Балқасым
Арайлым
Ноо 21/со
тобы
Ақ Дегелек
Қазақстанда Оңтүстік Қазақстан мен
Жамбыл облыстарында ғана кездеседі. Соңғы деректер бойынша
Қазақстанда 15 – 30 жұптай ғана ақ дегелек бар. Кейбір Еуропа
елдерінің зоологиялық бақтарында өсіріледі.
Тұмсығы түзу, ұшына қарай үшкірлеу
келеді. Қанатының ұзындығы 58 – 61 см, салмағы 3,5 – 4 кг. Қанаты
қара, тұмсығы мен сирағы қызыл, мекиенінің дене тұрқы қоразынан
гөрі кішілеу әрі тұмсығы жіңішкелеу болып келеді. Ақ дегелек
тұмсықтарын бір-біріне тиістіріп қана дыбыс шығарады. Ұшқан кезде
мойынын алға қарай созып ұшады.
Жыныстық жағынан 2 – 3 жылда жетіледі.
Жылына 1 рет 2 – 5 жұмыртқа салып, оны 32 – 34 күндей мекиені мен
қоразы кезектесіп басады. Балапандарын ұядан 70 – 72 күнде ұшырады.
Ақ дегелек ұсақ жәндіктермен, сондай-ақ жыланмен, көлбақамен,
құрбақамен және кемірушілермен қоректенеді.
Кейбір зерттеушілер
Ақ дегелекті “ләйлек” деп жазады, қазақ халқы оны “дегелек” деп
атайды. Себебі: Ақ дегелек құсына байланысты халқымызда
мақал-мәтел, аңыз, әңгімелер көптеп кездеседі. (мысалы, “Жылқының
жауы — бөгелек, жыланның жауы — дегелек”, “Дегелек келді жаз болды,
бала-шаға мәз болды”).
Қ
азақ халқы Ақ дегелекті киелі құс деп есептейді де,
оның ұясын бұзуға, жұмыртқасын алуға, атуға мүлде рұқсат етпейді.
Ақ дегелек санының азаюына байланысты қорғауға алынған.