ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ӘКІМДІГІ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ САРЫСУ АУДАНЫ БІЛІМ БӨЛІМІНІҢ ЫҚЫЛАС ДҮКЕНҰЛЫ АТЫНДАҒЫ БАЛАЛАР САЗ МЕКТЕБІ КММ

Авторлық бағдарлама

Домбыраға арналған техникалық жаттығулар мен ойындар

(білім алушыларды оқыту үшін)

Жуматаева Манат Аскербековна

Алматы 2025ж.

ӘОЖ 379

КБЖ 74.262.27

Т 19

Құрастырған: Жуматаева Манат Аскербековна

«Домбыраға арналған техникалық жаттығулар мен ойындар»

Авторлық бағдарлама/ – Алматы: «Білім әлемі» редакциясы, 2025ж. – 167 б.

ISBN 978 - 601 - 341 - 501 - 14

Пікір берушілер:

Карсыбаева Раиса Канабековна – Қазақ Ұлттық қыздар педагогикалық университетінің оқытушысы, п.ғ.к., қауымдастырылған профессор м.а.

Текесбаева Анар – Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің «Педагогика және психология» кафедрасының кандидаты.

Ұсынылып отырған оқулық қазіргі заман талабына сай білім беру саласындағы жаңашыл оқытушыға қойылатын талап та жаңашыл болатыны сөзсіз. Оқытушы алдындағы басты міндет – оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп және жаңа педагогикалық технологияларды меңгере отырып, еліміздің жарқын болашағын жасайтын білімді де білікті, бәсекеге қабілетті тұлға қалыптастыру.

Жаңа технологияларды меңгеру мұғалімнің кәсіптік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін – өзі дамытып, оқу үрдісін тиімді ұйымдастыруға көмектеседі. Бүгінгі күні инновациялық әдістер мен ақпараттық технологиялар қолдану арқылы оқушының ойлау қабілетін арттырып, ізденушілігін дамытып, қызығушылығын тудыру, белсенділігін арттыру ең негізгі мақсат болып айқындалады.

ӘОЖ 379

КБЖ 74.262.27

Т 19

ISBN 978 - 601 - 341 - 501 - 14

© Жуматаева Манат Аскербековна

© ИП «Білім әлемі»

Мазмұн:

1. Түсінік хат

2. Оң және сол қол техникасын дамыту

3. Ритм мен штрихтардың техникасын үйрету

4. Домбыраның өнеркәсіптік техникасы

5. Шығармашылық даму және импровизация

6. Ансамбль және оркестрлік орындау

7. Жаңа технологиялар мен әдіс-тәсілдерді қолдану

ТҮСІНІК ХАТ

«Домбыраға арналған техникалық жаттығулар мен ойындар» атты авторлық бағдарлама

1)Бағдарлама өзектілігі

Домбыра – қазақ халқының ұлттық музыкалық мұрасы, ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрлі аспап. Оны меңгеру барысында орындаушының техникалық шеберлігі мен көркемдік дағдыларын жетілдіру маңызды. Осы авторлық бағдарлама домбыра үйренушілерге арнайы техникалық жаттығулар мен ойын түріндегі әдістер арқылы аспапты игеруді жеңілдетуге және жетілдіруге бағытталған.

2) Ғылыми-әдістемелік деңгейі

Ғылыми-әдістемелік деңгей — бұл бағдарламаның теориялық негізін құрайтын және оның ғылыми тұрғыдан негізделгенін, сондай-ақ әдістемелік тұрғыдан тиімділігін дәлелдейтін маңызды аспект. Авторлық бағдарламада музыкалық аспаптың орындалу техникасына арналған жаттығулар мен ойындарды енгізу үшін ғылыми зерттеулер мен педагогикалық тәжірибелердің нәтижелері мен ұсыныстары негізге алынады.

1. Ғылыми негіздер

Бағдарламаның ғылыми негізі домбыра аспабын оқытуда тиімді әдістемелер мен тәсілдерді қарастыратын педагогикалық және музыкалық зерттеулерге сүйенеді. Домбыраның орындаушылық техникаларын жетілдіру бойынша қазіргі уақытта қалыптасқан теориялық тұжырымдар мен ғылымдағы жаңа бағыттарды пайдалану, сондай-ақ халық музыкасының дәстүрлерін сақтау мақсатында жаңа әдіс-тәсілдерді зерттеу және енгізу қарастырылған.

