АДАМ
ФИЗИОЛОГИЯСЫ

2

3

УДК 373
ББК 74.243.5


Рецензенты:
Мұқатаев О.О. педагог мастер, Қазақстан Республикасы «Өркениет» ғылыми-
әдістемелік орталығының аға ғылыми қызметкері;


Адам физиологиясы/құрастырған Нурмаханова Г.Е., Аязбаева Г.Б. /
Қызылорда облысы, 2024. – 118б.




ISBN 978-601-1268-49-5

«Адам физиологиясы» атты авторлық бағдарлама қазіргі заманғы талаптарға сай,
ғылыми-әдістемелік деңгейі жоғары, практикалық маңыздылығы мол бағдарлама
ретінде бағаланады. Бағдарлама оқушылардың жан-жақты дамуына, олардың
ғылыми зерттеулерге қызығушылығын арттыруға және алған білімдерін
тәжірибеде қолдануға бағытталған.



УДК 373
ББК 74.243.5

«Өркениет» ғылыми-әдістемелік орталығының 2024 жылғы «22» шіолдедегі №1
хаттамасына сәйкес сараптау комиссиясының шешімімен баспаға ұсынылды








ISBN

© ҚР «Өркениет» ҒӘО, 2024ж.




978-601-1268-49-5

4


ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
«ÓRKENIET» ҒЫЛЫМИ -ӘДІСТЕМЕЛІКТІҢ БАСПАСЫНА ҰСЫНЫЛДЫ









Рецензент:
Рецензенттер: «Órkenіet» ғылыми-әдістемелік орталығының аға ғылыми
қызметкері О.О. Мұқатаев

Құрастырған:
Қызылорда облысы білім басқармасының Қазалы ауданы бойынша білім
бөлімінің. «№266 мектеп-лицейі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің
биология пәні мұғалімі Нурмаханова Гулназ Ермакановна
Қызылорда облысы білім басқармасының Қазалы ауданы бойынша білім
бөлімінің. «№266 мектеп-лицейі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің
биология пәні мұғалімі Аязбаева Гүлшат Балмағамбетқызы


















© Қазақстан Республикасы «Órkenіet» ҚР ҒӘО, 2024ж.

5

Түсінік хат

Бағдарламаның өзектілігі: «Адам физиологиясы» пәні адамның ағзасының
құрылымы мен қызметін зерттеуге арналған маңызды пәндердің бірі болып
табылады. Бұл пән адамның денсаулығын сақтау мен оның жүйелерін тиімді
басқару үшін қажетті білімді береді. Қазіргі заманғы қоғамда адам
физиологиясын түсіну медицина, спорт, дене тәрбиесі, психология және басқа да
көптеген салаларда маңызды орын алады. Бағдарлама жасөспірімдер мен
студенттерге денсаулықтарын сақтауға және ағзаның түрлі процестерін түсінуге
көмектеседі.
Жұмыстың ғылыми -әдістемелік деңгейі: Бағдарлама ғылыми негіздерге
сүйеніп, физиология саласындағы заманауи зерттеулер мен жаңалықтарды ескере
отырып жасалған. Жұмыс барысында ғылыми мақалалар, зерттеулер,
медициналық оқу құралдары мен оқу бағдарламалары қолданылды. Сонымен
қатар, бағдарламада түрлі әдістемелік тәсілдер, соның ішінде тәжірибелік
сабақтар, зертханалық жұмыстар, интерактивті оқыту әдістері мен жобалық
жұмыстар қолданылады.
Бағдарламаның жаңашылдығығы : Бағдарламада жаңа технологиялар мен
әдістерді қолдану арқылы оқыту процесі жаңартылды. Мысалы, STEM (Science,
Technology, Engineering, Mathematics) технологияларын қолдану арқылы
оқушылардың қызығушылығын арттырып, олардың білім деңгейін көтеру
көзделеді. Жаңа зерттеу әдістері мен техникалары, сондай-ақ, интерактивті
құралдар мен цифрлық ресурстар бағдарламаның басты ерекшелігі болып
табылады.
Педагогикалық орындылығы: Бағдарлама оқушылардың жас ерекшеліктерін,
білім деңгейін және физиология пәніне деген қызығушылығын ескере отырып
жасалған. Сабақтар оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау қабілетін,
аналитикалық ойлауын, топпен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға бағытталған.
Сонымен қатар, бағдарламаның құрылымы мен мазмұны оқушылардың
физиология саласындағы білімдерін тереңдетуге және практикалық дағдыларын
қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Теориялық маңыздылығы: Бағдарлама теориялық негіздерге сүйене отырып,
адамның физиологиялық процестерін түсінуге бағытталған. Бұл пәннің мазмұны
биология, химия, физика, математика және басқа да жаратылыстану
ғылымдарымен тығыз байланысты. Теориялық білімдер адамның ағзасындағы
процестерді, олардың өзара байланысын және организмнің жалпы жұмыс істеу
механизмдерін түсінуге көмектеседі.
Практикалық маңыздылығы : Бағдарламада алынған білімдер мен дағдылар
оқушылардың күнделікті өмірде денсаулықтарын сақтауына, дұрыс тамақтану,
спортпен айналысу, стресс пен аурулардың алдын алу сияқты маңызды
мәселелерді түсінуге мүмкіндік береді. Практикалық сабақтар мен зертханалық
жұмыстар оқушыларға физиологиялық процестерді тікелей бақылауға және
зерттеуге, сондай-ақ өздерінің денсаулығын бағалауға көмектеседі.
Бағдарламаны апробациялау: Бағдарламаны апробациялау кезеңінде оны
әртүрлі мектептерде, лицейлерде және гимназияларда қолданып көру

6

жоспарланған. Апробация нәтижесінде бағдарламаның тиімділігі бағаланып,
қажетті өзгерістер енгізіледі. Мұғалімдер мен оқушылардың пікірлері ескеріліп,
оқыту процесін жақсарту үшін ұсыныстар жасалады. Бағдарламаның
апробациялау кезеңі оның сапасын арттыруға және практикалық қолдануға дайын
екенін тексеруге мүмкіндік береді.
STEM технологиясын қолдану: Бағдарламада STEM технологияларын қолдану
арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру және олардың білім деңгейін
көтеру мақсатында түрлі әдістер мен құралдар пайдаланылады. Мысалы:
 Ғылым: Оқушылар физиология саласындағы ғылыми зерттеулермен
танысып, өз бетінше тәжірибелер жүргізеді.
 Технология: Цифрлық құралдар мен ресурстарды пайдалану арқылы оқыту
процесі интерактивті және қызықты болады.
 Инженерия: Адам ағзасының моделдерін құру және зерттеу арқылы
оқушылардың инженерлік ойлау қабілеті дамиды.
 Математика: Физиологиялық процестерді математикалық модельдеу және
есептер шығару арқылы оқушылардың аналитикалық ойлау қабілеті
артады.
Бұл бағдарлама қазіргі заманғы оқыту талаптарына сай келетін, жаңашыл және
тиімді оқыту құралдарын ұсынады. STEM технологияларын қолдану арқылы
оқушылардың физиология пәніне деген қызығушылығы артып, олардың білімдері
мен дағдылары нығая түседі.

Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері
Бағдарламаның мақсаты
«Адам физиологиясы» пәнінен авторлық бағдарламаның негізгі мақсаты –
оқушыларға адамның ағзасының құрылымы мен қызметі туралы терең білім беру,
физиологиялық процестерді түсінуге және денсаулықты сақтау жолдарын
үйретуге бағытталған. Бағдарлама арқылы оқушылардың ғылыми ойлау қабілетін
дамыту, өздігінен зерттеу жүргізу дағдыларын қалыптастыру және практикалық
өмірде қолдануға қажетті білімдер мен дағдыларды меңгерту көзделеді.
Бағдарламаның міндеттері
1. Адам ағзасының құрылымын және оның жүйелерін үйрету:
o Адамның негізгі физиологиялық жүйелері (жүйке, жүрек -қан
тамырлары, тыныс алу, ас қорыту, эндокриндік және басқа жүйелер)
туралы терең білім беру.
o Әр жүйенің қызметі мен олардың өзара байланысын түсіндіру.
2. Физиологиялық процестерді түсіндіру:
o Адам ағзасындағы негізгі физиологиялық процестерді (мысалы,
тыныс алу, қан айналымы, ас қорыту, зат алмасу) талдау және
түсіндіру.
o Физиологиялық процестердің реттелу механизмдерін түсіндіру.
3. Ғылыми-зерттеу дағдыларын дамыту:
o Оқушыларға ғылыми зерттеу әдістерін үйрету және оларды қолдану
дағдыларын қалыптастыру.
o Зертханалық жұмыстарды жүргізу және олардың нәтижелерін талдау.

7

4. Денсаулықты сақтау және нығайту жолдарын үйрету:
o Денсаулықты сақтау үшін қажетті шараларды (дұрыс тамақтану, дене
белсенділігі, гигиена) түсіндіру.
o Стресс пен аурулардың алдын алу жолдарын үйрету.
5. STEM технологияларын қолдану арқылы оқыту:
o Оқыту процесінде заманауи технологиялар мен әдістерді (мысалы,
цифрлық құралдар, интерактивті бағдарламалар) пайдалану.
o STEM бағытындағы тапсырмалар мен жобаларды орындау арқылы
оқушылардың қызығушылығын арттыру.
6. Проблемалық және жобалық оқыту әдістерін қолдану:
o Проблемалық оқыту әдістерін қолданып, оқушылардың
аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.
o Жобалық жұмыстарды ұйымдастырып, оқушылардың топпен жұмыс
істеу және шығармашылық дағдыларын дамыту.
7. Практикалық өмірде қолдану үшін қажетті дағдылард ы
қалыптастыру:
o Оқушылардың алған білімдерін күнделікті өмірде қолдануға, өз
денсаулықтарын бағалауға және бақылауға үйрету.
o Практикалық сабақтар мен тәжірибелер арқылы оқушылардың
физиологиялық процестерді тікелей бақылау және зерттеу
дағдыларын дамыту.
Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері оқушылардың физиология
саласындағы білімдерін тереңдетуге, ғылыми -зерттеу дағдыларын
қалыптастыруға және денсаулықты сақтау жолдарын үйренуге бағытталған.
STEM технологияларын қолдану арқылы оқыту процесін қызықты және тиімді
ету көзделеді.

Күтілетін нәтижелер және оларды тексеру тәсілдері
Күтілетін нәтижелер
1. Анатомия және физиология туралы білімнің артуы:
o Оқушылар адам ағзасының негізгі жүйелері мен олардың қызметтері
туралы терең білім алады.
o Физиологиялық процестерді және олардың ағзадағы өзара
байланысын түсінеді.
2. Ғылыми-зерттеу дағдыларын қалыптастыру:
o Оқушылар ғылыми зерттеу әдістерін қолдана отырып, тәжірибелер
жүргізуді және олардың нәтижелерін талдауды үйренеді.
o Ғылыми-зерттеу жұмыстарын өз бетінше жоспарлап, жүргізе алады.
3. Практикалық дағдыларды меңгеру:
o Оқушылар физиологиялық процестерді тікелей бақылауға және
зертханалық жабдықтармен жұмыс істеуге дағдыланады.
o Денсаулықты сақтау және нығайту үшін қажетті шараларды
қолдануды меңгереді.
4. Аналитикалық және сыни ойлау қабілеттерін дамыту:

8

o Оқушылар аналитикалық ойлау дағдыларын дамытады, мәселені
талдауға және шешім қабылдауға үйренеді.
o Сыни тұрғыдан ойлап, физиологиялық мәліметтерді сын тұрғысынан
бағалауды үйренеді.
5. STEM технологияларын қолдану дағдыларын дамыту:
o Оқушылар STEM технологияларын тиімді қолдану арқылы оқу
процесін жақсартады.
o Цифрлық құралдар мен интерактивті ресурстарды пайдалана отырып,
өз білімдерін кеңейтеді.
6. Топпен жұмыс істеу және коммуникациялық дағдыларды дамыту:
o Оқушылар топпен жұмыс істеу дағдыларын дамытады, бірлескен
жобаларда белсенді қатысады.
o Коммуникациялық дағдыларды жетілдіріп, өз идеяларын нақты және
анық жеткізе білуге үйренеді.
Нәтижелерді тексеру тәсілдері
1. Теориялық білімді тексеру:
o Жазбаша және ауызша тесттер арқылы оқушылардың анатомия және
физиология туралы білім деңгейі тексеріледі.
o Аралық және қорытынды емтихандар өткізу арқылы оқушылардың
оқу материалын меңгеру деңгейі анықталады.
2. Практикалық дағдыларды тексеру:
o Зертханалық жұмыстар мен тәжірибелердің орындалуын бақылау
арқылы оқушылардың практикалық дағдылары бағаланады.
o Практикалық тапсырмаларды орындау барысында алынған
нәтижелерді талдау арқылы оқушылардың зерттеу дағдылары
тексеріледі.
3. Жобалық жұмыстарды бағалау:
o Оқушылардың топтық және жеке жобалық жұмыстары н бағалау
арқылы олардың зерттеу дағдылары, шығармашылық және топпен
жұмыс істеу қабілеттері анықталады.
o Жобалық жұмыстардың презентациясы және қорғауы арқылы
оқушылардың коммуникациялық дағдылары тексеріледі.
4. STEM технологияларын қолдануды бағалау:
o Цифрлық құралдар мен интерактивті ресурстарды қолдану арқылы
орындалған тапсырмаларды бағалау.
o STEM бағытындағы жобалар мен тапсырмалардың орындалуын
бақылау арқылы оқушылардың технологияларды қолдану
дағдыларын тексеру.
5. Оқушылардың өзін-өзі бағалауы:
o Оқушылардың өз білімдері мен дағдыларын өздері бағалауға
арналған рефлексиялық жұмыстар.
o Өзіндік бағалау анкеталары мен күнделіктер арқылы оқушылардың
оқу процесіне деген көзқарасын және жетістіктерін бағалау.
6. Мұғалімдердің бақылауы және бағалауы:

