Қысқамерзімді жоспар

Сабақтың барысы:

1-қосымша

№ 6 зертханалық жұмыс.

Сабақ тақырыбы: «Әр түрлі ағзалардың қан жасушаларын зерттеу».

Сабақ мақсаты: Қан жасушаларын формасына, мөлшеріне, санына және ядросының болуына қарай салыстыру.

Құрыл-жабдықтар:

• Микроскоп

• Дайын микропрепараттар (адам, жануарлар, құстар, балықтар)

• Бақылау дәптері

• Қалам

Тапсырма кезеңдері:

1. Микроскопты дайындау: Микроскоптың жұмыс істеу ережелерін еске түсіріп, оны дайындаңыз.

2. Микропрепараттарды бақылау: Әрбір дайын микропрепаратты мұқият қарап, қан жасушаларының құрылысын зерттеңіз.

3. Кейбір қасиеттерді анықтау:

• Қан жасушаларының пішіні мен өлшемдері.

• Жасушалардың ядросының болуы немесе болмауы

• Әр түрлі қан жасушаларының (эритроциттер, лейкоциттер, тромбоциттер) құрылымдық ерекшеліктері.

4. Нәтижелерді жазу: Бақылауларыңызды кестеге толтырып жазыңыз. Әрбір ағзаның қан жасушаларының ерекшеліктерін салыстырыңыз.

5. Талдау: Жазылған мәліметтерді талдай отырып, қан жасушаларының құрылымдық ерекшеліктері мен функцияларын сипаттаңыз.

Күтілетін нәтиже:

Оқушылар әр түрлі ағзалардың қан жасушаларының құрылымын зерттеп, олардың арасындағы айырмашылықтарды анықтай алады.

2-қосымша

Мәтін 1

Әр түрлі ағзалардың қан жасушаларын зерттеу – медицина мен биологиядағы маңызды тақырып. Мысалы, ауруханаға түсіп, дене қызуы көтерілген науқасты қарастырайық. Дәрігер қан анализін тағайындайды, бұл анализ арқылы науқастың қанындағы лейкоциттердің (иммундық жүйенің құрамына кіретін жасушалар) деңгейі анықталады. Егер лейкоциттер саны жоғары болса, бұл ағзада инфекцияның бар екенін көрсетеді. Бұл жағдайда дәрігер қажетті емдеуді тағайындай алады.

• Науқастың қан анализінде лейкоциттер санының жоғары болуы не білдіреді?

Мәтін 2

Балықшылар да балықтардың қан жасушаларын зерттейді. Балықтың қанындағы гемоглобин мөлшері мен құрылымы оның судағы оттекті тиімді пайдалану қабілетіне әсер етеді. Егер балықтың қанында гемоглобин деңгейі төмен болса, бұл балықтың экологиялық жағдайының нашарлағанын көрсетеді. Сондықтан балықтар мен басқа да су жануарларының қан жасушаларын зерттеу экология саласында да маңызды.

• Балықшылар балықтың қан жасушаларын не үшін зерттейді?

Мәтін 3

Фермерлер малдың денсаулығын бақылау үшін қан анализін жүргізеді. Малдың қанындағы тромбоциттер саны мен лейкоциттер деңгейі малдың ауруларының алдын алу мен емдеуде маңызды ақпарат береді. Мысалы, егер тромбоциттер саны төмендесе, малдың қан кету қаупі артады, бұл фермер үшін қауіпті жағдай.

• Фермерлер малдың қанын тексергенде қандай ақпарат алады?

Оқушылар үшін кері байланыс:

Оқушының аты:

.....................................................

Кері байланыс:

Оқушының аты:

.....................................................

