2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

Баяндама:"Көркемділік пен парасаттылықтың, елдік пен ерліктің белгісі - Бопай ханша"

Материал туралы қысқаша түсінік

Осы халық өзінің дамуы мен гүлденуі жолында жалғыз-ақ кімге қарыздар деп менен сұраса, онда мен "әйел және әйелдің құрметтілігі, зияткерлігі деп айтар едім" -деп Француз саясаткері - А.Токвиль айтқандай менің бүгінгі баяндамның тақырыбы «Көркемділік пен парасаттылықтың, елдік пен ерліктің белгісі- Бопай ханша». Бұл тақырыпты зерттеудегі мақсатым: Қазақ халқының сан ғасырлық тарихында ел билеу ісінде тек ерлер ғана емес, сонымен қатар әйел-аналарымыздың да саяси билікке араласып, белгілі бір шешімдер қабылдауда беделінің зор болғандығын ашып көрсету менің осы ғылыми жобамды жазудағы басты мақсатым болып табылады.

Дюсенгалиева Майра Болатовна

Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

31 Қаңтар 2019

408

1 рет жүктелген

Қазақстан тарихы Баяндамалар, реферат Барлық сыныптар

Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі

770 тг 578 тг

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Көркемділік пен парасаттылықтың, елдік пен ерліктің белгісі - Бопай ханша»