9

o Сабақ барысында мұғалімдердің оқушылардың белсенділігін,
қатысуын және оқу материалын меңгеруін бақылауы.
o Мұғалімдердің оқушылардың даму динамикасын талдауы және
оларға қажетті кері байланыс беруі.
Осы тәсілдер арқылы оқушылардың "Адам физиологиясы" пәні бойынша алған
білімдері мен дағдыларын тиімді тексеруге және бағалауға мүмкіндік беріледі.

10

Күнтізбелік-тақырыптық жоспары

№ Тақырыбы Сағат
саны
Күні Ескертулер
1. Кіріспе. Адам физиологиясына жалпы шолу 1
2. Жасуша физиологиясы 1
3. Ұлпалар физиологиясы 1
4. Жүйке жүйесінің физиологиясы 1
5. Орталық жүйке жүйесінің физиологиясы 1
6. Перифериялық жүйке жүйесі 1
7. Сенсорлық жүйелер физиологиясы 1
8. Тыныс алу жүйесінің физиологиясы 1
9. Жүрек-қан тамырлары жүйесінің
физиологиясы
1
10. Қан физиологиясы 1
11. Иммундық жүйе физиологиясы 1
12. Ас қорыту жүйесінің физиологиясы 1
13. Метаболизм негіздері 1
14. Энергетикалық алмасу 1
15. Эндокриндік жүйе физиологиясы 1
16. Гормондар және олардың әсерлері 1
17. Зәр шығару жүйесінің физиологиясы 1
18. Су-тұз алмасуы 1
19. Қаңқа-бұлшықет жүйесінің физиологиясы 1
20. Бұлшықеттердің жұмыс істеуі 1
21. Репродуктивтік жүйе физиологиясы 1
22. Жыныстық жетілу және гормондар 1
23. Жүктілік және босану физиологиясы 1
24. Балалар физиологиясы 1
25. Ересектердің физиологиялық ерекшеліктері 1
26. Қартаю физиологиясы 1
27. Физиологиялық бейімделу механизмдері 1
28. Стресс және оның физиологиялық әсерлері 1
29. Ұйқы және ояну физиологиясы 1
30. Дене шынықтыру және физиология 1
31. Тамақтану және физиология 1
32. Токсикология негіздері 1
33. Ағзаның қорғаныс механизмдері 1
34. Қорытынды және қайталау 1

11

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2021 жылғы 16
қыркүйектегі № 472 бұйрығына сәйкес қысқа мерзімді сабақ жоспарлары

Бөлім
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сынып: Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы Кіріспе. Адам физиологиясына жалпы шолу

Оқу бағдарламасына
сәйкес оқыту
мақсаттары
Сабақтың мақсаты:
1. Адам физиологиясының негізгі ұғымдарын,
функцияларын және жүйелерін түсіндіру.
2. Адам ағзасындағы негізгі жүйелердің қызметін
талдау және түсіну.
3. Практикалық тапсырмалар арқылы білімдерін
бекіту.


Сабақтың барысы
Сабақтың
кезеңі/уақыт
Педагогтің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар
Сабақтың
басы
Oқушылapмен
сәлемдесу, оқушыларды
түгeлдeу, oқушылapдың
нaзapын caбaққa aудapу.

Сабақтың тақырыбы
мен мақсаттарымен
таныстыру, жаңа
тақырыпқа шолу


Психологиялық ахуал
орнату
Мұғаліммен амандасады.




Сабақтың тақырыбын
дәптерге жазады, сабақтың
мақсаттарымен танысады.



«Түрлі – түсті доптар»
жаттығуы
Мақсаты: оқушылардың
есту арқылы есте сақтауын
дамыту
Қағаз бетіне екі кішкентай
қызыл және жасыл доп,
қызыл доп пен жасыл
доптың ортасына үлкен көк
доп сал, ал жасыл доптың
жанына кішкентай сары
доп сал.
Түрлі –
түсті
доптар
Сабақтың
ортасы
Жаңа тақырыпты
түсінуге бағытталған
бағытталған
оқыту ортасын құрады
Мұғалім ұсынған
тапсырмаларды орындайды

Теориялық материал:

12

 Физиология ұғымы: Физиология – тірі ағзалардың функцияларын
зерттейтін ғылым.
 Адам физиологиясының негізгі жүйелері:
o Жүйке жүйесі
o Қанайналым жүйесі
o Тыныс алу жүйесі
o Ас қорыту жүйесі
o Зәр шығару жүйесі
o Жыныстық жүйе
 Негізгі функциялар:
o Жүйке жүйесі: ақпаратты қабылдау, өңдеу және жауап қайтару.
o Қанайналым жүйесі: қан арқылы ағзаға қажетті заттарды тасымалдау.
o Тыныс алу жүйесі: газ алмасу процесін жүзеге асыру.
o Ас қорыту жүйесі: тағамды қорыту және ағзаға қажетті қоректік
заттарды сіңіру.
o Зәр шығару жүйесі: метаболизм өнімдерін шығару.
o Жыныстық жүйе: ұрпақ жалғастыру.
Практикалық тапсырмалар
Тапсырма 1: Қанайналым жүйесінің құрамын толтырыңыз
Компоненттер Сипаттама
Жүрек

Артериялар

Капиллярлар

Веналар

Тапсырма 2: Тыныс алу жүйесінің схемасын толтырыңыз
Сурет (мысалы, бос схемасы)
Схема бөліктері Сипаттама
Мұрын қуысы

Көмей

Трахея

Бронхтар

Өкпелер

Тапсырма 3: Ас қорыту жүйесінің бөліктерін сәйкестендіріңіз
Ас қорыту мүшелері Сипаттама
Ауыз қуысы

Өңеш

Асқазан

Аш ішек

Тоқ ішек

STEM технологиясын қолдану тәжірибесі

13

Тапсырма: Физиологиялық процестердің компьютерлік модельдерін жасау
Тапсырма сипаттамасы:
1. Тақырып: Жүрек жұмысының компьютерлік моделі.
2. Мақсат: STEM технологиясын қолданып, жүрек жұмысының моделін
жасау және оның қызметін зерттеу.
3. Қадамдар:
o Бағдарламалық жасақтама: MATLAB, Python (немесе кез келген
басқа қол жетімді бағдарламалық құрал).
o Модельді құру: Жүректің құрылымын және оның функцияларын
сипаттайтын компьютерлік модельді жасау.
o Зерттеу: Модельді пайдаланып, жүрек соғу жылдамдығының әртүрлі
факторларға әсерін зерттеу (мысалы, физикалық жүктеме, тыныштық
күй).
o Нәтижелерді талдау: Модельдің нәтижелерін талдап, нақты
физиологиялық процестермен салыстыру.


