Биология материалдар Тест

1

...дәрумені жетіспегенде қан ұюы баяулайды: К
+10 градуста өне бастайтын өсімдік – Күнбағыс,Жүгері
+1-5 ˚ С температурада өнеді – Бидай,қарабидай,арпа,сұлы,зығыр
+1-5 ˚ С температурада өнетін тұқым- Асбұршақ,беде,жоңышқа
+15˚-та өнеді- Асқабақ,қауын,қияр,күріш,мақта,темекі
«А» дәрумені: балық майында,уылдырықта,сары майда,бүйректе кездеседі
«Адымдап» немесе «төңкеріліп қозғалады» – Гидра
«Адымдап» немесе «төңкеріліп» қозғалады – Шұбалшаң
«Ақшам соқыр» ауруы – А витамині жетіспесе болады
«Алып әйел» ауруының жыныстық хромосомасы- ХХХ
«Анализатор» деген ұғымды алғаш атаған ғалым – Н. П.Павлов
«Анималькулдар» деген болжамды айтқан ғалым - А.Левенгук
«Ас қорыту мүшесі» деп аталатын органоид – Лизосомалар
«Астық» деген сөзді қалай түсінесіз – Дәнектің жиынтығы
«Биосфера» терминін ең алғаш енгізген австриялық геолог – Э.Зюсс
«Биоценоз» терминін ең алғаш ұсынған ғалым – К.Мебиус
«В1» дәрумені – Сүт,жұмыртқа,жемістерде
«В2» дәрумені – бидайда,етте,сутте,бауырда болады
«Вирус» терминін 1899 жылы ғылымға енгізді – М. В.Бейерник
«Гирудин» деп аталатын ерекше зат бөліп шығарады – Сүлік
«Д» дәрумені – Балық майында,бауырда,жұмыртқаның сары уызында болады
«Динозаврлар дәуірі» болып есептелетін заман – Мезозой
«Әлем жаратылысының табиғи тарихы» еңбегін жазған ғалым – Э.Геккель
«Жануарларды жіктеу» - Түр-туыс-тұқымдас-отряд-класс-гин-жануарлар дүниесі
«Жасуша» деген терминді алғаш қолданған ғалым – Р.Гук
«Жоғары дәрежелі жүйке қызметі» деген ұғымды ұсынды – И.П. Павлов
«Жоғары жүйке қызметінің физиологиялық негізін салушы» деген ұғымды ұсынды –
И.П.Павлов
«Зоолгия философиясының» еңбегінің авторы: Ж.Б.Ламарк
«Зоология философиясы» атты еңбегінің авторы - Ламарк
«Көңіл-күй» гормоны - Адреналин
«Көсек» дегеніміз – Мақтаның ашылмай қалған қауашығы
«Қоғамдық» жануарлар – Құмырсқа
«Қызыл кітаптың» ең алғаш басылымы – 1978ж
«Ми рефлекстері» деген ғылыми еңбекті жазған – Сеченов
«Микроэволюция» терминін енгізген ғалым – Тимофеев-Ресовский
«Мутация» ұғымын қалыптастырған голландиялық ғалым – де Фриз
«Невада-Семей» қозғалысын басқарған ақын -О.Сүлейменов
«Өсімдіктану» оқулығын жазған ғалым – Күдерин
«Патша балығы» деп атайды- Бахтах
«С» дәрумені – Орамжапырақтарда,лимонда,апельсинде,қызанақта,пиязда болады
«С» дәрумені қай тағамда көп мөлшерде – Лимонда
«Селекция» деген сөздің мағынасы- Іріктеу,сұрыптау

2

«Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы» жарлығына қол қойылды -1991ж 29
тамыз
«Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы» жарлыққа қол қойған тұлға – Назарбаев
«Табиғат жүйесі» және «ботаника философиясы»еңбектерінің авторы:К.Линней
«Табиғи жүйе» және «ботаника философиясы» еңбектерінің авторы – К.Линней
«Табиғи жүйе» және «ботаника философиясы»еңбектерінің авторы:К.Линней
«Табиғи сұрыпталу» теориясының авторы Ч. Дарвин
«Табиғи сұрыпталу» теориясының авторы :Ч.Дарвин
«Тіркесті тұқым қуалау» заңын ашқан - Т.Морган
«Тіршілік жер бетінде мәңгілік» теориясын ұсынған ғалым -В .Прейер
«Тіршілік» деген ұғымға алғаш рет анықтама берген ғалым - Ф.Энгельс
«Трансляция» ақуыздар синтезіндегі мағынасы – Көшіріп аудару
«Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі ұқсас қатарлар» заңын ашқан - Н.И.Вавилов
0-5 С температурада өсетін тұқым- Қарабидай
1 г. Ақуыз ыдырағанда бөлінетін жылу мөлшері- 17,6кДж
1 г. Көмірсу ыдырағанда бөлінетін энергия – 17,6кДж
1 гр. Май ыдырағанда бөлінетін энергия – 38,9кДж
1 гр. Май ыдырағанда бөлінетін энергия мөлшері- 11,2 кДж
1 кг май тотығып ыдырағанда түзілген су – 1,1кг
1 мм қандағы лейкоциттердің мөлшері: 4-9 мың
1 мм3 қанда эритроцит саны- 4,5-5млн
1 см3 спермада қаншаға дейін сперматозоидтар болады – 60млн
1 тәулікте қажет ақуыз мөлшері – 110-118(120) гр
1 тәулікте қажет көмірсу мөлшері - 450-500гр
1 тәулікте қажет май мөлшері – 100 грамм
1 тропикалық белдеуден екіншісіне өткендегі энергия алмасуын біле отырып
(10),құмайдың биомассасын анықтаңыз- өсімдік биомассасы 40т өсімдік-шегірткебақа-жылан-құмай 0,004т
1,5 тоннадан артық салмақ көтеретін сүйек – Ортан жілік
12-15жас қыздар,13-16 жас ұлдар аралығында даму кезеңі- Жасөспірім
1-28 күн аралығындағы даму кезеңі – Нәрестелік
14-15 жастағы жасөспірімдердің қалыпты ұйқысының уақыты – 8 сағат
15 жылдық алма ағашының сабағына неше камбий сақинасы болады – 1
150млн жыл бұрын тіршілік еткен құстардың арғы тегі- Көнеқұс
16-20жас қыздар,17-21 жас аралығындағы даму кезеңі- Балғын жастық
1665 жылы алғаш рет өсімдік қабығының жұқа кесіндісін микроскоппен көрген – Роберт
Гук
1665 жылы голландиялық ғалым Ван Левенгук жасаған ұлғайтқыш құрал- Микроскоп
1735ж адамды сүтқоректілер класы приматтар тобына жатқызған ғалым – К.Линней
1820ж Француз ғалымы ақуызды ыдырату арқылы амин қышқылы –глицинді алдыА.Бракконо
1838-39ж жасуша теориясының негізін қалап,қорытынды берді – Шванн,Шлейден
1862 ж Сеченов қандай ірі жаңалық ашты- Орталық жүйке жүйесіндегі қозу мен
тежелуді ашты

