқармақ елді азаптан.

Аршы астында тәжін ап зар еңірер,

«Иә, Қадир, иә, Ғафур!» – деп және егілер.

Хақтан сонда үн келер жан езілер:

«Көтер басты, хабибім!» – дер Жаратқан.

«Дәргейіме алып кел үмбетіңді,

Кешірейін, көрсетіп құрыметімді.

Жәннатыма кіргізем міллетіңді» –

Деген Хақтың даусынан дәме кірер.

Ғұламалар көзінде шыра жанар,

Тәңір тағы сол жерде сынақ алар:

«Жазаламау бұзықты күнә болар!?» –

«Кеше гөр!» – деп Мұхаммет зар еңірер.

«Бәсі бір ме бұзық пен ғұламаның? –

Жәннатыма кіргізсем, сірә, бәрін –

Аударайын өзіңе күнәларын!» –

Десе Тәңір, Расул мәз болады.

Мұса менен Расул: «Жүр, – деп, – бері,

Һай кешті, – деп, – күнәһар үмбеттерін!» –

Шат боп бастар Жәннатқа дүрмектерін,

Жұпар аңқып бар ғалам жаз болады.

Құл Қожа Ахмет мұны айтты қияметтен,

Бұл – хикмет.

Сөз деме қиял еткен.

Оны ұлы кітаптар зиялы еткен, –

Қанша дұға қылсаң да аз болады!

Хазіретке қалай барам?

Рахым Мәулім рахымымен жадына алса,

Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Жолға түсіп, жанда тәуба шамы жанса,

Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Хақ пендесі амал-дәптер алса қолға,

Рахым қылып жарылқаса баршаны Алла,

Бағдар беріп пірмұғаным* салса жолға,

Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Жетсе бір сәт қақпақыл ғып ажал-ағын,

Отан үкім қылса, қарсы қазаға кім?!–

Өлмей заһар жұтып, тартсам жан азабын,

Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Сырлас достар үлгілерін шашып кетті,

Жедел қылып қақпаларын ашып кетті.

Шар зарб ұрып, дариядай тасып кетті,

Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Хақ Расулі – күндіз күлкі, түнде түсін

Бұзып өтті, қайғы жұтып үмбет үшін,

Ішпей-жемей қызымет қылу – сүннеті шын,

Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Хақ расулі дүние үшін қайғырмады,

Үмбетінен басқа жаққа бой бұрмады.

Ақырды ойлап,

бір сәт көңілін жай қылмады,

Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Уа, дариға, Мақшар күні парқым бар ма? –

Қазылық қып, көрген шақта қалпымды Алла –

Қылмыс, күнәм таразыға тартылғанда,

Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Күндіз-түні тынбай жылап Құл Қожа Ахмет,

Хақ расулге болғын үмбет қыл да құрымет,

Бақ боп қонып үмбеттерге қылды ол рахмет,

Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Құдауанда, мені тура бұр жолыңа

Құдауанда, мені тура бұр жолыңа,

Нәпсі құлы, бардан ада болдым мән-а.

Фасық, фажыр дүниені алды кір қолына,

Қасірет-қауіп тұтқынында қалдым мән-а.

Дүние – нәжіс, иттей жортып безіп жүрмін,

Соны қудым, сезім – құрдым, өзім – құлмын.

Әмірін тұтпай, Хақ жолына көзім жұмдым,

Ая, достар, енді қайда бардым мән-а?

Нәпсі, шайтан қылды тұтқын адам ұлын,

Жүрегінен ұрлап алды сана-мұңын.

Оң-сол білмес қара құлың – қарағұрым,

Уа, дариға, қасірет уға қандым мән-а!

Мендей сұм жоқ, – шарласаң да бұл ғаламды,

Хақтан безіп, бизар қылдым күллі адамды.

Жүзім – қара, жаным енді тұл-қараңғы,

Уа, Жасаған, бұлай неге болдым мән-а?

Ғазиздерге иілмедім, – көн боп тұлғам,

Ішкі-сыртқы құлшылыққа бермеппін мән.

Хақ дәргейі не күтеді көр-бет сұмнан?! –

Иә, Раббым, не қылсаң да келдім мән-а.

Тағатым жоқ, күнәм шексіз, – азабым бұл,

Тәуба қылып жеткен жерім – базарың-дүр.

Рахметіңмен Қожа Ахметке назарың бұр,

Не қылсаң да сорлы басым – көндім мән-а!

ЛӘМӘКАНДА САБАҚ АЛДЫМ

Жүрек көзін аша алмасам тағат қылып,

Хақ дәргейі мақұл көрмес, білдім мән-а.

Хақиқаттың пәк сөзімен таң аттырып,

Ләмәканда* Хақтан сабақ алдым мән-а.

Бір уа Барым сабақ берді ашып перде,

Жер мен көктен шайтан безді, қашып көрге.

Сайран құрдым, –

шарап ішіп ғашық-пенде,

Ләмәканда Хақтан сабақ алдым мән-а.

Дидар-талап пендеге жан аямаған

Мақшар күні тақ пенен бақ даяр оған.

Ғашыққа Алла нұр-құшағын жаяды әмән,

Ләмәканда Хақтан сабақ алдым мән-а.

Қанды жасын төгіп көздің, жад етпедім,

Жүз мың түрлі мехнат арттың, дат етпедім.

Сенен қорқып қаста көңілім шат етпедім,

Ләмәканда Хақтан сабақ алдым мән-а.

Алла дертін сатып бермес, – сатып алсаң,

Пірмұғанның қызыметінен қапы қалсаң.

Хақ жолына кірдің, –

құлдың сафы болсаң,

Ләмәканда Хақтан сабақ алдым мән-а.

Ғашық патша, ғашық пақыр қайтпас жолдан,

Хақтан ғана пәрмен алар, –

айтпас жалған.

Дүние қумас, –

Құдайымен шарттасқаннан,

Ләмәканда Хақтан сабақ алдым мән-а.

Құл Қожа Ахмет, жеті жаста білдім сабақ,

Сегізімде жалғаншымен тындым, – талақ.

Тоғызымда Құдайымды қылдым талап,

Ләмәканда Хақтан сабақ алдым мән-а.

ҒАШЫҚТАРҒА УАҒДА ҚЫЛДЫ ДИДАРЫН – ХАҚ

«Фа азкуру уа Аллаһу касиран» – иманым хақ! –

Зікір айтып, зар еңіреп жүрдім мән-а.

Ғашықтарға уағда қылды дидарын – Хақ,

Ғашық жолда жанды байлап жүрдім мән-а.

Шын ғашықты сүйіп Аллам жолды аршыды, ал,

Аллам сүйсе, жарты жолда қалман сыңар.

«Дидарымды көрмес, – деді, – жалғаншылар», –

Ғашық сында бекем болып тұрдым мән-а.

Ақылға ерсең, көрстаннан хабар білгін,

Соңғы сағат маған да кеп соғар бір күн.

«Маута қабла ән тамутаға»^* амал қылғын,

Бұл хадистен пікір етіп білдім мән-а.

Хабар берер: «Файадхаку қалилан»^*, – деп,

Айтар және: «Уа лиабку касиран»^*, – деп.

Бұл аяттың мағынасын аш, илан, деп,

Бұл дүнияда еш күлместен тындым мән-а.

Пәмсіз күлер, алып қашып бойын сыннан,

Қайғы шегер Хақ әмірге мойынсұнған, –

Жанарлары жастан кеппей уайым қылған,

Көз жасымды дария қылып тұндым мән-а.

Нәпсісі өлген шын ғашықтар «Алла» деді,

Сахар тұрып, шар зарб ұрып зарлап еді.

Ондай құлға Алла назар салған еді,

Сонда жарды дария болып ұрдым мән-а.

Ырық бермей отқа салды залым нәпсім,

Тұла бойым бара жатыр жалындап шын.

Мүшіріктен иман ұрлап лағын жатсын, –

«Ағузы биллаһи бисмилла» – деп жүрдім мән-а.

Мұнафықтар күйіп-жанар тозақтағы,

Иман тапқан жолығады ғажапқа әлі.

Имансыздың тартар мәңгі азап тәні,

Барлығына иман тілеп жүрдім мән-а.

Нәпсім билеп, арбағанда есімді анық,

Пірмұғанға қарай қаштым басымды алып...

Құл Қожа Ахмет, қақпаны ашып, есік жауып,

Ұшқан құстай Ләмәканға кірдім мән-а.

Уа, дариғ, түсті басқа ғаріптік кеп

Уа, дариғ, түсті басқа ғаріптік кеп,

Бел байлап кезбелікті қылдым мән-а.

Хорасан, Шам, Ғираққа бағыт тіктеп,

Қадірін ғаріптіктің білдім мән-а.

Көрмек шарт не келсе де бір Алладан,

Жүсіп те Кеңғанында тұра алмаған.

Мүбәрак Түркістаннан – тұран-далам,

Бауырыма тасын ұрып келдім мән-а.

Бұл ғұрбат* Мұстапаның жолы еді ашқан,

Сахаба отыз үш мың сара басқан.

Мұртаза, Әбубәкір, Омар, Оспан

Жүрген жол, соңдарынан ердім мән-а.

Бұл жолда қуат бітіп шала жанға,

Шикілер айналады даналарға.

Ас, киім уайым емес сара жолда,

Сол үшін Түркістанға ендім мән-а.

Ғаріптік жүз жыл езсе, аһ ұрып тұрсам,

Тақ, бақыт бағы – зындан, сақылық құрсам.

Құл болды ол ғаріптікте Махмұд Сұлтан,

Жарандар, осы жолда күйдім мән-а.

Ғаріп ем, Арыстан бабам жетті ізімнен,

Перделеп, сыр таныды бет-жүзімнен.

«Көрдім, – деп, – бихамдилла», – өпті ізімнен,

Қайран боп осы сырға тұрдым мән-а.

Арзулық бөлейді елді гүл-шаһарға,

Бағында ұлық баба тұр сахарда.

Бабамның рухы салды бұл сапарға,

Өзіңе шексіз тағзым қылдым мән-а.

Жеткіздің, Құл Қожа Ахмет, Хақтың жадын,

Ұқтырдың достарыңа хаттың мәнін.

Кезіп кеп шаһарыңның таптың бағын,

Мазар боп Түркістанда қалдым мән-а.

РАСУЛДІҢ РИЗАЛЫҒЫ

Ұшырадым ышықтың дұғасына, – Мұхаммед,

Жеттім аңсар шыңына – ырасына, – Мұхаммед.

Үмбет болған жарандар тынбай айтар мадақты,

Ей, пәк Алла, қыл мені рәсуа, – Мұхаммед.

Сал көңілге ышық пен махаббатты ылайым,

Саған ғана жылайын ғашықтықтан, Мұхаммед.

Көрсет маған, мәжнүн ғып екі дүние шырайын,

Диуана қыл көз жасын жасып сыққан, – Мұхаммед.

Өлтір, өрте!

Жаманат – қаншама ұрсын қабағат,

Қиямет күн жазаға ат! –

Аңсарымсың, – Мұхаммед.

Нығмет татпай, Жомартым, кешкенің – өрт, жасың – от,

Тұрмын сенің қайғыңның тілеп бәрін, Мұхаммед.

«Үмбетім!» – деп басып от,

шектің қайғы-қасірет,

Шығарасың кеудеден жүрек қанын, Мұхаммед.

Шаһтың шаһы, сұрадың үмбетіңнің күнәсін,

Қиямет күн болғанда панамызсың, Мұхаммед.

Іздеп, баз кеш бәрінен, берсе ырзалық Расул,

Жүрегіңнен Жан-Алла бал ағызсын, – Мұхаммед.

Бар тілегім, Мінсіз Жар, –

Зарық-тобам, Жаратқан:

Қам-қайғысын зар атқан дарыт маған, – Мұхаммед.

Айналайын, хош Карим, Жаратушы Жаббарым,

Дарияңнан бір тамшы татқыз маған, – Мұхаммед.

Жолды аш, Рахман-Рахим, Ғаффар уа Саттарым,

Адастырмай жолыңды тапқыз маған, – Мұхаммед.

Әл-Мисақтан бір тамшы шарап маған несібе,

Татсам содан, енер ед мадаққа жан, Мұхаммед.

Қара жүзім төсеп ем Пірмұғанның жолына,

Мейірім қылды, – қолыма нұрды да алдым, Мұхаммед.

Жаратушы Мінсіз Жар, жеткіз мені мұратқа,

Арзумын мен кірпігің-қасыңа да, Мұхаммед.

Пердеңді ашып мен пақыр жаққа қара, жылатпа,

Ғашық құлмын әрбір тал шашыңа да, Мұхаммед.

Міскін Ясауи назары – Хазіреттің мазары,

Топырақты сен басқан әзір еткін, Мұхаммед.

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет

Хақ Тағала фазылымен пәрмен қылып,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Алпыс үште сүннеттерін дәрмен біліп,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Жер үстінде өлмес бұрын өліп едім,

Алпыс үште сүннет тұтып, еніп едім.

Жерастында жан-діліммен еңіредім,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Жарандардан бақыт, баян – нұр алмадым,

Жүз жыйырма бес жасқа келіп біле алмадым.

Хақ-Тағала тағаттарын қыла алмадым,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Болармын ба Мұхаммедтің үмбеті шын,

Үмбет үшін ғана бұзды ол түнде түсін.