Сабақтың
аяғы
Оқушыларға өзін-өзі
бағалауды
ұйымдастыру

Кері байланыс орнату
Өзін-өзі бағалау



«Сұрақты өзгерту» әдісі
тура жауапты қажет ететін
сұрақтың орнына нақты
дәлелді талап ететін
сұраққа өзгертіңіз.
Мысалы, «Химия маңызды
пән бе?» сұрағын «Химия
пәнінің маңызы неде?» деп
өзгертуге болады.

бағалау
парақтары

Бөлім
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сынып: Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы Жасуша физиологиясы

Оқу бағдарламасына
сәйкес оқыту
мақсаттары
Сабақтың мақсаты:
1. Жасуша физиологиясының негізгі ұғымдарын,
функцияларын және құрылымын түсіндіру.
2. Жасушаның негізгі құрылымдық элементтерінің
қызметін талдау және түсіну.
3. Практикалық тапсырмалар арқылы білімдерін
бекіту.

Сабақтың барысы

14

Сабақтың
кезеңі/уақыт
Педагогтің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар
Сабақтың
басы
Oқушылapмен
сәлемдесу, оқушыларды
түгeлдeу, oқушылapдың
нaзapын caбaққa aудapу.

Сабақтың тақырыбы
мен мақсаттарымен
таныстыру, жаңа
тақырыпқа шолу


Психологиялық ахуал
орнату
Мұғаліммен амандасады.




Сабақтың тақырыбын
дәптерге жазады,
сабақтың мақсаттарымен
танысады.



«Менің көңіл - күйім»
жаттығуы
Мақсаты: көңіл - күйін
игере білуге және
басқаруға, қадағалауға,
дұрыс бағалай білуге
тәрбиелеу. Алдарыңдағы
бланкіге өз көңіл -
күйлеріңді суреттеп
салыңдар.
Қағаз
бланктер
Сабақтың
ортасы
Жаңа тақырыпты
түсінуге бағытталған
бағытталған
оқыту ортасын құрады
Мұғалім ұсынған
тапсырмаларды
орындайды


Теориялық материал:
 Жасуша физиологиясы: Жасуша – тірі организмнің негізгі құрылымдық
және функционалдық бірлігі.
 Жасушаның негізгі құрылымдық элементтері:
o Жасуша мембранасы
o Цитоплазма
o Ядро
o Органеллалар: митохондриялар, рибосомалар, эндоплазмалық тор,
Гольджи аппараты, лизосомалар
 Негізгі функциялар:
o Жасуша мембранасы: жасушаның ішкі ортасын сыртқы ортадан
бөліп, заттардың тасымалдануын реттейді.
o Цитоплазма: жасуша ішіндегі сұйықтық орта, онда органеллалар
орналасады.
o Ядро: генетикалық ақпаратты сақтайды және реттейді.
o Митохондриялар: энергия өндіру.
o Рибосомалар: ақуыз синтезі.
o Эндоплазмалық тор: заттардың жасуша ішінде тасымалдануы.
o Гольджи аппараты: заттардың оралуы және шығарылуы.
o Лизосомалар: жасуша ішіндегі қалдық заттарды ыдырату.

15

Практикалық тапсырмалар
Тапсырма 1: Жасушаның негізгі құрылымдық элементтерін толтырыңыз
Элементтер Сипаттама
Жасуша мембранасы

Цитоплазма

Ядро

Митохондриялар

Рибосомалар

Эндоплазмалық тор

Гольджи аппараты

Лизосомалар

Тапсырма 2: Жасушаның құрылымын толықтырыңыз
Сурет (мысалы, бос схемасы)
Схема бөліктері Сипаттама
Жасуша мембранасы

Цитоплазма

Ядро

Органеллалар Митохондриялар, рибосомалар және т.б.
Тапсырма 3: Жасуша мембранасының қызметін сипаттаңыз
Қызметтер Сипаттама
Тасымалдау

Қорғаныс

Байланыс

Таным

STEM технологиясын қолдану тәжірибесі
Тапсырма: Жасушаның виртуалды моделін жасау
Тапсырма сипаттамасы:
1. Тақырып: Жасушаның виртуалды моделін жасау және зерттеу.
2. Мақсат: STEM технологияларын қолданып, жасушаның құрылымын және
функцияларын зерттеу.
3. Қадамдар:
o Бағдарламалық жасақтама: Blender, Tinkercad немесе кез келген
басқа қол жетімді бағдарламалық құрал.
o Модельді құру: Жасушаның құрылымын толық көрсететін үш
өлшемді виртуалды модельді жасау.
o Зерттеу: Модельді пайдаланып, жасуша ішіндегі органеллалардың
орналасуын және олардың функцияларын зерттеу.
o Нәтижелерді талдау: Виртуалды модель арқылы жасуша
құрылымының ерекшеліктерін түсіну және нақты физиологиялық
процестермен салыстыру.

16

Бұл тапсырма оқушылардың STEM технологияларын пайдалану қабілеттерін
дамытады және жасуша физиологиясының нақты процестерін түсінуге мүмкіндік
береді.


Сабақтың
аяғы
Оқушыларға өзін-өзі
бағалауды
ұйымдастыру

Кері байланыс орнату
Өзін-өзі бағалау

«А,В,С» әдісі
А - сұрақ қояды.
В - жауап береді.
С – айтқан жауаптарды
бақылайды, толық
болмаса толықтырады.
Оқушылар топта үшеуден
отырады. А — сұрақ
қоюшы, В – жауап
беруші, С — бақылаушы
рөлін атқарады.
Бақылаушы қажетті
жерлерін түртіп алып,
әңгіме соңында
қорытынды береді.
Оқушылар осы сұрақтарға
жазбаша стикерге жауап
береді. Ұсыныс,
тілектерін айтады.

бағалау
парақтары

Бөлім
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сынып: Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы Ұлпалар физиологиясы

Оқу бағдарламасына
сәйкес оқыту
мақсаттары
Сабақтың мақсаты:
1. Ұлпалар физиологиясының негізгі ұғымдарын,
функцияларын және түрлерін түсіндіру.
2. Адам ағзасындағы негізгі ұлпалардың қызметін
талдау және түсіну.
3. Практикалық тапсырмалар арқылы білімдерін
бекіту.

