Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасының Қаратау қаласы білім бөлімінің Балалар және 

Жасөспірімдер орталығы. Баланың әлеуметтік белсенділігі  үйірмесінің жетекшісі.

Тлеукулова Гулназ Абильбековна

МАҚАЛА

"Баланың әлеуметтік эмоциянолдық қолдау»

Баланың эмоционалдық және әлеуметтік дамуы – оның тұлға ретінде қалыптасуына, қоғамда өз орнын табуына, тұлғааралық қарым-қатынастарды дұрыс орнатуына ықпал ететін маңызды факторлар. Әлеуметтік эмоциянолдық қолдау (ӘЭҚ) – баланың өмірінде ең жақын адамдардың, атап айтқанда ата-аналардың, ұстаздардың, достарының және басқа да әлеуметтік топтардың эмоционалдық қолдауы мен түсінігі. Бұл қолдау балаға өз сезімдерін дұрыс тануға, оларға мән беруге және өз эмоцияларын бақылауға үйретеді.

Әлеуметтік эмоциянолдық қолдау: түсінігі мен мәні:Әлеуметтік эмоциянолдық қолдау (ӘЭҚ) дегеніміз – бұл жеке тұлғаның әлеуметтік ортадан алған эмоционалдық көмек көрсетуін және эмоционалдық қажеттіліктерінің қанағаттандырылуын білдіреді. Бұл қолдау баланың өзіндік бағасын арттыруға, стресс жағдайларымен күресуге және әлеуметтік бейімделуге көмектеседі.

ӘЭҚ-тың маңызды аспектілері: Эмоционалдық қолдау: баланың көңіл күйін түсіну, оны қолдау және қорғаныш жасау.

• Ақпараттық қолдау: балаға қандай да бір мәселе туралы ақпарат беру.

• Бағалау қолдауы: баланың жетістіктерін мадақтау және оның күш-жігерін бағалау.

• Әлеуметтік қолдау: балаға өз ортасында қоғамда өзін қабылдағандай сезіну мүмкіндігін беру.

Баланың дамуына әсеріБаланың дамуына әлеуметтік эмоциянолдық қолдаудың әсері зор. Бұл қолдау оның тұлғалық және әлеуметтік дамуындағы негізгі құрамдас бөлігі болып табылады.

Эмоциялық даму:Баланың эмоцияларын басқару, өз сезімдерін тану және басқалардың сезімдеріне деген құрмет көрсету дағдылары әдетте әлеуметтік эмоциянолдық қолдаудың нәтижесінде қалыптасады. ӘЭҚ баланың эмоционалдық интеллектін дамытуға көмектеседі.

Әлеуметтік даму:Әлеуметтік қолдау арқылы бала өз-өзіне сенім артып, басқалармен қарым-қатынас орнату дағдыларын меңгереді. Бұл дағдының арқасында баланың өмірде әрі қарай да жетістікке жетуі үшін маңызды әлеуметтік дағдылар қалыптасады.

Стресс және дағдарысқа қарсы тұру:Әлеуметтік қолдау балаға қиын жағдайлармен күресуге көмектеседі. ӘЭҚ жоғары деңгейде болатын баланың күйзелісті жеңу қабілеті әлдеқайда жоғары болады.

Әлеуметтік эмоциянолдық қолдаудың көздері:Баланың әлеуметтік эмоциянолдық қолдауының басты көздері – оның жақын әлеуметтік ортасы: ата-аналар, туыстар, мектеп ұстаздары және құрбы-құрдастары.

Ата-аналардың рөлі: Ата-аналар балаға алғашқы әлеуметтік эмоциянолдық қолдауды қамтамасыз ететін негізгі тұлғалар болып табылады. Олар баланың сезімдері мен эмоцияларына жауап беріп, оны қолдай отырып, оны өмірдің алғашқы кезеңінде эмоционалдық тұрақтылыққа тәрбиелейді.

Ұстаздар мен мектептің рөлі: Мектеп – балалар үшін маңызды әлеуметтік орта. Ұстаздардың баланы түсінуі, эмоцияларын қабылдауы және олардың әлеуметтік дағдыларын дамытуы өте маңызды. Мектепте де балалар арасындағы қарым-қатынасты қолдау, жанжалдар мен кикілжіңдерді шешу бойынша кеңес беру, сәтсіздіктерді жеңу жолдарын ұсыну балалардың психоэмоционалдық жағдайына әсер етеді.