Балдан тәтті оның маған міндеті – сын,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Біздер үшін ол Мұхаммед жаннан кешті,

Үмбет болсаң, жанға тұтпа жалған досты. –

Ол күнәһар босқа өткізді таң мен кешті,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Елу жаста болды хабар: «Адам өлмек,

Нұр-и иман ғана саған салады өрнек.

Таңда Мақшар мейман ғып Хақ, баға бермек», –

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Ей, мүміндер, бұл жалғанда баян бар ма?! –

Бұл бір шын сөз, – дүние сәтке аялдар ма!

Хақты білмес имансызға саям бар ма?! –

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Асылым – топырақ, нәсілім – топырақ, гүл ашпадым,

Басып өтсең, ар тұтады ылас тәнім.

Ар тұтқанды шайтан шырмар, ырас, мәлім,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Шын зікірші, – жоғын Құдай қамдапты оның,

Таңда Мақшар ұсынады қалғат*-тонын.

Дидар көріп, Дәулет қылар жәннат төрін,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Пенде болсаң, мехнат тарт, ғафыл қалма,

Ғанибет – сол, тозбас киім ақыл жанға.

Жан – аманат, қиянатқа хақың бар ма?! –

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Алпыс үште сүннет – жердің түбіне енбек,

Расул үшін екі ғалам нұры келмек.

Ғашықтардың сүннеті-дүр тіріде өлмек,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Үмбет болсаң, соңынан жылап ермес пе едің?!

Мұстафаға жаның құрбан – өлмес пе едің?!!

Жан не болған, иманыңды бермес пе едің?!!–

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Құл Қожа Ахмет алпыс үште болды ғайып,

Әдеп сақтап Мұстафаға ерді найыб.

Сұлтан болды тәубе тауып – қолды жайып,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

ХАҚ ШАРАБЫН ІШКЕН ЖАНДАР

Хақ шарабын ішкен жандар есі танып,

Қиямет күн ауыздан от шашар, достар.

Құдіретпен жаратылған жеті тамұқ

Ғашықтардың зар үнінен қашар, достар.

Тағатым жоқ бір мысқал да – ғашықта бар,

Дозақ жылап берер Хаққа сасып хабар.

Хақтың сонда панасына қашып барар,

Ғашықтардың жасыменен ұшар, достар.

Шын ғашықтар құрған дүкен ғажапты ашар,

ИншАлла, одан қорқып дозақ қашар.

Жасын шашып, кеудені ашып, азап басар,

Жеті ғалам тағат таппай көшер, достар.

Рахман-сахи берсе маған асыл шарап,

Барлық тірлік мұқтажынан кешірсе пәк.

Көкіректен әзәзілді қашырса – Хақ,

Қылмыс, күнәм тұл бойымнан өшер, достар.

Ғашық хәлін ақиқатқа қақпа қылса,

Екі ғалам нұры сонда ақтарылса.

Шын ышықтан жүрек балқып Хақ сағынса,

Ғашық құлдар Хақ сарайына ұшар, достар.

Сұбхан Ием шарабынан құрсан табам,

Зікір сырын айтып-айтып қылсам тәмам.

Үр-ғылмандар, періштелер тұр самсаған,

Жәннаттағы жібектен тон пішер, достар.

«Алла!» – десем, ғалам жылар жанын сөгіп,

Ием сүйер, хас пендем деп, нәрін сеуіп.

Жүзін бояр жас орынына қанын төгіп,

Әлхамды айтсаң, шайтан жаннан күсер, достар.

Мен айтпадым, Аллам өзі қылды уәде,

Жолсыз едім, хақ жолына бұрды және.

Қолымды алды, қашты менен түрлі бәле,

Ондай ғашық шауық шарабын ішер, достар.

Құл Қожа Ахмет, имансыздар жанын езер,

Хақ дидары нәсіп емес қаныпезер.

Ғаршы-Күрсі, Лаухы-Кәләм – бәрі безер,

Кәпірлерге дозақ есік ашар, достар.

МАХАББАТТЫҢ ІШПЕСЕМ ШАРАБЫНАН

Махаббаттың ішпесем шарабынан,

Жан мен ділім қайғымен кетер, достар.

Аулақта өлсем Алламның талабынан,

Есіл ғұмырым арманмен өтер, достар.

Алла деген шын ғашық пырақ мінер,

Бейнет шегіп ышықтан, жылап сүрер.

Тарихаттың базарын мұрат білер,

Хақиқаттың дариясын кешер, достар.

Хақиқаттың селіне шомылған жан, –

Өзі мұңдық, көзде жас, көңілде арман.

Қорлық, зорлық көргені – небір зордан,

Хақ Дидарын талап қып, жетер, достар.

Хақиқатқа ғашықтың нәпсісі өлі,

Нені іздесе шын сопы – тапты соны.

Тілі – шырын, шындықтың ақты сөлі,

Пұшық пұлға дүниені сатар, достар.

Ғашық болсаң, азапқа әсте батқын,

Хаққа қарай дария-жаспен аққын.

Жалғаншының әуресін таспен атқын,

Таспен атсаң, менмендік кетер, достар.

Қияметтің қайғысын шекпегендер,

Тар лахаттың азабы жоқ дегендер,

Хақ кәрінен қорқып жас төкпегендер

Сансыз ғазап тозақта тартар, достар.

Уа, дариға, жетті әмір, біле алмадым,

Жаннан кешіп хазіретке кіре алмадым.

Хақ әмірін нәпсі өліп, қыла алмадым,

Қасіретпен өтті өмір бекер, достар.

Өтті ғұмыр, шариғатқа жете алмадым,

Шариғатсыз тарихатқа өте алмадым.

Ақиқатсыз мағрифатқа бет алмадым,

Жолдан қалай пірсіз жан өтер, достар.

Құл Қожа Ахмет, бұл жолға салды нәпсім,

Қаштым, достар, сол үшін бәңгі боп шын.

Алланы айтпай, қайда енді қаңғымақсың?! –

Алла деген шауық шарап ішер, достар.

АҚЫРЗАМАН ШАЙҚЫЛАРЫ СЫРТЫН ТҮЗЕР

Рух құсын тұтқанға – бал, інжір берем,

Самғай шарлап ғаршыларға өтер, достар.

Тынбай дәйім зікір айтар құлмын деген,

Зарын қылар ғашық отта күлмін деген.

Бейхабардың өмірі өшер бүлгінменен,

Ғафылатпен жаһаннамға кетер, достар.

Ақырзаман шайқылары сыртын түзер,

Жолды бұзып, іш тазартпай, мұртын күзер.

Надандығын – керемет деп, үмітіңді үзер,

Рия қылып халыққа өзін сатар, достар.

Ей, ғафыл жан, ғұмырың сенің барады өтіп,

Жасыңды ағыз, мінді жаннан харап етіп.

Иең сені тастаған жоқ талақ етіп,

Қожа сүйсе, құлын азат етер, достар.

Ғафылатпен ғұмырың сенің өтті білгін,

Қыл жаныңмен пірге қызымет, епті жүргін.

Сол құлықпен дәргейіне жет піріңнің,

Қызымет қылған мұратына жетер, достар.

Құл Қожа Ахмет, хикмет айтып, жыла сахар,

Жарандармен басталады, сірә, сапар.

Сөз гауһарын танығандар сұраса, апар, –

Сырттан баққан міскіндер құр қалар, достар.

ХАҚ ҚҰЛДАРЫ

Хақ құлдары – софылар – хақиқатты білгендер,

Хаққа ғашық оты бар – Хақ жолына кіргендер.

Хақ жолына кіргендер – бір Алла деп жүргендер,

Жарандардың іздерін іздеп өмір сүргендер.

Ғалам пақыры Мұстафа, болсын бізден мархабат,

Миғраж түні бізге айтты: «пақырлыққа бол талап!»

Дүние боғын малталап, харам қумай анталап,

Хақты сүйген ғашықтар көпті өтеді арқалап.

Дүние қуған батпандар – жаһан малын сатқандар,

Құзғын құсқа айналып, арамға әбден батқандар.

Молда, мүфти – соққандар – жалған жала жапқандар,

Ол тамұқтың отыны – аққа қара жаққандар.

Қази, имам болғандар – наһақ дағуа^* қылғандар,

Есек болып жегіліп, жүк астында тырбаңдар.

Арам жеген әкімдер, пара жыйған мұндарлар –

Жапырақтай қалтырап – бармақ шайнап тұл қалды, ал.

Жұмсақ жеген тіс еді, асыл киген кісі еді,

Алтын таққа мінсе де жер астына түседі.

Момын құлдар – шыншылдар, садақамен сүргендер,

Жұмақ хорын құшады – сұм дүнияға күлгендер.

Құл Қожа Ахмет, білгейсің,

Хақ жолына кіргейсің,

Хақ дидарын көреді – хақ жолына кіргендер.

Расулдің әулеті

Мұхаммедті біліңіз: оның заты араб-дүр,

Тарихатқа кіріңіз,– жолы тұнған әдеп-дүр.

Хақиқатты білмеген адам емес,– пұт-самас^*;

Ұқсаң, адам түгілі, мақұлыққа ұқсамас.

Құдай – мінсіз һәм мұңсыз, туылмаған, тумаған.

Серігі жоқ – теңдессіз. Оған мұқтаж бұл ғалам.

Қаһарланса, қылады ол жермен-жексен ғаламды,

Зілзала боп жер мен көк, болар дүние қараңғы.

Рақым қылса, біліңіз, жолықтырар кенішке,

Шетсіз-шексіз нығымет жеткізеді періште.

Сыйпатына Расулдің сөз жете ме, дариға,

Анасының есімі мүбәрәктің – Әмина.

Абдолла-дүр атасы, Хақ бұйрығы жеткен-дүр,

Тумай тұрып Расул – ол фәниден кеткен-дүр.

Мұхаммедті асырап, сақтап еді бабасы,

Аш-арыққа қашанда тиген оның панасы.

Есіңде ұста есімін, бабасы – Абдулмүтәліп,

Жадыңда әркез жаңғыртып, тілге дәйім тұталық.

Бабасының атасын біл тағы да – Һашим-ді,

Естілгенде сол есім ағызады жасымды.

Ал әкесі Һашимнің – Абдулманап ныспысы,

Мұны білген жандардың саф болады іш-тысы.

Расулді кім егер білсе төрт-бес жасынан,

Қияметте жай табар сегіз бейіш қасынан.

Жеті жаста Мүбәрәк жерге берді бабасын,

Паналады содан соң әкесінің ағасын.

Әбутәліп дүр еді ол – Әлі-Шердің атасы,

Күллі арабтың ұлығы, қабыл болған батасы.

Әбутәліп табылды барлық істің басынан,

Мұхаммед те екі елі қалмаушы еді қасынан.

Сөйтіп жүріп Мұхаммед жасқа жетті он жеті,

Хадишаның жүзіне түсті нұр боп келбеті.

Мұхаммедке кез келсең, – айтар едің сұңқар деп,

Хадиша оны көргеннен зар иледі іңкәр боп.

Махаббаты аударды Хадишаның тілегін,

Мұхаммедке ғашық боп өрт шарпыды жүрегін.

Күн-түн жылап Құдайға, жасы айналды бұлаққа,

Көріп Құдай көз жасын, жетті ақыры мұратқа.

Көріңіздер Құданың келтірген бұл жүйесін,

Мұхаммедке баққызды Хадишаның түйесін.

Расулді Хадиша жалшы қылды ақылы,

Фазылымен Алланың жары болды ақыры.

Хадишаның Жаратқан шын бақытын ашты-дүр,

Расулдің басына дүр-жақұтын шашты-дүр.

Жылжып ғұмыр, Расул толған шақта қырыққа,

Жаратушы Иеден келді уаһи^* ұлыққа.

Содан кейін Мұхаммед падиша боп жұртына,

Жар болды Алла Расулге, көндірді елін ырқына.

Мұхаммедтің әр ісін оңдап, жолға иді Алла,

Барша жұрттың жүрегін келтірді өзі – иманға.

Ақ сәлдесі оралған Расулдің басында,

Отыз үш мың сахаба кемел тапты қасында.

Расулдің тағдыры – бәрі Алланың жарлығы,

Әдеппенен қызымет қылады оған барлығы.

Келді бірде бір жетім Расулдің алдына,

Ғаріп, мүшкіл жағыдайын баяндады зар қыла.

Қылды Расул рақым оның міскін халіне,

Жетті бейбақ сол жерде тілегінің бәріне.

Расул айтты сонда оған:

«Мен де сендей жетіммін,

Жетімдік пен ғаріптік кешіп жүріп жетілдім».

Айтты тағы Мұхаммед:

«Әркім жетім, білің, – деп, –

Жетім болса кімде-кім, сол, – деп, – маған шын үмбет».

Жетім көрсең, жебей жүр, жәбір берме жетімге,

Ғаріп көрсең, демей жүр, әмір қылып жекірме.

Қор екен-дүр жетімдер бұл бір жарық жаһанда,

Ғаріптер де мелдектеп жүр мұң-шерге – зәһәрға.

Ісі – түзік, іші – өлі, түсі – сынық ғаріптің,

Жетім – өлік, тірілтіп жолын оның жарық қыл.

Белгілі-дүр Құдайға ғаріп ісі қашанда,

Есігіңді аш, төр көрсет ертелі-кеш нашарға.

Сыйпаттайын Әлиді – арыстанын Алланың,

Семсерімен кәпірді құрбандыққа шалғанын.

Қылды оларға дағуат^* – құлды иманға келтіріп,

Исламның қуаты ол, әр заманда серті нық.