Сабақтың барысы
Сабақтың
кезеңі/уақыт
Педагогтің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар
Сабақтың
басы
Oқушылapмен
сәлемдесу, оқушыларды
түгeлдeу, oқушылapдың
Мұғаліммен амандасады.


Түрлі –
түсті
доптар

17

нaзapын caбaққa aудapу.

Сабақтың тақырыбы
мен мақсаттарымен
таныстыру, жаңа
тақырыпқа шолу


Психологиялық ахуал
орнату


Сабақтың тақырыбын
дәптерге жазады,
сабақтың мақсаттарымен
танысады.



«Мен басқаның көзімен»
Ортаға бір оқушыдан
кезекпен шығып, қалған
қатысушылар ол жайлы
қандай ой - пікірде екенін
айтады. Оқушы өзін
басқаның көзімен қандай
адам екенін анықтайды.
Сабақтың
ортасы
Жаңа тақырыпты
түсінуге бағытталған
бағытталған
оқыту ортасын құрады
Мұғалім ұсынған
тапсырмаларды
орындайды


Теориялық материал:
 Ұлпалар физиологиясы: Ұлпалар – ұқсас құрылымы және функциясы бар
жасушалар тобы.
 Негізгі ұлпалар түрлері:
o Эпителий ұлпасы: дененің сыртқы қабатын және ішкі қуыстарын
жабады.
o Дәнекер ұлпасы: ағзаның құрылымын қолдайды және қоректік
заттарды тасымалдайды.
o Бұлшықет ұлпасы: қозғалысты қамтамасыз етеді.
o Жүйке ұлпасы: жүйке импульстарын өткізеді және өңдейді.
 Негізгі функциялар:
o Эпителий ұлпасы: қорғаныс, секреция, сіңіру.
o Дәнекер ұлпасы: тірек, қоректендіру, байланыс.
o Бұлшықет ұлпасы: қозғалыс, жылу өндіру.
o Жүйке ұлпасы: ақпаратты қабылдау және беру.
Практикалық тапсырмалар
Тапсырма 1: Ұлпалардың түрлерін толтырыңыз
Ұлпа түрі Сипаттама
Эпителий ұлпасы

Дәнекер ұлпасы

Бұлшықет ұлпасы

Жүйке ұлпасы

Тапсырма 2: Ұлпалар түрінің схемасын толтырыңыз
Сурет (мысалы, бос схемасы)

18

Схема бөліктері Сипаттама
Эпителий ұлпасы

Дәнекер ұлпасы

Бұлшықет ұлпасы

Жүйке ұлпасы

Тапсырма 3: Ұлпалардың қызметін сипаттаңыз
Ұлпа түрі Қызметтер
Эпителий ұлпасы

Дәнекер ұлпасы

Бұлшықет ұлпасы

Жүйке ұлпасы

STEM технологиясын қолдану тәжірибесі
Тапсырма: Ұлпалардың виртуалды моделін жасау
Тапсырма сипаттамасы:
1. Тақырып: Ұлпалардың виртуалды моделін жасау және зерттеу.
2. Мақсат: STEM технологияларын қолданып, ұлпалардың құрылымын және
функцияларын зерттеу.
3. Қадамдар:
o Бағдарламалық жасақтама: Blender, Tinkercad немесе кез келген
басқа қол жетімді бағдарламалық құрал.
o Модельді құру: Әр түрлі ұлпалардың құрылымын толық көрсететін
үш өлшемді виртуалды модельді жасау.
o Зерттеу: Модельді пайдаланып, ұлпалардың орналасуын және
олардың функцияларын зерттеу.
o Нәтижелерді талдау: Виртуалды модель арқылы ұлпа құрылымының
ерекшеліктерін түсіну және нақты физиологиялық процестермен
салыстыру.
Бұл тапсырма оқушылардың STEM технологияларын пайдалану қабілеттерін
дамытады және ұлпалар физиологиясының нақты процестерін түсінуге мүмкіндік
береді.

Сабақтың
аяғы
Оқушыларға өзін-өзі
бағалауды
ұйымдастыру

Кері байланыс орнату
Өзін-өзі бағалау



«Айна» әдісі
Оқушылар жұптасып, бір-
біріне қарама-қарсы
тұрады (немесе партада
отырып та болады).
Олардың біреуі
қолдарымен, аяқтарымен,
денесімен, бет-әлпетімен
әртүрлі қимылдар
бағалау
парақтары

19

жасайды, ал екінші оқушы
оларды айна секілді
қайталайды: оңды сол
қылады, солды оң
жасайды. Бір минуттан
кейін оқушылар
рөлдерімен алмасады.



Бөлім
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сынып: Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы Жүйке жүйесінің физиологиясы

Оқу бағдарламасына
сәйкес оқыту
мақсаттары
Сабақтың мақсаты:
1. Жүйке жүйесінің физиологиясының негізгі
ұғымдарын, функцияларын және құрылымын
түсіндіру.
2. Адам ағзасындағы жүйке жүйесінің қызметін талдау
және түсіну.
3. Практикалық тапсырмалар арқылы білімдерін
бекіту.

Сабақтың барысы
Сабақтың
кезеңі/уақыт
Педагогтің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар
Сабақтың
басы
Oқушылapмен
сәлемдесу, оқушыларды
түгeлдeу, oқушылapдың
нaзapын caбaққa aудapу.

Сабақтың тақырыбы
мен мақсаттарымен
таныстыру, жаңа
тақырыпқа шолу


Психологиялық ахуал
орнату
Мұғаліммен амандасады.




Сабақтың тақырыбын
дәптерге жазады,
сабақтың мақсаттарымен
танысады.



«Атомдар мен
молекулалар» әдісі
Әр қатысушы - жеке
атомдар. Жүргізушінің
айтуы бойынша атомдар
қозғалысқа түседі, бір -
бірімен жеңіл қақтығысқа
түседі. Жүргізуші қанша
атомның қосындысынан
Түрлі –
түсті
доптар

20

молекула құралатынын
айтады, сол кезде сол
санға сай бірігіп тұра қалу
керек. Молекула
құрамына кірмей
қалғандар ойыннан
шығады.
Сабақтың
ортасы
Жаңа тақырыпты
түсінуге бағытталған
бағытталған
оқыту ортасын құрады
Мұғалім ұсынған
тапсырмаларды
орындайды


