ӨРТТІҢ АЛДЫН АЛУ БОЙЫНША КЕҢЕСТЕР

(Ата-аналарға арналған)

4 жас тобындағы балалардың ата-аналарына арналған толық нұсқа

1. Үйдегі өрт көздерін қауіпсіз сақтау

•Сіріңке, оттық, шам, шырақ және басқа да от жағатын заттарды жоғары, баланың қолы жетпейтін, құлыпталатын жерде сақтаңыз.

•Ата-ананың рұқсаты мен бақылауынсыз баланың бұл заттарды мүлде қолданбайтынын түсіндіріңіз.

•Отты ойыншық ретінде көрсетуге (мысалы, “шырақ жағып ойнау”) жол бермеңіз.

2. Электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету

•Барлық розеткаларды арнайы қорғағыш қақпақпен жабыңыз.

•Электр сымдарының бүтіндігін қадағалаңыз: жыртылған, қызып тұрған, ұшқыны бар сымдарды дереу ауыстыру қажет.

•Қыздырғыш құрылғыларды (утюг, фен, плита, электр жылытқыш) жұмыс істеп тұрғанда қараусыз қалдырмаңыз.

•Баланы электр сымдарына және тұрмыстық техникаға қол тигізбеуге үйретіңіз.

3. Газ және асүй қауіпсіздігі

•Газ плитасын қосқан кезде баланың жақындауына жол бермеңіз.

•Қайнап тұрған кастрюльдердің саптамасын ішке қаратып қою — күйіп қалудан және өрттен сақтанудың негізгі шаралары.

•Асүйде бала ойнамайтынын қадағалаңыз: ыстық май, қайнаған су, қызған беттер өрт қаупін тудырады.

•Газ иісі шықса, бірден газды өшіріп, терезені ашып, мамандарға хабарласыңыз.

4. Үйдегі жанғыш материалдарды дұрыс сақтау

•Перде, қағаз, киім, кітап, қорап сияқты материалдарды жылытқыштардың қасына қоймаңыз.

•Жұмсақ ойыншықтар да тез жанатын материалдар қатарына жатады — оларды электр құрылғыларынан алыс ұстаңыз.

•Химиялық сұйықтықтарды (лак, еріткіш, аэрозоль) балалардың қол жетпейтін, желдетілетін жерде сақтау қажет.

5. Шырақ пен ашық жалынды қолдану ережелері

•Шам жаққанда оны ешқашан қараусыз қалдырмаңыз.

•Туған күн тортындағы шамдарды жаққанда балаға жақындауға рұқсат бермеңіз.

•Үйде темекі шегуге болмайды — темекінің шоқтары өрттің ең жиі себептерінің бірі.

6. Баламен қауіпсіздік туралы алдын ала сөйлесу

4 жастағы балалардың түсіну деңгейі ерекше. Сондықтан қарапайым, қорқытпайтын, түсінікті сөздер қолданған жөн:

•«От атасы – ойыншық емес».

•«Сіріңке мен оттықты ұстауға болмайды».

•«Қауіпті көрсең – бірден үлкенге айт».

•«Дабыл шырылдаса – үлкеннің соңынан жүр».

Баланың әр сұрағына ашық жауап беріп, оттың неге қауіпті екенін түсіндіру маңызды.

7. Үйдегі қауіпсіздік жоспарын құру

•Үйден шығу жолдарын бірге қарап шығыңыз.

•Есіктер, баспалдақтар, негізгі және қосалқы шығу жолдарын көрсетіңіз.

•Балаға “егер түтін көрсең – төмен еңкейіп жүру” дағдысын түсіндіре аласыз (ойын түрінде көрсеткен жөн).

•Төтенше жағдай кезінде бәрінің жиналатын қауіпсіз орын (мысалы, аулада белгілі бір ағаш немесе орындық) болсын.

8. Бөлмені артық заттан бос ұстау

•Өтетін жолдарды ойыншықтармен, қораптармен толтырмаңыз — эвакуация кезінде қауіп тудырады.

•Жылытқыштардың айналасында кемінде 1 метр бос кеңістік болсын.