1.1. Музыкалық теория және домбыра техникасы

• Домбыра аспабында ойын техникаларын зерттеу: саусақтың орны, ішекті тарту әдістері, штрихи, динамика және ритм мәселелері.

• Музыкалық аспаптар туралы ғылымдардың әртүрлі бағыттары: аспаптық техника, оркестрлік орындаушылық, музыка теориясы.

1.2. Әдістемелік зерттеулер

• Қазіргі уақыттағы домбыра аспабын оқытудағы жаңа әдіс-тәсілдер мен жаттығуларды қолдану. Әсіресе балалар мен жас орындаушылардың техникалық дамуындағы кедергілерді жеңу үшін қолданылатын әдістемелер.

• Оқытушылардың кәсіби дамуы және тәжірибелік жұмыстарды жетілдіру.

2. Әдістемелік негіздер

Бағдарлама домбыра аспабында техникалық дағдыларды қалыптастырудың негізгі әдістемелік принциптеріне сүйенеді. Әрбір жаттығу мен ойынның нақты мақсаттары, оқу барысында қолданылатын педагогикалық әдістер мен тәсілдер анықталады. Оқушылардың музыкалық қабілеттерін дамыту үшін тиімді әдіс-тәсілдер жиынтығы ұсынылады.

2.1. Оқытудың кезеңдері

• Бастапқы кезең: Домбыра аспабында ойнау үшін қажетті негізгі техникалық дағдыларды қалыптастыру (саусақ жаттығулары, ішектерді тарту әдістері).

• Орта кезең: Оқушылардың орындаушылық дағдыларын дамыту, күрделі шығармаларды орындауға дайындық.

• Қорытынды кезең: Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін ашу, ансамбльде және оркестрде домбыра орындауын үйлестіру.

2.2. Қолданылатын әдістер

• Техникалық жаттығулар мен ойындар: Әр түрлі техникалық жаттығулар (гаммалар, арпеджиолар, ритмдік жаттығулар) мен ойындардың жүйелі қолданылуы.

• Тыңдау мен талдау: Домбыра аспабында белгілі шығармаларды орындау арқылы оқушылардың музыкалық есту қабілетін дамыту.

• Педагогикалық әдістер: Жеке және топтық сабақтарды дұрыс ұйымдастыру, оқушыларды дұрыс бағыттау және олардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.

3. Жаттығулар мен ойындардың құрылымы

Бағдарламада техникалық жаттығулар мен ойындардың әртүрлі түрлері қарастырылған, олар оқушылардың техникалық дағдыларын қалыптастыруға және шығармашылық қабілеттерін ашуға көмектеседі.

3.1. Техникалық жаттығулар:

• Гаммалар мен арпеджиолар: Оқушылардың қолының икемділігін, саусақтарының қозғалысын жақсарту үшін гамма мен арпеджио жаттығуларын қолдану.

• Техника және динамика: Саусақтың дұрыс орналасуы, ішекті дұрыс тарту, сондай-ақ динамиканың әртүрлі деңгейлерін орындау.

• Ритм және штрих: Ритмдік жаттығулар мен әртүрлі штрихтар арқылы орындаушылық дағдыларды жетілдіру.

3.2. Ойындар мен шығармашылық тапсырмалар:

• Импровизация: Жаттығулар арқылы оқушыларға өз шығармашылығын ашуға мүмкіндік беру, домбыра аспабында еркін ойнау дағдыларын қалыптастыру.

• Әуендік ойындар: Қарапайым әуендерді ойнау арқылы музыкалық қабілеттерді дамыту.

• Ритмдік және гармониялық ойындар: Әртүрлі ырғақтар мен гармониялық құрылымдарды қолдану арқылы оқушылардың музыкалық ойлауын дамыту.