Мүмін болған құлдарды алып келген Әлі-Шер,

Дін-иманнан тұлдарды шауып келген Әлі-Шер.

Серт семсерін қолға алып, мінсе Әлі-Шер дүлдүлін,

Құты қашар кәпірдің, қайғы қылып тірлігін.

Жарқылдайды жарағы шақпақ ұрған білтеше,

Қырық кезге ұзарар зұлпықары – сілтесе.

Әзіреті Әлінің бар еді ұлы он сегіз,

Олар барда, мүміндер, түспеп еді еңсеңіз.

Исламның діні үшін Әли қанды жұтты-дүр,

Пайғамбардың ақ туын қолға бекем тұтты-дүр.

Құл Қожа Ахмет ғаріп боп, жүрегіне мұң батып,

Әулетіне Расулдің тұр, мінеки, тіл қатып.

МІНӘЖАТ

Құл Қожа Ахмет, қылдым, міне, мінәжат,

Алла, барша құлды азаптан қыл азат.

Ғаріп Ахмет сөзі сөнбес тіріде еш,

Жер астына көмсе де оны шірімес.

Мансұқ болып, қалмайды әсте мазаққа,

Оқыған құл ұрынбас дерт, азапқа.

Оқығанға шафхат қылам фәниде,

Қияметте шапағат бар, әрине.

Құдай маған сыйласа егер жәннатын,

Ұққан жанға ұсынамын шәрбатын.

Тәңір Ием қабыл қылып тілегін,

Махаббаттың шауқы билеп жүрегін;

Пәруардигар нәсіп қылып Жамалын,

Бір, Бар оның бұрсын оңға қадамын.

Құдай қолдап, махшарда оны шат қылсын,

Қиямет күн шын Иесін таптырсын.

Әр мұсылман жәрдем болса дұғаға,

Өлер шақта нұр-и иман сыбаға.

Менің әрбір хикметім – зор ғалам,

Арманда өлер естімеген, сорлаған.

Хикметтерім – дерттілердің дәрмені,

Кім ұқпаса, жолда үзілер әл-демі.

Хикметтерім бар ғаламның дастаны,

Келсе рухым, сұхбаттың ол бостаны.

Хикметтерім – хадистің кен-мазмұны,

Ұқпағандар – адамзаттың азғыны.

Хикметімнен – талаптыға нұр жауар,

Бұзық ойлы бейбақ одан құр қалар.

Хикметтерім – келген пәрмен Сұбханнан,

Бар мағынасы Құран оның ұқ, қарғам!

Бар ғаламның сұлтаны олар –

нұры ұшқан

Бір-ақ сәтте қылар шөлді – гүлстан.

Хикметтерім – шауқы шалқар махаббат,

Көз жасыңмен алдырады таһарат.

Намазына Расул Алла имам боп,

Періштелер қауымы келер мейман боп.

Еткен намаз сынықтықпен биязы,

Қабыл болар оның Хаққа ниязы.

Хикметімді ғашықтарға айтыңдар,

Ділі айнадай шыншыл сырын айқындар.

Ылғи соқыр, керең кеуде, тоқ таным,

Ықылым кезіп саф құлдарды таппадым.

Хикметімді сарапшылар естісін,

Сақи жандар – іздегендер Досты шын.

Әділ патша, бір аты оның Садық-дүр,

Жаратылған шашу үшін жарық-нұр.

Хикметімді надан ғана ұқпайды,

Діліқара – кәусар берсең жұтпайды.

Құдайсыздар – жазған хаттан бейхабар,

Пірсіз, сырсыз бейәдепке не айла бар?!

Хатты жазсаң – тілдеріңнен тамсын бал,

Сол арқылы мақсатына барсын дәл.

Діл-имансыз, исламы ойран залым ба? –

Жұртта қалар қияметтің таңында.

Кәміл пірсіз шайқысынған ниеті ылаң, –

Қабыл болмас Құраны оның оқыған.

Екі жастың жетпей жатып біріне,

Балар өзін барша жанның піріне.

Ажыратпай тұрып жақсы-жаманды,

Насихатпен баурамақ бар адамды.

Сөздері оның тұрады өсек, жалғаннан,

Шариғатты тұтқан жандар арланған.

Аңғалдарды түсірмек боп қақпанға,

Әулиенің сөзін тартар көкпарға.

Ұрламақ боп ұл ұятын, қыз арын,

Өткелдерге қояр құрып тұзағын.

Қулығынан шайтан оның жаңылар,

Таңда мақшар жүзіқара неғылар!

Ондай пәле табылмасын жаныңнан,

Жүзі күйсін, сақтан ондай лағыннан!

Соқырларға жарық бердім от-тілмен,

Хақ сөзімен надандарды сөктім мен.

Ғалым болсаң, шын ақиқат аңсаған,

Жан – садақа, жауһар берем мен саған!

Дүр-жауһарды шашу ғып шаш ғаламға,

Ой жеткізіп Хақтан келген кәламға.

Барым құрбан сондай ғалым тап болса,

Қыйналмаймын бар жыйғаным сап болса!

Кәні, жаран! Кәні, естияр, балдырған!

Хақ сөзді айтса ол – жолына қыл жан құрбан!

Шын ғалымдар мұз төсеніп, тас жастап,

Бар ғаламға ақыл құйып, ес қоспақ.

Хақты танып – өзін тану арқылы,

Тапты ынсапты, құлдық ұрып әр түні.

Хикметімді дана естісін, толғансын,

Дастан қылып, мақсатына жалғансын.

Хикметтерім – іс пен сөздің бүтіні,

Ділінде егер болса Мәула зікірі.

Хикметімнен кәміл бір пір тапқаның,

Мойынсұнып, жақындаса Хаққа кім.

Хикметімді сүйер Хаққа жақындар,

Дұға қылып, рахметке батыңдар.

Хикметтерім – кереметті пір еді,

Естігеннің шарапқа мас жүрегі.

Оқыған жан бұл жаһанда қор болмас,

Қашар одан барлық індет ем қонбас.

Қияметте жолбасшымын мен оған,

Дертті болса, шын дәруін бере алам.

Жүз жыл өмір сүрсе де ол қарымас,

Жер астымен айдаса да арымас.

Құдай оны қылады ада тозақтан,

Мәңгі пейіш – қарсы алады азат таң!

Хикметімді оқыса егер пенде-кім? –

Перзентім де, шәкіртім де сол менің.

Хикметімді тұтса кімнің мый-жады,

Өлер шақта болар жолдас иманы.

Ясауи хикметтерін даналар

Ести көрсін –

Бар мақсатқа ол барабар.

Бір түйірін алсын жауһар кенінен,

Алмағандар қасіретке көмілер.

Құлаққа ілмес бұл сөзімді хас надан,

Адам деме, ол хайуаннан аспаған.

Бұл хикмет хақ сөзінен шыққан-дүр,

Естігенге рахмет жауар – құт-жаңбыр.

Хикметімді бекем тұтқан ойлы жан,

Құдай оны азат қылар қайғыдан.

Ақиқаттың үлес алып бағынан,

Пейішке енер кейіппен ол шадыман.

Хикметтерім – Хаққа мадақ.

Асықпын.

Жан дертінің шын дауасы ол ғашықтың.

Хикметтерім бал-кәусардың шендесі,

Барлық сөздің ішінде жоқ теңдесі.

Хикметтерім – сыйы Алланың сапарда, –

Астағфарды кім көп айтса сахарда.

Оның шайтан тұта алмайды жолынан,

Хақ Мұстафа жетектегей қолынан.

Үмбетім деп мейірленер пайғамбар,

Әзәзілді Құдай өзі ойрандар.

Хикметімді дертсіздерге жеткізбе,

Жауһарымды надандарға өткізбе.

Ясауи хикметтері – бақыт-бал,

Ғашық-шарап, –

Бір тамшысын татып қал.

Шарабынан татсаң егер ғашықтың,

Хақ Дидарын көруге енді асыққын!

41. ХИКМЕТ

«Бісміллә» деп баян еттім хикмет айтып,

Шәкірттерге дүр мен гауһар шаштым, міне.

Жанды жалдап, қайғы шегіп, қандар жұтып,

Мен «Дәптер сәни» сөзін аштым, міне.

Сөзді айттым кімдерге де етсе талап,

Ашық сөйлеп жақын жанды жанға балап.

Ғаріп, пақыр, жетімдердің басын сипап,

Діні қатты халайықтан қаштым, міне.

Қайда жүрсең көңіл жұмсақ, сыпайы болғыл,

Көре қалсаң мүсәпірді сырлас болғыл.

Махшар күні Тәңірге жақын болғыл,

Менменсінген халайықтан қаштым, міне.

Ғаріп, пақыр, жетімдерді Расул білді,

Сол кеште Миғраж шығып, дидар көрді.

Қайтып түсіп, ғаріп, пақыр халін білді,

Ғаріптердің жайын ұғып келдім, міне.

Үмбет болсаң, ғаріптерге жақын болғыл,

Аят, хадис айтқандарға құлақ салғыл.

Ырзық берсе, тағдырға қанағат қылғыл,

Қанағат етіп, сауық шарабын іштім, міне.

Мәдинеге Расул барып, болды ғаріп,

Ғаріптікте азап тартып, сүйді жанып.

Жапа тартып, Жаратқанға келгені анық,

Ғаріп болып, ауыр жолды бастым, міне.

Ақылға ерсең, ғаріптерді мейіріммен сүй,

Мұстападай елді кезіп, жетімді жи,

Дүниеқоңыз, пасықтардан бойыңды тый,

Бойым тып, дариядай тастым, міне.

Ғашық есігін Мәулім ашты, маған сыйлы.

Топырақ қылып әзір бол деп мойнымды иді.

Қара нөсер қарғыс оғы келіп тиді,

Найза алып, жүрек, бауырым сұқтым, міне.

Ділім қатты, тілім ащы, өзім залым

Құран оқып бой ұсынбас жалған ғалым.

Жаным құрбан, аямаймын жоқ дүр малым,

Хақтан қорқып отқа түспей күйдім, міне.

Алпыс үшке жасым жетті, өтті ғапыл,

Хақ әмірін бекем тұтпай болдым жаһил.

Ораза, намаз қаза қылып болдым кәпір,

Иман іздеп жақсыларға жеттім, міне.

Уа, дариға, махаббат шарабының дәмін татпай,

Қатын-бала, үй-мүліктен, түгел қашпай,

Қылмыс, күнә айыбын мұнда шашпай,

Шайтанға еріп, жан берерде састым, міне.

Иманыма қол ұрып қайғы салды.

Пірмұған әзір бол деп апиын алды.

Шайтандығым бар күнәсімен кете барды,

«Биһамдилла» нұрлы иман аштым, міне.

Пірмұған қызметінде зыр жүгірдім

Жұмыс қылып көзімді ілмей әзір тұрдым.

Медет қылды: әзәзілді қуалап ұрдым,

Одан кейін қанат қағып ұштым, міне.

Пақыр мен жетім болсын шат-шадыман,

Мойныңда тұзақ, ғазиз жаның болсын құрбан.

Туыс тапсаң, жан-тәніңмен қылғыл мейман,

Хақтан естіп бұл сөздерді айттым, міне.

Ғаріп, пақыр, жетімдерді әркім сұрар,

Разы болар ол пәндеден Пәруәрдигәр.

Ей, бейхабар, сені ол себепсіз-ақ өзі асырар,

Хақ Мұстапа уағызымен айттым, міне.

Жеті жаста Арыстан Бабқа қылдым салам,

Мұстапаның аманатын бер деп маған.

Сол мезетте мың бір зікір еттім тәмам,

Нәпсім тыйып, Аллаға бет бұрдым, міне.

Құрма беріп, басым сипап, назар салды,

Бір сәтте ол дүниеге сапар салды.

Қоштасып бұл әлеммен кете барды,

Мектеп көріп, қайнап толып, тастым, міне.

«Инна фатханы» оқып мағына білдім.

Нұрын төкті: естен танып дидар көрдім.

Молдам ұрып, - тыныш деді көз жазбадым,

Басым қатып, мең-зең болып тұрдым, міне.

Ей, надан мағына осы деп айтты, білдім,

Одан кейін шөлдер кезіп қияқ жедім.

Қуат берді, әзәзілді ұстап міндім,

Салмақ салып, белін басып, жаныштым, міне.

Зікір салып мүсәпір-диуана болдым,

Хақтан өзге бір сөз де сөйлемес болдым.

От іздеген көбелектей шәкірт болдым,

Шоқ болып күйіп-жанып ұштым, міне.

Жалған атақтан арылып сәби болдым,

Алла атын айта-айта ашық болдым.

Аллаға бар жаныммен адал болдым,

«Фанафилла» мақамына салдым, міне.

Сүндет емес кәпірге де берсе азар,

Көңілі қатты, діл азардан Құдай безер.

Ондай құлға Алланың азабы даяр,

Даналардан бұл сөзді естіп айттым, міне.

Сүндеттерін бекем ұстап үмбет болдым,

Жер астына жалғыз кіріп нұрға толдым.

Сопылардың мақамына жақын болдым,

Нәпсіні көңіл найзасымен шаныштым, міне.

Нәпсім мені жолдан бұрып қор етеді,

Телміртіп халайыққа зар етеді.

Зікір салдырмай шайтанға «жар» етеді,

Дайынмын деп нәпсі басын жаныштым, міне.

Құл Қожа Ахмет, надандықпен өмірің өтті,

Қасіретпен тізе, көзен қуат кетті,

Қайғы менен өкініштің уақты өтті,

Амалым жоқ, керуен болып көштім, міне.