3

1862 жылы баспадан кітап болып шыққан «Мидың рефлекстері» ғылыми еңбектің авторыСеченов
1870-1880 жылы ұсақ ағзалар бар екенін тәжірибе жүзінде дәлелдеді – Луи Пастер
1882ж адамның өкпесінде туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды анықтады- Р.Кох
1892ж жасушасыз ағза-вирустарды ашқан ғалым- Ивановский
1892ж темекі теңбілін зерттеп,вирусты ашты- Ивановский
1892жылы вирусты ашқан ғалым – Д.И.Ивановский
1914 жылы «гетерозис» деген ұғымды енгізген ғалым- Дж.Шелл
1920-1930 жылдары «өсімдіктану» оқулығын жазған ғалым- Ж.Күдерин
1922 жылы тіршіліктің Жер бетінде шығу тегінің табиғи теориясын тұжырымдады А.И.Опарин
1922 жылы шығарылған «Жануарлар» оқу құралының авторы - Х.Досмұхамедов
1938 жылы В.А.Селевин Бетпақдала өңірінен тапты –Жалманды
1-ші,2-ші сигналдық жүйе туралы ілімді жасады – Павлов
2 дара (особь) қатысатын көбею –Жынысты
20-30метр тереңдікте өсетін балдыр –Ламинария
21-55жас әйелдер,22-60жас ерлер аралығы - Кемелденген
21-Нейрула сатысында мезодермадан дамиды - бұлшық ет,қаңқа,бүйрек,қантамыр
225 млн жыл бұрын тіршілік еткен құстардың арғы тегі – Ілкіқұс
25-14 млн жыл бұрын тіршілік еткен ең алғашқы адамдардың арғы тегі-Дриопитектер
3000 жылдан бері мақта шаруашылығымен шұғылданған ел- Үндістан
4 аптадан 12 айға дейінгі даму кезеңі – Емшектік
45-50 жастағы адам қандай қашықтықта жақсы көретіндігін белгілеңіз -33 см
4-7 жас аралығында даму кезеңі – Балалық естияр
56-74 жас әйелдер,61-74 аралығы – Мосқалдық
6-10см тереңдікте себілетін тұқым- Жүгері
75-90 жас аралығы – Қарттық
AASS x aass шағылыстырады.Сонда F1 қандай болады- Тек қана доминатты белгілер
D дәрумені жетіспегенде пайда болатын ауру – Мешел
D дәрумені сақтандыратын ауру – Мешел
I топқа жататын адамға қанын құяды – Тек бірінші топ
II топқа жататын адамға құяды – I және II
II топқа жататын адамның қанын құяды – VI және II
IV- VI мойын омыртқаларында орналасқан – Көмей
I-санаты: жойылып бара жатқандар
XI ғ. Республикамызда мекендейтін жануарлар туралы жазба дерек қалдырған ғалым: М.
Қашғари
XV ғасырда Республикамызда мекендейтін жануарлар туралы жазба дерек қалдырған
ғалым – М.Қашғари
А
А.А.Н Северцов- Эволюцияның негізгі бағыттарын атады
А.Броконно - 1820 ж. француз ғалымы ақуызды ыдрату арқылы мин қышқылы-глициді
алды.

4

А.И.Опарин,Д.Холдейн – «Жер бетінде тіршілік абиогендіжолмен түзілуін» дәлелдеді.
А.Клод - 1943ж рибосоманы ашты.
А.Л.Ухтомский - Еңбек етуде адамның жеке басы қасиетінің,психикасының және санасезімінің ерекше маңызы бар екенін дәлелдеген.
А.Лаверан - 1880ж. Бзегек ауруын қоздыратын паразитті шақан ғалым.
А.Лаверанның безгек ауруын қоздыратын паразитті ашқан жылы-1880
А.Н.Радишев - Табиғат біртұтас,ондағы даму қарапайымнан күрделіге қарай жүреді деген
пікірді айтқан.
А.Н.Северцов - эволюцияның негізгі бағыттарын анықтады.
А.О.Ковалевский - Қандауыршаның көбеюі мен дамуын зерттеген.
А.С.Фаминцын,О.А.баранецкий - қынаның саңырауқұлақ жіпшелері мен біржасушалы
жасыл балдырлардың бірігіп тіршілік етуінен түзілген ағза екенін анықтаған.
А.Т.Рамбле - гидраны ашты.
А.Тенлси – «Экожүйе» терминін ғылымға енгізген.
А.Шимпре - 1885ж. митохондрияны ашты.
А.Ы.Жандеркин,Есенжолов - Қазақтың арқар-миринос,түбіті ешкісін алған.
Абиоздық фактор бұл- Сыртқы ортадағы судың,ауаның құрамы
Абиоздық факторға жататын факторлар-Рельеф (жер бедері)
Абиоздық факторлар- Өлі табиғатты құрайтындар
Абиотикалық экологиялық факторларды атаңыз-Жарық,температура
Авитаминоз болу себебі-Дәруменнің жетіспегендігінен және жоқтығынан
Австралия фермерлерін үлкен шығыннан алып қалған көбелек-Кактус оганевкасы
көбелегі
Австралия фермерлерін үлкен шығыннан алып қалған көбелек-Орамжапырақшыл ақ
көбелек
Австралопитектердің қаңқа қалдықтары табылған аймақ-Оңтүстік Африка
Австралопитектің пайда болуы-Кайнозой
Автоматтандырылған еңбек түрі мысалына жататын-Тоқыма станогында істеушінің
еңбегі
Автотомия-Өздігінен құйрығын үзу
Автотрофты ағзалар тізбегі-Мақта,күріш,алма ағашы
Автотрофты жасушалардың гетеротрофты жасушадан айырмашылығы-Жасушасында
пластидтер бар
Автотрофты қоректенетін ағзалар-Өсімдіктер
Автотрофты организм-Балдыр
Ағаш діңінде дамитын саңырауқұлақ-Діңқұлақ
Ағаш діңіне,тасқа жабысып өсетін қынаның түрі-Қабық(Қаспақ)
Ағаш діңінің су өткізгіш бөлігі-Сүрек
Ағаш қабығына,тасқа жабысып өсетін қынаның түрі-Қабыршақты(Қаспақты)
Ағаш қабығының қабаттары-Тоз,тін,өң
Ағаш сабағы жуандап өсетін қабат-Камбий
Ағаш сабағында өсетін паразит саңырауқұлақ-Діңқұлақ

