Волейболдың ойын барысындағы нақты
қозғалыстар
Волейбол ойынының қозғалысы адам баласына аса
пайдалы табиғи қозғалыс пен дене мүшелерінің қимылынан жүгіру,
жүру, секіру, лақтыру т.б. жаттығулардан тұрады. Бұл ойынды он
жасар баладан бастап қай жаста болмасын ойнай береді. Сондықтанда,
волейбол дене тәрбиесі пәні жаттығуларының бірі ретінде ең тиімді
де ағзаға пайдалысы болып табылады.
Ойын барысында нақты қозғалыс нәтижесінде ең
бастысы адамның кординациясы қалыптасады. Қандай жаттығу болмасын,
қозғалыс барысында нақтылы орындалады. Айталық, шабуылдау кезінде
допты қарсыласының алаңға дәл түсіру, болмаса допты әріптесіне дәл
бере білу, допты қарсыласының алаңына алдап тастау т.б. Демек
адамның барлық қабілет-қасиетін қалыптастыратын ойынның бір
түрі.
Волейбол ойынында ең әуелі, бастапқы тұрыс–ойын
барысында еңкейіңкіреп, екі қолды шынтақтан бүгіп, басты көтеріп
алдыға қарап тұру. Ұшып кележатқан допты қағып алу үшін әртүрлі
қозғалыстар орындалады. Алдыға, оңға, солға, аттау, допты қағу үшін
секіріп барып қолға құлап түсу т.б. қозғалыстар
орындалады.
Волейбол ойынында орындалатын бұрылыстар ойын
процесінде негізгі рөл атқарады. Себебі, ойыншы ұшып келе жатқан
допты қабылдап алу үшін міндетті түрде бұрылыстар орындайды. Ойыншы
орнында тұрып бұрылуды, ұшып келе жатқан доптың бағытына қарай
орындайды. Егерде доп тура келетіндей жағдай болғанда алдыға
адымдап барып допты қайтарады. Жалпы бұл қозғалыстың барлығы доптың
бағытына байланысты орындалады.
Ойыншылар допты ойынға қосудың бірнеше түрін
игереді. Бірінші–жоғарыдан шабуылдап ойынға қосу. Допты шабуылдап
ойынға қосқанда қарсы жақтың ойынын қиындатады. Әдетте, допты
мұндай тәсілмен беруді меңгеру үшін, иық-шынтақ буындарының
қимылдығы мен білектін күші жеткілікі болуы керек. Қарсыластарға
допты қатты ұшырып беру үшін қолын сермегенде иық-шынтақ буындары
бос қалады. Шабуылдың барлық әдістерін игеру –икемділік, күш,
секіру мен қатар, денені ауакеңістігінде ұстай білу т.б.
қасиеттерінің дағдылануына байланысты. Бұл құбылыс дененің үнемі
қозғалыста болу қабілеттілігін арттыратын арнаулы жаттығуларды
орындау нәтижесінде іске асырылады.
Екінші – бүйірден жоғарыдан шабуылдап беру. Бұл
әдісте әрине қарсыластың ойындарын қиындата түседі. Бұған да допты
жоғарыдан шабуылдап ойынға қосқан сияқты дағдылану
керек.
Үшінші–допты астынан тура беру. Бұл әдіс допты
жоғарыдан шабуылдап ойынға қосу сияқты емес, қарсыласына онша қауіп
төндірмейді. Берілген бұл допты қарсыластар оңай
қайтарады.
Төртінші–допты астынан жанамалап беру. Бұл допты
да қайтарып беру үшін қарсыластарына қиыншылық тудырмайды. Міне,
осындай әдістермен доп ойынға қосылады.
Қарсыластардың берген добын қағып алып, өзара
ойнап қарсыластарына шабуыл ұйымдастырады. Енді осы қарсылас
жағынан ұшып келген допты қабылдаудың екі түрі бар. Біріншіден–екі
қолмен допты астынан қағып алады. Өз әріптестеріне береді, ал өз
кезегінде шабуыл ұйымдастырады. Доп қисынсыз ұшып келген жағдайда,
онда бір қолменде қағып алуға болады.