42 ХИКМЕТ

Ия, достар, құлағың сал осы кепке,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Меғражда хақ Мұстапа рухымды көрді,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Хақ Мұстапа Жебірейілге қылды сауал,

Бұл неткен рух тәнге кірмей тапқан жамал?

Көзі жас, халыққа бас, жаны адал,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Жебірейлі айтты: үмбет ісі сізге бір хақ,

Көкке шығып періштеден алар сабақ.

Жылаушыға сыйға берер жеті табақ,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Перзентім деп хақ Мұстапа қылды кәләм,

Одан соңыра барша әруақ берді сәләм.

Рахметіне дария толып жетті хабар,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Рахымменен пида болды, хабар жетті,

Зікір айт деді, жан дүнием балқып кетті.

Перзентім деп хақ Мұстапа үлес берді,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Төрт жүз жылдан кейін шығып үмбет болғай,

Неше жылдар жүріп халыққа жол көргізгей.

Он төрт мың мүжтаһиттер қызмет қылғай,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Тоғыз ай, тоғыз күнде жерге түстім,

Тоғыз сағат тұра алмадым, көкке ұштым.

Ғаршы-күрсі баспалдағын барып құштым,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Ғарыш үстінде намаз оқып тізем бүктім,

Разы болып, хаққа қарап жасым төктім.

Жалған ғашық сопы көрдім, оны сөктім,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Жаннан кешпей «уһ-уһ» деген бәрі жалған,

Жалтақтардан сөз сұрама жолда қалған.

Хақты тапқан: өзі бостан, сөзі шаттан,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Бір жасымда әруақ маған үлес берді,

Екі жаста пайғамбарлар келіп көрді.

Үш жасымда шілтен келіп халім білді,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Төрт жасымда хақ Мұстапа берді құрма,

Жол көрсеттім, адасқаны, салдым жолға,

Қайда барсам Қызыр бабам бірге, жолда,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Бес жасымда шариғатқа белім будым,

Дін жолында ораза ұстап әдет қылдым.

Күндіз-түні зікір айтып тәубә қылдым.

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Алты жаста тұра қаштым халайықтан,

Көкке шығып дәріс үйрендім мәләйіктан.

Киім киіп ынтық болдым шын көңілден,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Жеті жаста Арыстан Бабам іздеп тапты,

Әр сырымды көрген сайын бүркеп жапты.

«Билхамдиллаһи» көрдім деп ізімді өпті,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Әзірейіл кеп Арыстан Бабам жанын алды,

Хорлар келіп торғын тоннан кебін қылды.

Жетпіс мың періштелер жиылып келді,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Жаназасы оқып, жерден алып көтерді,

Бір мезетте ұжмақ ішіне жеткерді.

Рухын алып аспанға ұшып жөнелді,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Алла-Алла жер астынан мекен қылды,

Мүңкір-Нәңкүр: «раббың кім?» деп сұрақ қылды.

Арыстан Бабам ислам дінін баян қылды,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Ақылың болса жарандарға қызмет қылғыл,

Әмір Мағруф тұтқындарға ізет қылғыл.

Нәһи мәңкар ұстағанға құрмет қылғыл,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Сегізімде сегіз жақтан жол ашылды,

Хикмет айт деп басыма нұр шашылды.

«Билхамдиллаһи» Пірмұған шарап ішкізді,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Пірмұған хақ Мұстапаға басыңды иің,

Қайда барсаң сипатын айтып тағзым қылып.

Жалбарынып Мұстапаға үмбет болың,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Тоғызымда толғанбадым тура жолға,

Тәбәрік деп алып жүрді қолдан қолға.

Қуанбадым бұл сөздерге, қаштым шөлге,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

Он жасыңда ұлан болдың, Құл Қожа Ахмет,

Қожалыққа мұнара қойып қылмай тағат,

Қожамын деп жолда қалсаң, міне қасірет,

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.

43. ХИКМЕТ

Әр таңда хабар келді құлағыма,

Зікір айт деді, зікірді айтып жүрдім, міне .

Құдайсыздарды көріп едім жолда қалды,

Сол себептен ғашық дүкенін құрдым, міне.

Он бірімде рахмет дариясы толып тасты,

Алла дедім: шайтан менен жырақ қашты.

Әуестік кетіп, менмендік жылжып көшті,

Он екімде бұл сырларды көрдім, міне.

Он үшімде құштарлықты қолға алдым,

Басыма жүз мың пәле қармап салдым.

Тәкәббарды жерге ұрып басып алдым,

Он төртімде топырақ сипат болдым, міне.

Он бесімде хор қызы мен жігіттері келді,

Бас ұрып, қол қусырып, тағзым қылды.

Фардус атты жәннаттан хабар келді,

Дидар үшін баршасын қойдым, міне.

Он алтымда барлық әруақ үлес берді,

Айхай, Сізге мүбарак деп адам келді.

Перзентім деп мойным құшып көңілім тапты.

Он жетімде Түркістанда тұрдым, міне.

Он сегізде шілтенменен шарап іштім,

Зікір айтып, әзір боп көкейім тесті.

Несібе берді, жәннат кіріп хорлар құштым,

Хақа Мұстапа дидарын көрдім, міне.

Он тоғызда жетпіс мақам айқын болды,

Зікір айтып іш сарайым таза болды.

Қайда барсам Қызыр Бабам әзір болды.

Рахым етіп шарап берді тойдым, міне.

Жиырмаға жасым жетті, еттім мақам,

Билхамдилла қызметін қылдым тәмам.

Ұшқан құс құрт-құмырсқа етті сәлем,

Сол себептен хаққа жақын болдым, міне.

Мұсылман емес хикмет айтып жыламаса,

Жарандардың айтқан сөзін тыңдамаса.

Аят, хадис мазмұнын аңдамаса,

Кереметті ғарыш үстінде көрдім, міне.

Кереметті көріп Хақпен тілдестім мен,

Жүз мың түрлі періштемен жүздестім мен.

Сол себептен Хақты айтып іздедім мен,

Жан-тәнімді Оған пида еттім, міне.

Құл Қожа Ахмет жасың жетті жиырма бірге.

Не қылғайсың күнәләрің таудан да ауыр.

Қиямет күн азап берсе Раббым Қадыр,

Ей, достарым, не деп жауап айтам, міне.

43. ХИКМЕТ

Хош, ғайыптан хабар келді құлағыма,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Барша әулие жиылып келіп ырзық берді,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Мен жиырма кеі жаста толысып жігіт болдым,

Шипа болып, шын дертке дауа болдым,

Жалған ғашық пен шын ғашыққа куә болдым,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Ей, достар, жасым жетті жиырма үшке,

Тағатым жоқ, жалған іс пен даукестікке.

Қиямет күн жалаңашпын, көзім соқыр,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Жаназамның артынан тас атыңдар,

Аяғымнан сүйрелеп көрге атыңдар.

Хаққа құлдық қылмадың деп тепкілеңдер,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Жазуменен жасым жетті жиырма бес,

Субхан Ием, зікірменен көкеймі тес.

Көкірегімдегі түйіндері сен өзің шеш,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Жиырма алты жасымда «сауда» қылдым,

Мансұр сипат дидар үшін талас қылдым.

Пірсіз жүріп дерт пен шерді пайда қылдым,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Мен жиырма жеті жаста пірді таптым,

Әр сыр көрдім, перделер бүркеп жаптым.

Астанасын жастанып ізін өптім,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Мен жиырма сегіз жасымда ғашық болдым,

Жаннан кешіп, мехнат тартып садық болдым.

Одан кейін дидарыңда лайық болдым,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Жиырма тоғыз жасқа кірдім, халім харап.

Ғашық жолында бола алмадым мысал топырақ.

Халім харап, бауыр кәуәп, көз бұлдырап,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Отыз жаста отқа қақтап күйдірді,

Күллі әулие жиылып дүниеқорлықты қойдырды.

Ұрып-сөгіп дүние қызығынан бездірді,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

Құл Қожа Ахмет, дүние қусаң ісің бітер,

Көкіректен шыққан даусың көкке жетер.

Жан кетерде хақ Мұстапа қолын берер,

Сол себептен хаққа сыйынып келдім, міне.

43. ХИКМЕТ

Төтеннен тұрарымда барша әулие,

Хақ сүйіспендігін көңіліме салды, достар.

Қызыр Бабам дайын тұрып мейірін төге,

Медет қылып қолымды алды, достар.

Отыз бірде Қызыр Бабам шарап ішірді,

Көңілімнен әзәзілді хақ қашырды.

Сауда қылдым, жазығымды құдай кешірді,

Содан кейін хақ жолына салды, достар.

Отыз екі жасымда жетті хақтан пәрман,

Пенделікке қабыл еттім, қылма арман.

Жан кетерде бергем саған нұрлы иман,

Кәріп жаным шадман болып күлді, достар.

Халқымнан хабар жетті, риза болдым,

Әркім сөкті яки тепті, сабыр болдым.

Бұл әлемде көзімді ілмей әзір болдым,

Әуестік пен менмендік кетті, достар.

Отыз үште сақи болып шарап үлестім,

Тостаған толы шарапты тоя іштім.

Әскер түзеп шайтанмен мен ұрыстым,

Шүкір Алла, екі нәпсім өлді, достар.

Отыз төртте ғалым болып, дана болдым,

Хикмет айтдеп субхан айтты, күйіп-жандым.

Шілтенменен шарап ішіп дос-жар болдым,

Жан дүнием хақ нұрына толды, достар.

Отыз бесте мешіт кіріп дәурен сүрдім,

Шәкірттерге ғашық дүкенін шексіз құрдым.

Теріс жолға әркім кірді, сөктім, ұрыстым,

Ғашықтарға хақтың нұры түсті, достар!

Отыз жеті жасқа кірдім оянбадым,

Ынсап қылып Алла мейірін толғамадым.

Таң сәріде зар илеп еңіремедім,

Тәуба қылдым қожам қабыл қылды достар.

Отыз сегіз жасқа кірдім, ғұмырым өтті,

Жыламай-ақ өлер уақтым жуық жетті.

Ажал келіп шектеулі уақтын тосты,

Білмей қалдым, ғұмырым ақыр болды, достар.

Отыз тоғыз жасқа кірдім, қылдым қасірет,

Уа, дариға, өтті ғұмырым, қане тағат?

Қанағатшыл хақ қасында хош-сағадат,

Қызыл жүзім тағат қылмай солды, достар.

Шаш пен сақал ағарды, көңілім қара,

Махшар күні рахым еткін, халім нашар.

Саған аян амалсызбын, көп дүр күнәм,

Бар періште жазығымды білді, достар.

Пірмұған шарабынан тамшы таттым,

Жол таба алмай бас айналып түндер қаттым.

Бихамдилла ізгілік берді, нұрға баттым,

Көңіл құсы жеті қат көкке жетті достар.

Қияметтің азабынан ақылым қайран,

Көңілім қорыққан, жаным үріккен, көкірек ойран,

Ділім шошып Сират атты қыл көпірден,

Ақылым кетіп, естен танып қалдым, достар.

Құл Қожа Ахмет, қырыққа кірдің нәпсіңді тый,

Мұнда жылап, ақыретте есіңді жи.

Иман - шариғат, мәні - тариқат,

Құдай деген хақтан үлес алды, достар.

46 ХИКМЕТ

«Ия илләһи» сенің даңқыңа хикмет айттым,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Тәуба қылып күнәмнан қорқып қайттым,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Қырық бірімде ықылас қылдым жол табам деп,

Жарандардан әр сыр көрсем мен жабам деп.

Пірдің ізін тауып мен өбейін деп,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Қырық екімде шәкірт болып жолға кірдім,

Ықылас қылып жалғыз хаққа көңіл бердім.

Ғарсы-күрсі лаухыдан өтіп ғалам кездім,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Қырық үшімде хақты іздеп зар еңіредім,

Көз жасымды көл қылып егілемін.

Шөл далада ғашық боп тентіредім,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Қырық төртімде махаббаттың базарында,

Жағамды ұстап жылап жүрдім гүлзарында.

Мансұр сипат бас тіктім ғашық дертіне,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Қырық бесімде сенен қажет тілеп келдім,

Тәуба қылдым, әр іс қылдым, қате қылдым.

«Ия илаһим», рахметіңді ұлық білдім,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Қырық алтымда зауқым асып толып тасты,

Рахметіңнің нұры тамып шайтан қашты.

Хақтан шабыт жолдас болып есік ашты,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Қырық жетімде жеті жақтан шабыт жетті,

Сақи болып жам-шарапты ием тұтты.

Шайтан «өліп» нәпсі-құйын өзі кетті,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Қырық сегізде ғазиз жаннан безер болдым,

Күнә дерті ауру қылды, кесел болдым.

Сол себептен хақтан қорқып көз ілмедім

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Қырық тоғызда ғашық болып күйіп-жандым,

Мәжнүндей туған-туыстан қашып тындым.

Түрлі-түрлі жапа көрдім, мойынсұндым,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Елуімде ермін дедім, дәрменсіздік,

Қан төкпедім кезімнен баурымды езіп

Нәпсім үшін жүрер едім иттей кезіп,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

Құл Қожа Ахмет, ер болмасаң өлген жақсы,

Қызыл жүзің қара жерде солған жақсы.

Топырақ сипат жер астында болған жақсы,

Заты ұлық ием, сыйынып келдім саған.

