Асық – ұлттық мұра және тәрбиелік құрал.

Асық – қазақ халқының ең көне ұлттық ойындарының бірі. Ол тек ойын-сауық үшін ғана емес, сонымен қатар балалар мен жастардың дене шынығуына, ойлау қабілетінің дамуына, мергендік пен ептілікке үйретуге бағытталған. Асық ойыны ғасырлар бойы атадан балаға мирас болып келе жатқан ұлттық құндылықтардың бірі.

Асық ойынының тарихи маңызы

Асық ойыны қазақ халқының көшпелі өмір салтымен тығыз байланысты. Ежелде балаларға арналған ойыншықтар аз болғандықтан, ата-бабаларымыз қойдың, ешкінің асықтарын пайдаланып, түрлі ойындар ойлап тапқан. Бұл ойындар тек көңіл көтеру үшін ғана емес, сонымен қатар болашақта жауынгер, мерген немесе көшбасшы болатын жастарды шыңдау үшін қажет болған.

Көшпенді өмір салты балалардан ептілікті, шапшаңдықты, дәлдікті және топпен жұмыс істеуді талап етті. Асық ойнау арқылы балалар осы қасиеттерді бойына сіңіріп, қоғамға тез бейімделе алатын азамат болып өсті.

Қазақ халқы асықты тек ойын құралы ретінде ғана емес, сондай-ақ киелі зат деп санаған. «Асығың алшысынан түссін» деген тілек адамның өміріндегі сәттілік пен табысты білдіреді. Асықтың түсуіне қарап, бал ашатын да дәстүр болған.

Асықтың түрлері мен атаулары

Асық әр түсуіне қарай бірнеше түрге бөлінеді:

• Алшы – асықтың тік тұрып түсуі (ең жақсы нәтиже).

• Тәйке (тәукен) – асықтың табаны жоғары қарап түсуі.

• Бүге – асықтың ішкі жағы жоғары қарап түсуі.

• Шіге – асықтың сыртқы жағы жоғары қарап түсуі.

Сондай-ақ асықтың өлшемі мен түсіне қарай да түрлері болады:

• Сақа – ең ауыр әрі ірі асық, атуға арналған.

• Кеней – ірілеу әрі тегіс асық.

• Қол асық – оңтайлы әрі кішілеу асық.

Асық ойынының түрлері

Асық ойыны бірнеше түрге бөлінеді. Әр ойынның өзіне тән ережелері бар.

1. Бес асық

Ойыншылар кезекпен бес асықты лақтырып, белгілі бір ретпен жинауы керек. Бұл ойын балалардың саусақ моторикасын, көздің дәлдігін және жылдам ойлау қабілетін дамытады.

2. Хан талапай

Асықтар жерге шашылып тасталады, қатысушылар тездетіп асықтарды жинайды. Бұл ойын жылдамдық пен байқампаздықты арттырады.

3. Алшы

Бұл ойында ойыншылар асықты белгілі бір қашықтықтан нысанаға дәл тигізу арқылы ұпай жинайды. Бұл ойын көздің мергендігін дамытады.

4. Көтеріспек

Бұл ойын қолдың ептілігін қажет етеді. Ойыншылар асықты лақтырып, белгілі бір ретпен қағып алуы керек.

5. Омпы

Асықты тік тұрғызып, оны алыстан атып құлату керек. Бұл ойын қатысушылардың мергендігін дамытады.

Асық ойынының тәрбиелік маңызы

Асық ойыны – баланың жан-жақты дамуына ықпал ететін ұлттық мұра. Бұл ойын физикалық, интеллектуалдық және психологиялық тұрғыдан үлкен пайда әкеледі.

✅ Дене тәрбиесі: Асық ойнау барысында балалардың көзбен дәлдеу қабілеті, саусақ моторикасы, дене қимылдарының үйлесімділігі дамиды.

✅ Ойлау қабілетін дамыту: Асық ойнау барысында балалар математикалық есептеулер жасайды, тактика құрады, логикалық ойлау қабілетін дамытады.

✅ Ұлттық тәрбиелік маңызы: Қазақтың ұлттық құндылықтарын, салт-дәстүрлерін ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуге көмектеседі.

✅ Топтық жұмыс: Ойын кезінде балалар командамен әрекет етуді, достық пен әділ бәсекелестікті үйренеді.

Қазіргі қоғамдағы орны

Бүгінде асық ойыны ұлттық құндылық ретінде қайта жаңғыруда. Қазақстанда асық ойыны мектеп бағдарламасына енгізіліп, ұлттық спорт түрі ретінде дамып келеді. Жарыстар ұйымдастырылып, балалардың қызығушылығы артып келеді.

Асық ойыны – тек ойын ғана емес, ұлттық мұра. Біз оны келешек ұрпаққа аманат етіп, қазақ халқының мәдениетін сақтап қалуға тиіспіз.

Дене шынықтыру пәнінің мұғалімі:

Сапарбек Мұрат Қанатұлы