9. Өрт сөндіру құралдарын тексеру

•Үйде өрт сөндіргіш болса, оның жарамдылық мерзімін қарап тұрыңыз.

•Балаларға оны ұстатпау керек, бірақ сіз оны қолдануды білуіңіз қажет.

•Жанғыш материалдардың жанында ашық от қолданбаңыз.

10. Дабыл жүйелерін қарау

•Үйде түтінді анықтайтын датчик болса, оны тексеріп тұрыңыз.

•Батареяларын уақытылы ауыстырыңыз.

11. Төтенше жағдайда қалай әрекет ету керек

•Егер өрт басталса – ең алдымен баланы қауіпсіз жерге алып шығыңыз.

•Өзіңіз сөндірмек болып уақыт жоғалтпаңыз, егер жалын жылдам таралса.

•Бірден 101 немесе 112 нөміріне хабарласыңыз.

•Қауіп өткенше үйге қайта кірмеңіз.

Ата-ана балаға үйретуге тиісті ақпараттар

Олар қарапайым, түсінікті және қауіпсіздікке бағытталған болуы керек:

1. Отқа қауіпті заттар

•Балаларға сіріңке, газ, шам, пеш сияқты заттарға жақындауға болмайтынын айту.

•Отты тек үлкендер қолданатынын түсіндіру.

2. Өрт шыққан жағдайда әрекет ету

•Балаларға «от шықса, қорықпай, тыныш қалу керек» екенін үйрету.

•Қауіпсіз жерге қалай шығу керегін көрсету (үйде эвакуация жолдарын көрсету).

•Түтіннен төменде жүруді көрсету, ылғалды мата арқылы дем алу.

3. Өрт дабылын білу және хабарлау

•Балаларға өрт шыққанда ата-анасына немесе ересек адамға айту керегін үйрету.

•Қажет болса, 101 (өрт қызметі) телефонын атауға үйрету.

4. Өрттің алдын алу

•Пеш, плитка, электр құралдарын тек үлкендер пайдаланатынын айту.

•Шамды, сіріңкені және отты ойыншықтарды балалардан алыс ұстау.

5. Эвакуация жоспары

•Үйде немесе балабақшада «қауіпсіз жерге шығу жолдарын» ата-анамен бірге көрсету.

•Баланы белгілі бір кездесу орнына апару (мысалы, ауладағы қауіпсіз жер).

6. Ойын арқылы үйрету

•Қысқаша рөлдік ойындар арқылы балаларға өрт қауіпсіздігін көрсету.

•Тек қауіпсіз, бақылаудағы ойындарды ойнауға үйрету.

Ата-аналарға өрт болғандағы қауіпсіздік ережелерін сақтау бойынша кеңестер:

1. Балаларды қорғау

•Балаларды өрттен алыста ұстау, паникаға берілмеуге үйрету.

•Өрт шыққан жағдайда балаларға тыныш болуды түсіндіру.

2. Жедел әрекет

•Дереу өрт қызметін шақыру (Қазақстанда 101).

•Қауіпсіз жолмен тез эвакуация жасау, лифтті пайдаланбау.

•Барлық отбасы мүшелерін немесе топты белгіленген кездесу орнына жинау.

3. Түтіннен қорғау

•Мұрын мен ауызды ылғалды мата арқылы жабу.

•Түтіннен төменде жүру.

4. Өрт сөндіру құралдарын пайдалану

•Өрт сөндіргіштерді, өрт тұтқыш құралдарды тек қауіпсіз жағдайда қолдану.

•Кішкентай өртті бақылауда ғана сөндіруге тырысу.

5. Алдын алу

•Балаларға сіріңке, отты заттарға жақындамауды үйрету.

•Пеш, плитка, электр құралдарын дұрыс пайдалану.

•Үйде немесе балабақшада эвакуация жолдарын алдын ала көрсету.

6. Тәртіп және дайындық

•Өртке дайындық жоспарын жасау: эвакуация жолдары, кездесу орны.

•Балалармен және отбасы мүшелерімен үнемі қайталау және жаттығу.

Тәрбиешілерге арналған

Өрт қауіпсіздігі бойынша күнделікті әңгімелесу үлгілері

1-күн. “От – дос па, әлде жау ма?”