5

Ағаш сүрегін бүлдіретін ағашқұлақ (трутовик) орман шаруашылығына,бақтар мен
парктерге үлкен зиян келтіреді,ағаштар қалай зақымданады-Споралары арқылы
зақымданады
Ағаш сүрегін зақымдайтын паразит саңырауқұлақ – Ағашқұлақ
Ағашқұлақ (трутовик) саңырауқұлағының ағаштарды зақымдауы-Спораларымен
Ағашқұлақ саңырауқұлағы зақымданған ағаштың сүрегі –Үгілгіш,опырылғыш болып
келеді
Ағашқұлақ саңырауқұлағының жемісті денесі ағаш діңінде қанша уақыттан кейін дамып
жетіледі-Бірнеше жыл өткенде дамиды
Ағашқұлақ саңырауқұлағының жемісті денесінің басқа саңырауқұлақтардан
айырмашылығы – Жемісті денесі тұяққа ұқсайды әрі өте қатты
Ағашқұлақ саңырауқұлағының спорасы ағаш сүрегіне қалай түседі-Ағаш қабығының
зақымдалған жерінен
Ағашқұлақ саңырауқұлақтары ағаштарға қандай зиян келтіреді-Діңінде қуыстар пайда
болды,сүрегін ыдыратып тез опырылғыш етеді
Ағашта сабақта камбийден кейінгі қабат-Сүрек
Ағаштар мен бұталарды сабақ қалемшелері арқылы арқылы көбейту үшін алынатын
қалемшенің ұзындығы -25-30см
Ағаштардың сабағында өсетін паразит саңырауқұлақ-Діңқұлақ
Ағаштардың тамырларымен симбиоздық тіршілік ететін саңырауқұлақтар-Қайыңқұлақ.
Ағаштың діңіне, тасқа жабысып өсетін қына-Қабық тәрізді
Ағза денесінде паразиттік жолмен тіршілік ететін жәндіктер-Эктопаразиттер
Ағза жасушасында жынысты жолмен өсіп-өнетін ген болады ма: Иә
Ағза зертханасы деп аталады-Бауыр
Ағза қызметінің реттелу жолдары: Жүйке-гуморальдық
Ағза мен мүшелердің пішінін, құрылысын зерттейтін ғылым:Анатомия
Ағаштың жасын анықтауға болады: Жылдық шеңбер бойынша
Ағза мен сыртқы орта арасында жүретін барлық химиялық реакциялардың жиынтығы: Зат
алмасу
Ағза мен сыртқы орта байланысын,қорғану әрекеттерін жүзеге асырады-Жүйке жүйесі
Ағза мүшелерінің қызметін зерттейтін ғылым-Физиология
Ағза үшін тыныс алудың маңызы: Органикалық қосылыстардың ыдырап , тотығуы
үшін
Ағзаға ауру тудыратын микробтар енсе - Бүкіл ағзаны уландырады
Ағзаға әсер ететін қоршаған орта жағдайы – Экологиялық
Ағзаға әсер етуші өлі табиғат жағдайы-Бейбиотикалық (абиотикалық)
Ағзаға енген бөгде заттарға қарсы түзілетін ерекше нәруызды зат – Антидене
Ағзаға улы әсер ететін өсімдік – Меңдуана
Ағзада болатын қанның мөлшері-4,5-5 л
Ағзада бүйректің атқаратын қызметі-Су мен улы қосылыстарды бөліп шығаруға
қатысады
Ағзада енді қайта пайдаланбайтын зат алмасудың соңғы өнімдері-Ыдырау өнімдері
Ағзада ... дәрумені жетіспегенде тері ауруы дерматит пайда болады– Н
Ағзада жетіспегенде “мешел” ауруы пайда болатын дәрумен-D

