Жасанды интеллект пен биологияның байланысы

фото

Арыс қаласы И.Журба жбб мектебі

биология пәнінің мұғалімі, педагог-модератор

XXI ғасыр – ғылым мен технология қарқынды дамып жатқан дәуір.

Соның ішінде жасанды интеллект (ЖИ) пен биология ғылымының тоғысуы адамзаттың болашағына жаңа мүмкіндіктер ашып отыр. Ол биологиялық деректерді талдап, күрделі процестерді модельдеуге, жаңа дәрілерді табуға және экожүйелерді сақтауға мүмкіндік береді.

Бұл екі бағыттың бір-бірімен байланысы медицинада, генетикада, экологияда және ауыл шаруашылығында кеңінен қолданыла бастады.

1. Медицинадағы жасанды интеллект

Медицина – биологияның ең маңызды қолданбалы саласы. ЖИ осы бағытта:
- Диагностикада: МРТ, рентген суреттерін талдап, ауруларды ерте кезеңде анықтайды.
- Дәрі жасау процесінде: дәстүрлі әдіспен 10-15 жыл алатын жұмысты ЖИ бірнеше айда орындай алады.
- Жеке медициналық жоспар құруда: әрбір науқастың генетикалық ерекшелігін ескеріп, жеке емдеу тәсілін ұсынады.
ЖИ көмегімен дәрігерлер күрделі ауруларды ерте кезеңде анықтап, тиімді емдеу жолдарын ұсына алады. Мысал: IBM Watson Health жүйесі мыңдаған медициналық мақалаларды зерттеп, әр науқасқа жеке емдеу жоспарын жасауға көмектеседі. Жасанды интеллект арқылы жаңа дәрілерді табу уақыты бірнеше жылдардан бірнеше айға қысқаруда.

Генетика және жасушалық биология. Тұқым қуалайтын ауруларды емдеуге жол ашады.
- Жасуша дамуын модельдеп, қатерлі ісіктің пайда болуын алдын ала анықтай алады. Жасанды интеллект геномды зерттеуде үлкен серпіліс жасады. CRISPR технологиясында ЖИ қандай генді қиып, қандай бөлікті түзету керек екенін болжап береді. Бұл әдіс арқылы тұқым қуалайтын ауруларды емдеуге жол ашылуда. Сонымен қатар, жасушалардың дамуын бақылап, қатерлі ісік жасушаларының өсу жолын болжауға мүмкіндік береді.

Экология және қоршаған орта. Биологияның маңызды саласы – табиғатты қорғау ісінде де ЖИ қолданылады. Мысал: Дрондар мен ЖИ ормандарды бақылап, жануарлардың қозғалысын тіркейді. Климаттың өзгеруін модельдеп, болашақтағы қауіптерді болжауға мүмкіндік береді. Браконьерлікті анықтап, сирек кездесетін жануарларды қорғауға көмектеседі.

2. Ауыл шаруашылығындағы пайдасы

ЖИ ауыл шаруашылығында өнімділікті арттыруға көмектеседі. Дрондар егістік жердің суреттерін түсіріп, өсімдіктердің ауруын немесе ылғал жетіспеуін анықтайды. Арнайы роботтар жеміс-жидекті жинап, олардың сапасын бағалай алады. ЖИ көмегімен өнімділік артып, табиғи ресурстар үнемделеді.

Қорытынды

Жасанды интеллект – ғылымның жаңа белесі. XXI ғасыр – цифрлық технологиялар дәуірі. Соңғы жылдары ғылым мен техниканың шарықтап дамуы жасанды интеллект (ЖИ) ұғымын өмірімізге мықтап енгізді. Жасанды интеллект – адамның ойлау қабілетін модельдейтін, ақпаратты талдап, шешім қабылдай алатын интеллектуалды жүйе. Ол бүгінде түрлі салада кеңінен қолданылып келеді: медицинада диагноз қою, білім беруде жекелеген оқыту, өндірісте процестерді автоматтандыру, тіпті өнер мен музыкада да. Ғылым үшін ЖИ – үлкен серпіліс. Бұрын зерттеушілер жылдар бойы жасайтын талдаулар мен болжамдарды жасанды интеллект бірнеше минутта орындай алады. Мысалы, геномдық деректерді талдау арқылы аурулардың алдын алу, жаңа дәрі-дәрмектерді модельдеу – осының айғағы. Бұл ғылымды жаңа деңгейге көтеріп, адамзат болашағына тың мүмкіндіктер ашып отыр.

Дегенмен, жасанды интеллекттің дамуы адамзат үшін жауапкершілік жүгін де арттырады. Ғалымдар мен қоғам өкілдері ЖИ-дің этикалық, құқықтық мәселелерін ескеріп, оны адам игілігі үшін дұрыс пайдалану жолдарын бірге қарастыруы қажет.Қорытындылай келе, жасанды интеллект – ғылым мен адамзат дамуының жаңа кезеңі. Оны тиімді әрі қауіпсіз қолдану арқылы біз көптеген түйткілді мәселелердің шешімін таба аламыз.