Бастауыш сыныптарда балалардың тілін дамытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер тақырыбында мақала

Бастауыш сынып оқушыларының тілі – олардың ойлау қабілеті мен қарым-қатынас жасау дағдысының негізгі көрсеткіші. Тіл дамыту – оқушылардың сөздік қорын байыту, байланыстырып сөйлеуге үйрету, ой өрісін кеңейту және сауатты жазу дағдысын қалыптастыру процесі. Бұл мақсатқа жету үшін мұғалімдер түрлі әдіс-тәсілдерді қолданады.

1. Әңгімелеу әдісі

Балаларға белгілі бір тақырып бойынша өз ойын еркін жеткізуге мүмкіндік беру – тіл дамытудың ең тиімді жолдарының бірі. Мұнда мұғалім оқушыларға қызықты сұрақтар қойып, олардың өз ойларын нақты, жүйелі түрде баяндауына жағдай жасайды.

Қолдану жолдары:

Оқиға құрастыру: Берілген сурет бойынша немесе белгілі бір сөздерді пайдаланып әңгіме құрастыру.

Мәтінмен жұмыс: Оқушылар оқыған мәтіннің мазмұнын өз сөзімен баяндауы.

Өз ойларын айту: Белгілі бір тақырып бойынша өз пікірін білдіру.

2. Сұрақ-жауап әдісі

Бұл әдіс балалардың логикалық ойлауын, есте сақтау қабілетін және дұрыс сөйлеу дағдысын қалыптастыруға көмектеседі.

Қолдану жолдары:

Ашық және жабық сұрақтар: Ашық сұрақтар балаларды толық жауап беруге ынталандырады.

Ой шақыру: Берілген мәтін бойынша «Не болды? Қалай болды? Неліктен?» деген сұрақтар қою.

Диалог жүргізу: Мұғалім мен оқушы немесе оқушылардың өзара сөйлесуі.

3. Ойын әдісі

Ойын арқылы оқушылардың қызығушылығын арттырып, олардың белсенділігін дамытуға болады.

Қолдану жолдары:

«Сөз ойыны»: Берілген әріптен басталатын сөздер айту.

«Кім жылдам?» ойыны: Берілген тақырыпқа қатысты сөздерді тез айту.

«Жасырын сөз» ойыны: Бір оқушы сөзді сипаттап береді, қалғандары оны табады.

4. Жазбаша сөйлеу дағдысын қалыптастыру

Балалардың сауатты жазуын дамыту үшін шығармашылық жұмыстар маңызды рөл атқарады.

Қолдану жолдары:

Сурет бойынша мәтін құрастыру.

Эссе жазу.

Кейіпкерге хат жазу.

5. Тілдік жаттығулар мен сергіту сәттері

Мақал-мәтелдер: Халық даналығын пайдалана отырып, оқушылардың сөздік қорын байыту.

Жұмбақтар: Ойлау қабілетін дамытып, сөздік қорды толықтыру.

Тіл ұстарту жаттығулары: Дыбыстарды анық айтуға арналған жаттығулар.

Қорытынды

Бастауыш сыныпта тіл дамыту жұмыстары жүйелі әрі қызықты болуы тиіс. Әңгімелеу, сұрақ-жауап, ойын, жазбаша жұмыс және тілдік жаттығулар сияқты әдіс-тәсілдерді тиімді қолдану – балалардың тіл байлығын арттыруға, сауатты сөйлеу мен жазу дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Мұғалім шығармашылық көзқарас танытып, оқушыларға қызықты тапсырмалар ұсынып отырса, олардың тіл үйренуге деген ынтасы арта түседі.