47 ХИКМЕТ

«Құлһу аллаһу Субхана аллаһу» құлшылық қылдым,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Бастан-ақ қасіретіңде күйіп-жандым,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Елу бірде шөлдер кезіп тамыр сордым,

Тауға шығып, тағат қылып, көзім талды.

Дидарыңды көре алмадым, жаннан тойдым,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Елу екі жаста кештім мүлік-малдан,

Мал-мүлкім не тұрады бір жанымнан.

Бастан кештім, жаннан кештім һәм иманнан,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Елу үште сол шарапты несіп қылды,

Жолдан тайған адам едім, жолға салды.

«Алла» дедім, «Ләббай» деп қолымды алды,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Елу төртте жан дүнием зар жылады,

Ғылым-білім майданында бас айналды.

Ысмағұлдай әзіз жаным құрбан болды,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Елу бесте дидар үшін тіленші болдым,

Күйіп-жанып, күлдей ұшып ғайып болдым.

«Бихамдилла» дидар аңсап ада болдым,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Елу алты жасқа кірді мұңлық басым,

Тоба қылдым ағар ма екен көзден жасым.

Жарандардан ләззат алмай көңілім қалды,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Елу жеті жаста ғұмырым желдей есті,

Ей, достар, амалсызбын басым қатты.

Билхамдилла Пірмұған қолын берді,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Елу сегіз жасқа кірдім бейхабармын,

Өзің біліп нәпсімді тый, қаһарлы ием,

Қанағат берсең сұм нәпсімді ұрып-тебем,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Елу тоғыз жасқа кіріп қылып ем дат,

Жан берерде сүйіктімді қылмадым жат.

Қай бетіммен қыл деп айтам саған азат,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Көзім жұмып ашқанша жетті алпыс,

Белді буып қылмадым бір жақсы іс.

Ертелі-кеш бейқам жүрдім жас және қыс,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Алпыс бірде шермендемін иләһымнан,

Ия, достар, көп қорқамын күнәлардан.

Жаннан кешіп, пана тілеп құдайымнан,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Алпыс екі жаста Алла мені жерге тартты,

Бастан-аяқ надандықтан азат етті.

Жан мен ділім, ақыл-есім Алла деді,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Алпыс үште хабар келді: құлым, жерге кір деген,

Жаныңменен, жананыңмен шыбын жанды бер деген.

Көңіл семсерін қолға алып нәпсіні қыр деген,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

Құл Қожа Ахмет, нәпсіні тептім, нәпсіні тептім,

Одан кейін сүйгенімді іздеп таптым.

Өлмес бұрын жан бермектің дертін таптым,

Бір және Барым, дидарыңды көрермінбе?!

48 ХИКМЕТ

Таңсәріде дүйсенбі күн жерге кірдім,

Мұстапаға қайғы тұтып кірдім, міне.

Алпыс үште сүндет деді естіп білдім,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Жер үстінде жарандарым қайғы тұтты,

Барша әлем сұлтаным деп зар жылады.

Хақты сүйген шын сопылар қандар жұтты,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Бақыл айтып жер астына қадам қойдым,

Жарық дүниені талақ етіп хақты сүйдім.

Зікір айтып, жалғыз өліп, жалғыз күйдім,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

«Таһ» оқып көз ілмедім түні бойы,

Кеште намаз, ораза ұстап күні бойы,

Осы халмен жер астында өне бойы,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Алпыс түн, алпыс күнде бір-бір тағам,

Таң атқанша намаз оқып бердім сәлем.

Алпыс үште болды ғұмырым ақыры тәмам,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Хақ Мұстапа рухы келіп имам болды,

Бар періште жер астында ғұлам болды,

Көп жыладым хақ Мұстапа ризық берді.

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Миғраж түні нұр дедім, перзент деді,

Қолымды алып үмбетімсің, үмбет деді.

Сүндет жолын берік ұста, сүйіктім деді,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Қияметте жолдан тайсаң жолға салам,

Мұхаммед деп жолдас болсаң, қолыңды алам.

Перзентім деп қолыңды ұстап жаннат кірем,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Әй, жарандар, бұл сөзді естіп көңілім артты,

Үмбет деді жан дүнием нұрға батты.

Нұрын шашып дидарын хақ көрсетті,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Дидар көріп, рухым ұшып ғарышқа қоңды,

Мұсаға ұқсап көкірегім күйіп жанды.

Мәжнүндей туыс-туғаннан қашып тынды,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Жер астында қорлық көрдім көп машақат,

Төсек, жастық тастан қылдым, шектім мехнат,

Әй, жарандар, бұл дүниеде жоқ дүр рахат,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Машақат тарпайынша пайғамбардың жүзі қайда,

Қызмет қылмай бос қиял бермес пайда.

Жан-тәніңді хақ жолына етсең, пида,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Жер астына кіргенімде естен тандым,

Көзімді ашып Мұстапаны бірден көрдім,

Ғаси, Жафи үмбеттердің халін білдім,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Ей, перзентім, менен сүрасад, қане үмбет,

Үмбет айтты: көкірегіме түсті қасірет.

Үмбет үшін көп тартамын хақтан азап,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Үмбеттерімнің күнәсін жұмада кеш,

Алып келіп, ей, Мұхаммед, сен мұны шеш.

Тәңірге жылап сәжде қыл әр күні кеш,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Әр жұма кеш үмбетке тән күнәні,

Алып келіп, ей, Мұхаммед, көргіл мұны.

Үмбеттерің не істер екен, Ахмет, сені,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Мен періштеден ұялармын, ей үмбетім,

Жаратқан өзі білер арзаным мен қымбатым.

Түн ұйықтамай тағат қылсаң артар бағың,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Жер астына кірдім, достар, бейықтияр,

«Әумин» деңдер жамағат, сахабалар һәм шарияр.

Үмбеттердің күнәсін кеш, пәруәрдигәр,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

Құл Қожа Ахмет, мен «Дәптер саниді» айттым,

Екі әлемнің қызығын «шарапқа» саттым.

Өлмей тұрып жан ашуы зәрін таттым,

Мұстапаға аза тұтып кірдім, міне.

49 ХИКМЕТ

Ол Тәңірім құдіретімен назар салды,

Шаттықпенен жер астына кірдім, міне.

Ғаріп пендең бұ дүниеден сапар шекті,

Құлшылықпен жер астына кірдім, міне.

Зікір айтып, риза болып хақты таптым,

Дүние қызығын талақ етіп жаншып тептім,

Естен танып, рәсуә болып, жаннан бездім,

Бәрінен безіп жер астына кірдім, міне.

Сұмдығымнан тау менен тас сөкті мені,

Өткір тілмен зекіп айтты: ісің қане.

Ғашық болсаң әуел барып хақты таны,

Дәнекер боп жер астына кірдім, міне.

Сізді, бізді хақ жаратты тағат үшін,

Бұл бір ғажап: ішпек-жемек рахат үшін.

«Қалу бәлә» деді рухым мехнат үшін,

Қарабет боп жер астына кірдім, міне.

Нәпсі мені көп жүгіртті хаққа бақпай,

Күндіз-түні бейғам жүрдім жасым ақпай.

Нәпсім мен менмендікті отқа жақпай,

Қайғы жұтып жер астына кірдім, міне.

Құлды көрсем қызмет қылып құлы болсам,

Топырақ сипат жол үстнде жолы болсам.

Ғашықтардың күйіп өшкен күлі болсам,

Серік болып жер астына кірім, міне.

Жаннан кешіп мехнат тарттым, пендем деді,

Қан жұтып Алла дедім, рахым етті.

Дозақ ішінде қалмасын деп қамым жеді,

Шаттықпенен жер астына кірдім, міне.

Жасым алпыс үшке жетті, ойым тұнық,

Уа, дариға, хақты таппай көңілім сынық.

Жер үстінде сұлтанмын деп болдым ұлық,

Ризалықпен жер астына кірдім, міне.

Шайыхпын деп уағыз айтып жолда қалдым,

Сәлдемді соқыр тиынға сатып келдім.

Нәпсім мені алдап кетті, жолда қалдым,

Алаңсыз жер астына кірдім, міне.

Басым топырақ, өзім топырақ, тәнім топырақ,

Хақ пайғамбарға жетемін деп рухым аңсап.

Күйдім-жандым бола алмадым әр кез шапақ,

Терлеп-тепшіп жер астына кірдім, міне.

Пірмұған ықлас етті, шарап іштім,

Шәбліге ұқсап зікір айтып жаннан кештім.

Масаң болып ел-жұрттан танып қаштым,

Зәмзәм болып жер астына кірдім, міне.

Құл Қожа Ахмет, ақылшы болсаң өзіңе бол,

Ғашық болсаң жаннан кешіп бір жола өл.

Надандарға айтқан сөзің қабыл болмас,

Белді буып жер астына кірдім, міне.

50 ХИКМЕТ

Ия, достар, пәк махаббатты мақсат еттім,

Бұл дүниені дұшпан тұтып жүрдім, міне.

Жағамды ұстап хазіретке сыйынып келдім,

Ғашық жолында Мәнсұр сипат болдым, міне.

Ғашық жолында ғашық болып Мәнсұр өтті,

Белін буып, хақ сүймекті бекем тұтты.

Жәбір-жапа, қорлауды көп есітті,

Ей, мұсылман, мен де Мәнсұр болдым, міне.

Ғашық Мәнсұр «Әнә Әлхақты» зарлап айтты,

Жебірейіл келіп «Әнә Әлхақты» бірге айтты.

Жебірейіл келіп басыңды бер деп айтты,

Дарға асылып хақ дидарын көрдім, міне.

Мәнсұр келгенше дар иіліп өзі алды,

Көңіл көзі ашықтар қайран қалды,

Алланың нұры шашылып назар салды,

Ашылды деп дидарын көрдім, міне.

Хабар келді: осы дарда көп қинама деп,

Мықты бол қайғыланба өзіңді жеп.

Сыртқа айтты: әмірім сақтап тимеңдер деп,

Ләуһі Махфуз тақтасында көрдім, міне.

Үш жүз молда жиылып айтты көп риуаят,

Шариғат дүр мен де бітірсем бір риуаят.

Алла жолы ақиқатта жар болсын хақ,

Басым беріп хақ сырын білдім, міне.

«Әнә Әлхақтың» мағынасын білмес надан,

Дана керек бұл жолдарға пәк, мардан.

Ақылды құлдар хақ жолын жадына алған,

Жаннан кешіп жаратқанды сүйдім, міне.

Ишарат еттім: дана болса мағына алсын,

Сөз өнерін өрнектедім, нышан қалсын.

Дүрі гауһар сөздерімді есіне алсын

Халімді айтып ғашықтарға бердім, міне.

Ессіз Мәнсұр қорлықпенен болды ада,

Бір сөзбенен жарандардан болды жүдә.

Халін, ділін ешкім білмес тәңірім куә,

Қан жұтып мен де куә болдым, міне.

Мансұр шаһтың өмірі міндет емес,

Жолды тапқан біз секілді алжас емес.

Азғындарға бұл сөздер керек емес,

Ә, құдай, жадыма тұтып алдым, міне.

Бір күн сахар ғаріп Мансұр көп еңірепті,

Нұрын шашып Алла өзі рахым етті.

Одан кейін шілтен көріп шарап берді,

Даналарға осы сөзді айттым, міне.

Надандарға иесіз сөзім жеңіл хикмат,

Адаммын деп белін байлар қане қымбат.

Дүние үшін бір-біріне қылмас шафхат,

Залымдарға тұтқын болып өлдім, міне.

Залымдарда ар-ұят жоқ, бізде күнә,

Дәруіштің жаны өлік, өшпес дұға.

Сол себептен патша қылар бізге жапа,

Аят, хадис мағынасын айттым, міне.

Залым егер жәбір қылса Алла дегіл,

Қолың жайып, дұға оқып мойынсұнғыл.

Құдай тілек бермесе сабыр қылғыл,

Хақтан естіп бұл сөздерді айттым, міне.

Залым егер зұлымдық етсе маған жыла,

Жасың төгіп, маған сыйынып белің байла.

Арам, шүбәні тәрк қылып досты талға,

Залымдарға жүз мың пәле бердім, міне.

Залымдардың арғы түбін мен жаратқан,

Жаратқанды назарға ілмей сен ұмытқан.

Менен кешіп залымдардың қолын тұтқан,

Залымдардың жолын ашып бердім, міне.

Саған жаза: жаратқанға жалбармадың,

Алланы айтып, түнде тұрып еңіремедің.

Хақиқаттан сөз сөйледім, естімедің,

Залымдардың қолын ұзын қылдым, міне.

Ей, бейхабар, хаққа көңіл жүгіртпедің,

Дүние харам, одан көңіл суытпадың.

Нәпсіден безіп бір Алла үшін толғанбадың,

Бұл нәпсі үшін зарлап қайран болдым, міне.

Залымдарды айыптама, залым өзің,

Арсыз болсаң өтпейді халыққа сөзің.

Дүние малын түгел бердім, тоймас көзің,

Сараңдарды қараңғыға жаптым, міне.

Қызыл ерні сыбырлап айтты мұны,

Жаным-тәнім, үмбеттерім, көзім гүлі.

Хаққа құл, маған үмбет болған қане,

Шын үмбетті көкірегіме қойдым, міне.

Құл Қожа Ахмет хақ сөзін сөйлеп өтті,

«Ғайнил-иақин» тариқатта боздап өтті.

«Ғилмул-иақин» шариғатты көздеп өтті,

«Хаққул-иақин» хақиқаттан айттым, міне.