4. Жаңа технологиялар мен әдіс-тәсілдер

Авторлық бағдарламаның ғылыми-әдістемелік деңгейі жаңа технологиялар мен әдіс-тәсілдерді қолдану арқылы жетілдіріледі. Домбыра аспабын оқытуда заманауи әдістер мен құралдарды пайдалану, оның ішінде:

• Интерактивті сабақтар мен видеосабақтар: Әр түрлі техникалық әдістерді көрсету үшін бейнемазмұн мен мультимедиялық құралдарды қолдану.

• Мобильді қосымшалар мен музыкалық бағдарламалар: Домбыра аспабында ойнауды жақсарту үшін арнайы мобильді қосымшалар мен музыкалық бағдарламаларды қолдану.

• Онлайн сабақтар мен виртуалды класс: Заманауи онлайн платформалар мен видеоконференция арқылы домбыра аспабын үйрету.

3)Жаңашылдығы: Авторлық бағдарламаның жаңашылдығы — домбыра аспабында орындаушылық техникаларды жетілдіруге арналған жаңа әдіс-тәсілдерді енгізу, оқу процесін заманауи технологиялар мен педагогикалық инновациялармен үйлестіруде көрінеді. Бұл бағдарламаның жаңашылдығы музыкалық білім беруде жаңа көзқарастар мен тәсілдерді ұсынуға бағытталған, сондай-ақ домбыра аспабын оқытуда шығармашылық мүмкіндіктер мен техникалық шеберлікті дамыту үшін қолданылатын әдістерді жаңартуға негізделген.

4)Педагогикалық орындылығы

«Домбыраға арналған техникалық жаттығулар мен ойындар» авторлық бағдарламасының педагогикалық орындылығы оның оқыту үдерісіндегі тиімділігі мен практикалық маңыздылығында көрінеді. Бұл бағдарлама педагогикалық тұрғыдан орындалуы оңай әрі қолжетімді, әрі домбыра аспабында ойнауды үйренуге бағытталған әдіс-тәсілдер мен жаттығуларды қолдану арқылы оқу процесін оңтайландырады.

1. Оқушылардың қабілеттерін дамыту: Бағдарлама техникалық дағдыларды, ритм сезімін, музыкалық шығармашылықты дамытуға бағытталған. Әр сабақ оқушылардың дамуына үлес қосады, бұл оларды тек аспапты дұрыс ойнаумен шектелмей, музыкалық шығармашылықта өзін көрсетуге мүмкіндік береді.

2. Оқу үрдісінде жүйелілік пен жоспарлылық: Бағдарлама кезең-кезеңмен жүзеге асырылады, әр кезеңнің нақты мақсаттары мен міндеттері айқын көрсетілген. Оқу барысында оқушылардың жеке қабілеттері мен даму деңгейі ескеріледі, сондықтан оқытушының әр оқушыға жеке көңіл бөлуіне мүмкіндік береді.

3. Практикалық тиімділігі: Әдістемелік жаттығулар мен ойындар жүйелі түрде қолданылып, домбыра аспабында ойнаудың барлық техникалық аспектілерін қамтиды. Оқушылардың музыкалық қабілеттерін жақсарту үшін дайындалған жаттығулар нақты әрі қолдануға ыңғайлы.

4. Әр оқушыға жеке тәсіл: Бағдарламада әр оқушының өзіне тән мүмкіндіктері мен қызығушылықтарын ескеріп, жаттығуларды жеке деңгейде ұсыну қарастырылған. Оқушылардың шығармашылық қабілеттері мен техникасын дамытуға арналған тапсырмалар оқушылардың жеке ерекшеліктеріне сәйкес ұйымдастырылады.

5. Оқыту үрдісін жаңашаландыру: Заманауи әдіс-тәсілдер мен техникалық құралдарды қолдану арқылы оқыту процесі қызықты, қолжетімді және тиімді болып табылады. Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығы артады, әрі олар білімді неғұрлым белсенді және нәтижелі меңгереді.

5)Теориялық маңыздылығы

Бағдарламаның теориялық маңыздылығы — бұл оның музыка педагогикасы саласындағы жаңа ғылыми көзқарастар мен әдістемелік ұсыныстарға негізделуінде, сондай-ақ домбыра аспабында орындаушылық дағдыларды дамыту үшін қолданыстағы білімдер мен әдістерді жүйелеп, жетілдіруге бағытталуында. Теориялық маңыздылық оқыту процесіндегі тиімділікке, музыкалық білім берудің ғылыми негіздеріне, және аспаптық өнерді дамытудағы жаңашылдыққа негізделген.

