"Біз жемқорлыққа қарсымыз"

Сынып сағатының тақырыбы: "Біз жемқорлыққа қарсымыз!"

Мақсаты:

- Оқушыларға жемқорлықтың қоғамға тигізетін зияны туралы түсінік беру.

- Жемқорлыққа қарсы тұруға жауапкершілік пен азаматтық ұстанымды қалыптастыру.

- Әділдік, адалдық, заңдылық құндылықтарын насихаттау.

Сынып сағатының барысы

1. Ұйымдастыру бөлімі

- Сәлемдесу, оқушылардың көңіл-күйін анықтау.

- Сабақтың мақсатын түсіндіру.

- "Адалдық – асыл қасиет" деген тақырыпта оқушылардан қысқаша пікір алу.

ІІ. Кіріспе бөлім

1. «Миға шабуыл» стратегиясы

Шарты: Тақырыпты ашу мақсатында топ мүшелеріне сөздер қиындысы беріліп, сөздерді құрау мақсатында тақырыптың және сөздердің мағынасын ашу

2. Қызығушылықты ояту

• Ой қозғау. «сыбайлас жемқорлық - қоғамның өзекті мәселесі» тақырыбында видеокөрсетілім

ІІІ. Негізгі бөлім

1. Сыбайлас жемқорлық тақырыбында викториналық сұрақтар:

1. Сыбайлас жемқорлық дегеніміз не?

- Жауап: Бұл — жеке пайда табу мақсатында мемлекеттік немесе қоғамдық қызметтерді теріс пайдалану.

2. Сыбайлас жемқорлықтың қандай түрлері бар?

- Жауап: Пара алу және беру, қызметтік өкілеттілікті асыра пайдалану, алаяқтық, тендерлерде жеңілдіктер жасау, заңсыз сыйақы алу.

3. Сыбайлас жемқорлық дегеніміз не? Сыбайлас жемқорлықтың қоғамға тигізетін негізгі зияны қандай? Пара беру тек ақша түрінде жүзеге асады.

- Жауап: Экономикалық дамуды тежейді, кедейлікті арттырады, әлеуметтік теңсіздікті ұлғайтады, құқықтық жүйеге деген сенімді төмендетеді.

4. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін қандай шаралар қолдануға болады?

- Жауап: Заңдарды қатаңдату, азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттыру, ашықтық пен есептілікті қамтамасыз ету, қоғамдық бақылауды күшейту.

5.Сыбайлас жемқорлық тек мемлекеттік қызметшілер арасында ғана кездеседі.

- Жауап: Бұрыс.

6. Пара беру тек ақша түрінде жүзеге асады.

- Жауап: Бұрыс (пара сыйлықтар, қызмет көрсету, мүлік және т.б. түрінде болуы мүмкін).

IV.Шығармашылық бөлім

І-топ. Сыбайлас жемқорлықтың себептері

ІІ-топ.Сыбайлас жемқорлықтың салдары

ІІІ-топ.Сыбайлас жемқорлықты шешу жолдары

V. Қорытынды

Оқытушы: сабақты бекіту мақсатында әр топқа бір-бір мақал берілетін болады. Өздеріңіз көргендей басқа әріппен жазылған сөздің орнына басқа сөз қою керек екенін аңғаруға болады. Сіздер сол ауысқан сөздің орнына керекті сөзді қойып, берілген мақалдың бүгінгі сабаққа қандай қатысы бар екенін айту керек. Топтарға берілетін мақал-мәтел:

І топ:

Күннің көзі - ортақ,

Жаманның сөзі - артық.

ІІ топ:

Туысы бірдің - киімі бір.

ІІІ топ:

Бір кісі таққа отырса

Қырық кісі шатырға қонар.

Сыбайлас жемқорлықтың себептері

1. Қоғамдық сенімнің төмендігі, Заңдардың әлсіздігі және олардың орындалмауы, Әлеуметтік және экономикалық жағдайлар*Мәдениет және моральдық құндылықтардың төмендігі*

- Сенімнің болмауы — сыбайлас жемқорлықтың негізгі себептерінің бірі болып табылады. Егер азаматтар мемлекеттік органдар мен қоғамдық қызметкерлерге сенбесе, олар пара беру немесе жемқорлық әрекеттеріне жол береді.

- Құқық қорғау органдары мен сот жүйесінің адал болмауы сыбайлас жемқорлықты тудыруы мүмкін, себебі адамдар әділдік пен заңдылыққа сенбегенде, олар пара беру арқылы мәселені шешуді қалайды.

2. * *

- *Құқық қорғау органдарының әлсіздігі* де сыбайлас жемқорлықтың таралуына әсер етеді. Заңдарды бұзғандарға қарсы шаралар дұрыс қабылданбаған жағдайда, адам құқықтарын бұзу немесе парақорлық артады.

