«Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің білім басқармасы» КММ

«Ғабит Мүсірепов атындағы ауданның білім бөлімі» КММ

«Ақ бота» бөбекжайы КМҚК тәрбиешісі

Еслямова Аселя Салимжановна

«Біртұтас тәрбие» бағдарламасының балабақшадағы рөлі мен балаларға ұлттық құндылықтар негізінде білім беру

Тәрбие – ұрпақты биік мұратқа жетелейтін сапалы білімнің тұғыры. Ұлттық құндылықтармен сусындап өскен ұрпақ ұлағатты болмақ. Дәл осы өскелең ұрпағымыз ұлттың сапасын құрайды. Сондықтан да қадір-қасиет, ар-намыс, адалдық, патриотизм, жауапкершілік, әдептілік, мейірімділік, сүйіспеншілік, үлкенге ізет, кішіге құрмет сияқты қасиеттерге ие шығармашыл азаматты тәрбиелеу маңызды. Тәрбие мен оқыту өзара тығыз байланысты, бір бірінен бөліп алуға болмайтын біртұтас процесс.

Қазіргі таңда жас ұрпақтың бойына ұлттық рухты, адамгершілік пен мәдени мұраны сіңіру — тәрбиенің басты мақсатына айналуда. Осы бағытта Қазақстанда жүзеге асырылып жатқан «Біртұтас тәрбие» бағдарламасы ерекше орын алады. Бұл бағдарлама еліміздің тәрбие жүйесін жүйелі, сабақтастықпен жүргізуді мақсат етеді. Әсіресе балабақшадағы тәрбиенің маңызы зор, өйткені тұлғаның қалыптасуы дәл осы кезеңнен басталады. Бағдарламаның басты мақсаты – ұрпақтың бойына рухани-адамгершілік қасиеттерді, ұлттық сана мен патриоттық сезімді сіңіру.

«Біртұтас тәрбие» бағдарламасының мазмұны

«Біртұтас тәрбие» бағдарламасы 2023 жылдан бастап Қазақстанның барлық білім беру ұйымдарында енгізіліп, тәрбие жұмысын жүйелендіруді көздейді. Бағдарламада 8 негізгі бағыт қарастырылған, олардың ішінде ұлттық құндылықтарды қалыптастыру, отбасылық тәрбие, рухани-адамгершілік, патриоттық және еңбек тәрбиесі ерекше орын алады. Бұл бағыттардың барлығы балабақша жасындағы балалардың жас ерекшеліктеріне бейімделіп, ойын, шығармашылық, ән-күй, бейнелеу өнері секілді тәсілдер арқылы жүзеге асырылады.

Ұлттық құндылық — рухани негіз

Бала — қоғамның болашағы. Оның бойына туған елге деген сүйіспеншілікті, үлкенге құрмет, кішіге ізет сынды асыл қасиеттерді сіңіру — ұлттық тәрбиенің негізі. «Біртұтас тәрбие» бағдарламасында ұлттық құндылықтар басты бағыттардың бірі ретінде алынған. Бұл құндылықтарға:

• Тіл мен діл,

• Салт-дәстүр,

• Отбасылық тәрбие,

• Еңбекке баулу,

• Табиғатты сүю мен қорғау,

• Ата-баба мұрасына құрмет жатады.

Балабақшадағы тәрбиенің рөлі

Мектепке дейінгі кезең – баланың ойлау қабілеті, сезімдік қабылдауы және әлеуметтік дағдылары қалыптасатын маңызды кезең. Мектепке дейінгі кезеңде баланың дүниетанымы қалыптасады. Осы уақытта ұлттық мазмұндағы ойындар, ертегілер, тақпақтар, мақал-мәтелдер арқылы баланың санасына ұлттық сана ұялайды. Осы жаста ұлттық құндылықтарды дарыту баланың ішкі жан-дүниесіне оң әсер етеді. Ұлттық тәрбие беру барысында келесі әдіс-тәсілдер кеңінен қолданылады:

• Халық ауыз әдебиеті үлгілері (ертегілер, жұмбақтар, мақал-мәтелдер) арқылы адамгершілік ұғымдарын түсіндіру;

• Қазақ ертегілері мен батырлар жырын оқу арқылы балалар батырлықты, әділдікті, мейірімділікті үйренеді.