6

Ағзада жұқпалы аурулардан кейін түзілетін иммунитет: Жүре пайда болатын
Ағзада зәр түзіледі-Бүйректе
Ағзада мүшелер қызметінің гормондар арқылы реттелуін ... деп аталады-Гуморальдық
реттелу
Ағзада оттегінің сіңіріліп, көмірқышқыл газының сыртқа шығарылуы - Газ алмасу
Ағзада паратгормон жетіспесе – Фосфордың мөлшері артады,кальций азаяды
Ағзада түзілетін әр түрлі зиянды заттар төмендегі күйінде болады – Қатты,сұйық және
газ
Ағзадағы ата-анадан алынатын гендер жиынтығы – Генотип
Ағзадағы диссимилияция процесінің өнімдері мен артық заттар қай мүше арқылы
шығарылады – Бауырдан басқасы
Ағзадағы ең ірі асқорыту без – Бауыр
Ағзадағы ең ірі без – Бауыр
Ағзадағы ең ірі сүйек – Ортан жілік
Ағзадағы зат алмасу дегеніміз – Заттың сыртқы ортадан түскенінен бастап шығару
өнімдерін шығарғанға дейін жүретін күрделі процесс
Ағзадағы заттың ыдырауы – Диссимилияция
Ағзадағы заттың ыдырауы - Энергетикалық (қуат көзі)
Ағзадағы зәр жиналады-Қуықта
Ағзадағы ішек құрты – Бүкіл ағзаны уландырады
Ағзадағы көмірсудың қызметі-Энергетикалық қуат көзі
Ағзадағы күрделі биологиялық сүзгіштер – Бүйрек
Ағзадағы қажетсіз заттар сыртқа шығарылмаса – Уланады
Ағзадағы мүше дегеніміз – белгілі құрлысы бар,үйлесімді қызмет атқаратын дене
бөлігі
Ағзадағы негізгі энергия қоры- Көмірсу
Ағзадағы өттің қызметі-Майды қорытуға қатысады
Ағзадағы тіршілік құбылыстарын және мүшелердің қызметін зерттейтін ғылым –
Физиология
Ағзадағы хромосоманың жоғалуы қандай мутацияға байланысты – Геномдық
Ағзадан кейінгі жоғары биологиялық жүйе – Популяциялық
Ағзадан кейінгі жоғарылық жүйе – Популяциялық
Ағзадан несеп арқылы қандай заттар шығарылмайды – Көміртегінің қос тотығы
Ағзадан шығарылатын ақырғы ыдырау өніміне жатпайтын - Ақуыз (нәруыз)
Ағзалар – Мүктер
Ағзалар жүйесіндегі негізгі құрылымдық өлшем бірлігі – Түр
Ағзалар мен популяцияға сан алуан сыртқы орта факторының әсерін зерттейтін экология
бөлімі –Аутэкология
Ағзаларға жіктеу кезінде туыстық екі атау беру-Қосарлы атау тізім
Ағзаларда әр түрлі жергілікті тіршілік жағдайларына бейімділіктердің пайда болуы –
Идиоадаптация
Ағзалардың бейімдеушілігі салыстырмалы сипатта болады,себебі – Кез келген
адаптация белгілі жағдайда ғана пайдалы
Ағзалардың белгілі бір ортаға өзінің тіршілігін сақтап бейімделуі,ол- Табиғи сұрыпталу

7

Ағзалардың белгілі бір ортаға өзінің тіршілігін сақтап бейімделуі ол – Идиоадаптация
Ағзалардың бір-біріне тигізетін әсерлері жататын орта жағдайы - Биотикалық
Ағзалардың бірдей тіршілік ортасының бірдей тіршілік жағдайына көшкен кездегі ұқсас
белгілерінің дамуы – Конвергенция (сәйкес мүшелер)
Ағзалардың жеке даму процесі – Онтогенез
Ағзалардың жеке дамуындағы ішкі ұрық қабаты – Энтодерма
Ағзалардың кейбіреуіне өзге жануар түрінің денесі немесе солардың мекен орны –
Пәтерлестік
Ағзалардың күн сәулесінің ұзақ түсуіне кайтаратын реакциясы – Фотопериодизм
Ағзалардың қосарланған атауын-қосарлы атау тізімді ғылымға енгізді – К.Линней
Ағзалардың нақтылы орта жағдайына аздап,жеке бейімделуі макроэволюцияның мына
бағытына жатады – Идиоадаптация
Ағзалардың өз ата тектеріне ұқсау және кейбір белгілерін өз ұрпақтарына беру қасиеті –
Тұқымқуалаушылық
Ағзалардың өз ата-енелерінен айырмашылығындағы ортақ қасиеті – Өзгергіштік
Ағзалардың өзара селбесіп тіршілік ету факторы – Биотикалық
Ағзалардың өзге түрді тіршілік орны ғана емес,тұрақты қоректену көзі ретінде де
пайдаланады – Арамтамақтық
Ағзалардың тәулік ішінде күн мен түннің ұзақтығына клетка деңгейінде жауап қайтаруы –
Биологиялық сағат
Ағзалардың тіршілік етуіне әлде қайда қолайлы жағдай туғызатын фактор – оптималды
фактор
Ағзалардың төменгі сатыдан жоғарғы сатыларға дейін көтеріліп,құрылыстарының
күрделенуі,даралар санының артуы,ареалының кеңеюімен байланысты популяция –
Биологиялық прогресс
Ағзалардың ұрықтан дамуын зерттейтін ғылым – Эмбриология
Ағзалық заттарды қалыптастырудағы энергия көзі ретінде ультракүлгін сәуле шығарудың
рөлін болжамдаған ғалым – Д.Холдейн
Ағзаны микробтардың енуінен сақтайды – Лейкоцит
Ағзаның «реакция ережесі» дегеніміз не- Генотиппен анықталған белгілердің түрленіп
өзгеруінің шегі
Ағзаның антидене түзу қабілеті ағзаны немен қамтамасыз етеді – Иммунитет
Ағзаның арнаулы қызмет атқару жүйесі туралы теория жасаушы,ағзаның өзін-өзі реттеу
идеясын дамытушы академик-И.П.Павлов
Ағзаның арнаулы қызметін атқару жүйесі туралы теория жасуша,ағзаның өзін-өзі реттеу
идеясын дамытушы академик-К.Анохин
Ағзаның ауру қоздырғыштарын қабылдамайтын қасиеті – иммунитет
Ағзаның ауруға төзімділігін нашарлатады-Аз қимылдау
Ағзаның гуморальдық реттелу қызметі дегеніміз-қан арқылы жеткізілетін медиатор
иондар және гормондар есебінен реттелуі
Ағзаның гуморальдық реттелуі дегеніміз - қан арқылы жасуша,мүше,оның
жүйелерінің химиялық өзара қарым-қатынасы
Ағзаның гуморальдық реттелуі дегеніміз-Мүшелер қызметінің гормондар арқылы
реттелуі