1. Домбыраның орындаушылық техникасына арналған теориялық негіздер

Бағдарламада домбыра аспабында орындалатын техникалық дағдылар мен шығармашылық дағдылардың теориялық негізі анықталады:

• Техникалық жаттығулардың құрылымы мен маңызы: Домбыра аспабын үйрету барысында жаттығуларды жүйелі түрде қолданудың маңыздылығы теориялық тұрғыдан дәлелденген. Бағдарламада әр түрлі жаттығулардың орындаушылық техникаға әсері, оларды қолдану әдістері және оқушылардың шеберлігін арттырудағы рөлі көрсетіледі.

• Ритмдік және гармониялық негіздер: Теориялық тұрғыдан музыкалық шығармаларды орындауда ритм мен гармонияның маңыздылығы, сондай-ақ олардың домбыра техникасына әсері қарастырылған.

2. Педагогикалық теориялар мен әдіснамалар

Бағдарламада музыкалық білім беру мен домбыра аспабында орындаушылық дағдыларды дамытуға қатысты педагогикалық теориялар қолданылған:

• Жеке және топтық оқыту әдістемесі: Бағдарламада музыкалық аспапты оқытудағы жеке тәсіл мен топтық оқытудың теориялық тұжырымдары қарастырылады. Әр оқушының жеке қабілеттері мен даму деңгейіне қарай әдіс-тәсілдер ұсынылады.

• Шығармашылық дамуды қолдау: Домбыра аспабында орындаушылық дағдыларды дамыту арқылы оқушылардың шығармашылық әлеуетін дамыту теориясы негізге алынған. Оқушыларды импровизация мен шығармашылық еркіндікке үйрету олардың музыкалық дағдыларын арттырудың маңызды жолы болып табылады.

3. Музыкалық білім берудегі жаңа бағыттар

Бағдарлама музыкалық білім берудің теориялық тұрғыдан жаңа бағыттарын ұсынады, оның ішінде:

• Жаңа педагогикалық технологиялар мен әдіс-тәсілдерді енгізу: Домбыра аспабын оқытудың теориялық негізінде заманауи білім беру технологияларын қолданудың маңыздылығы көрсетіледі. Бұл музыкалық білім берудегі жаңа көзқарастар мен әдістерді жетілдіруге ықпал етеді.

• Мультимедиялық және интерактивті құралдарды қолдану: Домбыра аспабын оқытуда жаңа педагогикалық технологияларды енгізу теориялық тұрғыдан жаңашылдықты білдіреді. Бұл тәсілдер оқушылардың қызығушылығын арттыруға, оқу процесін интерактивті әрі нәтижелі етуге мүмкіндік береді.

4. Музыкалық шығармашылықты дамыту

Бағдарлама музыкалық шығармашылықты дамытуда теориялық негіздерді қолданып, оқушыларға шығармашылық қабілеттерін ашуға көмектеседі:

• Импровизация мен шығармашылық ойындар: Теориялық тұрғыдан шығармашылық жаттығулар мен ойындар домбыра аспабын оқытуда оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған. Бұл, әсіресе, оқушыларды өз ойын музыкалық тілмен білдіруге ынталандырады.

• Әуендік құрылымдар мен музыкалық пішіндер: Бағдарламада музыкалық шығармалардың құрылымын түсінуге және орындауға үйрететін теориялық негіздер ұсынылады. Бұл, әсіресе, домбыра аспабында әуендерді орындау мен композицияларды түсінуге ықпал етеді.

5. Теориялық білімнің практикалық маңызы

Бағдарламаның теориялық маңыздылығы оқытушы мен оқушы арасында білім алмасуды ұйымдастырудағы әдіс-тәсілдер мен педагогикалық принциптерді дамытуда көрінеді:

• Оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін жүйелеу: Бағдарлама домбыра аспабында орындаушылық техника мен шығармашылық қабілеттерді дамытуға арналған практикалық ұсыныстарды теориялық негізде ұсынады. Бұл әдіс-тәсілдер оқушылардың музыкалық дағдыларын дамытуда аса маңызды.