3. *Әлеуметтік және экономикалық жағдайлар*

- *Кедейлік және экономикалық қиындықтар* сыбайлас жемқорлықтың себептері ретінде қарастырылады. Төмен жалақылар, жұмыссыздық және әлеуметтік теңсіздік адамдарды пара беруге немесе пара алуға итермелейді.

4. *Мемлекеттік қызметтердің жеткіліксіздігі және жоғары бюрократия*

5. *Мәдениет және моральдық құндылықтардың төмендігі*

- *Білім деңгейінің төмендігі* мен *құқықтық сауаттылықтың жетіспеушілігі* де сыбайлас жемқорлыққа әкелетін факторлар қатарында.

6. *Саяси тұрақсыздық және басқарудың нашарлығы*

7. *Технологиялық және ақпараттық шектеулер*

- *Ақпараттық ашықтықтың болмауы* және *технологиялық жетіспеушілік* сыбайлас жемқорлықтың дамуына ықпал етеді. Егер ақпаратты тек бір топ адамдар ғана пайдалана алатын болса, онда бұл жемқорлыққа жол ашуы мүмкін.

Қорытынды:

Сыбайлас жемқорлықтың пайда болуына түрлі себептер әсер етеді, және бұл мәселені шешу үшін көп деңгейлі, кешенді шаралар қажет. Заңдарды қатаңдату, қоғамдық сана-сезімді арттыру, білім беру мен әділеттілік жүйесін нығайту арқылы жемқорлыққа қарсы күрес жүргізуге болады.

Сыбайлас жемқорлықтың салдары

1. *Экономикалық салдарлар*

- *Экономикалық өсудің тежелуі*: Сыбайлас жемқорлықтың салдарынан экономикалық ресурстар тиімді пайдаланылмайды. Мемлекеттік сатып алу, инвестициялар және жобалар дұрыс жүзеге аспауы мүмкін, бұл экономикада дағдарысқа және өсу қарқынының төмендеуіне әкеледі.

- *Құнсыздану және инфляция*: Жемқорлық экономикалық жүйеге кедергі келтіріп, мемлекеттік бюджеттің дұрыс пайдаланылмауына, ақша айналымының бұзылуына әкеледі. Бұл инфляцияны және ақша құнсыздануын тудыруы мүмкін.

- *Қоғамдық шығындардың артуы*: Мемлекеттік мекемелердің қаржысын мақсатсыз жұмсау, парақорлық арқылы қалтасына ақша салып алу бюджеттің тиімсіз пайдаланылуына әкеледі.

2. *Әлеуметтік салдарлар*

- *Әлеуметтік теңсіздіктің ұлғаюы*: Сыбайлас жемқорлық қоғамдағы әлеуметтік теңсіздікті арттырады. Құқық бұзушылар мен жемқорлар жүйені өз пайдасына бұрмалаған сайын, қарапайым азаматтар өз құқықтарын жүзеге асыра алмайды.

- *Қоғамдық сенімнің жоғалуы*: Сыбайлас жемқорлық қоғамдағы мемлекеттік органдар мен институттарға деген сенімді төмендетеді. Адамдар әділетсіздік пен парақорлықтың болуына байланысты жүйеге сенуден қалады.

- *Құқықтық жүйенің әлсіреуі*: Егер заңдар мен сот жүйесі жемқорлыққа тап болса, онда адамдар өз құқықтарын қорғай алмайды. Бұл құқық қорғау органдарының беделін төмендетеді және қоғамда әділдікке деген сенімсіздік тудырады.

- *Қоғамдық мәдениеттің нашарлауы*: Сыбайлас жемқорлық қоғамдағы моральдық құндылықтарды бұзады. Әділдік, адалдық, және заңды құрметтеу сияқты негізгі құндылықтар екінші орынға түседі.

3. *Саяси салдарлар*

- *Басқарудың нашарлауы*: Сыбайлас жемқорлық мемлекеттік басқару жүйесінің тиімділігін төмендетеді. Жемқор басшылар мен қызметкерлер жүйені өз пайдасына бұрмалайды, бұл өз кезегінде халықтың әл-ауқатын төмендетеді.

- *Демократияның әлсіреуі*: Егер қоғамда жемқорлық белсенді түрде жүріп жатса, азаматтар билікке қарсы әрекет етуге құқылы емес деп санайды. Бұл демократиялық институттардың жұмысын тоқтатып, халықтың саяси процеске қатысуын шектейді.

4. *Құқықтық және құқық қорғау салдарлары*

- *Құқық бұзушылықтың артуы*: Сыбайлас жемқорлық жағдайында заңды бұзу көп болады. Құқық қорғау органдары мен соттар пара алудан немесе басқа да заңсыз әрекеттерден бас тартпайды, бұл құқықтық жүйенің бұзылуына әкеледі.

- *Жемқорлықтың одан әрі таралуы*: Егер сыбайлас жемқорлық жазасыз қалса, бұл басқа адамдарға да осы әрекеттерді қайталауға мүмкіндік береді. Бұл құбылыс "нормализация" деп аталады және ұзақ мерзімді әсерлерге ие болуы мүмкін.