8

Ағзаның гуморальдық реттелуіне қатысатын ұлпа – Дәнекер
Ағзаның дене температурасының тұрақты болуы байланысты – Аралық миға
Ағзаның ең кіші бірлік өлшемі-Жасуша
Ағзаның жаңа белгілерге ие болу қасиеті-Өзгергіштігі
Ағзаның жасушаларынан органикалық заттарды сорып қоректенетін бактерияларПаразиттер
Ағзаның жұқпалы ауруларға қарсы тұру реакциялары: Антидененің түзілуі
Ағзаның жұмыртқа қабығын жарып шыққаннан кейінгі кезеңі – Постэмбриогенез
Ағзаның зиготадан бастап қартайып өлуіне дейінгі дамуы қалай аталады – Онтогенез
Ағзаның иммундық қасиеті ... гормоны жетіспегенде пайда болады-Тимозин
Ағзаның иммундық қорғаныш қызметін қамтамасыз ететін: Қанның ерекше ақуызды
заты-антиденелер
Ағзаның иммунитет жүйесін құрайтын қан компоненті-Лейкоцит.
Ағзаның иммунитетке жауап беру реакцияларын зерттеген орыс ғалымдарының қайсысы
– Мечников
Ағзаның ішкі ортасына жатпайтындар – Ас қорыту сөлі
Ағзаның қорғану реакциясы - Фагоцитоз
Ағзаның қоршаған орта жағдайларында тіршілік ету үшін белгілі қасиеттерінің пайда
болуы – Бейімделушілік
Ағзаның құрылысының қарапайымдауына әкелетін эволюциялық өзгеріс – дегенерация
Ағзаның өз тұтастығын және биологиялық даралығын қорғайтын жасуша – Иммундық
жасуша
Ағзаның өзінде түзілген имунитет: Туа біткен
Ағзаның өсуін реттейтін гормонды бөлетін без: Гипофиз
Ағзаның өсуіне және дамып жетілуіне әсерін тигізеді – А дәрумені
Ағзаның сыртқы ортамен байланысы-Жүйке жүйесі арқылы,сезім мүшелері арқылы
Ағзаның тіршілік ету қабілетін төмендететін фактор-Шектеуші
Ағзаның тіршілік ортасының жағдайына бейімделуі байланысты-жүйке жүйесіне
Ағзаның тіршілік процестеріне жұмсалатын қуатты “ өндіретін” жасушаның “энергия
станциясы”-Митохондрия
Ағзаның тітіркендіргішке жауап реакциясы-Рефлекс.
Ағзаның тітіркендіргішке жүйке жүйесі арқылы қайтаратын жауабы-Рефлекс.
Ағзаның ішкі қуыстарында орналасқан мүшелер: Ішкі мүшелер
Ағзаның ішкі ортасы бола алады: Қан, ұлпалық сұйықтық, лимфа, цереброаркалық
сұйықтық
Ағзаның ішкі ортасы, дене температурасы, тынысалу, қан қысымының тұрақты болуыАралық миға байланысты
Ағзаның ішкі ортасы: Лимфа
Ағзаның ішкі ортасы-Қан,лимфа,ұлпа сұйықтығы
Ағзаның ішкі ортасына жатпайтын – Жұлын ми сұйықтығы
Ағзаның реакцияға қайтаратын жауабы-Рефлекс
Ағзаның тіршілк ортасының жағдайына бейімделуі байланысты: Жүйке-жүйесіне
Ағзаның эволюциясында көбею формаларының қайсысы ең соңынан дамыған: Жынысты
Адам «ақшам соқыр» ауруы кезінде-Кешкі уақытта заттарды ажырата алмайды

9

Адам «Алып» ауруына қай гормонның көп бөлінуінен ұшырайды: Өсу
Адам 1 минутта неше рет тыныс алып, дем шығарады-16-18 рет.
Адам абайсызда алы-шұқырлы жерден аяғын ыңғайсыз басудан болады: Сіңірдің
созылуы
Адам ағзасы мүшелері қызметіне қарай бөлінеді– 12 мүшеге
Адам ағзасы ненің есебінен жылынады: Күннің
Адам ағзасы ненің есебінен жылынады :Метаболизм есебінен
Адам ағзасы температурасының тұрақтылығы неге қатысты:Метаболизм есебінен
Ағзасында ыдырау синтез процесі оттексіз өтеді-Ішек сорғы
Агрономды әдіске жатады-Мол түсімді іріктеме талдау
Агрономиялық әдіске жатпайды-Канал салу
Агроценоз - Мәдени өсімдіктерді өсіру
Агроценоз бұл-Егістік жерлер
Агроценоздарға жататындар-Бақша
Агроценоздарға жататындар-Жасанды егістік
Агроценоздарда қоректік тізбектің міндетті бөлігі-Адам
Агроценоздарда-Тыңайтқыш қолдан беріледі
Агроценоздар-Жасанды биогеоценоздар
Агроценоздың биогеоценоздан айырмашылығы-Қосымша энергия жұмсауы
Агроценоздың табиғи биогеоценоздан айырмашылығы-Қоректену тізбегі қысқа
Адам ағзасына витамин жетіспеушілігі – Авитаминоз
Адам ағзасына зиян келтіретін ішек қарын құрттары – Ішексорғы (Ішекқұрт)
Адам ағзасына су мен тағамның құрамына йод жетіспегенде-Алқым ісу(эндемиялық
зоб)
Адам ағзасында “A” дәрумені жетіспесе-ағзаның өсуі баяулап, көздің көруі
нашарлайды.
Адам ағзасында “В2” дәрумені жетіспесе – Ауыздың кілегейлі қабықшасы
зақымданады
Адам ағзасында “D” дәрумені жетіспесе-сүйектер қисайып, ондағы тұздардың мөлшері
азаяды, іші үлкен болады.
Адам ағзасында “С” дәрумені жетіспесе – Қызыл иек қанауға бейім болып,қан аздық
пайда болады
Адам ағзасында ас толығымен қортылады-Ас ішекте
Адам ағзасында Д витаминін синтездеуге қатысатын сәулені белгілеңіз: Үльтракүлгін
Адам ағзасында қанша ұлпа бар:4
Адам ағзасында тыныс алу орталығы орналасқан – Сопақша мида
Адам ағзасындағы гормондардың ролі: Зат алмасу, өсу, даму
Адам ағзасындағы ас қорыту жолының жұқпалы ауруы-Қантышқақ (дизентерия)
Адам ағзасындағы бауырдың негізгі қызметі-Мүшелердің тіршілігінен пайда болған
ағзадағыулы заттарды залалсыздандыру.
Адам ағзасындағы ең кіші жасушаларды көрсетіңіз: Лимфоциттер
Адам ағзасындағы ең кіші жасушаларды көрсет: жүйке және лимфа жасушалары
Адам ағзасындағы ең үлкен асқорыту безі: Бауыр
Адам ағзасындағы ең ірі жасушаларды көрсетіңіз: Жұмыртқа және жүйке жасушалары