Қорғаныс кезіндегі алаңдағы, яғни доп түсетін
орынды біліп тұру–ойыншының ерекше қасиеттері болып табылады. Доп
төмен қарай және тез берілсе, ондай жағдайды тез бағдарлау, тез
қозғалып допқа ұмтылып құлай түсіп, болмаса айналып барып
қабылдау–жеңіс бастамасы болып табылады. Демек, доп үнемі бақылауда
болады. Бұл әдістерді үйренуде акробатикалық жаттығулардың пайдасы
осындай да керек. Сөйтіп, арнаулы дайындық жаттығулары сабақ
барысында волейбол айла–тәсілдерін үйренуде негізгі рөл атқарады.
Алаңның қарсы бетінде 6 ойыншы қорғаныс жүйесінде алға қарай бұрыш
жасап, қарсыластарының шабуылын қайтаруға дайын тұрады. Қарсы
беттегі нөмері 6, 3, 4, 2 алаңдарында орналасқан ойыншылар допты
өзара біріне-біріберіп, тордың үстінен шабуыл жасайды. Яғни,
шабуылшы допты бар күшімен қарсыластарына қарай ұрады. Осы кезде
қарсыластар тобы тосқауыл қояды. Осы сәтте, 6-нөмірдегі ойыншы
2-нөмірдегі шабуылшының орнын қорғауға барады.
Қазақстанда алғашқы жарыс 1926 жылы Қызылордада
ұйымдастырылды. Қазақстан волейболы 20 ғасырдың 60-жылдары жақсы
дамыды. Ол спортшебері, КСРО-ның еңбек сіңірген жаттықтырушысы
Октябрь Жарылғаповтың есіміне тікелей байланысты. Оның құрған
«Буревестник» ерлер командасы 1969 жылы КСРО-ның, 1970 –19 71 жылы
Еуропа чемпиондарының кубогін жеңіп алды. Қазақстанда тәрбиеленген
Валерий Кравченко, Олег Антропов, Надежда Смолеева 1968 жылы
Мексикада өткен 19-Олимпиялық ойындардың, 1969 жылы Жәнібек
Саурамбаев Еуропаның чемпионыатанды. Мұндай табысқа 1988 жылы
Сеулдегі 26-Олимпиялық ойындарда Ольга Кривошеева, Елена Чебукина,
ТатьянаМеньшовалар жетті. Алматының АДК әйелдер волейбол командасы
1984 жылы КСРО-ның чемпионы атанды. Волейболшылардың халықаралық
одағы 1924 жылы құрылған; 1992 жылдан осы одаққа Қазақстан
Республикасының Волейбол федерациясы мүше.
Әр түрлі қимылдарды түрлі қарқында, бағытта,
түрлі жылдамдық пен орындай отырып, адам ағза жүйесінде және ішкі
қүрылыстарына жақсы әсер алады.
Адам ойын үрдісі кезінде жоғары эмоциялды жүктеме
және үлкен қуанышқа бөлініп, қанағаталады. Дене тәрбиесі жүйесінде
волейбол ойынының маңызы зор.
Балалар және үлкендер қажетті дағдыларды иемдене
отырып, өз бетінше үнемі дене шынықтыруды жетілдіруге, денсаулықты
сақтауға, көңіл күйін котеруге және ұзақ өмір сүруге мүмкіндік
бар.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
А.
Г. Ариянц — Волейбол ФИС 1986
Ю.
Н. Жещев — Волейбол ФИС 1986
С.
Қасымбекова—Әдістемелікқұрал, Волейбол, Алматы,
“Атамұра”
М.
Т. Тұрыскелди–Қимыл-қозғалысойындары
С.
Қасымбекова, Д. Мырзамед. Дене тәрбиесі.
С.
Тайжанов, С Қасымбекова,. Дене тәрбиесіАлматы
\Атамұр