Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Мәдениеттану мамандығы 1 курс студенті: Нурланова Анара Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің оқытушысы: Аликбаева Маржан Башановна

Араб мұсылман мәдениеті – адамзат өркениетінің ең көрнекті және маңызды құбылыстарының бірі. Бұл мәдениет ислам дінінің ықпалымен қалыптасып, өзінің ерекшелігімен, ғылыми жетістіктерімен, көркем өнерімен және қоғамның барлық салаларындағы дамуы арқылы әлемге танылды. VII ғасырда Араб халифатының құрылуымен басталған бұл мәдениет мыңжылдықтар бойы көптеген халықтардың дамуына ықпал етті.

Араб мұсылман мәдениетінің ең басты ерекшеліктерінің бірі – оның дінге негізделгендігі. Ислам діні адамдардың рухани өмірінің негізгі тірегі болып, қоғамдық қатынастар мен күнделікті өмірдің барлық салаларына әсер етті. Исламның қасиетті кітабы – Құран мен пайғамбар Мұхаммедтің (с.ғ.с.) хадистері араб мұсылман мәдениетінің негізгі қайнар көздері болып табылады. Бұл дереккөздерден алынған қағидалар ғылым мен өнердің дамуына да ерекше ықпал етті.

Араб мұсылман мәдениетінің алтын дәуірі ретінде VIII–XII ғасырларды атап өтуге болады. Бұл кезеңде Батыс пен Шығыс өркениеттері арасында мәдени және ғылыми байланыстар орнап, арабтар ғылымның көптеген салаларында зор жетістіктерге жетті. Бағдаттағы Байт әл-Хикма (Даналық үйі) ғылыми орталық болып, астрономия, математика, медицина, философия және химия салаларында үлкен жаңалықтардың орталығына айналды. Әл-Фараби, Ибн Сина, Әл-Хорезми сынды ұлы ғалымдар ғылымның түрлі салаларында әлемдік деңгейде із қалдырды. Мәселен, Әл-Хорезми алгебра негізін қалап, еуропалық тілдерге «алгебра» және «алгоритм» терминдерін енгізсе, Ибн Сина медицина ғылымына өз үлесін қосып, оның еңбектері бірнеше ғасыр бойы еуропалық университеттерде оқытылды.

Араб мұсылман мәдениетінде өнердің өзіндік ерекшелігі бар. Ислам дініндегі антропоморфизмге тыйым салу кескіндеме мен мүсін өнерін шектегенімен, мұсылман сәулет өнері ерекше дамыды. Әлемге әйгілі мешіттер, сарайлар мен медреселер мұсылман сәулетшілерінің шеберлігін айғақтайды. Мәселен, Құддыстағы Әл-Ақса мешіті, Испаниядағы Кордова мешіті және Самарқандтағы Регистан кешені ислам сәулет өнерінің жауһарлары саналады. Сондай-ақ, араб мұсылман мәдениетінде ою-өрнек пен каллиграфия ерекше орын алады. Құран аяттарын әсем жазумен әрлеу өнері ислам мәдениетінің эстетикалық құндылығын көрсетеді.

Қорытындылай келе, араб мұсылман мәдениеті – өз заманының ғана емес, қазіргі дәуірдің де маңызды мәдени мұрасы. Бұл мәдениет бейбітшілік пен ғылымды дәріптей отырып, адамзат өркениетіне баға жетпес үлес қосты.