Тәрбиеші:

— Балалар, от бізге не үшін керек? (шай қайнатуға, тамақ пісіруге, жарық беруге)

— Ал от дұрыс қолданылмаса не болады?

Қорытынды:

От – пайдалы, бірақ өте қауіпті. Онымен тек үлкендер ғана жұмыс істейді.

2-күн. “Сіріңке мен оттық – ойыншық емес”

Тәрбиеші:

— Балалар, мына заттарды көріп тұрсыңдар ма? (сіріңке, оттық суреті)

— Бұлармен ойнауға болады ма?

— Неге болмайды?

Қорытынды:

Сіріңке – өрттің басты себебі. Оны тек ересектер қолданады.

3-күн. “Өрт шыққанда не істейміз?”

Тәрбиеші:

— Егер үйде немесе балабақшада түтін шықса не істейміз?

— Ең бірінші не айту керек? (тәрбиешіге хабарлау)

— Қалай жүреміз? (еңкейіп)

Қорытынды:

Өрт болса – қорықпай, үлкенге айту және тәрбиешінің соңынан жүру керек.

4-күн. “Түтін болғанда қалай қорғанамыз?”

Тәрбиеші:

— Балалар, түтін қандай? (желмен ұшады, дем алуға қиын)

— Түтін шықса не істейміз? (төмен еңкейіп жүреміз, ауызды жабамыз)

Қорытынды:

Түтін жоғары көтеріледі, сондықтан төмен еңкейіп жүру – қауіпсіз.

5-күн. “Эвакуация деген не?”

Тәрбиеші:

— “Эвакуация” деген – бәріміздің қауіпсіз жерге шығуымыз.

— Бұл кезде реттілік сақтаймыз, жүгірмейміз, итермейміз.

— Бір-бірімізден бөлінбеу — ең бастысы.

Қорытынды:

Эвакуация – өзін және достарын қорғау.

6-күн. “Қауіпті заттар”

Тәрбиеші:

— Үйде қандай заттар қауіпті болуы мүмкін? (плита, үтік, шам, шампан, розетка)

— Оларға неге жақындауға болмайды?

Қорытынды:

Қауіпті заттар – тек үлкендерге арналған.

7-күн. “101 және 112 нөмірлері”

Тәрбиеші:

— Балалар, өрт сөндірушілер қайда жұмыс істейді?

— Оларды қалай шақырады? (101, 112)

— Ал біз бұл нөмірлерге ойнап телефон шалуға бола ма? (жоқ)

Қорытынды:

101 және 112 — тек шын қауіпті жағдайда ғана шақырылады.

8-күн. “Электр құрылғыларының қауіпсіздігі”

Тәрбиеші:

— Розеткаларға қол салуға бола ма?

— Үтік, фен, жылытқыш неге қауіпті болуы мүмкін?

Қорытынды:

Электр құрылғыларына тек ересектер ғана қол тигізеді.

9-күн. “Үйдегі қауіпсіздік ережелері”

Тәрбиеші:

— Үйде жалғыз қалғанда жарық, шам, плиткаға жақындауға бола ма?

— Егер түтін көрсең не істейсің?

Қорытынды:

Қауіп көрсең – бірден үлкенге айт!

10-күн. “Өрт сөндірушілер кімдер?”

Тәрбиеші:

— Өрт сөндірушілер не істейді?

— Олар қандай көлікпен жүреді?

— Біз олардың еңбегін құрметтеуіміз керек пе?

Қорытынды:

Өрт сөндірушілер – адамдарды құтқаратын батырлар.

Балаларға арналған қысқа өрт жағдайын модельдеу жаттығулары

1. «Түтінді төменде өту» жаттығы

•Балаларға «түтін шықты» деп елестетуін сұраңыз.

•Барлығы төрт аяқтап немесе еңкеюде төменде жүреді.

•Мұрын мен ауызды сүлгі немесе матамен жабуды үйретіңіз.

2. «Қауіпсіз жерге шығу» жаттығы

•Бөлмеде немесе аулада қауіпсіз жол белгілеңіз.

•Балалар белгіленген жол арқылы «қауіпсіз жерге» шығады.