Кері байланыс:

3-қосымша

Қанның құрамы мен қызметі

1. Қанның негізгі қызметтерінің бірі қандай?

a) Оттегімен байыту
b) Тасымалдау, қорғаныштық, және гомеостазды сақтау
c) Жасушаларды бөлу
d) Қанның қоюлануы
Жауабы: b) Тасымалдау, қорғаныштық, және гомеостазды сақтау

2. Қанның құрамына не жатады?

a) Тек су
b) Тек жасушалар
c) Плазма және қан түйіршіктері
d) Ақуыздар мен көмірсулар
Жауабы: c) Плазма және қан түйіршіктері

3. Эритроциттердің негізгі қызметі қандай?

a) Иммундық қорғау
b) Қанның қоюлануын қамтамасыз ету
c) Оттегіні тасымалдау
d) Қанттың тасымалдануы
Жауабы: c) Оттегіні тасымалдау

4. Лейкоциттердің негізгі рөлі қандай?

a) Оттегі тасымалдау
b) Иммундық қорғаныс
c) Су тасымалдау
d) Плазма өндіру
Жауабы: b) Иммундық қорғаныс

5. Қанның қай элементі ұйығыштық қызмет атқарады?

a) Эритроциттер
b) Лейкоциттер
c) Тромбоциттер
d) Плазма
Жауабы: c) Тромбоциттер

6. Қан плазмасы қанша пайыз судан тұрады?

a) 20%
b) 55%
c) 90%
d) 75%
Жауабы: c) 90%

7. Қанның гомеостаздық қызметі неге бағытталған?

a) Температураны сақтау және pH деңгейін реттеу
b) Қант деңгейін төмендету
c) Жасушалардың бөлінуін арттыру
d) Ағзаны инфекциялардан қорғау
Жауабы: a) Температураны сақтау және pH деңгейін реттеу

8. Лейкоциттер қанның қандай бөлігіне жатады?

a) Қан жасушаларына
b) Плазмаға
c) Тек суға
d) Қанның ақуыздарына
Жауабы: a) Қан жасушаларына

9. Тромбоциттер қандай процеске қатысады?

a) Қанның ұюына
b) Қанның тасымалдануына
c) Иммундық жүйеге
d) Гормондардың өндірілуіне
Жауабы: a) Қанның ұюына

10. Қан плазмасының негізгі функциясы қандай?

a) Жасушаларды энергиямен қамтамасыз ету
b) Қоректік заттарды, гормондарды және қалдықтарды тасымалдау
c) Қанды қоюлату
d) Эритроциттерді бөлу
Жауабы: b) Қоректік заттарды, гормондарды және қалдықтарды тасымалдау

11. Қанның транспорттық қызметі қандай заттарды тасымалдайды?

a) Тек су мен тұздар
b) Оттегі, көмірқышқыл газ, қоректік заттар және қалдықтар
c) Тек ақуыздар мен көмірсулар
d) Лейкоциттер мен тромбоциттер
Жауабы: b) Оттегі, көмірқышқыл газ, қоректік заттар және қалдықтар

12. Эритроциттер қандай ақуызды тасымалдайды?

a) Альбумин
b) Гемоглобин
c) Фибриноген
d) Липидтер
Жауабы: b) Гемоглобин

13. Лейкоциттердің негізгі міндеті қандай?

a) Ағзаға қоректік заттарды жеткізу
b) Ағзаны инфекциялардан және бөгде денелерден қорғау
c) Қан қысымын арттыру
d) Тромбоциттерді бөлу
Жауабы: b) Ағзаны инфекциялардан және бөгде денелерден қорғау

14. Тромбоциттердің жетіспеушілігі неге әкеледі?

a) Қан қысымының төмендеуіне
b) Қанның ұйымауына
c) Иммундық жүйенің әлсізденуіне
d) Оттегі жетіспеушілігіне
Жауабы: b) Қанның ұйымауына

15. Плазманың құрамында қандай заттар бар?

a) Тек су
b) Ақуыздар, гормондар, ферменттер
c) Тек оттегі
d) Тек көмірқышқыл газ
Жауабы: b) Ақуыздар, гормондар, ферменттер