• Шығармашылық педагогика мен психология: Оқушылардың жеке даму ерекшеліктерін ескере отырып, теориялық білімдер мен практикалық әдістерді ұштастыру музыкалық білім берудің психологиялық негіздерін қалыптастырады.

7)Мақсаттары: Міндеттері:

Мақсаттары:

1. Домбыра аспабында орындаушылық дағдыларды дамыту: Оқушыларға домбыра аспабын меңгеру барысында техникалық дағдылар мен шығармашылық қабілеттерді дамыту, аспапты орындаудың жоғары деңгейіне жетуге мүмкіндік беру.

2. Музыкалық шығармашылықты арттыру: Оқушылардың музыкалық шығармашылықтарын дамыта отырып, импровизация және композиция жасау қабілеттерін жетілдіру.

3. Домбыраның орындалу ерекшеліктерін түсіну: Оқушыларға домбыра аспабында ойнау техникаларын үйрету арқылы қазақ музыкасының ұлттық ерекшеліктерін және орындаушылық стилін меңгеруге көмектесу.

4. Педагогикалық үдерісті жетілдіру: Домбыра аспабын оқыту барысында жаңа әдіс-тәсілдерді енгізу арқылы оқытушы мен оқушы арасындағы байланысты нығайту, оқу сапасын арттыру.

Міндеттері:

1. Техникалық дағдыларды дамыту: Домбыра аспабында техникалық жаттығулар мен ойындарды жүйелі түрде қолдану арқылы орындаушылық шеберлікті арттыру.

2. Әуен мен ритмге деген сезімді қалыптастыру: Ритм мен гармонияны дұрыс қабылдай білу, аспапта әуендерді дұрыс орындау және шығармашылық ойлау дағдыларын дамыту.

3. Шығармашылық қабілеттерді ынталандыру: Оқушыларға импровизация жасау және шығармашылық тұрғыда өзін-өзі білдіру мүмкіндіктерін беру.

4. Музыкалық құжаттарды, ноталарды және шығармаларды талдай білу: Оқушыларды әртүрлі музыкалық шығармаларды талдай білуге, домбыраның техникалық аспектілерін түсініп, дұрыс орындауға үйрету.

5. Домбыра аспабын ансамбльде орындауға үйрету: Домбыраның ансамбльдік және оркестрлік рөлін меңгеруге көмектесу, топтық орындау дағдыларын қалыптастыру.

6. Әдіс-тәсілдер мен педагогикалық инновацияларды қолдану: Оқу процесінде жаңа педагогикалық әдістер мен технологияларды қолдана отырып, оқушылардың білімін жетілдіру.

7. Оқушылардың жеке қабілеттерін ескеру: Әр оқушының жеке ерекшеліктерін ескере отырып, жеке оқыту тәсілдерін қолдану, олардың даму деңгейіне сәйкес тапсырмалар беру.

8. Заманауи білім беру технологияларын енгізу: Онлайн платформалар мен мобильді қосымшаларды қолдану арқылы оқушыларға домбыра аспабында орындау барысында жаңа әдіс-тәсілдер мен білімдер беруді ұйымдастыру.

8) Күтілетін нәтижелер (4) және оларды тексеру тәсілдері (5):

Күтілетін нәтижелер:

1. Оқушылардың техникалық шеберлігі жоғары деңгейге көтерілуі: Домбыра аспабында ойын техникасы дамиды, оқу барысында жаттығулар мен ойындар арқылы орындаушылық дағдылар артады.

Тексеру тәсілі: Жаттығуларды орындау кезінде дұрыс ырғақ, динамика, таза дыбыстар мен қателердің болмауын бақылау. Техникалық шеберлікті тексеру үшін шығармалардың орындалуы мен техникалық жаттығулардың нәтижелері бағаланады.

2. Шығармашылық қабілеттердің дамуы: Оқушылардың шығармашылық ойлау қабілеті мен импровизация жасаудағы дағдылары жетіледі.