5. *Білім және денсаулық сақтау салдарлары*

- *Медициналық және білім беру қызметтерінің сапасының төмендеуі*: Сыбайлас жемқорлықтың әсерінен осы саладағы қызметтердің сапасы төмендейді. Қызметкерлер пара алу арқылы жақсы қызмет көрсетудің орнына, өз мүдделерін бірінші орынға қояды.

- *Медициналық көмекке қолжетімділіктің шектелуі*: Егер сыбайлас жемқорлық денсаулық сақтау жүйесінде тараған болса, онда пациенттер қажетті медициналық көмек ала алмайды немесе пара беру арқылы ғана емделуге мүмкіндік алады.

6. *Экологиялық салдарлар*

- *Қоршаған ортаның ластануы*: Сыбайлас жемқорлықтың әсерінен экологиялық заңдар мен нормаларды бұзу мүмкіндігі артады. Пара алу арқылы экологиялық талаптарды бұзу немесе табиғи ресурстарды заңсыз пайдалану экологияға зиян келтіреді.

Қорытынды:

Сыбайлас жемқорлықтың салдары өте кең және жан-жақты. Ол қоғамның әртүрлі салаларында теріс әсер етеді, ал оның алдын алу үшін заңдарды қатаңдату, қоғамды құқықтық тұрғыдан сауаттандыру, сондай-ақ қоғамдық бақылауды арттыру маңызды.

Сыбайлас жемқорлықты шешу жолдары

1. *Құқықтық және құқық қорғау шаралары*

- *Қатаң заңдар мен жазалар енгізу*: Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қатаң заңдар мен ережелер қабылдау, сыбайлас жемқорлыққа қатысты жазаны қатайту қажет. Бұл қылмысқа жауапкершілікті арттырып, жемқорлық әрекеттерін тежеуге көмектеседі.

2. *Қоғамдық және әлеуметтік шаралар*

- *Білім беру және ағарту жұмыстарын жүргізу*: Қоғамда заңдар мен құқықтар туралы білімді арттыру. Адамдарға сыбайлас жемқорлықтың салдарын түсіндіру, жастарды адалдық пен әділдікке тәрбиелеу.

- *Қоғамдық ұйымдар мен БАҚ рөлін арттыру*: Қоғамдық ұйымдар мен бұқаралық ақпарат құралдары сыбайлас жемқорлық мәселесін насихаттап, оны ашып көрсету үшін белсенді жұмыс істеуі қажет.

3. *Экономикалық және басқарушылық шаралар*

- *Цифрландыру және автоматтандыру*: Қызметтерді автоматтандыру арқылы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайту. Мысалы, электронды үкімет қызметтерін дамыту, цифрлық платформалар арқылы мемлекеттік қызметтерді көрсету.

- *Мемлекеттік қызметкерлердің жалақысын арттыру*: Мемлекеттік қызметкерлердің жалақысын нарықтық деңгейге жақындату. Бұл пара алу ықтималдығын төмендетуге көмектеседі.

4. *Халықаралық ынтымақтастық*

- *Сыбайлас жемқорлыққа қарсы дүниежүзілік ұйымдармен ынтымақтастық*: БҰҰ, халықаралық ұйымдар мен басқа елдермен бірігіп жұмыс жасау, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте тәжірибе алмасу.

5. *Мәдени және этикалық шаралар*

- *Әдептілік нормаларын бекіту*: Қоғамда моральдық құндылықтарды нығайту, адалдық, әділдік, және құқыққа құрмет көрсету мәдениетін қалыптастыру.

- *Жемқорлықтың алдын алу бойынша корпоративтік саясатты енгізу*: Мемлекеттік және жеке сектордағы ұйымдарда жемқорлыққа қарсы ішкі саясат жүргізу, қызметкерлердің моральдық жауапкершілігін арттыру.

6. *Сыбайлас жемқорлықтың профилактикасы*

- *Профилактикалық шараларды күшейту*: Сыбайлас жемқорлықты тек қылмыс ретінде ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік құбылыс ретінде қарастыру. Жемқорлыққа қарсы профилактикалық іс-шараларды, білім беру бағдарламаларын енгізу.

- *Тұрақты мониторинг жүргізу*: Сыбайлас жемқорлықтың деңгейін бақылау және тиісті шараларды қабылдау. Мемлекеттік органдардың жұмысын тұрақты бақылап отыру қажет.

Қорытынды

Сыбайлас жемқорлықпен күрес — бұл жүйелі және кешенді процесс. Ол тек құқықтық шаралармен шектелмейді, әлеуметтік, мәдени және экономикалық факторларды қамтиды. Адал қоғам құру үшін әр азаматтың белсенділігі, заңдардың тиімділігі және қоғамдық институттардың дұрыс жұмыс істеуі маңызды.