Ашық сабақ. 8-сынып Еңлік-Кебек дастанындағы тарихи тұлғалар

Қысқа мерзімді (сабақ) жоспар

Сабақтың барысы

ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖАУАБЫ:

Топ 1: Кебек

• Тұлғаның мінез-құлқы мен әрекеттері:
  Кебек – батыр, ержүрек, бірақ сезімтал, тұйық мінезді адам. Оның әрекеттері негізінен өз елінің, сүйген қызының ар-намысын қорғауға бағытталған. Еңлікке деген сүйіспеншілігі мен адалдығы оны қиын жағдайларда да өзін құрбан етуге мәжбүр етеді.

• Тұлғаның дастандағы рөлі мен құндылықтар:
  Кебектің рөлі дастанда маңызды, ол ерліктің, адалдықтың, махаббаттың символы. Оның іс-әрекеттері арқылы жанқиярлық пен ұлттық намыс көрсетіледі.

• Қазіргі заманмен байланысы:
  Кебектің өз ұстанымдары мен құрбандыққа баруы қазіргі заманғы ер азаматтың, қоғамдағы батырлық пен шыншылдық үлгісі болып табылады. Қазіргі жастар да өз сенімдері үшін күресіп, адалдық пен ерлік көрсетуді өздеріне мақсат етуі тиіс.

2. Топ 2: Еңлік

• Тұлғаның мінез-құлқы мен әрекеттері:
  Еңлік – адал, еркін рухты, қайсар қыз. Ол сүйген адамы үшін өз тағдырын құрбан етуге дайын, әрі өз сезімдері мен таңдауларын шынайы түрде көрсетеді. Оның мінезі нәзік, бірақ шешімдерінде мықты.

• Тұлғаның дастандағы рөлі мен құндылықтар:
  Еңлік – әйелдің еркіндігі мен сүйіспеншілігінің белгісі. Оның іс-әрекеттері махаббатты, сезімталдықты және өз ұстанымына беріктікті көрсетеді.

• Қазіргі заманмен байланысы:
  Еңлік қазіргі заманда әйелдердің тәуелсіздігі мен теңдігі үшін күресін, өз құқығын қорғауды, махаббат пен отбасы құндылықтарын сақтау қажеттігін білдіреді. Қазіргі заманның әйелдері де өз құндылықтарын сақтап, ерік-жігерін танытуда Еңлікке ұқсауға ұмтылады.

3. Топ 3: Қабеке (Қабекең)

• Тұлғаның мінез-құлқы мен әрекеттері:
  Қабеке – ақылға бай, көреген және әділ адам. Ол қоғамның тыныштығы мен әділдігін қорғаушы ретінде әрекет етеді, өзінің шешімдерімен дауды шешуге тырысады. Қабекеңнің мінезі салмақты, сабырлы, әрі ақылды.

• Тұлғаның дастандағы рөлі мен құндылықтар:
  Қабекең әділеттіліктің, ақылдылықтың, көшбасшылықтың символы. Оның іс-әрекеттері әрдайым қоғамдағы тыныштықты сақтау және әділеттілік үшін күресумен байланысты.

• Қазіргі заманмен байланысы:
  Қабекеңнің тұлғасы қазіргі қоғамдағы жетекшілер мен құқық қорғаушыларға ұқсайды. Ол әділдікті, теңдікті сақтау жолында күресуші, өз қоғамының әділдігі үшін күш-жігерін жұмсайды. Қабекеңнің рөлі қазіргі заманның саяси және әлеуметтік құрылымындағы жауапты көшбасшыларға үлгі болуы мүмкін.

ЖҰПТЫҚ ЖҰМЫС ЖАУАБЫ:Кебек пен Еңліктің ұқсастықтары:

1. Махаббатқа адалдық:
   Екеуі де өз махаббаттарына, яғни Кебек Еңлікке, ал Еңлік Кебекке адал болған. Еңлік Кебек үшін өмірін құрбан етуге дайын болды, ал Кебек сүйген қызының ар-намысын қорғау үшін өз өмірін қатерге тікті.

2. Қиындықтарға қарсы тұру:
   Екеуі де өздерінің қиын жағдайларына төтеп беріп, бар күшін салып күреседі. Кебек өз халқы мен сүйген қызы үшін күрессе, Еңлік өз тағдырын қабылдап, сол арқылы өзіне адал болуға тырысады.