Достар мен құрбы-құрдастардың әсері: Баланың достары мен құрбы-құрдастары да оның эмоцияналдық жағдайын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Бұл ортаның әсері балаға өзін қалай қабылдайтынын және әлеуметтік қарым-қатынас орнатуда қандай дағдыларға ие екенін анықтайды.

Әлеуметтік эмоциянолдық қолдаудың түрлері; Әлеуметтік эмоциянолдық қолдау бірнеше түрге бөлінеді:Тікелей қолдау: Баланың эмоцияларын тыңдап, оны түсіну, қажет болған жағдайда көмек көрсету. Қарым-қатынас арқылы қолдау: Баланың эмоцияларын білдіруіне мүмкіндік беру, оның сезімдерін құрметтеу және оны қолдау.Қашықтықтан қолдау: Бала сыртқы әлеммен қарым-қатынас жасаған кезде әлеуметтік ортадан алған қолдау.

Әлеуметтік эмоциянолдық қолдаудың бала тәрбиесіне әсері; Әлеуметтік эмоциянолдық қолдау бала тәрбиесінде шешуші рөл атқарады. Баланың өзін бағалауы мен эмоционалдық тұрақтылығы негізінен оның әлеуметтік ортасының қолдауына байланысты болады. Жақсы әлеуметтік эмоциянолдық қолдау баланың өмірдегі мақсаттары мен құндылықтарын түсініп, оларды жүзеге асыруда көмек береді.

Баланың әлеуметтік эмоциянолдық қолдауына кері әсер ететін факторлар

Әлеуметтік эмоциянолдық қолдаудың кері әсер ететін факторлары да бар. Бұл факторлар балаға негативті әсер етуі мүмкін:

• Ата-аналардың эмоционалдық қолдаудың болмауы: Баланың ата-анасы оған жеткілікті эмоциялық қолдау көрсетпеген жағдайда, бала өзін жалғыз сезініп, эмоционалдық мәселелер туындауы мүмкін.

• Отбасындағы қақтығыстар: Отбасында жиі болатын жанжалдар мен қақтығыстар баланың психоэмоционалдық жағдайын нашарлатады.

• Қоғамдық орта: Баланың өскен ортасы, қоғамдағы құндылықтар да оның эмоцияналдық жағдайына ықпал етеді.

Қорытынды ; Әлеуметтік эмоциянолдық қолдау – баланың өміріндегі маңызды элемент. Бұл қолдау оның эмоционалдық және әлеуметтік дамуына, күйзеліс жағдайларымен күресуге және тұлға ретінде қалыптасуына маңызды рөл атқарады. Әлеуметтік орта, ең алдымен, ата-аналар мен ұстаздар баланың эмоционалдық әл-ауқатын қолдау арқылы оның дұрыс әрі табысты дамуында басты рөлді атқарады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Жұмабаев, Қ. (2012). Балалар психологиясы. Алматы: «Білім» баспасы.

2. Мұхамедова, Ә. (2015). Әлеуметтік психология. Алматы: «Ғылым» баспасы.

3. Тәжібаев, Т. (2003). Жалпы психология. Алматы: «Қазақстан» баспасы.

4. Мамедов, М. (2018). Баланың әлеуметтік және эмоционалдық дамуы. Астана: «ҚазМҰУ» баспасы.

5. Керімбекова, А. (2019). Отбасындағы эмоционалдық қолдау және оның баланың дамуына әсері. Психология және білім журналында жарияланған мақаласы.

6. Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence. New York: Bantam Books.

7. Bronfenbrenner, U. (1979). The Ecology of Human Development: Experiments by Nature and Design. Harvard University Press.

8. McDowell, D. (2009). Social Support and Emotional Well-being: A Review of the Literature. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 17(1), 34-47.

9. Sarason, I. G., Sarason, B. R. (2006). Social Support: A History of the Concept. In Handbook of Social Support and the Family. Springer.

10. Хамзина, Г. (2020). Баланың психоэмоционалдық дамуы және оны қолдау. Психология және педагогика ғылыми журналы.