• Ұлттық ойындар арқылы ұжымда әрекет ету, батылдық, ептілік, тапқырлық дағдыларын дамыту;

• Балаларға қазақтың ұлттық ойындарын үйрету — олардың денсаулығын нығайтып қана қоймай, ұжыммен әрекет етуге баулиды.

• Ұлттық тағам түрлерімен, киім үлгілерімен таныстыру арқылы баланың мәдени таным көкжиегі кеңейеді.

• Салт-дәстүр элементтерімен таныстыру арқылы мәдени танымын арттыру;

• Отансүйгіштік тәрбие арқылы туған жерге, елге деген сүйіспеншілікті қалыптастыру.

Тәрбиеші — бағыт беруші тұлға

Бағдарламаның табысты жүзеге асуы тәрбиешіге байланысты. Тәрбиешінің кәсіби шеберлігі, ұлттық дүниетанымы, балаға деген сүйіспеншілігі ұлттық құндылықтарды жеткізудегі шешуші фактор болып табылады. Педагог ұлттық мазмұнды тәрбие жұмысына шығармашылықпен қарап, әр баланың жас ерекшелігі мен психологиялық жағдайын ескере отырып, дербес әдіс қолдануы қажет. Сонымен қатар, отбасымен тығыз байланыста жұмыс жасау тәрбие процесінің тиімділігін арттырады. Тәрбиеші баламен тіл табысып, ұлттық құндылықтарды ойын, ән, сурет, қолөнер арқылы жеткізе білуі тиіс. Сонымен қатар, баланың жас ерекшелігіне сай қызығушылығын арттыратын әдіс-тәсілдер қолданылуы қажет.

Жас ұрпақты әдепті де саналы, арлы да абыройлы етіп тәрбиелеу үшін ең алдымен әдет-ғұрпымызды, дәстүрлі дінімізді, ата-бабаларымыздан қалған мұраларды олардың саналарына сіңіре білуіміз қажет. Әр сабақтарда тәрбиеленушілер ұлттық құндылықтарға терең бойлап, рухани тұрғыдан да зейіндері артады. Сананы сан мыңдаған ақпа­рат алаңдатқан бүгінгідей жаһан­дану кезеңінде жастарды рухты етіп есейту үшін оларды ата жол­дан алшақ­татпай, салт-дәстүр негіз­дерімен сусындатқан абзал. Біз осы жолда ата-аналармен ынтымақтастық орната отырып, жүйелі жұмыстар жүргізудеміз.

«Біртұтас тәрбие» бағдарламасы — жас ұрпақтың бойына ұлттық құндылықтарды сіңіре отырып, оларды отансүйгіш, саналы, білімді азамат етіп тәрбиелеудің тиімді жолы. Балабақшада бұл бағытты сәтті жүзеге асыру арқылы біз рухани жаңғыруға нақты үлес қоса аламыз.

Зерттеу нәтижесінде мектепке дейінгі ұйымдарда «Біртұтас тәрбие» бағдарламасын енгізу арқылы ұлттық тәрбие жүйелі түрде іске асырылып жатқаны байқалады. Бұл бағдарлама баланың тұлғалық дамуына, рухани әлемінің қалыптасуына, мәдени мұраны құрметтеуге бағытталған маңызды құрал болып табылады. Ұлттық құндылықтарға негізделген тәрбие – болашақ ұрпақты елжанды, парасатты, мәдениетті тұлға ретінде қалыптастырудың берік іргетасы.

Қорытындылай келе, баланың бос уақытын тиімді жоспарлауға үйрету, оларды жаһанданудан сақтап, ұлттық құндылықтар негізінде тәрбиелеу, сол арқылы білімді де саналы тұлға қалыптастыру – балабақшамыздың басты мақсаты. Осы бағытта үнемі жұмыстар атқара отырып, білікті де білімді мамандарымызбен бірлесе отырып, әлі талай саналы шәкірт тәрбиелеп шығаратынымызға сеніміміз зор дегім келеді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. https://ru.bilimainasy.kz/25-12-02-

2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі. «Біртұтас тәрбие» бағдарламасы. – Астана, 2023.

3. Қалиев С., Майғараинов М. «Ұлттық тәрбие: әдістемелік негіздер». – Алматы: Рауан, 2021.

4. Ильясова С. «Балабақшада ұлттық тәрбие беру жолдары». // Мектепке дейінгі тәрбие журналы, №4, 2022.

5. Сәтбаев Қ. «Тәрбие және ұлттық сана». – Астана: Фолиант, 2020