Теориялық материал:
 Жүйке жүйесінің физиологиясы: Жүйке жүйесі – ағзаның ішкі және
сыртқы ортасын бақылап, үйлестіріп отыратын жүйе.
 Жүйке жүйесінің негізгі бөліктері:
o Орталық жүйке жүйесі (ОЖЖ): ми және жұлын.
o Шеткі жүйке жүйесі (ШЖЖ): барлық перифериялық жүйкелер.
 Негізгі функциялар:
o Сенсорлық функция: сыртқы және ішкі тітіркендіргіштерді
қабылдау.
o Интегративті функция: ақпаратты өңдеу және жауап шешім
қабылдау.
o Моторлық функция: жауап ретінде бұлшықеттерді және бездерді
белсендіру.
Практикалық тапсырмалар
Тапсырма 1: Жүйке жүйесінің құрылымын толтырыңыз
Бөліктер Сипаттама
Ми

Жұлын

Перифериялық жүйкелер

Сенсорлық жүйке жолдары

Моторлық жүйке жолдары

Тапсырма 2: Жүйке жасушасының (нейронның) схемасын толтырыңыз
Сурет (мысалы, бос схемасы)
Схема бөліктері Сипаттама
Дендриттер

Сома (жасуша денесі)

Аксон

Синапс

Миелин қабығы

Тапсырма 3: Жүйке импульсының берілу механизмін сипаттаңыз
Фаза Сипаттама

21

Поляризация

Деполяризация

Реполяризация

Гиперполяризация

Синапстық беру

STEM технологиясын қолдану тәжірибесі
Тапсырма: Жүйке импульсының берілуін модельдеу
Тапсырма сипаттамасы:
1. Тақырып: Жүйке импульсының берілуін модельдеу және зерттеу.
2. Мақсат: STEM технологияларын қолданып, жүйке импульсының берілу
механизмін зерттеу.
3. Қадамдар:
o Бағдарламалық жасақтама: MATLAB, Python (немесе кез келген
басқа қол жетімді бағдарламалық құрал).
o Модельді құру: Жүйке импульсының берілуін толық сипаттайтын
компьютерлік модельді жасау.
o Зерттеу: Модельді пайдаланып, жүйке импульсының берілу
процесінің әр түрлі фазаларын зерттеу.
o Нәтижелерді талдау: Модельдің нәтижелерін талдап, нақты
физиологиялық процестермен салыстыру.
Бұл тапсырма оқушылардың STEM технологияларын пайдалану қабілеттерін
дамытады және жүйке жүйесінің физиологиясының нақты процестерін түсінуге
мүмкіндік береді.

Сабақтың
аяғы
Оқушыларға өзін-өзі
бағалауды
ұйымдастыру

Кері байланыс орнату
Өзін-өзі бағалау



«Айналмалы бекеттер»
әдісі
Әр шағын топты бекетте
орналастырып,
арандататын сұрақты
талқылауға және ойларын
қағазға немесе тақтаға
жазуға 10 минут беріңіз.
Уақыт аяқталғанда топ
басқа бекетке ауысып
алдағы топтың жұмысын
жалғастырады. Ауысу әр
10 минут сайын болып
тұрады, әр топ барлық
позицияларда болып
шыққанға және барлық
топтардың ойларын ойлап
шыққанға дейін жалғаса
береді.

бағалау
парақтары

22




Бөлім
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сынып: Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы Орталық жүйке жүйесінің физиологиясы

Оқу бағдарламасына
сәйкес оқыту
мақсаттары
Сабақтың мақсаты:
1. Орталық жүйке жүйесінің физиологиясының негізгі
ұғымдарын, функцияларын және құрылымын
түсіндіру.
2. Орталық жүйке жүйесінің негізгі бөліктері мен
олардың қызметін талдау және түсіну.
3. Практикалық тапсырмалар арқылы білімдерін
бекіту.

Сабақтың барысы
Сабақтың
кезеңі/уақыт
Педагогтің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар
Сабақтың
басы
Oқушылapмен
сәлемдесу, оқушыларды
түгeлдeу, oқушылapдың
нaзapын caбaққa aудapу.

Сабақтың тақырыбы
мен мақсаттарымен
таныстыру, жаңа
тақырыпқа шолу


Психологиялық ахуал
орнату
Мұғаліммен амандасады.




Сабақтың тақырыбын
дәптерге жазады,
сабақтың мақсаттарымен
танысады.



Афирмациялар әдісі
«Ол жасаған іс менің де
қолымнан келеді»,« Мен
жетістіктің адамымын»,«
Менің жағдайым күннен –
күнге жақсаруда»
Түрлі –
түсті
доптар
Сабақтың
ортасы
Жаңа тақырыпты
түсінуге бағытталған
бағытталған
оқыту ортасын құрады
Мұғалім ұсынған
тапсырмаларды
орындайды


Теориялық материал:
 Орталық жүйке жүйесі (ОЖЖ): ОЖЖ ми және жұлыннан тұрады. Ол
ағзаның негізгі бақылау орталығы болып табылады.
 Мидың құрылымы және функциялары:

23

o Ми қабығы: сезім, қозғалыс, ойлау және сөйлеу орталықтары.
o Таламус: сенсорлық ақпаратты өңдеу және тарату орталығы.
o Гипоталамус: гомеостазды реттеу, гормондар өндіру.
o Мишық: қозғалыс үйлестіру.
o Ми бағаны: тыныс алу, жүрек соғу, асқорыту процестерін реттеу.
 Жұлынның құрылымы және функциялары :
o Сегменттер: әрбір сегменттен шыққан нервтер ағзаның белгілі бір
бөлігін басқарады.
o Рефлекстер: жұлын рефлекстерінің орталығы болып табылады.
Практикалық тапсырмалар
Тапсырма 1: Мидың құрылымдық бөліктерін толтырыңыз
Мидың бөліктері Сипаттама
Ми қабығы

Таламус

Гипоталамус

Мишық

Ми бағаны

Тапсырма 2: Жұлынның құрылымдық схемасын толтырыңыз
Сурет (мысалы, бос схемасы)
Схема бөліктері Сипаттама
Жұлын сегменттері

Жұлынның сұр заты

Жұлынның ақ заты

Алдыңғы түбіршек

Артқы түбіршек

Тапсырма 3: Рефлекторлық доғаны сипаттаңыз
Компонент Сипаттама
Рецептор

Сенсорлық нейрон

Жұлындағы интеграция орталығы

Моторлық нейрон

Эффектор

STEM технологиясын қолдану тәжірибесі
Тапсырма: Орталық жүйке жүйесінің жұмысының виртуалды моделін
жасау
Тапсырма сипаттамасы:
1. Тақырып: Орталық жүйке жүйесінің жұмысының виртуалды моделін
жасау және зерттеу.
2. Мақсат: STEM технологияларын қолданып, орталық жүйке жүйесінің
құрылымы мен функцияларын зерттеу.