10

Адам ағзасындағы минералды тұздардың жетіспеуі – Зат алмасудың бұзылуы
Адам ағзасындағы өттің қызметі – Майды ыдыратады
Адам ағзасындағы қан мен атмосфералық ауа арасындағы газ алмасу жүреді-Тыныс алу
мүшелерінде
Адам ағзасында өт ыдыратады-Майды
Адам ағзасындағы сүйектердің саны-200
Адам ағзасындағы сілекей безінің саны:3 жұп
Адам ағзасындағы ұлпа ... топқа бөлінеді-4
Адам ағзасындағы хромосомалардың 21 жұбында бір жұп хромосома артық кеткен
жағдайда туатын ауытқулар: Даун ауруы
Адам ағзасының қалыптасуы қанша жаста аяқталады: 22-25 жасқа жеткенде
Адам ағзасының құрылысын, қызметін және дамуын зерттейтін ғылым: Тәнтану
Адам аш ішегінің бүрлерінің қабырғасының эпителийі – Бір қабатты
Адам бас сүйегінде мына сүйектің қайсысы ми сауыты бөлігіне жатпайды – Төменгі жақ
сүйек
Адам бұлшық етінде түзілетін ақуыз-Миозин.
Адам бүйрегінің массасы-150 г
Адам генетикасының қандай негізгі бірден-бір әдісін білесің: Генеологиялық
Адам демалуға болатын ауадағы оттегі мөлшері-21 %
Адам денесін қозғалысқа келтіретін-Сүйектер мен бұлшықеттер
Адам денесінде күн сәулесінің әсерінен түзіледі-Д дәрумені.
Адам денесіндегі буындар саны-230.
Адам денесіндегі бұлшықеттері ұрық жапырақшасынан қалыптасады-Мезодермадан
Адам денесінің дұрыс қалыптасуына және денсаулығын сақтау жағдайларын зерттейді Гигиена
Адам денесінің жасушаларының пішіні-Әр түрлі
Адам денесінің құрсақ және кеуде қуыстарын бөліп тұратын бұлшық ет - Көкет
Адам денесінің сыртқы жабыны-Тері
Адам денесінің сыртқы жабының қызметі- Қорғаныштық
Адам жасушаның негізгі органоиды-Ядро
Адам жасушаның энергия көзі-Митохондрия
Адам жасушасында синтезделетін көмірсу-гликогенінің молекула құрамына: Глюкоза
кіреді
Адам әрекетінің ықпалы себепші болған фактор: Антропогендік
Адам бауырының қызметі-Майды қорытатын өт бөлу
Адам жасушасының плазмалық жарғақшасы түзіледі – Май мен нәруызды заттан
Адам жасушасының ядросындағы хромосом саны-46.
Адам және жануарлар жасушасында тері ауруын қоздыратын паразиттік жәндік –
Лейшмания
Адам және жануарлардың ішек жолында паразиттік тіршілік ететін біржасушалы жәндік –
Қантышқақ амеба
Адам жүрегінің тыныштық күйде минутына жиырылуы – 70-75 рет
Адам жұтынғанда,есінегенде ортаңғы құлақ ашылады – Жұтқыншаққа
Адам іс-әрекеті арқасында биосфераның жаңа құрам бөлігі – Ноосфера

11

Адам ішіндегі тіршілік ететін қауіпті жәндіктер – Сиыр таспа құрты
Адам клеткасындағы хромосома саны – 46
Адам клеткасының тіршілігі немен сипатталады – Органикалық заттардың тотығуы
мен ыдырауымен
Адам көбеюіне тән емес – Гаметаларда 46 хромосом бар
Адам қай жұқпалы аурумен ауырғанда иммунитеттен айырылады – СПИД
Адам қай приматтардан пайда болуы мүмкін – Дриопитектерден
Адам қанының атқаратын қызметі- Газ тасымалдау
Адам қанының атқармайтын қызметі- Қозуды беру
Адам қаңқасындағы бұлшықеттер саны – 600
Адам қаңқасындағы сүйектердің саны-200
Адам қаңқасының сүйектерін құрайтын ұлпа - Дәнекер
Адам қолымен жасалатын биогенез – Агроценоз
Адам қоршаған дүниеден 90%-дан ақпарат алатын жүйе – Көру
Адам құлағының дыбыс толқынын қабылдау диапазоны – 15-20 мың Гц
Адам мен жануарлар жасушасында болмайтын қабықша –Жасунықты
Адам мен жануарлардың ішегінде тіршілік етіп, ішектің сілемейлі қабықшасын
зақымдайды – Дизентерия амебасы
Адам мен жануарлардың мінез-қылығын зерттейтін ғылым – Этология
Адам мен үй жануарларына жұқпалы ауру тарататын кемірушілер – Кәдімгі
атжалмандар
Адам миының салмағы – 1300-1400гр
Адам несіз өмір сүре алмайды – Гипофиз алынып тасталса
Адам омыртқасының саны – 33-34
Адам организмінде зат алмасудың бұзылуы – Ұйқыбездің әсерінен
Адам организміндегі судың жалпы көлемі - 60%
Адам организміндегі ұлпалар – 4
Адам өкпесі неше бөліктен тұрады – 2
Адам өкпесіндегі альвеолалар саны – 700млн
Адам өкпесіндегі өкпе көпіршіктерінің негізгі атқаратын қызметі қандай – Кеңеюі
арқылы газ алмасуды жүзеге асырады
Адам өкпесінің орташа тіршілік сыйымдылығы – 3500см куб
Адам санының көбеюіне байланысты топырақ құнарлығының кемуі қандай апатқа әкеліп
соғады – Азық-түлік кризисі
Адам сыртқы ортада болып жатқан ақпараттардың ... көзбен қабылдайды – 80-90%
астамын
Адам температурасы көтерілгенде,жылу берілуде қай мүшесі қатысады – Тері
Адам тепе-теңдігінің бұзылуы байланысты – Мишыққа
Адам терісіндегі тер бездерінің саны – 2млн
Адам терісінің сыртқы қабаты – Эпидермис
Адам тыныс алуына қажетті газ – Оттегі
Адам үшін қауіпті,улы буынаяқтылар- Қарақұрт,бүйі,қыршаян,тарантул
Адам ұйқысы қанғанда – Сергектік пайда болады
Адам ұрығында ең алғаш өсіп жетілетін рецепторлар – Кіреберіс анализаторы

