Дене тәрбие жаттығулары

Дене жаттығуларының сипаттамасы

Дене шынықтыру жаттығулары адамның әр түрлі қозғалу әрекеттері ретінде дене тәрбиесінің мәселесін шешуге көмектеседі. Қазіргі уақытта физикалық жаттығулардың түрі өте көп. Оларға басшылық ету үшін дене тәрбиесінің жалпы және нақты мәселелерін шешу үшін оларды дұрыс таңдау маңызды, олардың мазмұнының негізгі мәнін түсіну маңызды. Дене жаттығуларының мазмұны оларға енгізілген іс-әрекеттер, сондай-ақ дене жаттығуларында (психикалық, физиологиялық, биохимиялық және т.б.) жүрген процестер болып табылады. Еркін қозғалыстар ретінде физикалық жаттығулар адамның санасына негізделеді және кейбір нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған. Жаттығу назар аудару, ойлау, күш-жігер жұмсаумен байланысты. Дене жаттығуларын орындау кезінде адам ағзасының әр түрлі жүйелерін жетілдіру және жақсарту функционалдық өзгерістер орын алады.

Нұсқаушыға физикалық жаттығуларды дене тәрбиесінің білім беру және тәрбиелік мәселелерін шешуге арналған құрал ретінде қарау (моториканы, дағдыларды қалыптастыру, физикалық қасиеттерді дамыту және т.б.) маңызды.

Дене жаттығуларының мазмұны материалдық және психикалық жағынан бірлікке байланысты қарастырылуы керек. Дене жаттығуларының нысаны мазмұнның сипаттамасына байланысты. Дене жаттығуларының нысаны – оның ішкі және сыртқы құрылымы (яғни, ұйымдастыруы, сапқа тұрғызуы).

Ішкі құрылым – жаттығудың қандай да бір түрін орындау кезінде пайда болатын әр түрлі процестердің өзара байланысы. Жаттығу барысында энергетикалық процестер (жүйке-бұлшық ет және т.б.) өзара әрекеттесуі керек.

Сыртқы құрылым - жаттығулардың көрінетін жағы, қозғалыстардың әртүрлі параметрлерінің қатынасы (қозғалыстың кеңістіктік, уақытты бағдарлау, динамикалық ерекшеліктері). Нысан және мазмұн өзара байланысты. Мазмұн нысанға қатысты жетекші рөл атқарады. Мысалы: жүгіру жылдамдығы артып, қадам ұзындығы және дененің бұралу бұрышы өзгереді. Демек, кейбір мазмұнның мазмұны өзгергенде жаттығудың нысаны өзгереді. Демек, физикалық жаттығуларда сәтті табысқа жету және жетістікке қол жеткізу үшін оның мазмұны өзгертіліп, ағзаның функционалдық мүмкіндіктерін жақсартуға жағдай жасайды. Нысан де мазмұнға әсер етеді. Жаттығудың ақылға қонымды нысаны физикалық қабілеттердің тиімді көрінуіне көмектеседі. (Лақтыру кезінде лақтыру күші дұрыс орындалса, лақтыру ауқымы артады, жаттығудың сәтті орындалу мүмкіндігін жақсртады). Дене жаттығуларының мазмұны мен нысаны ажыратылмайды, бірақ олардың арасындағы қайшылықтар немесе сәйкессіздіктер болуы мүмкін.

Дене жаттығуларының әдістемесі - қозғалтқыш мәселесін шешу арқылы қозғалтқыш әрекетін орындаудың ең тиімді, ұтымды тәсілі.

«Техника» термині қозғалыстардың орындалу үлгілерін ескере отырып қалыптастырылған дене жаттығуларына жатады, технологияның тиімділігі белгілі немесе сандық түрде дене жаттығуларына, яғни оның тиімділігіне әсер ететін органға әсер етеді. Осыған орай, балалардың физикалық және тіпті психикалық дайындығының дәрежесін ескеру қажет. Қозғалтқыш әрекеттері әртүрлі тәсілдермен орындалуы мүмкін, бірақ ең ақылға қонымды әдісті «техника» деп атауға болады. Физикалық жаттығулардың тиімділігі үнемі жетілдіріліп, дамып келеді. Мұны дене жаттығуларын орындау кезінде жоғары нәтижеге қол жеткізу ниетімен түсіндіруге болады. Технологияның жетістігі бірнеше жаңа биомеханикалық қозғалыстардың үлгілерін, неғұрлым күрделі жабдықтардың пайда болуын, инвентаризацияны және дене шынықтыруын жоғарылтумен байланысты. Оқу-жаттығу техникасының тиімділігін бағалау критерийі сыртқы форма (мәнерлеп сырғанау, гимнастика), сандық нәтиже (жүгіру, жүзу және т.б.) немесе белгілі бір мотор тапсырмасы (мақсатқа жету) болуы мүмкін. Физикалық жаттығулар техникасында келесі технологиялар бөлінеді: технология негізі, технологиядағы негізгі байланыс, технологияның бөлшектері.

