Блум таксономиясын пайдалану арқылы қазақ тілін үйрету

Блум таксономиясы — бұл білімді жүйелі түрде ұйымдастыруға арналған құрылым. Ол білім беру процесінде әртүрлі деңгейдегі дағдыларды дамытуға бағытталған. Блум таксономиясын пайдалану арқылы қазақ тілін үйрету, оқушылардың тілдік дағдыларын тиімді дамытуға көмектеседі. Бұл таксономияның алты негізгі деңгейі бар: білушілік (Knowledge), түсіну (Comprehension), қолдану (Application), талдау (Analysis), синтез (Synthesis) және бағалау (Evaluation).

Қазақ тілін үйретуде Блум таксономиясының әр деңгейін тиімді пайдалану тәсілдерін қарастырайық:

1. Білушілік (Knowledge):

   • Оқушылар қазақ тіліндегі сөздерді, грамматикалық ережелерді, сөз тіркестерін және сөйлем құрылымын білуі керек.

   • Мысал: Оқушыларға қазақ тіліндегі белгілі бір сөздер мен олардың мағыналарын жаттауды ұсынып, оларды қайталауды талап ету.

2. Түсіну (Comprehension):

   • Оқушылар үйренген материалды түсінуі қажет. Бұл кезеңде олар қазақ тіліндегі сөйлемдердің құрылымын түсініп, мәтіндердегі негізгі ойды шығара алады.

   • Мысал: Оқушыларға қысқа мәтіндер немесе әңгімелер беру, оны түсініп оқуды сұрау және мазмұнын сұрау.

3. Қолдану (Application):

   • Бұл кезеңде оқушылар өздерінің білімдерін практикалық тапсырмаларды орындауда қолдануы керек. Мысалы, олар белгілі бір грамматикалық ережені дұрыс қолдана білуі тиіс.

   • Мысал: Оқушыларға белгілі бір грамматикалық құрылымды пайдаланып сөйлемдер құрастыру немесе күнделікті жағдайларда қолдануға арналған тапсырмаларды орындау.

4. Талдау (Analysis):

   • Оқушылар өздерінің білімдерін және дағдыларын қолдана отырып, мәтіндер мен сөйлемдерді талдайды. Бұл деңгейде тілдің құрылымдарын, грамматикалық ережелерін түсіну қажет.

   • Мысалы: Оқушыларға күрделі мәтіндерді немесе диалогтарды беру және оларды құрылымдық тұрғыдан талдап, әрбір сөйлемнің мағынасы мен құрылымын анықтауды сұрау.

5. Синтез (Synthesis):

   • Бұл кезеңде оқушылар өздерінің білімдерін жаңа жағдайда қолдану немесе жаңа идеялар құру арқылы шығармашылық жұмыс жасайды.

   • Мысал: Оқушыларға жаңа тақырып бойынша өз пікірлерін білдіретін немесе оқыған материалдар негізінде қысқаша шығарма жазуды ұсыну.

6. Бағалау (Evaluation):

   • Оқушылар өз білімдерін және дағдыларын бағалайды. Бұл кезеңде олар белгілі бір пікірлерді негіздейді, шешімдер қабылдайды және өз ойларын дәлелдейді.

   • Мысал: Оқушыларға мәтін немесе шығарма жазу тапсырмасын беріп, оны грамматикалық және лексикалық қателіктерге қарсы бағалау, өздерінің қатесін табуға және түзетуге мүмкіндік беру.

Мысалы, қазақ тілі сабағында(Т2) Блум таксономиясы бойынша әдістерді қолдануға болады.

Сабақтың тақырыбы: Радиоарналарды тыңдаймын

Блум таксономиясының деңгейлері бойынша тапсырмалар

1.Білу (қайталау, еске түсіру)

2.Түсіну (түсіндіру, жеткізу, тұжырымдау)

1. Радио туралы не білесің?

2. Сен радио тыңдайсың ба?

3.Сенің ойыңша қазіргі кезде радио қажет пе? Не себепті?

3.Қолдану (жасап көру, жасап беру)

Диалогтік әңгімеге құрылған көрініс

4.Талдау(бөліп шығару,талқылау,мәселені шешу)

Мәтінді оқу. Мағыналық бөліктерге бөлу, мағынасын ашу. Әр бөлігіне тақырып қою

5.Жинақтау(құрастыру, шығармашылықпен орындау)

Қазақстандағы радиоарналар туралы сұрақ-жауап. Неліктен? сұрағын қолдану.

7. Бағалау(ұсыныс жасау, салыстыру)

Радиоарналар келесі ғасырда қандай болады? (болжам жасайды, салыстырады, бағалайды)

Үйге тапсырма.

Жағдаят: шетелден досың келді. Ол сенен «Қазақ радиосы» туралы сұрады. Не істейсің? Оған қандай ақпарат бересің?(жазу)

Күтілетін нәтиже: өз көзқарасын ашық та жүйелі жеткізуге, өз пікірін қорғауға дағдыланады.

Орыс сыныптарына қазақ тілін өткізгенде оқушыларды жалықтырып немесе сол сабаққа деген қызығушылығын төмендетіп алып жатамыз, сол себепті «Блум таксономиясымен» өткізген өте тиімді. Сынып оқушыларының сабаққа деген қызығушылығы артып, түсінуі, қабылдауы жеңіл болғанын байқадым.Әсіресе бағалау бөлімінде оқушыларды айтылым деңгейі артып келе жатқанын байқадым.

Қорытынды: Блум таксономиясы қазақ тілін үйретуде тиімді құрал болып табылады. Ол оқушыларға білімді меңгеру, түсіну, қолдану және шығармашылық тұрғыдан дамуға мүмкіндік береді. Блум таксономиясының әр деңгейі оқушылардың әртүрлі дағдыларын дамытуға бағытталған, бұл тіл үйрету процесін жүйелі әрі нәтижелі етеді.