12

Адам ұрығында жүйке жүйесінің түзілуі басталады – үш апталық ұрығында
Адам ұрығының ана ағзасында дамуы қанша айға созылады -9 ай
Адам ұрығының дамуы қуыста жүреді – Жатыр қуысында
Адам шашының бұйра болу белгісі болжам бойынша-доминатты белгі.Жанұяда 3 бала
бар.Қызының шашы тік,ал екі ағасының біреунікі-бұйра,біреунікі тік.Шешесінің шашы
бұйра,ал әкесінікі- тік. Ата-аналарының генотиптері қандай – Шешесі
гетерозиготалы,әкесі рецессивті гомозиготалы
Адам эволюциясының негізгі факторы – Қоғамдық,биологиялық
Адамға бір тәуліктекөмірсудың қажетті мөлшері-500г
Адамға бөсір ауруын тудыратын жұмыр құрт – Ішексорғы
Адамға зиянды әсерін тигізеді – Алкоголь
Адамға қажетті өнімдерді биологиялық объектілердің көмегімен өндіру – биотехнология
Адамға қан ауру қоздырғыштарын тарататын бунақденелілер – Қан сорғыш
шыбындар(шіркей)
Адамға тәулігіне қажетті көмірсу мөлшері – 380гр
Адамға тұмау жұқтыру вирустары-Тыныс мүшелеріне енгенде
Адамға энцефалит ауруын жұқтырушы кене – Тайга кенесі
Адамға,жануарлар мен өсімдіктер әлеміне және қоршаған ортаға әсерін зерттеу
мониторинг – Санитарлық-ұлылық
Адамда аталық жыныс жасушаларының атауы – Сперматозоидтар
Адамда байқалатын көптеген тұқым қуалайтын аурулардың себебін хромосомада болатын
өзгерістерге байланысты зерттейтін әдіс қалай аталады – Цитогенетикалық
Адамда белсенді жасанды иммунитет қай кезде қалыптасады – Жасанды иммунитет
еккен соң
Адамда болатын жұп хромосомалар – 23
Адамда болатын күрек тістің қанша -8
Адамда болатын қан топтарының саны-4
Адамда болатын сорғыш құрттың тудыратын ауруы-Описторхоз
Адамда әр түрлі ауру туғызатын табиғи ортаның тірі ағзалармен ластануын қалай атайдыБиологиялық ластану
Адамдағы атавизм белгілер – Қалың түктілігі,көп емшектілік
Адамдағы рудименттерге жататын- Үшінші қабақ
Адамның шығу тегін,шежіресін зерттейтін генетикалық әдіс: генеологиялық
Алқа тұқымдасындағы сәндік өсімдік: Шырайгүл
Анри Мари Бленивль – «Тип» терминін ғылымға енгізді.
Аристотель - Зоология ғылымының негізін қалаған.
Ас қорыту мен тыныс жолдары түйіседі: жұтқыншақта
Ата-аналары бір-бірінен екі жұп белгі бойынша ажыратылатын дараларды шағылыстыру –
Дигибридті шағылыстыру
Аш ішекте майлардың көмірсулардың сіңуін тездететін дәрумендер: А,К
Аш ішектің кіші кілегейлі қабығындағы көптеген ұсақ бездерден бөлінеді – Ішек сөлі
ашылады.
Ашытқы саңырауқұлағының құрлысы: Бір жасушалы жіпшелері болмайды
Аюдың қысқы ұйқыға кету себебеі: Қорек жетіспеуінен