3. Қоғамға қарсы шығу:
   Екеуі де қоғамның заңдары мен дәстүрлеріне қарсы шығады. Кебек өзінің сүйген қызы үшін күресіп, ауыл заңдарын бұзады, ал Еңлік өзінің сезімдері мен армандарына барынша еркіндік бере отырып, қоғамның қатаң талаптарымен күреседі.

Кебек пен Еңліктің айырмашылықтары:

1. Рөлі мен мінезі:
   Кебек батыр, ержүрек, жанқиярлыққа бейім адам. Оның мінезі мықты, әрі шешімдерінде батылдық бар. Еңлік, керісінше, нәзік, сезімтал, шешімдерінде қиын жағдайларға бейімделетін ақылды қыз.

2. Шешімдеріне қатысты әрекеттері:
   Кебек шешімдер қабылдағанда көбіне батырлық пен ерлікке негізделеді, оның мінезі солай қалыптасқан. Ал Еңлік өзінің шешімдерінде махаббат пен өзін-өзі құрбан етуге бейім болады.

3. Қоғаммен қарым-қатынасы:
   Кебек өз елінің патриархалдық құрылымына қарсы шығып, оны қорғау үшін күреседі. Ал Еңлік қоғаммен ымыраға келіп, оған өзін күйеуіне беріп, қайғылы жағдайға тап болады.

4. Жақсы көретін адамына деген көзқарас:
   Кебек Еңлікке қатысты сезімдерін батыл түрде білдірсе, Еңлік өз сезімдерін көбіне іште сақтайды, бірақ сүйгеніне деген адалдығын көрсетуге тырысады.

5. Құрбандық:
   Кебек өзін өзі құрбан етіп, ар-намысы мен мақсаттары үшін күреседі, бірақ өмірден не болмаса өлімнен кейін бейбітшілік орнатуды мақсат тұтады. Еңлік құрбандығының жолында өзін өлтіріп, сүйгенімен бірге болуды таңдаған адам.

Олардың іс-әрекеттері мен шешімдері қандай құндылықтарға негізделген?

1. Махаббат пен адалдық:
   Кебек пен Еңлік өзара махаббаттың құндылығын жоғары бағалап, өздерінің жанқиярлығымен, адалдығымен ерекшеленеді. Еңлік үшін махаббат еркіндігі мен серігімен бірге болу, ал Кебек үшін махаббат пен өзінің халқының бостандығы үшін күресу маңызды болды.

2. Жауапкершілік және құрбандық:
   Екеуі де өз іс-әрекеттерінде жауапкершілікті сезініп, қиындықтарға төтеп беруге тырысады. Кебек қоғам мен ұлттық мүдде үшін күрессе, Еңлік махаббат үшін құрбандыққа барады.

3. Өз ұстанымына беріктік:
   Кебек пен Еңлік өз таңдауларында берік болып, сол жолда өз тағдырларын қабылдайды. Олар өздерінің шешімдеріне сай әрекет етеді, ешкімнің ықпалынан шықпай, жүректерінің даусына құлақ асады.

4. Әділет пен теңдік:
   Қоғамдағы әділетсіздікке қарсы тұрып, екеуі де өздерінің идеалдары мен мақсаттарына жетуге ұмтылды. Кебек өзінің халықтың еркіндігі үшін күрессе, Еңлік махаббат үшін күресті.

ЖЕКЕ ЖҰМЫС ЖАУАПТАРЫ:

1.Ш.Құдайбердіұлының «Еңлік-Кебек» дастаны арқылы біз адамгершілік пен рухани құндылықтардың мәнін терең түсінеміз. Кебек пен Еңліктің арасында орын алған сүйіспеншілік, адалдық пен құрбандық бүгінгі күнде де өзектілігін жоғалтпаған маңызды құндылықтар. Бұл дастанның басты ойы — махаббат пен ерліктің қоғамның дәстүрлері мен ережелеріне қарсы тұрса да, адам бойындағы шынайы сезімдердің ұлы екендігін көрсетеді. Кебек пен Еңлік өмірлерін, болашақтарын құрбан етіп, өздерінің рухани адами құндылықтары үшін күреседі. Қазіргі қоғамда да адамның өз арман-мақсаты мен адами құндылықтарын қорғауы, қандай да бір қысымға қарамастан, жанқиярлықпен шыдамдылық көрсетуі өте маңызды. Бұл дастан бізге тек өткеннің мұрасын ғана емес, адам болмысының мәңгілік негіздері туралы ой салады. Қазіргі таңда да Кебек пен Еңліктің өмір сүруге деген көзқарасы бізге күш-жігер, табандылық, адалдық пен сүйіспеншілікті бағалаудың қажеттілігін көрсетеді.