•Жаттығуды бірнеше рет қайталап, эвакуация жолын есте сақтауды пысықтаңыз.

3. «Өрт дабылын беру» жаттығы

•Балаларға өрт дабылын қалай беру керегін көрсетіңіз (қалқымалы дабыл немесе дауыспен «Өрт! Өрт!»).

•Балалар дабылды естігенде дұрыс әрекет етуге үйренеді.

4. «Төтенше көмек шақыру» жаттығы

•Балаларға телефонмен өрт қызметін (101) қалай шақыру керегін ойын арқылы үйретіңіз.

•Балалар өздерін «егер қауіп болса» қалай әрекет ету керегін түсінеді.

5. Рөлдік ойын: «Қауіпсіз эвакуация»

•Бір бала «өрт шықты» деп елестетеді, қалғандары қауіпсіз жолмен шығып, белгіленген кездесу орнына жиналады.

•Жаттығуды бірнеше рет қайталап, эвакуация тәртібін есте сақтау.

Топтан эвакуация жоспары

1. Алдын ала дайындық

•Балаларға «өрт шықса не істеу керек» екенін қарапайым сөздермен түсіндіру.

•Қауіпсіз жол мен кездесу орнын көрсету (мысалы, ауладағы белгіленген орын).

•Топта әр баланың аты-жөні мен жетекшіні білу.

2. Өрт шыққанда әрекет

•Сабыр сақтап, дауысты көтермеу.

•Мұрын мен ауызды ылғалды матамен жабу.

•Түтіннен төменде жүру.

3. Қауіпсіз жолмен шығу

•Топ жетекшісі балаларды бір қатарға шығарады.

•Есіктер мен жолдарды тексеріп, барлық балалардың бірге шығуын қадағалайды.

•Лифт қолданылмайды.

4. Кездесу орны

•Барлық балалар белгіленген қауіпсіз жерге жиналады.

•Жетекші барлық балалардың бар екенін тексереді.

5. Қайталау және ойын

•Эвакуация жолдарын ойын арқылы бірнеше рет қайталау.

•Балалар «өрт шықты» деп елестетіп, қауіпсіз жерге шығуды тәжірибе етеді.

өрт қауіпсіздік белгілерін таныстыру әдістерінің толықтырылған нұсқасы, балабақша, бастауыш сынып немесе ата-аналармен жұмысқа арналған ресми-әдістемелік стильде. Әдістер балалардың жас ерекшелігіне сай, практикалық және ойын арқылы үйретуге бағытталған.

Өрт қауіпсіздік белгілерін таныстыру әдістері

Қауіпсіздік белгілері – балаларға өмірлік маңызды дағдыларды үйретудің негізгі құралы. Белгілерді тек көрсету емес, түсіндіру, тәжірибе жүзінде қолдану және есте сақтау маңызды.

1. Көрнекілік әдісі

•Белгілердің үлкен, анық, түрлі-түсті карточкаларын немесе постерлерін пайдалану.

•Белгі түсі, пішіні, белгіленген символын түсіндіріп көрсету.

Мысалы: қызыл – тыйым, көк – міндетті, жасыл – шығу жолы.

•Қысқа сұрақтар:

«Бұл белгі нені білдіреді?», «Мына белгі қайда орналастырылады?»

Мақсаты: Балалар белгіні көріп, ажырата білуге үйренеді.

2. Түсіндіру және әңгімелеу әдісі

•Белгінің мағынасы қарапайым, қорқынышсыз тілмен түсіндіріледі.

•Мысалы: «Жасыл белгі – эвакуациялық шығу жолын көрсетеді. Өрт кезінде осы жақпен шығамыз».

•Шынайы өмірден қысқа мысалдар келтіріп, белгі мен әрекетті байланыстыру.

Мақсаты: Белгіні тек көріп қана қоймай, оның мәнін түсіну.

3. Ойын әдісі

Балаларды белсенді қатыстыру арқылы есте сақтау тиімді болады.

Ойын түрлері:

1.«Белгіні тап» – бөлмеге белгі суреттерін іліп, балалардан іздеуді сұрау.

2.«Дұрыс-бұрыс» – белгілердің дұрыс мағынасын табу.