51 ХИКМЕТ

Алла Тағала ғашықтарды ынтықтырды,

Ризалықпен өртеніп күйдім, міне.

Екі ғалам көзімнен бұлбұл ұшты,

Көрінбеді жалғыз хақты сүйдім, міне.

Жаннан кешіп жалғыз хақты жанға қостым,

Одан кейін дария болып толып тастым.

Тәңірімен сырластым, әнге бастым,

Дүние қызығын жүз мың талақ еттім, міне.

Хақ алдында ақылы кәміл түк қыла алмас,

Ғашық өрті лапылдаса жанды қоймас.

Көбелектей отқа түсіп өзін білмес,

Бұл сырлармен дүниеден тойдым, міне.

Тариқат жолдарының азабы көп,

Шын ғашық болмайынша тәуекел жоқ.

Дидарыңды көре алмадым күн-түн ұйып,

Көзімді ілмей дидарыңды көрдім, міне.

Тариқат жолы қатты, телміріп көзім талды,

Басым қатты, пірмұған құяр балды.

Пір етегін тұттым көңілде шырақ жанды,

Рәсуә болып жол кезіп жүрдім, міне.

Тариқаттың жолы болар ауыр азап,

Бұл жолда талай ғашық болды топырақ.

Ғашық жолына кім түссе халі хараб,

Жарандардан жол мәнісін білдім, міне.

Тариқаттың жолы болар азап, ұлық,

Несіп қылған пендесіне болар жуық.

Ұшқынына шыдай амас жеті тамұқ

Ей, жарандар, ғазіз жаннан тойдым, міне.

Хақиқаттың мәнісіне жеткен кісі,

Естен танып, күйіп-жанар іші-тысы.

Қан боп саулар көзінен аққан жасы,

Көз жасымды көл қылып бардым, міне.

Шариғат дүр ғашықтардың әпсанасы,

Білгір ғашық тариқаттың дүр данасы.

Қайда барса сүйіктісі һәм туысы,

Бұл сырларды ғарыш үстінде көрдім, міне.

Махаббаттың бағын кезбей ғашық болмас,

Қарлық-зарлық тартпайынша нәпсің өлмес.

Бір тамшыға мейірі қанбай ол дүр болмас,

Мейірім қанып шын гауһарды алдым, міне.

Ғашық отына күйген жанның өңі қашар,

Ол дүниеге жеделдетіп мұнан көшер.

Мұнда болған түйіншекті онда шешер,

Расул: дүние опасыз деді, қойдым, міне.

Шын ғашықтың болады жүзі сынық,

Айнаға назар салса, одан тұнық.

Өзі қайран, көңілі ойран, көзі жасты,

Құдіретіне қайран болып қалдым, міне.

Алла айтты: көп жыласаң көрерсің мені,

Зар еңіресең пендем деп айтам сені.

Жаннан кешіп мені ескерер ғашық кәні,

Шабыт келді құлаққа ілдім, міне.

Шын көңілден күйгендерге дидар сыйлық

Жалған ғашық жолға түссе бәрін қидық.

Шын ғашықтың көзі жасты, басын иіп

Тәжім етіп, жер астына кірдім, міне.

Хақиқат шын ғашыққа сыйлық тұрар,

Махшар күні қалайсың деп халін сұрар.

Қорғаушы мен шапағатшы өзі болар,

Рахымыңнан үміт етіп келдім, міне.

Құл Қожа Ахмет, хақтың атын есте сақта,

Хақтан қорқып тынбай жылап, түнде жатпа,

Намаз оқы, ораза ұста әр ақшамда,

Солай болып мұратыма жеттім, міне.

52 ХИКМЕТ

Ей, достар наданменен жолдас болып,

Бауырым күйіп, жаннан тойып, өлдім, міне.

Тура айтсам да теріс жолға мойнын бұрар,

Қан жұтып қасірет уына тойдым, міне.

Наданменен өткен өмірің тозақ болар,

Надан барса тозақ та одан қашар.

Наданменен тозаққа қылма сапар,

Наданменен қазан айындай солдым, міне.

Дұға қыл надандарға мойын бұрмай,

Хақ тағала қолдаса тіптен оңай,

Надандар сорласа жүре бер халін білмей,

Надандардан жүз мың жапа көрдім, міне.

Жер астына қашып кірдім надандардан,

Қолым жайып дұға тілейін жомарттардан.

Ғаріп жаным жүз тасаттық даналардан,

Дана таппай жер астына кірдім, міне.

Надандарды мен білмеймін көңілім қапа,

Хақтан қорқып аза тұтсам күлер қа-қа.

Аузы ашық, нәпсі ұлық, мешкей лақа,

Надандардан қорқып саған келдім, міне.

Үміт қылма надандардан қадірің білмес,

Қараңғыда бірге жүрсең жолға салмас.

Мойныңа бұршақ салсаң қолыңды алмас,

Надандардан күдер үзіп келдім, міне.

Ақырында жақсы кетті, қалдым жалғыз,

Надандардан естімедім бір жақсы сөз.

Дана кетті, надан қалды көп өкініш,

Жол таба алмай қайран болып қалдым, міне.

Өткен істер жанымды езді қаным қайнап,

Қасиетті жерде қасиетсіз жүр көңілі жайнап.

Аят, хадис қанша айтсам құлаққа алмас,

Көкірегім қам-қайғыға толды, міне.

Дертті халім азап көрді бар ма тәуіп,

Мұң-шерімді саған шақтым көңілім ауып.

Менен өзге үлес алды, мен бейнәсіп,

Үлес іздеп сағым сынып келдім, міне.

Дүние-мүлік тәрік қылып үлес алғыл,

Ей, пақыр, дүние ісін артта қалдыр.

Алла сақи мейірін көріп қайран қалғыл,

Көрейін деп баз кешіп келдім, міне.

Мен «Дәптер саниді» Сізге еттім жәдігер,

Әруағымнан медет тілеп қорғана көр.

Дұға қылам қабыл қылсын пәруәрдигәр,

Рахман ием, арызымды айтқалы келдім.

Хикметімнен баһра алған көзіне сүртсін,

Ықыласпенен көзге сүртіп дидар көрсін.

Шарты сол дүр: қанағатқа мойынсұнсын,

Жан пида етіп жанананы көрдім, міне.

Дидар үшін тіленші болдым әумин деңдер,

Шәкірттерім хәлім көріп қамын жеңдер.

Жолда қалған Құл Ахметке жол беріңдер,

Жолды іздеп тіленші боп келдім, міне.

Құл Қожа Ахмет, тіленші болсаң хаққа болғыл,

Басыңменен жарандарға қызмет қылғыл.

Назар салсаң алқа-қотан сұхбат қылғыл,

Қауым боп іштей тілеп тұрдым, міне.

53 ХИКМЕТ

Көзім жасты, көңіл қайғы, жаным күйік,

Қандай амал істерімді білмен, достар.

Бұл қасіретті бастан кештім жасым құйып,

Қай тарапқа барарымды білмен, достар.

Түрлі-түрлі ғаламаттар келді қайдан,

Жүрегімде жарақаттар болды пайда.

Бұл дүниеде бірден азат болмақ қайда,

Қандай амал істерімді білмен достар.

Алла үшін перзенттерім жетім қылсам,

Жаннан кешіп, малдан кешіп, ғаріп болсам.

Шөл далада жалғыз қаздай қаңқылдасам,

Қандай амал істерімді білмен, достар.

Хас құлдардай түні бойы қайыспасам,

Жомарттардай ораза ұстап майыспасам.

Түні бойы көзімді ілмей Алла десем,

Қандай амал істерімді білмен, достар.

Арамза тұқым аямадым, тағатым аз,

Өтті ғұмырым өкінішке қыс пенен жаз.

Жаным құсша шарықтаса көңілім мәз,

Қандай амал істерімді білмен, достар.

Құл Қожа Ахмет хақ жолында жан бермесе,

Диқан емес кетпен шауып нан бермесе.

Бәйшешек ашылар ма су бермесе,

Қандай амал істерімді білмен, достар.

54 ХИКМЕТ

Ғашық сырын баян қылсам ғашықтарға,

Тағат қылмай өз бетімен қашар достар.

Тау мен тасқа басын ұрып естен танып,

Ел-жұрты, үй-ішінен безер, достар.

Ғашық азабын басқа түскен ғашық білер,

Танымасын тас лақтырып оған күлер.

Дуана деп басын жарып қанға бояр,

Риза болып «Хамад сәнаны» оқыр, достар.

Сүймегенде жан да жоқ әрі иманы,

Расулалла сөзін айттым, мағына кәне,

Неше айтсам да естуші жоқ, білген кәне,

Бейхабарға айтсам көңілі қалар, достар.

Ғашық гауһары дария тұңғиығында жатар болар,

Жаннан кешіп гауһарды алған жанан болар.

Көрсеқызар ғашықпын деп жолда қалар,

Ар, иманнан соқыр тиынға сатар, достар.

Отқа күйдім, жаннан тойдым, қайран болдым,

Бұл қандай от: күймей-жанбай бір жан болдым.

Махаббаттың атын естіп көзім ашылды,

Көзі ашылған мұратына жетер, достар.

Зар жылаңыз, зар еңіреңіз рахым келсін,

Адассаңыз рахымы түсіп жолға салсын.

Қызмет қыл Пірмұған қолыңды алсын,

Еңбек еткен мұратына жетер достар.

Заманақыр болды да пейіл кетті,

Расулалла уағдалары жуық жетті.

Хақ құлдары жақсы сөзге құлақ тұтты,

Жаман құлдар күннен-күнге бітер, достар.

Әрбір күнің өтер деді хақ Мұстапа,

Үмбет болсаң қауымдасып бірге жаса.

Жақсыларды жарылқап, жаманға берер жаза,

Қияметте жазаларын тартар, достар.

55 ХИКМЕТ

Дидар үшін жанды құрбан қылмайынша,

Ысмағұлдай дидар үшін арман етпен, достар.

Жаннан кешіп тариқатқа кірмейінше,

Ғашықпын деп жалған уәде қылма, достар.

Ғашықтық қиын жұмыс білсең мұны,

Мехнатпен жаратушы сынар сені.

Реніш, азаппен бірге болсаң күні-түні,

Көңілді Тәңріден өзгеге бөлме, достар.

Менмендіктен тариқатқа кірмеді олар,

Жаннан кешпей жолға қадам баспады олар.

Нәпсін тыймай хақ жолында болмады олар,

Жалқаулармен сапарға шықпа, достар.

Ғашықтық жолы құры тілмен бола қоймас,

Мұнда жылап, ақыретте күліп болмас.

Күллі реңі запырандай солмақ болмас,

Мұндай болмай ғашықпын деп айтпа, достар.

Ұстаздарға қызмет қыл еркіңменен,

Күнәлі ол өз бетіммен келдім деген.

Жақсы білсең тариқаттың қатері бар,

Қаламасаң осы жолға түспе, достар.

Ұстаздарға қызмет қылсаң нәпсіге апат,

Наданға тиме: бұл жолдарда қылмас тағат.

Адал ұлдар бұл жолдарды білер рахат,

Өлмей тұрып хақ дидарын көрем деме, достар.

«Кәзәптар үмбетім емес» деді Расул сізге,

Ол Мұхаммед хақ расулі деді бізге.

Жалғаншыға жаннат жоқ олда-білда,

Жалған сөйлеп, имансыз боп кетпе, достар.

Дүние-мүлікті тәрк етпей көрмес дидар,

Дидар көрем деген ғашық жанын қинар.

Ондай ғашық ақырында көрер дидар,

Дидар көрмей Алла сырын шашпа, достар.

Сырдан мағына түймегендер бөтен болар,

Ол ғашықтың мекені ойран болар.

Ғашық жолында жан қиғандар жақын болар,

Жаннан кешпей жаннан хабар алма, достар.

Құл Қожа Ахмет, бастан кешпей пәтуа қылма,

Халық ішінде ғашықпын деп ауызға алма.

Ғашықтық ұлы іс дүр ғапыл қалма,

Ғапыл болып хақ дидарын көрме, достар.

56 ХИКМЕТ

Махаббаттың шарабын ішіп рахатқа батқан,

Дуананың мақамына кірді, достар.

Аш пен тоғын, пайда-зиян еш білмеген,

Сауық-сайран, қызықпен жүрді, достар.

Сауық-сайран құрғандарға дүние харам,

Ел-жұрт, дүние-мүліктен кешті тәмам.

Таң сәріден хаққа сыйынып жылар дәйім,

Одан кейін сауық-сайран салды, достар.

Сауық-сайран құрған ғашық өзін білмес,

Ессіз жүріп дүние малын қолға алмас.

Жүз мың адам тақсыр десе мақтана алмас

Дүние теуіп сауық-сайран салды, достар.

Дүние таппай сауық-сайран құрған адам,

Хақты айтпай хақ жолынан сыртта қалған.

Дәруішпін дер дүниеқоңыз жаны жалған,

Дүние үшін сауық-сайран құрды, достар.

Естен танбай сауық-сайран құрып болмас,

Жаратқан иеден оған иман болмас,

Бойсұнса да көңілі таза болмас,

Арсыздықпен ойын –сауық құрды, достар.

Уа, осындай надандардан үміт қылма,

Қайыр-шапағат алармын жүгіріп жүрме.

Нәпсісі ұлық, шариғаты бұзық әкім білме,

Шайтан малғұн ноқта салмай мінді, достар.