Орындаған: Диали Динара, Экономика және ақпараттық тенологиялар колледжіЖетекшісі: Әлеуметтік-гуманитарлық пәндер оқытушысы Дюсенгалиева М.БІ. Кіріспе.Осы халық өзінің дамуы мен гүлденуі жолында жалғыз-ақ кімге қарыздар деп менен сұраса, онда мен "әйел және әйелдің құрметтілігі, зияткерлігі деп айтар едім" -деп Француз саясаткері - А.Токвиль айтқандай менің бүгінгі баяндамның тақырыбы «Көркемділік пен парасаттылықтың, елдік пен ерліктің белгісі- Бопай ханша». Бұл тақырыпты зерттеудегі мақсатым: Қазақ халқының сан ғасырлық тарихында ел билеу ісінде тек ерлер ғана емес, сонымен қатар әйел-аналарымыздың да саяси билікке араласып, белгілі бір шешімдер қабылдауда беделінің зор болғандығын ашып көрсету менің осы ғылыми жобамды жазудағы басты мақсатым болып табылады. Қарға тамырлы халқымыз әрқашанда нәзік жанды әйел затын қастерлеген, шаңырақтың ұйытқысына, ырыс пен ынтымақтың алтын діңгегіне балаған.Ұлт басына күн туған замандарда ер азаматтардың жігерін жанып, жүрегіне от берген де әйелдер, қаһарман қазақ қыздары. Егер тарихқа үңілсек, аналар қандай ауыртпалықты да халқымен бірге көтерген. Жаугершілікте ерлермен бірге атқа қонып, қолына қару алса, бейбіт кезеңде бесік тербетіп, ұл-қыздарын даналық пен көрегендікке, ізет пен ілтипатқа баулыған. Ғылыми жұмысымның міндеті: Әйел тек жанұя ұйытқысы ғана емес, сонымен бірге ел тізгінін де ұстай алатын, бүкіл елді басқаруға қабілеті бар тұлға екенін айқындау; Ерінің даңқын шығаратын әйел-анамыздың бейнесін сомдау; Билікке араласқан Бопай ханым бейнесі арқылы қазақ әйелінің асқақтығын кейінгі ұрпаққа үлгі ету; Өз заманында аузын айға білеген қарқарадай ханның сүйікті жары болуымен ғана емес, зерек зердесімен, қайраткерлік, мәмлігерлік қадір-қасиеттерімен абырой - беделі Алты Алаштан әрі асып, орыс билеушілерін, патша сарайы қызметкерлерін, ғалымдарын, тіпті, мұхит асып келген саяхатшылардың да айрықша назарын аударған Бопай ханым бейнесі зымыран ғасырлардың аумалы- төкпелі қилы кезеңдерінен кейін ұрпақ санасында көмескіленіп, ұмытыла бастайды деп кім ойлаған...2.1. Бопай ханымның өмірі және қоғамдық-саяси қызметі. Қазақ елінің тарихында өзінің есімдерін алтын әріптермен жазып, қалдырып кеткен батыр әйелдердің бірі Бәтима ханша.Шамамен 1690-1780 жылдарда өмір сүрген қазақ тарихында өзіндік орыны бар тұлға, ел басқару ісіне араласқан қайраткер, мәмілегер. Кіші жүзде батырлығымен аты шыққан- Бопай ханым- шын мәнінде айтуға тұрарлық , мақтан етерлік тарихи тұлға. Бопай Әбілхайырдың ел басқару ісіндегі кеңесшісі, арқа сүйер тірегі болған. Елдің ішкі және сыртқы саясаты мәселелері шешілетін құрылтайларда Бопай өзі құқық білгірлері билер мен шешендік өнер иелерімен қатар сөз сөйлеп ел басқару ісіне қатысқан. "Бопай сұлу өзінің ақылымен құрметке ие болған, сондықтан да кей кездері орданы басқару ісіне үлкен әсер еткен. Әдетте әйелді барлық қоғамдық жұмысқа араластырмайтын қарым-қатынастың болғанына қарамастан, Бопай сұлудың өзінің жеке мөрі болған"- деп Қазақстан тарихы бойынша ірі маман А.И. Левшин жазып өткен. Сондықтан ел ішінде қадірі артқан Бопай анаға халқы мәртебелі, парасатты "Бара бәйбіше" атағын сыйлаған. Бара бәйбіше термині туралы Батыс Қазақстанда бірнеше ұғым бар. Негізінен- өз ақылымен, даналығымен елге қадірлі болған бәйбішелерді солай атаған. Жалпы бәйбіше деген сөз тек бірінші әйелі болғаннан басқа да сыйлы, қадірлі және беделді әйелдерге айтылады. Ал Бара бәйбіше деп тек тоқал болып келіп, бәйбіше атанған әйел емес, ел ішіндегі аса беделді аналарымызға айтқан.