3.«Тыйым/Рұқсат» – тәрбиеші әрекет көрсетеді, балалар сәйкес белгіні көтереді.

Мақсаты: Белгіні көңілді, есте қаларлық формада меңгеру.

4. Жағдаяттық тапсырмалар

•Сценарий арқылы: «Өрт дабылы қосылса қай бағытпен шығамыз?», «Мына белгі не үшін керек?»

•Балалар нақты өмірде қандай әрекет жасау керегін ойластырады.

Мақсаты: Теорияны тәжірибемен байланыстыру, шынайы дағды қалыптастыру.

5. Бейнелеу және шығармашылық әдісі

•Белгілерді суретке салу, ермексаздан немесе қағаздан жасау.

•«Менің қауіпсіздік бұрышым» жобасын құру.

Мақсаты: Балалар белгінің пішіні мен түсін шығармашылық арқылы есте сақтайды.

6. Практикалық жаттығулар

•Мысалы: эвакуациялық бағытпен жүріп, жасыл белгіні қолдану.

•Өрт сөндіргіш, «кірме», «тыйым салу» белгілерін нақты объектілер арқылы көрсету.

Мақсаты: Белгіні қолдану тәжірибесін қалыптастыру.

7. Макет және стенд әдісі

•Балабақша немесе мектеп макетінде белгілерді орналастыру.

•Белгілерді дұрыс қолдануды тәжірибе жүзінде көрсету.

Мақсаты: Балалар физикалық кеңістікте белгілерді меңгереді.

8. Цифрлық әдістер

•Қысқа видеороликтер, мультфильмдер, презентациялар арқылы таныстыру.

•Интерактивті тапсырмалар: «дұрыс-бұрыс», «қайсысы эвакуациялық жол?».

Мақсаты: Балалардың қызығушылығын арттыру, визуалды есте сақтауды күшейту.

9. Қайталау және бекіту

•Белгілерді әр сабақта 2–3 минутқа қайталау.

•Қарапайым сұрақтар: «Бұл белгі нені білдіреді?», «Қандай жағдайда қолданамыз?»

Мақсаты: Белгілердің тұрақты есте сақталуын қамтамасыз ету

10. Рөлдік ойын және инсценировка

•«Өрт дабылы қосылды» сценарийін ойнап шығу.

•Белгілерді тәжірибеде қолдану: жасыл бағытпен шығу, қызыл тыйымнан өтуге болмайтынын көрсету.

Мақсаты: Қауіпсіздік әрекеттерін тәжірибеде бекіту.

11. Топтық жұмыс

•Әр топқа белгі беріп, мини-презентация жасау.

•Өз сөздерімен түсіндіргенде, балалар белгіні тез есте сақтайды.

12. Жас ерекшелігіне сай жеңілдету

•4–6 жас балаларға белгілерді қарапайым, түсінікті түрде беру:

•«Өтуге болмайды» – қызыл белгі, қол белгісі.

•«Жүруге болады» – жасыл адам.

•«От қауіпті» – от суреті, қызыл үшбұрыш.

Мақсаты: Жас ерекшелігіне сәйкес оқыту.

Қорытынды

Өрт қауіпсіздік белгілерін таныстыру — көріп-білу, түсіну, қолдану, есте сақтау процессі. Әр әдісті бір-бірімен үйлестіріп қолдану балаларға белгілерді дұрыс меңгеруге және төтенше жағдайда қауіпсіз әрекет жасауға мүмкіндік береді.

Апталық іс-шара жоспары: Өрт қауіпсіздігі (4 жастағы балалар)

Мақсаты:

Балаларды өрттің қауіптілігін түсінуге, өрт шыққан жағдайда дұрыс әрекет етуге және қауіпсіз эвакуация жасау дағдыларын қалыптастыруға үйрету.

Күні 1: Өртпен таныстыру

•Мақсаты: Балаларға өрттің қауіпті екенін түсіндіру.

•Іс-шаралар:

•Топта «Өрт деген не?» тақырыбында әңгіме.

•Сіріңке, шам, плитка, пеш сияқты заттарды көрсету (ойыншық арқылы).