13

Б
Б.Л.Астуров - Жасанды партеногенездік жолмен көбею қабілеті алды.
Б.П.Токин - 1928ж. фитонциттерді ашты.
Байланысқан сүйектер арасындағы қозғалысты қамтамасыз ететін буын қабынан бөлінетін
зат: Буын сұйықтығы
Баклажанның жабайы түрі өсетін жер: Үндістан
Балықтардікіне қарағанда бақаның бас сүйегінде қандай сүйектер болмайды: Желбезек
қақпағының сүйектері
Балықтардың миы қандай бөліктерден тұрады: : Алдыңғы, ортаңғы, аралық, сопақша,
мишық
Балықтардың зәр шығару жүйесі неден тұрады:Бүйректен , несепағардан, қуықтан және
аналь тесігінің артындағы несепті шығаруға арналған арнайы тесіктен
Балықтардың зәр шығару мүшесі: Бүйрек
Балықтардың көбейіп, даму циклі: уылдырық-ұрық-дернәсіл-шабақ-ересек балық
Балықтардың көбеюінің аталуы: Уылдырықтама
Балықтардың көбеюінің аталуы: Шоғал
Балықтардың қанайналу жүйесінде болады: 1-қарынша, 2-жрекше, 3-аорта, 4-қылтамыр,
5-веналар, 6-артериялар қан айналу жүйесіндегі дұрыс реттілікті көрсет: 2-1-3-6-4-5
Балықтардың қанайналым жүйесі: бір қанайналым шеңбері
Балықтардың қандай қанаттарының қанқасы омыртқа жотасындағы иықбелдеуінің
сүйектерімен байланысқан: Көкірек жұп қанаттарының қаңқасы
Балықтардың қанын қорытылған астың қалдығынан тазартатын мүше: Бүйрек
Балықтардың қимыл үйлесімділігіне байланысты миының қай бөлімі жақсы дамыған:
Мишық
Балықтардың мекен ету ортасы: Су
Балықтардың ми бөліктері: Алдыңғы, ортаңғы, аралық, сопақша, мишық
Балықтардың судың бағытын, ағын күшін қабылдайтын мүшесі: бүйір сызығы
Балықтардың тіршілік ету ортасын атандар: мұхит, теңіз, өзен , көл
Балықтар-сулы ортаның тұрақты мекендеушілері, Жердің барлық су қоймаларында
тіршілік етеді
Балықтың даму сатысы: Уылдырық- ұрық-дернәсіл-шабақ-ересек балық
Балықтың дене салмағын өзгертетін мүше: Торсылдақ
Балықтың дернәсілі: Шабақ
Балықтың жүрегі неше камералы: 2
Балықтың жүрегі: 2 қуысты
Балықтың жүрегінің құрылысы: 1 жүрекше және 1 қарынша
Балықтың омыртқа жотасының каналында Жұлын
Балықтың суда озғалуын қамтамасыз етеді : Дене формасының сүйір болуы
Балықтың уылдырығынан шығады: Дернәсіл
Балықтың аналь жүзбе қанаты : Денесін бірқалыпты ұстайды
Балықтың аналь жүзбе қанаты: Денесін берік ұстауға көмектеседі
Балықтың арқа жүзбе қанаты: Қозғалғанда денесін бірқалыпты ұстайды
Балықтың арнайы сезім мүшесі бұл : Бүйір сызығы
Балықтың ауыз айналасындағы мұртшасы : сипап сезу мүшесі

14

Балықтың бүйір сызығының қызметі: Судың ағысының бағытын , күшін анықтау
Балықтың денесі неден тұрады: бастан, тұлғадан, құйрықтан
Балықтың есту мүшесі неден тұрады: Ішкі құлақтан
Балықтың есту мүшесі: Бассүйектің ішінде болады, сырттай байқалмайды
Балықтың есту мүшесі: болмайды
Балықтың жақ сүйегін желбезек қақпақшасының және жүзбеқанаттарын қозғалысқа
келтіретін бұлшықеттер: басында және қанаттарының түбінде орналасқан
Балықтың жасын ажыратады: Қабыршақ сызықтарына қарап
Балықтың жүйке жүйесі: екі бөлім
Балықтың жүрегі минутына қанша соғады: 20
Балықтың жүрегі орналасады: Дененің көкірегінде
Балықтың зәр шығару мүшелері: Бүйрек, қуық, несепағар
Балықтың зәр шығару мүшесі: бүйрек
Балықтың қабырғалары омыртқаның қай бөлігінде жалғасады: Тұлға бөлігінде
омыртқалардың 2 бүйіріне
Балықтың қан айналу жүйесі: бір қанайналу шеңберінен тұрады
Балықтың қан айналу шеңбері: 1
Балықтың қимыл-қозғалысын және тепе-теңдігін реттейді: Мишық
Балықтың қозғалу мүшесі: Жүзбеқанаттары
Балықтың құйрық жүзбеқанаттары : Бағыт береді
Балықтың құрсақ қолқасында қандай қан болады: Көктамыр, вена қаны
Балықтың омыртқаларының үстіндегі доғасынан түзілген омыртқа жотасының каналында
не орналасқан: Жұлын
Балықтың сипап сезу қызметін атқарады: мұрт
Балықтың су ағынының бағытын, күшін, сүңгу терендігін сезінуге мүмкіндік беретін
мүшесі: Бүйір сызығы
Балықтың суда қозғауын қамтамасыз етеді: Қабыршақты қабығы, денесінің сүйір
формасы, тері бездерінен бөлінетін сұйықтық
Балықтың тыныс алу мүшесі: Желбезек
Балықтың уылдырығынан шығып, өздігінен жемін тауып жеуі: Туа пайда болған
Барлық дене жасушасын қоршайтын: ұлпа сұйықтығы
Барлық астық тұқымдастар: Шөптесін, көп жылдық өсімдік
Барлық бөліктердің бірігуі: патшалық
Барлық сыртқы ортадағы компоненттердің организмге тигізетін факторы: Абиотикалық
Барлық темекі тартатындарда қабынатын мүшесі : тыныс жолдары
Барлық аймақтарда өсетін өсімдік: Бидай
Барлық аминқышқылдары үшін молекулаларының қандай бөлігі ортақ : Аминтоптары
және карбоксил топтары
Барлық бұлшық ет ұлпалары түзіледі: Мезодермадан
Барлық гүлді өсімдіктер 2 үлкен класқа біріктірілген , олар: Даражарнақтылар,
қосжарнақтылар
Барлық дене жасушасын қоршайтын: Жасуша аралық сұйықтық
Барлық желілерде болатын мүше : Ішкі қаңқа
Барлық жүйке жүйесін түзеді : Жүйке ұлпасы

15

Барлық компоненттер бір-бірімен байланысқан, тұрақты, өзін-өзі реттеуші экологиялық
жүйе, ол : Биогеоценоз
Барлық мүшелер мен жүйелер әрекеті қайта құрылатын жас : 7-17 жас
Барлық мүшелері улы болатын өсімдік: Інжугүл
Барлық өсімдіктер дүниесі аталады: флора
Барлық өсімдіктердің жасушалық құрылысының болуы нені дәлелдейді: Жер бетіндегі
тірі ағзалардың шығу тегінің бірлігін
Барлық табиғаттағы өзгерістерді , оның даму заңдылықтарын биосфера деңгейінде ең
жоғары жүйе ретінде қарастырылады: Биосфера
Барлық тірі организмдердің ішінде фагацитозға өте қабілетті клеткалары: Лейкоциттер
Барсакелмес мемлекеттік қорығы қай жерде құрылды : Арал теңізіндегі аралда
Бас аяқты был