Бопай ханша Әбілхайырдың жан жары бола отырып, оның халықты басқару, сыртқы өмірмен байланысы, шиеленіс туғызып отырған мәселелерді шешуіне де көмек көрсетті. Ханмен де, қараменде, жатпен де, жақынмен де тіл табысып, үйіріп алып кететін ханымның осы мінезін үлкен де,кіші де қадір тұтып, ұдайы құрметтегені сөзсіз. Сол арқылы ханның да беделін биіктетіп, абыройын асырып отырған ол. Демек, оның бодандыққа кіргеннен кейін алғыс жаудырып, Анна Ионовна патшайымға хат жазған хан-қара, би-шораларға қосылып, дербес сәлем жолдауы да тегін емес.2.2. Тәрбие - тал бесіктен. Бопай - ел анасы, оның қай ұлы да осал болмаған. Ұлдарының тарихта қалуына тағылымды тәрбие берген, ықпал еткен - тікелей Бопай ханымның әсері. Бопай, әуелі, қазақтың қызы. Қазақ әйелінде болатын ізет, иба, кішіктіктің бәрі бар еді. Қайтседе ерінің атын оздыруға деген құлшынысты, талапты да бойына жинаған. Әбілқайырда 34 әйелі болғанымен, тарихта тек Бопай аты қалды. Бопайдан тараған ұлдары ел билеп, хан болып сайланған. Жоңғар шапқыншылығына қазақтың басын біріктіріп, тойтарыс берген, «Аңырақай шайқасында» жеңіске жетіп, осынша абыройатаққа ие болған, ел билеген күйеуінің көлеңкесінде қалып қоймай, үлкен басқосуларда ел алдында жағдайға байланысты өз көзқарасын білдіріп, басу айтып отырған ел анасы болған.2.3. Әуенімен әйгілі Әбілқайыр - Бопай әулеті. Көне кептің байыбына салсақ, көмейіне Жошы хан қорғасын құйғызған домбыра қайтып үн қатпастай тұншықпақ еді. Алайда, ғасырдар өткенде басқа емес – нақ осы әміршінің өзінен өрбіген жұлдызды шоғыр азалы да жазалы аспаптың құдіретіне дүниені қайта табындырды. Жошы заманы тым жырақ - әңгімеміз адасар. Арғы атасы әз-Жәнібек – бұл да бағзы белесі. Бергідегі Әбілқайыр бабаларына алдияр дейік. Иә, әңгіме баһадүр хан ұрпағының тұқымнан тақ тоздырған тегеуріні емес, әулеттен ән оздырған тектілігі хақында болмақ. Әбілқайыр ханның төре тұқымының қызы Бопай ханымынан Нұралы, Ералы, Қожахмет, Айшуақ, Әділ туылғаны мәлім. Анасы Бопайдың көмегі арқылы таққа қол жеткізген Әбілқайырдың тікелей мұрагері Нұралы ханның аз деңіз, көп деңіз 16 әйелі болған деседі. Осылардан 39 ұл, 33қыз көрініпті. Әсіресе, Нұралының отыз тоғыз ұлы ішінде Бөкей, Шығай, Қаратай тарихта аты қалған тұлғалар. Осы үшеуінен басындағы бақты тақтан емес, күмбірлі күй мен әуелеген ән-жырдан тапқан ұрпақ қаншама. Айталық, төре күйдің тәңірі Дәулеткерей, әншілігімен Жайықтың сырнайы атанған Мұхит сал, «Шалқыманың» жаршысы Жантөре хан – дарынымен дара тұрар есімдер!ҚорытындыҚорыта келгенде, бір ғана «әйел» ұғымына дөңгеленген дүниенің бар кереметі сыйғандай. Оған аймен таласқан әсемдік те, көреген көсемдік те, мейірім мен нәзіктік те мағыналы теңеу – мазмұнды балама болмақ. Ал солардың ең қасиетті де қастерлісі – «АНА» сөзі. Одан асқан ұлылық, одан асқан құдірет жоқ. Біз қашаннан әйел-ананы әлпештеп, қыз-баланы қастерлеген халықпыз. «Ақ бесіктің иесі, туған жердің киесі» деген бабалар сөзі де содан қалса керек. Әйел – ана, отбасының алтын діңгегі. Тыныштық пен сәттіліктің кепілі, бақыттың қайнар бастауы. Өмірдегі барлық жақсылық ана есімімен тікелей байланысты.Бірақ біздің есімізде тарихта Бопайдай анамыз болғанын ешқандай адамзат есінен шығармайды деп ойлаймын. Ол кісінің істері әрбір адамға өнеге, үлгі бола бермек.Пайдаланылған әдебиеттер:

«Қазақ хандығы тұсындағы ханымдар мен арулар» Астана 2015

Ақтаев С. Қазақ ханымдары. –А., 1994

Кэстль Д. Кіші жүз ханы Әбілқайырға барып қайтқан сапары туралы.- А., 1996.

Маңғыстау энциклопедиясы. –А., 1997.

Қазақстан тарихы. Энциклопедилық анықтамалық. –А., 2004

Дүйсенбаева Ж. Бопай ханым. // Жұлдыз журналы №6 2008 ж. 157 бет

Сарсембина Б. Бопай ханым. // Жас Алаш 15 маусым 2009 ж. 4 бет

Аманжолова Ш. Степная мадонна. // Экспресс К.-2000.-11 октября.-С.6

Бопай ханым. // Айна 2010; 4 наурыз 9 б.

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!