2. Ш.Құдайбердіұлының «Еңлік-Кебек» дастаны – өз заманындағы қоғамның қатал ережелеріне қарсы тұрып, адамгершілік пен адалдықтың жеңуіне ұмтылған екі ғашықтың тағдыры арқылы рухани құндылықтарды паш етеді. Кебек пен Еңлік – сүйіспеншілік, адалдық, ерлік және құрбандықтың үлгісі. Олар өздерінің сезімдерін қоғамның талаптарына қарсы қойып, тек шынайы махаббат үшін күреседі. Бұл екі кейіпкердің бір-біріне деген адалдығы мен ұстанған жолы бүгінгі қоғамдағы моральдық құндылықтармен үйлесім тауып отыр. Махаббат пен адалдық адам бойындағы ең асыл қасиеттер болып қала береді, бірақ қоғамның қысымы мен кемшіліктері әлі де өзекті. Ш.Құдайбердіұлының шығармасы бүгінгі ұрпаққа рухани тазалық пен шыдамдылықтың маңыздылығын көрсетеді, әрі ол әрбір адамға өз ұстанымын қорғап, өзінің ішкі әлеміне адал болуды үйретеді.

3.Ш.Құдайбердіұлының «Еңлік-Кебек» дастаны өз заманындағы қоғамның тұрмыс-тіршілігін, әлеуметтік қатынастарды шынайы бейнелеп, адамгершілік құндылықтарын алға тартады. Кебек пен Еңліктің арасында өрбіген махаббат пен оның жолындағы күрес – рухани тазалық пен шынайылықтың көрінісі. Қоғамның сыны мен ережелеріне қарамастан, бұл екі кейіпкер өздерінің сүйіспеншілігін және ұстанған адами құндылықтарын қорғап қалуға тырысады. Бұл қасиеттер бүгінгі күнде де маңызды. Қоғамдық тәртіп пен әлеуметтік қысымдар әрдайым өзгеріп тұрса да, шынайы махаббат, адалдық және рухани тазалық сияқты құндылықтар өз маңыздылығын жоғалтпайды. «Еңлік-Кебек» дастаны адамзаттың ең асыл қасиеттерін сақтап қалу үшін күресу керек екендігін еске салады.

4.Ш.Құдайбердіұлының «Еңлік-Кебек» дастанындағы Кебек пен Еңлік образы – адамзаттың ең асыл құндылықтарын, соның ішінде махаббат, адалдық пен еркіндікті паш ететін бейнелер. Кебек пен Еңліктің арасындағы махаббат – қоғамның қысымдарына қарсы тұрып, адамның ішкі еркіндігін, өз ар-намысын қорғауға деген ұмтылысын көрсетеді. Олардың іс-әрекеттері мен шешімдері адамды өз жолынан тайдырмайтын рухани күштің бар екенін айғақтайды. Бүгінгі күнде, қоғамның әртүрлі өзгерістері мен күрделі мәселелері арта түскен шақта, Кебек пен Еңліктің ерік-жігері мен ұстанымдары қазіргі қоғамның өзекті мәселелеріне де ұқсас келеді. Олар махаббат пен бостандық үшін күрескенде, тек өз сезімдеріне ғана емес, қоғамның әділетсіздігіне де қарсы тұрды. Бұл бүгінгі таңда әркімнің өзіндік қүрметі мен жеке таңдау құқығын қорғаудың маңыздылығын түсіндіреді.

5.«Еңлік-Кебек» дастанындағы Кебек пен Еңлік бейнелері адам баласының рухани құндылықтары мен адамгершілік қасиеттерін терең сезінуге мүмкіндік береді. Еңлік пен Кебектің арасындағы махаббат қана емес, олардың әрқайсысы жеке тұлға ретінде өз ар-намысын, болашаққа деген сенімін сақтауға тырысады. Кебек өз елінің дәстүрлеріне сай батырлық көрсетіп, ел үшін құрбандыққа барады, ал Еңлік өз махаббатына деген адалдық пен сенімін соңғы деміне дейін сақтайды. Бұл құндылықтар қазіргі қоғамда да өзекті: адалдық, құрмет, батылдық, шындық жолында күресу. Кебек пен Еңліктің әрекеттері қоғамның кейбір моральдық шектеулеріне қарсы шықса да, олардың әрекеті ішкі еркіндік пен адамгершілікке негізделген. Бүгінгі күні осы құндылықтардың барлығы адамның жеке тұлға ретінде қалыптасуына және әділдік, бостандық жолында күресуіне маңызды.