Технологияның негізі – қозғалыс тапсырмасын шешу үшін қажетті жаттығудың негізгі элементтері болып табылады, яғни, бір жаттығудың басқа ерекшеліктерінен ерекшеленетін көрсеткіштер. Жаттығудың бір элементін бұзу, орындамау немесе элементтің бірізділігінен қателесу, бұл жаттығудың қозғалыс тапсырмасын шешуге мүмкіндік бермейді, жаттығу орындалмауы, бұрмалануы мүмкін. Технологияның анықталатын байланысы физикалық жаттығудың негізін құрайтын ең маңызды және шешуші бөлік болып табылады, ол әдетте қысқа мерзім ішінде орындалады және үлкен бұлшықет күштерін талап етеді. (Секіру кезінде – серпіліс, лақтыру кезінде – ату алдында соңғы күш). Бұл жаттығулардың осы бөліктеріне және оның тиімділігіне байланысты. Технологияның егжей-тегжейі, кішігірім мүмкіндіктер жаттығулардың қайталама ерекшеліктері болып табылады. Олар мутацияда болады, яғни әр адамның жаттығу орындауына белгілі бір даралықты береді. Техниканың егжей-тегжейі адамның (баланың) морфологиялық және функционалдық сипаттамаларына, сондай-ақ жаттығулар орындалатын жағдайларға байланысты болады. Жаттығуды орындаудың заманауи техникасы барлық орындаушылар үшін бірдей, яғни стандартты техника бар, қозғалтқыш әрекетінің ұтымды негізіне негізделген. Қозғалтқыш әрекетін стандартты орындау қозғалтқыш әрекетінің негізін бұрмалайтын кейбір элементтердің орындалуының жеке ерекшеліктерін жоққа шығармайды.

Технологияны жекешелендіру мынадай жолдармен орындалады:

1) халықтың жекелеген топтарының сипаттамаларын ескере отырып, стандартты жабдықтар өзгереді: дене дайындығы, конституция, жасы және т.б.;

2) стандартты жабдыққа енгізілген өзгерістер белгілі бір тұлғаның сипаттамаларын ескереді, ал техника жеке адамға тән жеке стильді алады.

Балаларды оқыту кезінде техниканы жекелендіруге назар аудару керек, себебі стандартты техника ересектер жасаған қозғалыстарды талдау негізінде құрылады. Технологияны жекелендіру екі жақтан тұрады: 1) стандартты техника орындаушының сипаттамаларына бейімделуге тиіс; 2) орындаушы ағзаның функционалдық мүмкіндіктерін техникаға сәйкес өзгертуі керек. Мектепке дейінгі жастағы балаларды оқыту кезінде оларға қол жетімді физикалық жаттығулардың негізін құрастыру керек. Қозғалыс кезінде кеңістіктік, уақытты бағдарлау, ғарыштық уақыт (кинематикалық), динамикалық және ырғақты сипаттамалары ерекшеленеді.

Кеңістіктік сипаттамаларға мыналар жатады: Дененің бастапқы қалпы (жаттығу кезінде дененің бастапқы позициясы) және траектория, яғни дененің бөліктерінің қозғалысы.

Бастапқы қалып – жаттығу басталғанға дейін дененің позициясы болып табылады, ол қозғалыссыз түрде болады. Бастапқы қалыпты өзгерту барысында жаттығуды қиындатуға болады. Бастапқы қалып жаттығудың тиімділігін қамтамасыз етуі керек.

Белгілі бір жаттығуларды орындау әдісінде дене бөліктерінің (бастың, қолдың, аяқтың) белгілі бір қалпының маңызы бар және оларға эстетикалық талаптар ұсынылуы мүмкін (аяқ ұшы созыңқы, гимнастикалық түрдегі жаттығулар кезінде дененің бүгілуі). Кейбір бастапқы қалыптар, статикалық позалардың тәуелсіз мағынасы болуы мүмкін («тік тұру» тірегі). Дене жаттығуларын орындау кезінде дененің, сондай-ақ оның бөліктерінің кеңістікте де, бір-біріне қатысты да қозғалысы болады. Дене жаттығуларының тиімділігі қозғалыс үрдісінде тұрақтылыққа байланысты. Жаттығу кезінде дененің позициясын өзгерту арқылы барлық динамикалық қолдау реакцияларының бағытын өзгертуге болады, бұл денені осы жағдайға қажетті бағытта жеделдетуге әкеледі.