Тексеру тәсілі: Оқушылардың шығармашылық тапсырмаларды орындауы, импровизациялау жаттығулары мен еркін шығармашылық жұмыстарын орындау барысында бағаланады.

3. Әуен мен ритмді дұрыс орындау дағдысы: Оқушылар музыкалық шығармалардың әуенін, ритмін және гармонды дұрыс орындау қабілетін меңгереді.

Тексеру тәсілі: Әуен мен ритмнің дұрыстығын тексеру үшін тыңдаушы көзқарасы мен орындаушылық қателерді талдау, әндер мен музыкалық шығармаларды орындау бойынша тесттер мен аудиториялық бақылау арқылы тексеру.

4. Домбыра аспабында топтық орындаушылық дағдыларының артуы: Оқушылардың ансамбльде және оркестрде бірге ойнау қабілеті жетіледі, топтық орындау арқылы музыкалық топпен үйлесімді жұмыс жасайды.

Тексеру тәсілі: Оқушылардың ансамбльдік жұмыстар мен топтық шығармаларды орындаудағы үйлесімділігін бағалау. Бірнеше оқушының бірге орындаған кезінде техникалық қателер мен үйлесімсіздіктерді тексеру.

9) Апробациялау:

Апробациялау — бағдарламаның тиімділігін тексеру үшін оның алғашқы нәтижелерін іс жүзінде қолданып, сынақтан өткізу процесі. Бұл кезеңде бағдарлама мен әдістемелік құралдардың әсері мен оқу үрдісіндегі орны анықталады.

Апробациялау барысында мынадай жұмыстар жүргізіледі:

• Бағдарламаның алғашқы пайдаланылуы: Домбыра аспабын оқыту бойынша бағдарламаның алғашқы сабақтары өткізіледі.

• Оқушылардың даму деңгейін бақылау: Оқушылардың техникалық және шығармашылық даму деңгейін бақылап, бағалау жүргізіледі.

• Тапсырмалардың орындалуы: Тапсырмаларды орындау барысында бағдарламаға қатысты кері байланыс жиналады.

• Тексеру және талдау: Оқушылардың орындаушылық қабілеттерінің жақсаруын салыстырып, бағдарламаның тиімділігі мен оқыту әдістемесінің жұмыс істейтінін тексеру.

• Анализ және түзетулер енгізу: Егер де бағдарламаны пайдалану барысында кемшіліктер байқалса, оларды түзету үшін өзгерістер енгізіледі.

10) Ақпараттық-әдістемелік бөлімі (6 бағыт):

1. Техникалық жаттығулар мен ойындардың мазмұны: Бұл бөлімде домбыра аспабында орындаудың техникалық жаттығуларымен танысу және олардың жүйелі түрде қалай орындалуы керектігі көрсетіледі.

2. Шығармашылық және импровизация: Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін арнайы жаттығулар мен ойындар, импровизацияға бағытталған тапсырмалар ұсынылады.

3. Домбыраның ритмдік және әуендік құрылымын үйрету: Әуен мен ритмді дұрыс қабылдау үшін музыкалық шығармаларды, ритмдерді талдау мен орындауға арналған әдістемелік құралдар ұсынылады.

4. Гармония және динамика: Домбыра аспабында түрлі гармониялық құрылымдар мен динамикалық ерекшеліктерді орындау үшін нақты әдіс-тәсілдер ұсынылады.

5. Ансамбльдік және оркестрлік орындаушылық: Домбыра аспабында ансамбль мен оркестрде орындауға үйрету бойынша әдістемелік құралдар мен тапсырмалар.

6. Педагогикалық тәсілдер мен технологиялар: Заманауи педагогикалық әдістер мен әдіс-тәсілдер, оқытуда қолданылатын ақпараттық технологиялар мен құралдар туралы нұсқаулар.

11) Оқытуды ұйымдастыруға әдістемелік нұсқаулар:

1. Оқыту формасы: Оқу үрдісі топтық және жеке сабақтар түрінде ұйымдастырылады. Әр оқушының жеке ерекшеліктеріне байланысты оқыту әдісін таңдауға болады. Топтық сабақтарда ансамбльдік жұмысқа басымдық беріледі.