•Балаларға қарапайым сұрақтар: «Бұл заттарды неге ұстамау керек?», «Не істеуге болмайды?»

•Әдіс-тәсілдер: әңгіме, сұрақ-жауап, көрнекі заттар көрсету.

•Күтілетін нәтиже: Балалар өрттің қауіптілігін түсінеді және қауіпті заттарды ажырата алады.

Күні 2: Қауіпсіз заттар мен ойын

•Мақсаты: Балаларды қауіпті заттардан аулақ болуға үйрету.

•Іс-шаралар:

•Ойын: «Қауіпсіз немесе қауіпті?» – суреттер немесе ойыншықтар арқылы балаларға көрсету.

•Рөлдік ойын: «Мен сіріңкені көрдім – қашып кетемін».

•Әдіс-тәсілдер: ойын, рөлдік ойын, көрнекі суреттер.

•Күтілетін нәтиже: Балалар қауіпті заттарды таниды және оларға жақындамауға үйренеді.

Күні 3: Өрт дабылын түсіндіру

•Мақсаты: Өрт шыққанда дабылды естіп, дұрыс әрекет етуді үйрету.

•Іс-шаралар:

•Өрт дабылын тыңдау және балаларға не істеу керегін көрсету.

•«Дабыл шықты!» деп ойнап, балалардың қалай шығатынын жаттықтыру.

•Әдіс-тәсілдер: практикалық жаттығу, дыбыстық сигнал, рөлдік ойын.

•Күтілетін нәтиже: Балалар өрт дабылын естігенде сабыр сақтап, дұрыс әрекет етуді үйренеді.

Күні 4: Эвакуация жолын көрсету

•Мақсаты: Балаларды қауіпсіз жолмен эвакуация жасауға үйрету.

•Іс-шаралар:

•«Қауіпсіз жолмен шығу» жаттығы (бөлмеден немесе топтан қауіпсіз жол арқылы шығу).

•Түтіннен төменде жүруді көрсету, мұрын мен ауызды ылғалды матамен жабуды үйрету.

•Барлық балалар белгіленген кездесу орнына шығу.

•Әдіс-тәсілдер: практикалық жаттығу, рөлдік ойын, визуалды белгілерді қолдану.

•Күтілетін нәтиже: Балалар эвакуация жолын есте сақтайды және қауіпсіз жерге шығуды тәжірибе етеді.

Күні 5: Қайталау және ойын арқылы бекіту

•Мақсаты: Өткен жаттығуларды бекіту және қауіпсіздік дағдыларын дамыту.

•Іс-шаралар:

•Рөлдік ойын: «Өрт шықты» – барлық балалар қауіпсіз жолмен шығу.

•«Қауіпсіз заттарды таңдау» ойыны арқылы қайталау.

•Қысқаша қорытынды, балалармен сұрақ-жауап.

•Әдіс-тәсілдер: ойын, рөлдік ойын, сұрақ-жауап.

•Күтілетін нәтиже: Балалар барлық қауіпсіздік ережелерін есте сақтайды, өздері дұрыс әрекет етуді меңгереді.

Қосымша ескертулер

•Әр іс-шара 15–20 минуттан аспайды.

•Барлық жаттығулар ойын түрінде, оң эмоциямен өткізіледі.

•Эвакуация жолдары мен өрт дабылын аптасына бір рет тәжірибелік түрде қайталау ұсынылады.

•Балаларға көрнекі құралдар, суреттер мен ойыншықтар арқылы түсіндіру тиімді.

Ертегі: «Ұшқын иесі мен бала Асыл»

Баяғыда бір ауылда *Асыл* деген ақылды, бірақ өте қызыққыш бала өмір сүріпті. Бір күні ол үлкендердің от жағып жатқанын көріп, жанып тұрған алаудың жанында жалғыз қалып қояды. Алауға қарап тұрып:

— Қандай әдемі! Жарық та жылы екен! Мен де ойнап көрейінші, — деп, жалынына жақындай береді.

Сол сәтте алаудың ішінен кішкентай *Ұшқын иесі* шыға келіп:

— Асыл, тоқта! Мен кәдімгі ойыншық емеспін, — деп шыж-быж етіп сөйлепті.