Қозғалыс траекториясы - дененің немесе объектінің қозғалатын бөлігі өтетін жол. Траектория нысаны, бағыты және амплитудасы болып бөлінеді.

Траекторияның нысаны тік сызықты және қисық сызықты болуы мүмкін.

Адам сызықты қозғалыстарды өте сирек атқарады, бірақ қысқа жолда ең жылдам жылдамдықты жылдамдату қажет болған жағдайларда, траектория тік сызықты болады (бокстағы соққы, семсерлесудегі найзалар және груша добын соғу).

Ал қисық сызықты траектория жиі пайдаланылады, өйткені қозғалыс инерциясын жеңу үшін қосымша бұлшық еттерді жұмсаудың қажеті жоқ.( Мұндай траекториялар лақтыру, қол қозғалысы, сонымен қатар жүзу кезінде және т.б. қолданылады). Траекторияның нысаны дененің қозғалатын массасына байланысты: массасы неғұрлым көп болса, траекторияның нысаны неғұрлым қарапайым (қолдардың қозғалысы аяқтың қозғалысына қарағанда әр түрлі болуы мүмкін).

Қозғалыс бағыты. Бұл физикалық жаттығулардың тиімділігіне, сондай-ақ тағайындалған қозғалыс тапсырмасының табысты орындалуына әсер етеді. Қозғалыс бағытын сыртқы бағдарлар немесе дене жазықтығы (плоскость) анықтайды (дененің бір бөлігінің өз денесіне бағытталуы мүмкін).

Адам денесінің негізгі бағыттарына сілтеме жасау әдеттегідей: «жоғары-төмен», «алға-артқа», «оңға-солға».

Бүйірлік қозғалыстарда «алға» және «артқа», көлденең жазықтықта (артқы жақтан) «оңға қарай», «солға қарай», егер қозғалыстар алдыңғы жазықтықта орындалса (жан-жаққа бүгілу) терминдері қолданылады; «Оңға қарай», «солға қарай» терминдері - көлденең жазықтықтағы айналмалы қозғалыстар үшін (оңға қарай, солға қарай бұрылу) қолданылады.

Қозғалыс бағыты бойынша жетекші рөлді көз атқарады. Бағыттың жылдам өзгеруімен, бастың қозғалысы дененің басқа бөліктерінің қозғалысынан бірінші болу керек.

Қозғалыс амплитудасы ағзаның бөліктерін ауыстыру жолының шамасымен анықталады. Амплитудалық бұрыштық шамаларда (градустарда), сызықтық шаралармен (қадамның ұзындығы) өлшенеді, шартты белгілермен (жартылай отырыс), сондай-ақ өз денесіндегі сыртқы кеңістікпен және белгілермен анықталады. Қозғалыс амплитудасы оның ұзындығы ретінде буындардың құрылымына, бұлшықеттер мен бұлшықеттердің серпімділігіне байланысты.

Өмірде, дене шынықтыру тәжірибесінде қозғалыстардың максималды амплитудасы қолданылады, бірақ әрқашан емес. Қозғалыс амплитудасы: шамадан тыс (үлкен амплитуда), ұсақ (шағын амплитуда) болуы мүмкін. Егер қозғалыстардың бағыты немесе амплитудасы орнатылған тапсырмаға сәйкес келмесе, онда мұндай қозғалыс дұрыс емес деп аталады. Уақыт сипаттамалары физикалық жаттығулардың немесе олардың элементтерінің орындалу ұзақтығын және жылдамдығын қамтиды.
Физикалық жаттығулар, олардың элементтері әртүрлі уақытпен орындалады, яғни әртүрлі жұмсалған уақыт. Жаттығу ұзақтығын білу, сондай-ақ оның элементтерінің ұзақтығын біле отырып, жүктіліктің жалпы көлемін анықтауға және оны реттеуге болады.

Уақыт сипаттамасы ретінде қозғалыс жылдамдығы қозғалыс циклдарының қайталану жылдамдығымен немесе уақыт бірлігіне (осылайша, жаяу жүру жылдамдығы 120-140 қадам / мин) саналады. Қозғалыс жылдамдығы дене салмағына байланысты. Қозғалыстың өзгеруімен қозғалыс құрылымы сапалы түрде өзгереді (180-200 қадам / мин.). Қозғалыс жылдамдығының өзгеруі дене белсенділігінің артуына немесе төмендеуіне әкеледі. Бұл көрсеткіш ағзаның сипаттамасына, жаттығуды меңгеру деңгейіне байланысты.

