Баяндама: "Инклюзивті білім алатын оқушыларға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету"

Жамбыл облысы, Байзақ ауданы, Қызыл жұлдыз ауылы,

Намазбай Ақшабаев атындағы орта мектебінің

педагог-психологы Абиева Райхан Абуовна

Қазіргі білім беру жүйесінде инклюзивті білім беру тұжырымдамасы маңызды бағыттардың бірі болып табылады. Инклюзивті білім беру — барлық балалардың, оның ішінде ерекше қажеттіліктері бар балалардың білім алуына тең мүмкіндік беру принципіне негізделеді. Бұл балалардың әлеуметтік және психологиялық дамуына қолдау көрсету, олардың жеке ерекшеліктері мен қабілеттеріне сәйкес білім алуына жағдай жасау — маңызды міндеттердің бірі. Алайда, инклюзивті білім беруді жүзеге асыру барысында тек білім берумен шектелмей, психологиялық және педагогикалық қолдау көрсету өте маңызды. Бұл баяндамада инклюзивті білім алатын оқушыларға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету мәселелері қарастырылады.

Инклюзивті білім беру — барлық балалардың, оның ішінде мүгедектігі бар, ерекше қажеттіліктері бар немесе басқа да білім алу қиындықтарына тап болған оқушылардың бірдей білім алу мүмкіндігіне ие болуын қамтамасыз ететін жүйе. Алайда, бұл балалардың әлеуметтік, эмоционалдық және танымдық дамуы жиі қиындықтарға ұшырайды. Сондықтан инклюзивті білім алатын оқушыларға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету маңызды міндет болып табылады.

Психологиялық-педагогикалық қолдау — бұл баланың оқу процесіндегі қиындықтарын жеңуге, жеке дамуына ықпал етуге және оның білім алуға деген мотивациясын арттыруға бағытталған арнайы әдіс-тәсілдер мен шаралардың жиынтығы. Бұл қолдау оқушылардың психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, жеке немесе топтық жұмыстар жүргізуді, арнайы түзету бағдарламаларын жүзеге асыруды қамтиды.

Инклюзивті білім алатын оқушыларға психологиялық-педагогикалық қолдаудың мақсаттарына тоқталып өтейік:

1. Әлеуметтік бейімделу. Инклюзивті ортаға енген ерекше қажеттіліктері бар балалар үшін ең үлкен қиындық — жаңа ортаға бейімделу. Олар көп жағдайда құрдастарымен толыққанды қарым-қатынас орната алмайды. Психологиялық қолдау олардың қоғамға, мектепке, сыныптағы ортасына бейімделуін жеңілдетеді.

2. Эмоционалдық тұрақтылықты қамтамасыз ету. Ерекше қажеттіліктері бар балалар өздерін жиі жалғыз сезінеді, өз мүмкіндіктеріне күмәндануы мүмкін. Психологиялық қолдау олардың сенімін арттырып, өзін бағалауын жақсартуға ықпал етеді.

3. Оқу мотивациясын арттыру. Ерекше қажеттіліктері бар балалар үшін оқу процесі қиын болуы мүмкін. Психологиялық-педагогикалық қолдау олардың оқуға деген қызығушылығын және мотивациясын арттыруға көмектеседі. Бұл үшін жеке тәсілдер, ерекше әдіс-тәсілдер қолданылады.

4. Қабілеттерін дамыту. Психологиялық-педагогикалық қолдау ерекше қажеттіліктері бар балалардың қабілеттерін анықтауға және оларды дамытуға бағытталған. Мұғалімдер мен психологтар балалардың әлеуетін түсініп, оларды дамытудың дұрыс жолдарын іздестіреді.

Инклюзивті білім алатын оқушыларға психологиялық-педагогикалық қолдаудың әдіс-тәсілдері тоқталып өтейін:

1. Жеке бағдарлы жұмыс. Әрбір оқушының қажеттіліктері мен ерекшеліктері ескеріліп, жеке бағдарлы жұмыс жүргізіледі. Бұл балалардың оқу бағдарламасын игеруі мен әлеуметтік ортаға бейімделуін жеңілдетеді. Психологтар мен педагогтар әрбір оқушының ерекшелігін ескеріп, оқыту әдістемесін сәйкесінше бейімдейді.

2. Түзету жұмыстары. Ерекше қажеттіліктері бар балалардың танымдық қабілеттерін жақсартуға арналған түзету жұмыстары жүргізіледі. Бұл балалардың оқу процесіндегі қиындықтарын жеңуге көмектеседі. Түзету жұмыстары логопед, дефектолог, психолог сияқты мамандардың қатысуымен жүзеге асады.

3. Топтық және жеке психологиялық тренингтер. Балалардың бір-бірімен араласу дағдыларын арттыру үшін топтық психологиялық тренингтер ұйымдастырылады. Бұл оқушылардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға, өздерін ортада еркін сезінуге көмектеседі. Сонымен қатар, жеке консультациялар арқылы оқушының ішкі әлемін түсініп, эмоционалдық жағдайын жақсарту мақсатында қолдау көрсетіледі.

4. Ата-аналармен жұмыс. Ерекше қажеттіліктері бар балалардың отбасыларына да психологиялық көмек көрсету өте маңызды. Педагогтар мен психологтар ата-аналармен тығыз байланыс орнатып, балаларын дұрыс тәрбиелеу және дамыту жолдары туралы кеңес береді. Ата-аналардың баласының жағдайын түсінуі және олармен тиімді қарым-қатынас жасауы — оқушының жалпы дамуына оң әсер етеді. Сонымен қатар, психологиялық-педагогикалық қолдаудың маңызды аспектілері қысқаша айтып өтейін:

1. Жеке тұлғаның ерекшеліктерін ескеру. Әр оқушының жеке мүмкіндіктері мен ерекшеліктері бар екенін ұмытпаған жөн. Психологиялық қолдау баланың даму деңгейіне және қажеттіліктеріне қарай бейімделуі керек.

2. Қолдау көрсету жүйелілігі. Психологиялық қолдау тек бір реттік әрекет емес, бұл ұзақ мерзімді, жүйелі жұмыс болуы тиіс. Оқушының дамуы үнемі бақылауда болып, тиісті түзетулер жасалуы керек.

3. Педагогикалық ұжымның өзара әрекеттестігі. Инклюзивті білім беру жағдайында педагогтар мен психологтар бірлесе жұмыс істеп, баланың толыққанды дамуына жағдай жасайды. Мұғалімдер мен психологтар үнемі қарым-қатынас жасап, оқушының жағдайын үнемі бақылап отыруы қажет.

Қорыта келгенде,инклюзивті білім беру — бұл барлық балалар үшін тең мүмкіндік беру жүйесі, ал психологиялық-педагогикалық қолдау — осы жүйенің негізі. Ерекше қажеттіліктері бар оқушыларды толыққанды дамыту, олардың әлеуметтенуіне көмектесу және білім алу мүмкіндіктерін арттыру үшін жүйелі психологиялық қолдау қажет. Бұл қолдау оқушылардың әлеуметтік, эмоционалдық және танымдық дамуына ықпал етіп, олардың жалпы әлеуетін ашуға мүмкіндік береді. Инклюзивті білім беру жағдайында педагогтар мен психологтардың бірлескен жұмысы қоғамдағы барлық балалардың тең құқылы азамат болуына ықпал етеді.