24

3. Қадамдар:
o Бағдарламалық жасақтама: Blender, Tinkercad, MATLAB немесе
кез келген басқа қол жетімді бағдарламалық құрал.
o Модельді құру: Мидың және жұлынның құрылымын толық
сипаттайтын үш өлшемді виртуалды модельді жасау.
o Зерттеу: Модельді пайдаланып, ОЖЖ-нің әр түрлі бөліктерінің
қызметін және өзара әрекеттесуін зерттеу.
o Нәтижелерді талдау: Виртуалды модель арқылы ОЖЖ-нің
физиологиялық процестерін түсіну және нақты физиологиялық
процестермен салыстыру.
Бұл тапсырма оқушылардың STEM технологияларын пайдалану қабілеттерін
дамытады және орталық жүйке жүйесінің физиологиясының нақты процестерін
түсінуге мүмкіндік береді.

Сабақтың
аяғы
Оқушыларға өзін-өзі
бағалауды
ұйымдастыру

Кері байланыс орнату
Өзін-өзі бағалау



«Аквариум» әдісі
«Аквариум әдісі» -
балаларға мәселені «қоғам
алдында» талқылауға
ұсынғандағы диалог
формасы. Шағын топ
белгілі бір мәселе
бойынша диалогті
жүргізуге кімге сеніп
тапсыруға болатынын
таңдайды. Кейде тілек
білдірушілер бірнеше
болуы мүмкін. Қалған
барлық оқушылар
көрермен рөлін атқарады.
Сондықтан да мұны
«аквариум» деп атайды.
Барлық сынып алда өз
пікірін білдіргені болмаса,
ыстық орындық сияқты.
Олар алтын балыққа
арналған аквариумда,
басқалары оларға сұрақ
қойып түсініктемелер
сұрай алады және т.б.


бағалау
парақтары


Бөлім
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сынып: Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

25


Сабақтың тақырыбы Перифериялық жүйке жүйесі

Оқу бағдарламасына
сәйкес оқыту
мақсаттары
Сабақтың мақсаты:
1. Перифериялық жүйке жүйесінің физиологиясының
негізгі ұғымдарын, функцияларын және құрылымын
түсіндіру.
2. Перифериялық жүйке жүйесінің негізгі бөліктері
мен олардың қызметін талдау және түсіну.
3. Практикалық тапсырмалар арқылы білімдерін
бекіту.

Сабақтың барысы
Сабақтың
кезеңі/уақыт
Педагогтің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар
Сабақтың
басы
Oқушылapмен
сәлемдесу, оқушыларды
түгeлдeу, oқушылapдың
нaзapын caбaққa aудapу.

Сабақтың тақырыбы
мен мақсаттарымен
таныстыру, жаңа
тақырыпқа шолу


Психологиялық ахуал
орнату
Мұғаліммен амандасады.




Сабақтың тақырыбын
дәптерге жазады,
сабақтың мақсаттарымен
танысады.



«Таңғажайып дорба»
ойыны
Дорбада бірнеше жеміс,
көкөніс бөліктері бар.
Бала көзі жабылып,
дорбадағы заттың дәмін
татып, оның қай жеміс
екенін, дәмі, исі,
формасы, түсі жайында
ажырата баяндайды.
Түрлі –
түсті
доптар
Сабақтың
ортасы
Жаңа тақырыпты
түсінуге бағытталған
бағытталған
оқыту ортасын құрады
Мұғалім ұсынған
тапсырмаларды
орындайды


Теориялық материал:
 Перифериялық жүйке жүйесі (ПЖЖ): ПЖЖ барлық орталық жүйке
жүйесінен (ОЖЖ) тыс орналасқан жүйкелер мен ганглийлерді қамтиды.
 ПЖЖ-нің негізгі бөліктері:
o Соматикалық жүйке жүйесі: ерікті бұлшықеттерді және сезім
мүшелерін басқарады.

26

o Автономды жүйке жүйесі: ішкі ағзалардың жұмысын реттейді,
симпатикалық және парасимпатикалық бөлімдерге бөлінеді.
 Соматикалық жүйке жүйесінің функциялары:
o Қозғалыс функциясы: ерікті қозғалыстарды қамтамасыз етеді.
o Сезім функциясы: сыртқы ортадан ақпарат қабылдау.
 Автономды жүйке жүйесінің функциялары:
o Симпатикалық жүйе: стресстік жағдайларда ағзаның қызметін
күшейтеді.
o Парасимпатикалық жүйе: тыныштық жағдайында ағзаның
қызметін қалпына келтіреді.
Практикалық тапсырмалар
Тапсырма 1: Перифериялық жүйке жүйесінің бөліктерін толтырыңыз
ПЖЖ бөліктері Сипаттама
Соматикалық жүйке жүйесі

Автономды жүйке жүйесі

Симпатикалық жүйе

Парасимпатикалық жүйе

Тапсырма 2: Перифериялық жүйке жүйесінің құрылымдық схемасын
толтырыңыз
Сурет (мысалы, бос схемасы)
Схема бөліктері Сипаттама
Соматикалық жүйке жүйесі

Автономды жүйке жүйесі

Симпатикалық жүйе

Парасимпатикалық жүйе

Тапсырма 3: Симпатикалық және парасимпатикалық жүйелердің қызметін
салыстырыңыз
Қызметтер Симпатикалық жүйе Парасимпатикалық жүйе
Жүрек соғу жиілігі

Қан қысымы

Ас қорыту жүйесі

Көз қарашығының кеңеюі

STEM технологиясын қолдану тәжірибесі
Тапсырма: Перифериялық жүйке жүйесінің жұмысының виртуалды
моделін жасау
Тапсырма сипаттамасы:
1. Тақырып: Перифериялық жүйке жүйесінің жұмысының виртуалды
моделін жасау және зерттеу.
2. Мақсат: STEM технологияларын қолданып, перифериялық жүйке
жүйесінің құрылымы мен функцияларын зерттеу.
3. Қадамдар:

27

o Бағдарламалық жасақтама: Blender, Tinkercad, MATLAB немесе
кез келген басқа қол жетімді бағдарламалық құрал.
o Модельді құру: Перифериялық жүйке жүйесінің құрылымын толық
сипаттайтын үш өлшемді виртуалды модельді жасау.
o Зерттеу: Модельді пайдаланып, ПЖЖ-нің әр түрлі бөліктерінің
қызметін және өзара әрекеттесуін зерттеу.
o Нәтижелерді талдау: Виртуалды модель арқылы ПЖЖ-нің
физиологиялық процестерін түсіну және нақты физиологиялық
процестермен салыстыру.
Бұл тапсырма оқушылардың STEM технологияларын пайдалану қабілеттерін
дамытады және перифериялық жүйке жүйесінің физиологиясының нақты
процестерін түсінуге мүмкіндік береді.