2. Оқытудың кезеңдері: Оқушыларға оқу бағдарламасы кезең-кезеңімен ұсынылады. Әр кезеңнің нақты мақсаттары мен тапсырмалары анықталады. Оқу барысында техникалық жаттығулар, шығармашылық жұмыс және ансамбльде ойнау дағдылары қалыптасады.

3. Практикалық тапсырмалар: Әр сабақтың соңында оқушыларға практикалық тапсырмалар беріледі, мысалы, белгілі бір музыкалық шығарманы орындау немесе белгілі бір жаттығуларды орындау.

4. Бағалау жүйесі: Оқушылардың орындаушылық дағдыларын бағалау жүйесі енгізіледі. Оқушылардың сабаққа белсенді қатысуы, техникалық дағдылардың орындалуы мен шығармашылық көрсеткіштері ескеріледі.

5. Қосымша құралдар мен ресурстар: Оқушыларға домбыра аспабын үйрену үшін қосымша ресурстар мен оқу құралдары ұсынылады (видеоматериалдар, мобильді қосымшалар, музыка жазбалары).

6. Кері байланыс: Әр сабақтан кейін оқушыларға кері байланыс беріледі, олардың қателіктерін түзету және жетістіктерін мадақтау арқылы сабақтың тиімділігі артады.

Тұрақтылау-мазмұндық бөлімі

Ақпараттық-әдістемелік бөлім

Домбыраға арналған техникалық жаттығулар мен ойындар

Домбыра орындаушылығының сапасын арттыру үшін арнайы техникалық жаттығулар мен ойын тәсілдерін қолдану маңызды. Бұл әдістер оқушылардың саусақ икемділігін, қағыс дәлдігін және ырғақ сезімін дамытуға көмектеседі.

1. Саусақ икемділігін арттыру жаттығулары

• Хроматикалық гамма – барлық пернелерді бірізді басып шығу арқылы саусақтарды жаттықтыру.

• Секірмелі интервалдар – бірден бірнеше перне арасындағы жылдам қозғалысты меңгеру.

• Тремоло жаттығулары – оң қолдың буындарын дамытып, дыбыстың тұрақты әрі анық шығуын қамтамасыз ету.

2. Қағыс техникасын жетілдіру

• Альтернациялық қағыс – оң қолдың саусақтарын кезектесіп қолдану арқылы біркелкі дыбыс алу.

• Жылдам қағыс – жоғары және төмен бағытта жылдам соғу техникасын жетілдіру.

• Әр түрлі қағыс үлгілері – халық күйлеріне тән қағыс түрлерін меңгеру.

3. Ырғақ пен динамиканы дамыту ойындары

• Ритмдік импровизация – белгілі бір ырғақ үлгісіне сәйкес әртүрлі ноталарды ойнау.

• Дыбыс күшін өзгерту – бір жаттығу ішінде дыбыс деңгейін қаттыдан жұмсаққа өзгерту.

• Жарыс ойыны – оқушылар арасында жылдамдық пен дәлдікке бағытталған жаттығулар өткізу.

4. Әуенді есту және есте сақтау жаттығулары

• Қайталанатын фразалар – мұғалім ойнаған әуенді қайталау.

• Нотасыз ойнау – белгілі бір күйді нотасыз орындауға тырысу.

• Топтық импровизация – оқушылардың өзара байланысын нығайтуға бағытталған ойындар.

Бұл жаттығуларды жүйелі түрде қолдану оқушылардың домбыра шеберлігін жетілдіруге көмектеседі және олардың музыкалық ойлауын дамытуға ықпал етеді.

Нормативті бөлім

Күнтізбелік тақырыптық жоспар аптасына -1 сағаттан 34 сағат.

Әдістемелік нұсқаулық бөлімі

Авторлық бағдарламаны жазуда қысқа мерзімді жоспар құрдым. Әр тақырып бойынша 1 сағаттан ҚМЖ құрастырылды. Әр сабақта тақырыпқа сай тапсырмалар берілген. Сонымен қатар педагог және оқушы әрекеті толық жазылып шықты.

Қысқа мерзімді жоспар