Естен танбай сайран салса Алла безер,

Дауысынан жер тебіреніп тартады азар.

Дұға қылам: көрсетпесін оған дидар,

Діннен безіп сауық-сайран құрды, достар.

Дуаналық жеңіп шықпай сауық құрар,

Хақ Мұстапа шәриярдан безіп жүрер,

Бастан-аяқ күнәлары әзір тұрар,

Күнә тілеп сауық-сайран құрды, достар.

Шәблі ғашық, сайран салды нұрын көріп,

Мұстапаны енді көріп, сауал беріп.

Дүние азабын артқа тастап, көзін жұмып,

Сондай құлдар сауық-сайран құрды, достар.

Шәблі ғашық жылап еді: «ия, Расул» деп

Сайран салсам да тағатсызбын, қайғым көп деп,

Расул айтты: «иншалла, бол қабыл» деп,

Рұқсат сұрап сауық-сайран құрды, достар.

Құл Қожа Ахмет, сауық-сайран әр кімге жоқ,

Мазақпенен сайран салса кірер тамұқ,

Бұл сұмдық сыр айтылса көңілім жабық,

Хақты тауып сауық-сайран құрды, достар.

57-ХИКМЕТ

Шариғаттың шарттарын білген ғашық

Тариқаттың жол-жосығын білер, достар.

Тариқаттың бар жұмысын ада қылған,

Хақиқаттың дариясына батар, достар.

Дидарын көріп болмас күн-түн ұйып,

Пәк ғашықты қолға алмай болмас жүріп.

Хақиқат дариясының қатері көп,

Көзімді ілмей дидарын көрдім, достар.

Ей, ғашық, бұл дүниеде мехнат тартқыл,

Сол тартқан жапаларды рахат білгіл.

Зікір салған жеріңе басыңды ұрғыл,

Басын тіккен мұратына жетер, достар.

Бұл жолдардың азабы: қайғы, мехнат,

Мехнат тартып жапа шеккен көрер рахат.

Таң сәріден зар жылаған табар бақыт,

«Аһ-уһ» деумен бұл дүниеден өтер, достар.

Шын ділімен жылағандар дидар көргей,

Субхан ием дидарын сыйға бергей.

Сапар шекпе жол мәнісін түсінбей,

Жолға түскен мұратына жетер, достар.

Уә, дариға, өтті ғұмырым, білмей қалдым,

Бұ дүниенің әбзелін қолыма алдым.

Дүние қуып діннің жолын артқа салдым,

Біле алмадым халім қалай болар, достар.

Махаббаттың шарабынан татпағандар,

Баязиттей әр күн өзін сатпағандар.

Бұл дүниенің қызығынан безбегендер,

Хайуан ғой, бәлкім одан бетер, достар.

Ғашық болсаң ғашық жолына қойғыл қадам,

Дүниені талақ қылғыл мысал Адһам.

Ақылға ерсең дүние үшін жемегіл қам,

Қиямет күн жазаларын берер, достар.

Сыр шарабын ішкен ғашық өзін білмес,

Бұл дүниенің ләззатын көзіне ілмес.

Жүз мың рет кеңес айтса ақыл алмас,

Гүлгүл жайнап өзін білмей жүрер, достар.

«Руз аласт» құдай өзі хабар қылған,

«Қалу бала» деп рухтар жауап берген.

Хазірет Таба рухы ұшып қарсы келген,

Ондай ғашық хақ жамалын көрер, достар.

Құл Қожа Ахмет, ғашық болсаң дүниеден без,

Ақыреттің азабынан зар еңіреңіз.

Жарандардың қылғанын сіз де істеңіз,

Қызмет қылған мұратын табар, достар.

58 ХИКМЕТ

Хақ танып, мұсылман болсаң мойынсұнғыл,

Мойынсұнған хақ дидарын көрер, достар.

Жүз мың пәле басқа түссе еңіремегейсің,

Сонда ғана ғашық сырын білер, достар.

Ғашықтары зар еңіреп жолға кірді,

Әрбір шеккен жапасын хақтан білді.

Риза болып жерге енуге әзір болды,

Зар илеп таң сәріде тұрар, достар.

Ей, достар, еш білмедім мен жолымды,

Игілікке байламадым мен белімді.

Өсек сөзден еш тыймадым мен тілімді,

Надандығым мені рәсуа қылды, достар.

Күні бойы бейғам жүрдім зікір айтпай,

Іждаһатпен күні-түні пікір айтпай.

Махаббаттың базарында өзін сатпай,

Нәпсім менің жүз мың тағам тілер, достар.

Нәпсі еркіне жіберуге болма құмар,

Ішпей-жемей тағат етіп болғыл бидар.

Ақыры бір күн көрсетер саған дидар,

Бидар болған онда дидар көрер, достар.

Ей, ғапылдар, хақ зікірін айтпай қойма,

Дүниенің бір түйірін де алма қолға.

Жақсылардың соңынан әсте қалма,

Жолға кірген ақыры мұратына жетер, достар.

Уә, дариға, арманменен өмірім өтті,

Нәпсім мені алжастырды, шектен асты,

Жан құсы шарықтады, рухым қашты,

Надандардың өмірі желге ұшар, достар.

Дидар көрем деген құлдар бидар болар,

Жатса-тұрса, жүрсе-қойса зікірін айтар.

Іші-тысы ондай құлдың нұрға толар,

Алла нұрын ондай құлға төгер, достар.

Білген ғашық өз жанын отқа жақпас,

Бидарларға ғашық шақпағын жағып шақпас.

Дүние келіп қарық қылса қия баспас,

Ғашық емес бейғамнан да бетер, достар.

Құл Қожа Ахмет, пәнде болсаң жылап жүргіл,

Махаббаттың мәжілісін де өзің көргіл.

Қияметтің азабынан қайғы тұтқыл,

Қайғы тұтқан сырдан хабар алар, достар.

59 ХИКМЕТ

Аңызда бар: осылай деп айтылды,

Жеткізді мұнда Баба Мәшін сұлтанды.

Хорасанда төрт жүз жасты жасады,

Жиырма төрт ағаш әр күні ұшар, достар.

Есітті Баба Мәшін ол заманда,

Ахмет атты бір шайх шығар деп Түркістанда.

Сұхбат құрмай қыз-келіншектермен онда,

Тыйым салғалы Түркістанға келді, достар.

Келді де көрді ол машайхты,

• Сен шайхпысың азғырушы халайықты?

• Сол айтқан серігіңмен, білгіл мұны,

Деп хазірет оған жауап берді, достар.

Әмір етті Хәкім қожа Сүлейменге,

Сол сопы Мұхаммади данышпанға.

• Байлап ұр бес жүз қамшы ол наданға

Бір ұстынға бекем байлап қойды, достар.

Жүз кісі келсе де ұстай алмас еді,

Екі кісі ұстап оны байлап алды.

Сол сәтте-ақ бес жүз қамшы санап ұрды,

Аһ дегенін, иәки уһ дегенін білгін, достар.

Жалаңаштап оны бекем байлап қойды,

Бес жүзден бір қамшыны артық ұрды.

Соңғы қамшы тигенде зар еңіреді,

Ахмет Ата шештіріп қойды, достар.

Сол сәтте-ақ мүридтері сұрақ берді,

Бес жүз қамшы ұрғанда мыңқ етпеді.

Соңғы қамшы тигенде естен танды,

«Намрин» деп асқап одан сұрады, достар.

Ата айтты: арқасында бар оның дию-пері,

Қорғаған соң бес жүз қамшы соған тиді.

Дию-пері арқасынан кеткен сәтте,

Бір қамшы оған тиді, білгін, достар.

Баба Мәшін: «өлдім» - деді, уа, Ахметім,

Келе алмасам халайыққа қарабетпін.

Өлер едім осылай болса халім,

Зар еңіреп арыз-халін айтты, достар.

Атасының ерлегенін сонда білді,

Қиындықтан өткеріп жол көрсетті.

Атасымен үш мәрте қылуетке енді,

Мұрат-мақсат ежелден деп білгін, достар.

Басшы болмай әр кез мұрат табылмай дүр,

Қызмет қылмай хаққа жақын болмайды дүр.

Зар еңіреумен күні-түні көз ілмей дүр,

Зар жыламай хақ дидарын көрмес, достар.

Есте ұстайық Құл Қожа Ахмет әулиені,

Мүридтердің Баба Мәшін ол сұлтаны.

Қолдағай да Ғаси Жүсіп Бидауаны,

Назым еттім бұл хикаяны білгін, достар.

60 ХИКМЕТ

Қызыр Бабам салды мені осы жолға,

Одан кейін дария болып тастым, достар.

Шариғаттың базарында сайран салдым,

Білімнің басқшасында қайран қалдым.

Тариқаттың сарайында тайраңдадым.

Хақиқаттың есігін аштым, достар.

Әуел бастан шарапты Пірмұған тоя берді,

Іше бердім хал-қадарымша, құя берді.

Құл Қожа Ахмет, жан дүнием күйе берді,

Шәкірттерге дүрі гауһар шаштым, достар.

61 ХИКМЕТ

Хош ғайыптан келіп түсті бір топ дәруіштер,

Көңілінде зікірі, көзден таса дәруіштер.

Тынбай жүріп жол шегіп, тына қалса тәкбір айтар,

Сұхбаттас кісі табылса, сұхбат құрар дәруіштер.

Киімдері мың шоқпыт, көңілінде бір Алла,

Қызмет қылар әр күні тыным таппас дәруіштер.

Иінінде кір шапан, көкірегінде жүз мың арман,

Бұл дүние опасыз, көзіне де ілмес дәруіштер.

Иығында шапаны, қолға ұстаған асасы,

Ізгі мұрат жанында, Алла дейді дәруіштер.

Арғы тегі пақырлар, көңіл шаһарын кезгендер,

Жан сарайы нұрланып, бақыт кешкен дәруіштер.

Машайықтың сыры мол, қызмет қыл да жалбарын,

Пайғамбардан мұра боп келе жатыр дәруіштер.

Құл Қожа Ахмет, міскін бол, міскіндерден жөн сұра.

Дәруіштікті біл, өмір мәні зікір дүр.

62 ХИКМЕТ

Жол үстінде отырып жол сұраған дәруіштер,

Ғайыптан хабар естіп жолға түскен дәруіштер.

Асалары қолында, жол нәсібі белінде,

Хақтың аты тілінде, Алла деген дәруіштер.

Кигендері кір шапан, ділінде бар жүз мың аян,

Біліңіз: екі жаһанды көзге ілмес дәруіштер.

Дәруіш хақтың сүйгені, зікірі тұрар гүл бағы,

Хақ атына ынтызары, бек әдепті дәруіштер.

Жазығым көп жуытпас, аспан даруын таппас,

Көзде жасын құрғатпас, жасы аққан дәруіштер.

Жаныменен сырласып, тіліменен мұңдасып,

Ғашықтықпен жан кешкен, реңі сары дәруіштер.

Ит нәпсіні өлтіріп, қызыл жүзін солдырар,

Қожа Ахметке осы лайық, сатып жесін дәруіштер.

63 ХИКМЕТ

Он сегіз мың ғаламға қайран болған ғашықтар

Ғашық сырын таба алмай, сарсаң болған ғашықтар.

Дәйім басы айналып, халыққа көзі телміріп,

Таңырқай күліп таңданып, жолы болған дәруіштер.

Күйіп-жанып күл болған, ғашығына бұлбұл болған,

Кімді көрсе құл болған, жомарт болған ғашықтар,

Жол үстінде шаң болған, үсті жара, кір болған,

Зікірін айтып пәк болған, зар жылаған ғашықтар.

Беліне азығын байлаған, жүрегін сонымен жалғаған.

Зар еңіреп жылаған, жолы болған ғашықтар.

Кейде жүзі сарғайып, ғашық жолында боп ғаріп,

Құдайға арнап тасбиғын, басы айналған ғашықтар.

Ахмет, сен де ғашық бол, садақаңмен адал бол,

Хақ дидарына лайық сүйікті болған ғашықтар.

64 ХИКМЕТ

Ғаріптікте ғарып болған ғаріптер,

Ғаріптердің халін білген ғаріптер.

Бір себеппен алыс жерге жол шеккен,

Туыстықтың қадірін білген ғаріптер.

Сусағанда суға мұқтаж болған,

Тірлігіне зар болып өлген ғаріптер.

Кісі білмес ғаріптердің халі қандай,

Кім мәңгілік, олар да міскін ғаріптер.

Кел енді, Ахмет, өзіңе бақ,

Ғаріпсің сен де, ғаріп-міскін ғаріптер.

65 ХИКМЕТ

Тәуба қылып хақты тапқан ғашықтарға,

Ұжмақ ішінде төрт арықша шәрбаты бар.

Тәуба қылмай хақтан тайған ғапылдарға,

Тар лахатта қатты азап, қасіреті бар.

Ұжмақ жайын білген құлдар тәуба қылсын,

Тәуба қылып хазіретіне жуық болсын.

Хор мен сарай нөкерлері қызмет қылсын,

Алуан-алуан ұжмақтың шапаны бар.

Тәуба қылған ғашықтарға хор қызын қосар,

Күні-түні ораза жүрсе көңілі толар.

Өлгеннен соң көрге кірсе, көрі кең болар,

Соған лайық пендесіне рахметі бар.

Тәубасыздар бұл дүниеден кешпес болар,

Өлсе дағы көр азабын көрмес болар.

Құл Қожа Ахмет, қайтіп бұдан орын тапсын,

Күндіз-түні қорқатұғын Алласы бар.