Кеңістікті-уақыт сипаттамалары қозғалыс жылдамдығын және жеделдетуін қамтиды. «Қозғалыс жылдамдығы дене немесе оның бір бөлігі өтіп кеткен уақытқа дейінгі жолдың ұзындығы қатынасында анықталады» (А.В. Кенеман, Д.Хухлаева, 1985, 47 б.). Метрлік жылдамдық секундына өлшенеді. Егер жылдамдық тұрақты болса, онда қозғалыс біркелкі деп аталады; жылдамдық өзгерсе, қозғалыс біркелкі емес деп аталады.

Жеделдету - бірлік уақытына қарай қозғалыс жылдамдығының өзгеруі. Жеделдету оң болуы мүмкін (жылдамдық артады) және теріс (жылдамдық азаяды). Жаттығулар арқылы біз олардың жылдамдығын және жеделдетуін өзгерте аламыз. Осы позицияларға сүйене отырып, қозғалыстар жоғары жылдамдықпен бастап, біркелкі жылдамдатылған және біркелкі аяқталмаған өткір болуы мүмкін. Қозғалыс тегіс болуы мүмкін, жылдамдықтың кенеттен өзгеруіне жол берілмейді. Тұрақты жылдамдықпен қозғалыстар үнемі жеделдейді, сирек кездеседі. Әдетте жылдамдықта кенеттен өзгерістер болмайды. Бүкіл дененің қозғалыс жылдамдығы және дене бөліктерінің жылдамдығы бөлінеді. Балаларды қозғалыс жылдамдығын бақылауға үйрету маңызды (берілгендікті сақтау, ұлғайту және азайту). Қозғалыс динамикалық сипаттамасы адам денесінің қозғалысына әсер ететін күштермен анықталады. Бұл күштер ішкі және сыртқы болып бөлінеді.

Ішкі күштерге мыналар жатады: тірек-қимыл жүйесінің пассивті күші (бұлшықеттердің икемділігі, тұтқырлығы); қозғалтқыш аппаратының белсенді күштері (бұлшықеттердің тарту күші); жылдамдықпен қозғалу кезінде дене бөліктерінің өзара әрекеттесуінен туындайтын реактивті күштер (көрсетілген күштер).

Сыртқы күштерге мыналар жатады: қолдаудың реакциялық күші; өз денесінің ауырлық дәрежесі; сыртқы ортаға және дене мүшелеріне кедергі күші; адамның қозғалатын денелерінің инерциялық күштерінің ауырлық күші. Адамның қозғалыс белсенділігі ішкі және сыртқы күштермен өзара әрекеттесетін бұлшықет тартқыш күштерді қолдануға ұқсайды. Дене жаттығуларын жүргізген кезде, тежеу ​​күштерін азайта отырып, күшті толығымен қолдануға тырысу керек.

Қозғалыстың ритмикалық сипаты - бұл ырғақ, яғни әлсіз, пассивті қозғалыстың мықты, бөлектелген бөліктерінің уақытында үйлесуі. Қозғалыс, күшті екпінді бөлігі бұлшықеттің ең үлкен шиеленісімен орындалады. Дене жаттығуларын дұрыс орындаған кезде, бұлшықет кернеуінің және релаксацияның сәттері алмастырылуы керек.

Қозғалысдың негізгі (маңызды) кезеңі – негізгі нақты міндеттерді шешуге бағытталған. Осы кезеңде қозғаушы күштерді дұрыс уақытта, тиісті жерде және бағытта тиімді пайдалану маңызды. Қорытынды фазасы тепе-теңдікті сақтап, қозғалыстарды тежеуге бағытталған. Оқу-жаттығулар фазаға бөлінгеніне қарамастан, олар қозғалыс элементтерін, яғни дененің жеке бөліктерінің қозғалыстарын (лақтырған кезде: бастапқы қалып, көздеу, серпілу, лақтыру, тепе-теңдік сақтау) бөледі. Қозғалыс сапалық сипаттамаларын атап көрсетсек, олар мыналарды қамтиды: нақты қозғалыстар, үнемді қозғалыстар, белсенді қозғалыстар, мағыналы қозғалыстар. Қозғалыстың барлық сипаттамаларына сәйкес қозғалтқыш міндеттеріне сәйкес жасалған қозғалыстар нақты қозғалады. Үнемді қозғалыстар қажетсіз қозғалыстардың немесе олардың ең аз мөлшерінің болмауымен ерекшеленеді. Белсенді қозғалыстар айқын күш, жылдамдық, қуат, айтарлықтай қарсылықты жеңеді. Тегіс (энергичный) қозғалыстар бұлшықет кернеуінің біртіндеп өзгеруімен, біртіндеп жеделдетумен немесе баяулауымен орындалады. Мағыналы қозғалыстар қойылған міндетке немесе мақсатқа сәйкес баланың психо-эмоционалды жағдайын көрсетеді.

