«Балалардың сауат ашудағы танымдық қабілеттерінің даму деңгейі»

Тақырыбы:

«Балалардың сауат ашудағы танымдық қабілеттерінің даму деңгейі»

Әр заманның ұсынары бар және қалай болғанда да заман ағымынан қалмай,ілгері жүру-ұлы мұрат. Қазіргі заманда білім беру әлемдік құрылымының маңызды элементінің біріне айналды. Елімізде білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі қалыптасуда. Бұл процесс білім парадигмасының өзгеруімен қатар жүреді. Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімі мен дағдысын емес,оның тұлғасын білім алу арқылы дамуын қойып отыр.Қазіргі педагогика ғылымының бір ерекшілігі – баланың тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы.

Мектепке дейінгі педагогиканың теориялық және практикалық мақсаты біреу, ол – жас ұрпақты жан-жақты тәрбиелеу, ой-өрісін, сана-сезімін кеңейте отырып, өмірге қажетті білім-дағдыларға үйрету. Сол себепті балабақшада сауат ашу сабағы сәбидің тілін дамытуға,ауызекі дұрыс,мәдениетті сөйлеуге үйретуге, үйренгенін күнделікті өмірде пайдалана білуге басты назар аударады. Өйткені баланың айналадағы өмірді танып,білудегі басты жәрдемшісі-тіл. Ал, тілдің дамуы оның сана-сезімінің,ой-өрісінің жетіле түсуіне негіз болады.

Баланың сөйлеу тілі мен сөздік қоры молая бастаған сайын айналадағы адамдармен өзі қатарлас балалармен белсенді қарым-қатынас жасайды. Өмірде кездесетін түрлі іс-әрекет жайында білуге құмарта түседі.Өзі түсінген түрлі жайттар туралы әңгімелейтін болады.Сонымен қатар баланың айналадағы дүниеден алған әсерін әрі қарай кеңейту,бір арнаға бағыттау балабақшада өтілетін арнайы сабақ, ойын, еңбек процестеріне де байланысты. Бұл тұрғыда тәрбиеші балаға бағдарламалық материал негізінде білім беруге баса назар аудару керек. Ол үшін тәрбиеші қандай тақырыпты қай кезде, қалай, қай мақсатта, қай сабақпен байланыстыра өткізу керектігін анықтай отырып, әр сабаққа қажетті материалды, балаға қойылатын нақты сұрақтарды тиянақты жоспарлауы қажет.Себебі балабақшада жүйелі түрде ұйымдастырылатын сабақтарда балалардың алған білімдері мектептегі оқу іс-әрекетінің біршама элементтерін игерудің негізін құрайды. Мектепке даярлауда балабақшада өтілетін симметриялық формаларды салуда балалар орталық сызықты салуды, бағыттауды үйренеді. Бұл өз кезегінде, яғни 1-сыныпта бейнелеу сабақтарында негізгі сызықтан бастап вертикальді, горизонтальді, қиғаш сызықтарды, симметрияның осі, заттың көрінбей тұрған бөлігін салуға үйрету болып табылады. Балабақшадағы сурет, жапсыру, мүсіндеу сабақтары мектептің бейнелеу, еңбек сабақтарына дайындауға септігін тигізеді. Жазу мен суретсалудабалададенесінтікұстаудағдыларықалыптасады.

Балалардыңсауатынашужәнематематикалықбілім беру арнайыұйымдас-тырылғансабақтардажүзегеасырылады. Мұндағыбастымақсат-балаларғажазу мен санаудыүйретудіңалғы-шарттарынқалыптастыру. Жазукелешектебүкілоқуүдерісіқұрылатынбазалықдағды. Жазуғаүйрету тек мақсаттытүрдеұйымдастырылғаноқытубарысындажүзегеасырылады.

Сауат ашу-баланыңкөптегенпсихикалыққызметтерініңжетілуінталапететін, күрделіақыл-ой әрекеті. Балабақшадағысауаташужүйесіндедеңгейлепдамытаоқытудақолданылатынәдістергеинтеграциялықсабақтарды да жатқызамыз.

1.Естігенді тез ой елегіненөткізіп,жылдамжауапқайтару.Мысалы:доппенойын- «сұрақтықағып ал да, жауаптыбер», «ертегініата» дегенсияқтыойындармен

баланың ой-өрісінкеңейту.

2.Сөзге дыбыстықталдаужасау,олардыжазу,жекеәріптердіқұрастыру.

3.Парақтың бетініңкеңістігініңбағдарлаудыүйрету,нүктелергеқарапзаттың

суретінсалдыру.

4.Қолдың саусақтарыныңқимылы мен синхрондысөйлеу.

5.Жазу жазатынқұралдардыдұрысұстаубіліктілігінүйрету. Бұләдісжазуға

дайындалыпжүргенбалағакөпкөмегінтигізеді.

Соныменқатар 5-6 жастағыбалалардысауаташуғадайындаудамына

міндеттердіқарастыруқажет.

1.Көргенді,естігенді,сезінгенді түсініп.оныңмазмұнынайтып беру білігінқалыптастыру;

2.Айтылатын әңгіменіңлогикалықжүйесінқұрубілігінқалыптастыру, жоспартүзу, әңгіменінеденбастайтынынанықтау, оны келсекаяқтау, біройданкелесіойғабірізділікпенөту;

3.Сөйлеудің дыбыстықжағындамыту;

4.Балаларды ауызша және схемалық жазбаша сөйлеуден сөйлемдерді анықтауғаүйрету, берілген сөздерден сөйлем құрау, сөздерді буынға бөлу, балаларды сөздің дыбыстық құрылымы мен таныстыру.

Баланың мектепке дайындығы немесе дайын еместігі оның сөйлеу қабілетінің даму деңгейімен анықталады. Себебі, бала мектепте оқу барысында игеретін білім жүйесі ауызша және жазбаша сөйлеу арқылы жүзеге асырылады. Егер ауызша сөйлеуді ол мектепке дейін игерсе, ал жазбаша сөйлеуді алда үйренетін болады. Жазбаша сөйлеуді толыққанды үйрену үшін, мектепке дейінгі кезеңде баланың ауызша сөйлеу қабілеті жоғары деңгейде дамуы қажет.

Баланы оқу мен жазуғаүйрету-мектептіңміндеті, бірақкөптегендағдылар мен біліктердібалабақшадаүйренуі керек. Сонда ғанаоныңмектепкекелгенненкейіноқу мен жазудытолыққандыигеруіжеңілболады. Ал мектепкедейінгідаярлаубарысындаигергендағдыларынолөзінежаңаіс-әрекетбарысындажүзегеасырады. Дұрысберілгенбілімбаланыңбойынасіңіп, тамырытереңгебойлайды. Әрбірбаланыңсауаттыазамат пен азаматшаболуыныңнегізібалабақшадақаланады.