Асыл таңданып:

— Сен кімсің?

— Мен – Оттың Ұшқынымын. Адамға жылу да беремін, асын да пісіремін, бірақ менімен ойнасаң — үйді, орманды, тіпті достарыңды да жарақаттап қоюың мүмкін, — дейді.

Асыл ойланып қалады:

— Бірақ сен сондай қызықсың ғой…

— Қызық болу — қауіпсіз болу деген сөз емес, — деп жымиыпты Ұшқын. — Сен менімен ойнасаң, мен ашуланып, үлкейіп, бәрін өртеп жіберуім мүмкін. Ал егер мені үлкендер дұрыс қолданса, мүлде зиянсыз боламын.

Сол сәтте алыстан анасының даусы естіледі.

— Асыл, оттың жанынан алыстап кет! Қауіпті ғой!

Ұшқын иесі де басын изейді:

— Байқадың ба, Асыл? Менің ең жақсы досым — сақтық. Ал балалардың ең жақын досы — үлкендер.

Асыл басын шайқап:

— Мен түсіндім. Сен — пайдалысың, бірақ ойыншық емес екенсің. Енді саған жақындап ойнамаймын.

Ұшқын қуанып:

— Дәл солай! Мен сенің ақылды болғаныңа қуаныштымын. Ал бір күні от жағуды үйренгің келсе, тек үлкендердің қасында үйренесің.

Содан бері Асыл өрттің қаншалықты күшті әрі қауіпті екенін жақсы түсініпті. Ол достарына да:

— От — дос болады, бірақ тек сақ болсаң! – деп айтып жүріпті.

Ал Ұшқын иесі ауылдағы барлық балаларға риза болып, алауды тек қажет кезде ғана жылытып, күлімдеп тұратын болыпты.

Ертегі: «Айдананың абайсыз әрекеті»

Бір ауылда өте ақылды, бірақ кейде асығыс болып кететін *Айдана* деген қыз өмір сүріпті. Ол үй шаруасына әрдайым көмектесетін, бірақ ойынға тез елтіп кететін әдеті бар екен.

Бір күні анасы нан пісіру үшін пешке от жағып жатады.

— Айдана, пештің жанында ойнама. От — дос та, жау да бола алады, — дейді анасы.

— Жарайды, мама, — деп қыз басын изейді.

Анасы аулаға шығып кеткенде, Айдана жалынның әдемі жанып тұрғанын көріп:

— Қандай қызық! Үйдің сыртындағы ағаш таяқшаны әкеліп, отқа тигізсем қалай болады екен? — деп ойлайды.

Ол таяқшаны отқа жақыңдатып еді, кенет жалын лап етіп көтеріліп, қызды шошытып жібереді. Сол сәтте пештің түбінен өте кішкентай, қызғылт түсті *От Шағала* шығыпты.

— Айдана, сен не істеп жатырсың? — дейді ренжи.

— Мен… ойнап көргім келді, — дейді қыз ұялып.

От Шағала бастасын шайқап:

— Менің түрім кішкентай болса да, күшім үлкен. Сен мені ойыншық деп ойлап тұрсың, бірақ менің бір ғана қателігім үйіңді де, ауылды да өртеп жіберуі мүмкін. Сен қорыққан сол сәт — менің үлкен өртке айналар кезім еді.

Айдана түсіне алмай:

— Бірақ сен үйді жылытасың, нан пісіруге көмектесесің ғой?

— Әрине, — дейді Шағала, — бірақ мен тек үлкен адамның бақылауында тұрғанда ғана мейірімді боламын. Менің мінезім — қызба. Кішкентайларға жақын болсам, өзімді тоқтата алмаймын.

Айдана басын төмен салып тұрып:

— Мен шын қорқып кеттім… енді қайталамаймын.

От Шағала күлімдеп:

— Міне, бұл — нағыз ақылды адамның сөзі. Есіңде болсын: от – қажет, бірақ онымен ойнауға болмайды.

Дәл осы кезде Айдананың анасы ішке кіріп, жағдайды түсініп, қызын құшақтайды.

— Қызым, сабырлық — қауіпсіздіктің кілті. Сен өзіңді тоқтата білгеніңе қуаныштымын.