66 ХИКМЕТ

Ғашық жаны күйзеліп қайғы тартса,

Он сегіз мың бар ғалам көзді ашар.

Көңіл құсы қос қанатын қомдап ұшар.

Жан дүниесі сайраумен бұлбұл болар.

Махаббаттың майданына өзін салса,

Мағрипаттың жолына белін буса,

Сыр шарабын ішіп ғашық рухы қанса,

Дос көңілдің гүлзарында шаттық болар.

Жарандар хақ жадынан ғапыл болмас,

«Рижәл лә тәлһиһим» дер халық ағаш.

Құдай жолын ұстаған жолда қалмас,

Жаратқан иеме тілегі қабыл болар.

Алғашқы шарапты кім алса сол болар сақи,

Наша тартып есірер мәңгі бақи.

Жанын, тәнін күйдірер жалындатып,

Іштен күйіп өртеніп һәм күл болар.

Атын бояп, затын безегендер,

Ішкі жанын есебімен түзегендер.

Көңіл күйін жағдайымен кезегендер,

Пейілі оның қашан аппақ болар?

Тариқат дүр бұл жол атын білсе дәруіш.

Мағрипат дүр білім нәрін алса дәруіш.

Өзге жолдар сенімсіз, білсе дәруіш,

Хақиқат майданында ол ер болар.

Қатуланып, Құл Қожа Ахмет, жолға кіргіл,

Құлды көрсең құлы боп өмір сүргіл.

Қадір ием нәсіп берсе қанағат қылғыл,

Қанағат сұрап қанағат алған шын құл болар.

67 ХИКМЕТ

Субхан ием пендесіне шапағат берсе,

Іші жанып, сырты күйген бір жан болар.

Пір етегінен ұстап ғашық жолына кірсе,

Хақты іздеумен екі көзі төрт болар.

Жаннан кешпей ғашық сырын біліп болмас,

Малдан кешпей менмендікті қойып болмас.

Зерек болмай жалғыз өзін сүйіп болмас,

Ондай ғашық ел көзінен аулақ болар.

Жанын қинап ынты-шынтыңмен ғашық болғыл,

Жасың төгіп, кезді сулап, адал болғыл

Одан кейін хақ жүзіне лайық болғыл,

Жаның берсең, рахым етсе, жанан болар.

Ғашық жолында күндіз-түні жылағандар,

Жаннан кешіп белін бекем байлағандар.

Қызмет етіп хақтың сырын аңдағандар,

Түн ұйқысын төрт бөліп қайғылы болар.

Уә, дариға, ғашық жолында жанын бермей,

Сүңгуір болып дария ішінде гәуһар термей,

Хақтан өзге, надандықтан аулақ болмай,

Таңда махшар тағамдары дайын болар.

Ғашық болсаң Баязиттей өзіңді сатқыл,

Аллаһи- билләһи дүние арам, тастап лақтыр.

Қан төгіп, ұйқы көрмей түндер қатқыл,

Бір мезетте шайтан мүлкі ойран болар.

Таң атқанша зікір айт жаңыңменен,

Тау мен шөлді бауға айналдыр қаныңменен.

Тастан қатты тасқа жатқыл жамбасыңмен,

Жолдан азған жүз мың ғапыл қараң болар.

Тастан қатты тасты сүзген бейхабарлар,

Ол ақырет ісін қойып, дүние іздер,

Аят, хадис баян қылсам – кесім сөздер,

Залымдардың көкірегі шайтан болар.

Зікіріңді айт: қан ақсын көздеріңнен,

Хикмет айт: дүр тамсын сөздеріңнен,

Гүл енсін әрбір басқан іздеріңнен,

Гүлді күтсең гүл ашылып гүлзар болар.

Сахарда ерте тұрып қандар жұтқыл,

Пірмұғанның етегінен бекем тұтқыл.

Хаққа ғашық болған болсаң жаннан түңіл,

Жаннан кешкен шын ғашықтар махрум болар.

Бұл дүниеде пақырлықты әдет қылған,

Қорлық көріп, машахатты рахат білген.

Құл Қожа Ахмет, жақсыларға қызмет қылғын,

Қиямет күн сондай адам сұлтан болар.

68 ХИКМЕТ

Бұл сырларды білмеген надан кісі,

Дәруіштердің қадірін қашан білер?

Тіл ұшында үмбетпін деп дау шығарар,

Мұстапаның қадірін қашан білер?

Тариқаттың ләззатынан татқан кісі,

Дүниесін дін жолына сатқан кісі,

Күндіз-түні көзден жасы аққан кісі,

Бұл дүниенің қадірін қашан білер?

Күндіз-түні тағат қылса осы ғашық,

Бұл дүниеде күнәсынан болар қашық.

Дәруіштерді ғайбат қылған ол оңбаған,

Мағрипаттың қадірін қашан білер?

Дүние малын жиып мұратына жеткендер,

Есіл өмірін заяда өткізгендер.

Ең далада қамсыз тірлік кешкендер,

Махаббаттың қадірін қашан білер?

Көп адамдар дау шығарар нәпсі бағып,

Ішіп-жеп хайуандардай түнде жатып.

Ораза тұтпас, зекет бермес, ұйқы бөлмес,

Хақ Тағала қадірін қашан білер?

«Матқи кулли, матқи кулли» айтты расул,

Әй, Құл Ахмет, бұл хадисті қылғыл қабыл,

Сирия халқы қабыл қылмай қалды ғапыл,

Надан халық пір қадірін қашан білер?

69 ХИКМЕТ

Алланың мақамы ғажап мақам дүр,

Ол мақамда ғашықтар серуен қылар.

Көңілге құдіреттің нұры түссе,

Естен танып өзін білмей жалғыз қалар.

Ол мақамның жолдарының сырлары бар

Өз бетінше лағып кетсе жолдан азар.

Азғыруымен шайтан малғұн діні бұзар,

Өз жолына салып оны қайран қылар.

Ол мақамды білдіруге басшы керек,

Тариқаттың басында жақсы керек.

Осы жолда серттен таймас серке керек,

Ондай көсем жұмақта сайран қылар.

Ол мақамға жеткен ғашық шарап ішер,

Мал-мүліктен бас тартып жаннан кешер.

Қос қанатын Хазірет Таба қомдап ұшар,

Ғаршы-күрсі, Лауқ-қалам думан қылар.

Алланы ойлап дүниеден безіп кеткін,

Өлмей тұрып о дүние үшін жасың төккін.

«Уанһар мин ғасамин мусаффани»,

Ұжмағын сүйген құлға тарту қылар.

Ол мақамның Таухит атты дарағы бар,

Саясында ғашық құлдар пырақ ұстар.

Бір бұтақтың мың жылдық өмірі бар,

Әр қайсысы өз орнын мекен қылар.

Ол дарақтың миуасынан татқан құлдар,

Дүние қызығын ақыретке сатқан құлдар.

Көр ішінде көз жұмып жатқан құлдар,

Сахарларда көз жасын дария қылар.

Ықыласыңмен, Құл Қожа Ахмет, белді байла,

Махаббаттың отымен жүрек жалға.

Жағаңды ұстап таң атқанша тынбай жыла,

Мүмкін саған рахым етіп жанан қылар.

70 ХИКМЕТ

Иманы жоқ халайықтан әр кім қашса,

Білімділер кеңесінен безер болар.

Күйіп-жанып ғашық жолына жасын төксе,

Субхан ием ғарыш үстінде мейман қылар.

Пендем дегей күйгендерді сүйіп Алла,

Хақ көрсеткей ақ дидарын олла-біллә.

Қайда барса құлшылығы Алла ісі,

Әр не тапса хақ жолына сарқып бере.

Зәкір болып зікірін айтса келмек хабар,

Шайтандардың бәлесінен айырып алар.

Дерті болса хақ дертіне бергей дауа,

Ондай құлды өзі тауып мейірім қылар.

Түні бойы хақ оятып қан жылатар,

Көзін ілмей ғашығы үшін белін байлар.

Дауасы жоқ дертті беріп зар еңіретер,

Мұнда еңіреп, онда барса сұлтан қылар.

Хаққа ғашық болған құлдар көзін ілмес,

Мақсұтына жетпесе риза емес.

Туған-туыс, мал-мүлікке көңілін бөлмес,

Ысмағұлдай ғазиз жанын құрбан қылар.

Дуаналық жолында ол хақты тапқан,

Семсерді хақ қолға алып нәпсі тапқан.

Қайда барса көз жұмып сырын тапқан,

Ондай сырды тапқан кісі жомарт болар.

Шайықпын деп бас көтерген хаққа қарсы,

Көкірек керіп жаратқанға бомас жаршы.

Жыласа да құдайсызға болмас емші,

Бұл дүниені момындарға зындан қылар.

Ей, мұсылмандар, тағат қылып таянбаңыз.

Аманат қой, ғазиз жанға иланбаңыз.

Харамдықпен жиған малға қуанбаңыз.

Малдарыңды Қарыш атты жылан қылар.

Бұл дүниеде мал жинаған Харун қане,

Өсиет айтып жар салған Ферғаун мен Һаман қане?

Уамық, Ғазра, Фархад, Шырын, Мәжнүн қане,

Қаһарланса жерменен жексен қылар.

Білдіңіз бе өлмей адам қалғанын,

Бұл дүниенің опасызын, жалғанын.

Дүние талап – ризығың алғаның,

Алла десең көздің жасын көл қылар.

Ғашық дертіне дауа іздеген болар делбе,

Іші-сырты жалған жанға әсте сенбе.

Арың таза болса, әр кез жеңіс сенде,

Ғашық дертіне рахым қылса Алла қылар.

Кімді көрсең бұл жолдарда жалған ғашық,

Іші таза болмайды көңілі ашық.

Сол үшін де сүйгеніне болмас лайық,

Жалғаншыны махшар күні сарсаң қылар.

Тән сөйлемес, жан сөйлемес, иман сөйлер,

Жаннан кешкен шын ғашықтар хақты көздер.

Ғұламаға қызмет қылып жолын түзер,

Сол ғашықты халайыққа сұлтан қылар.

Ғашық болсаң күндіз-түні хақты іздегіл,

Парызды өтеп түні бойы көз ілмегіл.

Ақылды болсаң надандарға сыр айтпағыл,

Дәруіштер сенімдерін жасырын қылар.

Дәруіш болсаң парызыңды өте, қылма жалған,

Иман келтір, рахым қылар саған Аллам,

Дәруіш емес қайда барса жолда қалған,

Әділ патша парызын өтеп, әділ қылар.

Ей, осындай дәруіштерге пана бергіл,

Ол наданға ұлпат қылмай жанымды алғыл.

Ей, іңкәрім, жолда қалдым, жолға салғыл,

Тәуба қылған қожам жайын гүлзар қылар.

Дәруішпін деп парызын істер халық алдында,

Айламенен зыр жүгірер онда-мұнда.

Алла үшін бойсұнған дәруіш қайда,

Шын дәруіштер тау мен шөлді мекен қылар.

Ғашық болсаң ғашық жолында пида болғыл,

Дидар іздеп қасіретінде ада болғыл.

Шипа болып шын дертке дауа болғыл,

Жақсыларды аларда оңай қылар.

Ғашықтары хаққа қарап зар еңірер,

Махаббаттың дариясына шомып кірер.

Гауһар алып ғашығына зарын тербер,

Тамшы жасы жер әлемді көл қылар.

Ғашықтарға берді ғашық отын күйдіргелі,

Зылихадай өн бойын сүйдіргелі.

Қасіретпен өңі-түсін солдырғалы,

Шын ғашықтың нұр-жүзін сары қылар.

Ғашық жандар хақ қаһарынан қорқып тітірер,

Жер мен көкте періштелер жылап тұрар.

Бірде қызыл, бірде сары болып жүрер,

Зар еңірер жер мен көкті дүр сілкінтер.

Ғашықтардың сүйіктісі сиқыр қыздар,

Көңіл көзбен күл етер, баурап алар.

Ғашық оты өртеген дерті зорлар,

«Қайдасың?» деп жүрек-баурын езіп тынар.

«Қайдасың?» деп, «қайдасың?» деп ғашық айтар,

Махаббатқа сабыр қыл деп машық айтар.

Аузы айтпас, тілі айтпас, ділі айтар,

Үш жүз алпыс тамырлары толқын қылар.

Ғашықтардың қиямет күн халін білгей,

Шын ғашықтың көкірегін жарып шерін сезгей.

Пәк аузынан көбігі ағып жүгіріп жүргей,

Кімге берсе пәк ғашықты қайран қылар.

Ғашықтардың үміттері жам шарап,

Сүйіктісіне жетер жолда бауыры кәуәп.

Жүрек қылы жан азығына болар жауап,

Тербелсе жеті ықылым ойран болар.

Құдіретімен әр не қылса ерікті өзі,

Құдіретінен мәлім боп тұр қыс пен жазы.

Әй, найсап, Алламенен ойнап көрме,

Қаһарлы ием жандыларды жансыз қылар.

Жыламақты әр адамға бергені қане,

Жылау деген қиын емес, бауыр қане,

Көз жасыңды текке төкпе, хақты таны,

Хақ Тағала өз сүйгенін боздауық қылар.

Құл Қожа Ахмет, пендемін деп көп айтпа көп,

Алдауменен қылсаң тағат болар кәзәп,

Шариғатта, тарихатта ісің бөлек,

Ақыретте кәзәптарға жаза қылар.

Тәмәм, тәмәм!