Сабақтың
аяғы
Оқушыларға өзін-өзі
бағалауды
ұйымдастыру

Кері байланыс орнату
Өзін-өзі бағалау



«Алфавит» әдісі
Оқушылар әрқайсысы
алфавиттің бір-бір әрпін
алып, жыл көлемінде
оқыған материалдарынан
өздеріне түскен әріпке
сәйкес тақырыптарды
айтып шығады. Мысалы,
Қорытынды сабақтарда,
емтиханға дайындықта,
есте сақтауын дамытуда
көмекке келеді.


бағалау
парақтары


Бөлім
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сынып: Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы Сенсорлық жүйелер физиологиясы

Оқу бағдарламасына
сәйкес оқыту
мақсаттары
Сабақтың мақсаты:
1. Сенсорлық жүйелер физиологиясының негізгі
ұғымдарын, функцияларын және құрылымын
түсіндіру.
2. Адам ағзасындағы сенсорлық жүйелердің қызметін
талдау және түсіну.
3. Практикалық тапсырмалар арқылы білімдерін
бекіту.

28


Сабақтың барысы
Сабақтың
кезеңі/уақыт
Педагогтің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар
Сабақтың
басы
Oқушылapмен
сәлемдесу, оқушыларды
түгeлдeу, oқушылapдың
нaзapын caбaққa aудapу.

Сабақтың тақырыбы
мен мақсаттарымен
таныстыру, жаңа
тақырыпқа шолу


Психологиялық ахуал
орнату
Мұғаліммен амандасады.




Сабақтың тақырыбын
дәптерге жазады,
сабақтың мақсаттарымен
танысады.



Мен қандай адаммын?
әдісі
Әр қатысушы өзінің
жағымды, жағымсыз
қасиеттерін айтады. Сол
бойынша қорытынды
жүргізіледі.
Түрлі –
түсті
доптар
Сабақтың
ортасы
Жаңа тақырыпты
түсінуге бағытталған
бағытталған
оқыту ортасын құрады
Мұғалім ұсынған
тапсырмаларды
орындайды


Теориялық материал:
 Сенсорлық жүйелер физиологиясы: Сенсорлық жүйелер – сыртқы және
ішкі ортаның тітіркендіргіштерін қабылдайтын, өңдейтін және беретін
жүйелер.
 Сенсорлық жүйелердің негізгі түрлері:
o Көру жүйесі: көз арқылы көру тітіркендіргіштерін қабылдайды.
o Есту жүйесі: құлақ арқылы дыбыс тітіркендіргіштерін қабылдайды.
o Дәм сезу жүйесі: тіл мен ауыз қуысы арқылы дәм тітіркендіргіштерін
қабылдайды.
o Иіс сезу жүйесі: мұрын арқылы иіс тітіркендіргіштерін қабылдайды.
o Сенсорлық (сезім) жүйе: тері және ішкі ағзалар арқылы
механикалық, температуралық және ауырсыну тітіркендіргіштерін
қабылдайды.
 Негізгі функциялар:
o Рецепторлар: тітіркендіргіштерді қабылдайды.
o Сенсорлық жолдар: сигналдарды орталық жүйке жүйесіне береді.
o Ми орталықтары: сигналдарды өңдеп, жауап қайтаруды қамтамасыз
етеді.
Практикалық тапсырмалар
Тапсырма 1: Сенсорлық жүйелердің құрылымын толтырыңыз

29

Сенсорлық жүйе Сипаттама
Көру жүйесі

Есту жүйесі

Дәм сезу жүйесі

Иіс сезу жүйесі

Сенсорлық (сезім) жүйе

Тапсырма 2: Сенсорлық жүйенің схемасын толтырыңыз
Сурет (мысалы, бос схемасы)
Схема бөліктері Сипаттама
Рецепторлар

Сенсорлық жолдар

Ми орталықтары

Тапсырма 3: Көру жүйесінің жұмысын сипаттаңыз
Компонент Сипаттама
Көздің құрылысы

Жарықтың қабылдануы

Оптикалық жүйке

Ми орталықтары

STEM технологиясын қолдану тәжірибесі
Тапсырма: Сенсорлық жүйелердің виртуалды моделін жасау
Тапсырма сипаттамасы:
1. Тақырып: Сенсорлық жүйелердің виртуалды моделін жасау және зерттеу.
2. Мақсат: STEM технологияларын қолданып, сенсорлық жүйелердің
құрылымы мен функцияларын зерттеу.
3. Қадамдар:
o Бағдарламалық жасақтама: Blender, Tinkercad, MATLAB немесе
кез келген басқа қол жетімді бағдарламалық құрал.
o Модельді құру: Әр түрлі сенсорлық жүйелердің құрылымын толық
сипаттайтын үш өлшемді виртуалды модельді жасау.
o Зерттеу: Модельді пайдаланып, сенсорлық жүйелердің әр түрлі
бөліктерінің қызметін және өзара әрекеттесуін зерттеу.
o Нәтижелерді талдау: Виртуалды модель арқылы сенсорлық
жүйелердің физиологиялық процестерін түсіну және нақты
физиологиялық процестермен салыстыру.
Бұл тапсырма оқушылардың STEM технологияларын пайдалану қабілеттерін
дамытады және сенсорлық жүйелердің физиологиясының нақты процестерін
түсінуге мүмкіндік береді.


Сабақтың
аяғы
Оқушыларға өзін-өзі
бағалауды
Өзін-өзі бағалау


бағалау
парақтары

30

ұйымдастыру

Кері байланыс орнату


«Ара ұясы» техникасы
Мұғалім жұптағы
оқушыларға не білгендігі
туралы пікір алмасуды
және екі сұрақтан
дайындауын тапсырады.
Содан кейін әрбір жұп
кезектесіп сұрақ қояды, ол
сұраққа жауапты мұғалім
немесе басқа оқушылар
береді. Сонымен берілген
осы техника негізінде
мұғалімнің берген
мәліметтері
қорытындыланылады,
өңделеді



Бөлім
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сынып: Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы Тыныс алу жүйесінің физиологиясы

Оқу бағдарламасына
сәйкес оқыту
мақсаттары
Сабақтың мақсаты:
1. Тыныс алу жүйесінің физиологиясының негізгі
ұғымдарын, функцияларын және құрылымын
түсіндіру.
2. Тыныс алу жүйесінің негізгі бөліктері мен олардың
қызметін талдау және түсіну.
3. Практикалық тапсырмалар арқылы білімдерін
бекіту.

Сабақтың барысы
Сабақтың
кезеңі/уақыт
Педагогтің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар
Сабақтың
басы
Oқушылapмен
сәлемдесу, оқушыларды
түгeлдeу, oқушылapдың
нaзapын caбaққa aудapу.

Сабақтың тақырыбы
мен мақсаттарымен
таныстыру, жаңа
тақырыпқа шолу

Мұғаліммен амандасады.




Сабақтың тақырыбын
дәптерге жазады,
сабақтың мақсаттарымен
танысады.

Түрлі –
түсті
доптар