Содан бері Айдана пешке де, алауға да тек алыстан қарап, отты үлкендермен бірге ғана қолданатын болған. Ал От Шағала да қыздың ақылды болғанына риза болып, әрдайым үйге тек жылу мен береке әкеліп тұрыпты.

Балаларға өрт кезіндегі қауіпсіздік ережелерін үйрету, қауіпті жағдайда дұрыс әрекет ету дағдыларын қалыптастыру, тәрбиеші мен ата-аналарға баланың өмір қауіпсіздігі бойынша әдістемелік кеңестер беру.

1. Балаларға өрттің себептері және одан сақтану жолдары туралы түсінік беру және өрт кезінде дұрыс әрекет ету дағдыларын қалыптастыру

2.Балабақшада және отбасында өрт қауіпсіздік ережелерін сақтау қажеттілігі туралы бірлескен түсіндіру жұмыстарын жүргізу

3. Өрт қауіпсіздігін сақтауға үйретуде отбасы мен балабақша арасындағы байланыс пен бірізділікті қамтамасыз ету.

• Көрнекілік

• Түсіндіру

• Демонстрация

• Практикалық жаттығу

• Ойын түрлері

Мақал-мәтелдер

1.Отпен ойнама, күйерсің.

2.Ойын түбі – от.

3.От жақпа - пісерсің,

Ор қазба – түсерсің.

4.Сумен ойнама – батарсың,

Отпен ойнама – күйерсің.

5.От пен су – тілсіз жау.

Тақпақтар

1. От жақпа күйерсің
   Өртеніп жүрерсің
   Сіріңкені ұстасаң
   Бәлеге сен түсерсің

2. Оттың ісі қуырмақ
   Желдің ісі суырмақ
   Қазір жанған жалынды
   Алып ұшып қуалмақ

3. Кешір, досым, қателестім.
   Шырпыны ұстап, көктемеспін.
   Ата – ананың рұқсатынсыз
   Сіріңкеге беттемеспін.

4. Алыңдар ұғып, балалар,
   Істері кейде шалалар.
   Шырпы, оттық, электрге
   Шама келсе жоламаңдар.

5. Өрт пен су –
   Тілсіз жау деген,
   Ойнама анау тауменен
   Бір-ақ күнде тас талқан
   Жүзіп жүрген сау кемең.

6. Өнбейтін досың дау болар,
   Өрт пен су тілсіз жау болар.
   Табынсаң Құдай, Аллаға,
   Он екі мүшең сау болар.

7. Нәзік те мықты мына гүл,
   Құдірет Аллам - ұға біл.
   Тілсіз жауың өрт пен су,
   Шалмасын десең дұға қыл!

8. Өмірдің өзі дана деп,
   Көзіңді көкке сала кет
   Айналайын өрт пен су,
   Халқымды менің аман ет!

Жұмбақтар

1. Дабылға тез жететін,
   Жалынға сүңгіп кететін.
   Қақалса да түтінге,
   Тайсалмайтын батыл кім,
   Жасқанбайтын батыр кім?
   
   Жауабы: Өрт сөндіруші

2. Жердің әрін жейді,
   Жолда кезіккеннің,
   Аямай бәрін жейді.
   Бұл қандай алпауыт?
   Айта ғой, дәл тауып?

Жауабы: Өрт

3. Жер жүзін бір айдаһар жеп барады,
   Аузынан бітеу сүйек боп барады.
   Айдаһардың аузына түспей қалса,
   Енді іске жарамаймын деп барады.
   
   Жауабы: Өрт.

4. Жүрген жерін жалмайды.
   Тастан басқа қалмайды.
   (От)

5. Қимылы оңдырмас,
   Кішкене қоңырбас.
   (Сіріңке)

6. Өңеші кең,
   Дәу аузымен жұтады.
   Төбесі дөң,
   Кіші аузымен құртады.
   (Пеш)

7. Салып ем шыны сарайды,
   Тілінен жарық тарайды.
   (Шам)

8. Шудалары желпеңдеп,
   Үйден шығып жатады,
   Көкке өрлейді көлбеңдеп,
   Бұлт болып батады.
   (Түтін)