Әрбір жас тобында балабақшадағы дене шынықтыру мәселелерін шешу үшін бір жастағы немесе әр түрлі жастағы балаларға арналған жаттығулар тізімі анықталады. Жаттығулар мен жаттығуларды орындау кезінде балалардың жеке сипаттамаларын да ескеру қажет.

Өмірдің алғашқы жылдарында баланың қозғалу тәжірибесі аз. Сондықтан гигиеналық жағдайлар мен табиғи факторлар өте маңызды. Кішкентай балалар үшін белгілі бір қызмет түрі, ұйқы, тамақтану, белсенді демалыс тағайындалады. Еңбектеуге арналған, жүруге дайындық, допты лақтырып тосып алу, заттар және ойыншықтармен, қарапайым ритмикалық жаттығулар қарастырылады.

3 жастан бастап жаттығулар негізгі қимылдарды үйрету үшін қолданылады: жүру, жүгіру, секіру түрлері, тереңдікке секіру, бір және екі қолмен доп, құм салынған қапшықшалар лақтыру. Әрбір жас тобында күрделеніп отыратын жүгіру, еңбектеу, өрмелеу жаттығулары қолданылады. Жалпы дамыту жаттығулары балалармен заттармен және заттарсыз жүзеге асырылады. Дененің тиісті тұрақтылығын қалыптасуына ықпал ететін, жалпақ табандылықтан қорғау жаттығулары ерекшеленді. Біртіндеп сапқа тұруды және қайта құру қиындатылады. Балалардың жасына қарай күрделі болып келетін өте кең қолданылатын – қимылды ойындар.

5-6 жас аралығындағы мектеп жасына дейінгі балалар жаттығудың бастапқы қалпын дұрыс қабылдауға, қарапайым сапқа тұруды меңгеруге және қайта қалпына келтіруге қабілетті. Бұл жаттығулар балаларға кеңістікті бағдарлай білуге, жаттығуларды ұжыммен атқаруға көмектеседі. Қимылды ойындар негізгі қозғалыстардың дағдыларын жақсартуға, физикалық қасиеттерді дамытуға ықпал етеді. Үйлестіруде қиындатылған жаттығулар, әдетте, ересек топ балаларымен қолданылады.

Мектеп жасына дейінгі балалар, 3 жастан бастап, спорттық жаттығулар қолданылады: шаңғы тебу, шаңғымен сырғанау, мұз жолдары бойымен сырғанау; 6-7 жас аралығындағы балаларға конькимен сырғанауға үйретіледі. Жазда балалар велосипедтерді, самакат, скутерлерді тебуге үйретеді; спорттық ойындар элементтерін, жүзу үйретіледі.

Дене жаттығуларын таңдағанда, олардың қалай үйлесетінін қарастырған жөн. Жаттығулардың іріктелуі жұмыста әртүрлі бұлшық топтардың біртіндеп тартылуымен анықталады. Сабақтың негізгі міндеттерін ескере отырып, дене шынықтыру жаттығуларын дұрыс таңдау қажет. Оқу жаттығуларын таңдағанда, оларды бір мезгіл орынды қайталауды (күн, апта, ай бойы) ескеру қажет. Жаңа жаттығуларды таңдамас бұрын, балалардың алдыңғы қозғалыс белсенділігін мұқият талдау қажет.

Ең жалпы жіктеу тарихи қалыптасқан дене тәрбиесі жүйелеріне негізделген, оған сәйкес келесі жаттығулар топтары бөлінеді:

1. Жаттығу.

2. Ойындар.

3. Спорт.

4. Туризм.

Бірінші жаттығу тобының ерекшеліктері:

а) әртүрлі бұлшықеттер, бұлшықет топтары, дененің бөліктері бойынша таңдаулы әсері;

б) жүктемені нақты мөлшерлеу мүмкіндігі;

в) заттарды, гим. құралдарды, музыканы пайдалану.

Мектепке дейінгі балаларды физикалық тәрбиелеуде ойын түрінде негізгі (табиғи) қозғалыстарды орындаудан басқа қимылды ойындар қолданылады. Олар түпкілікті нәтижені немесе сандық нәтижені анықтауға бағытталған белгіленген ережелерден туындаған күтпеген жағдайда өзгеріп жатқан шарттар мен жағдайларда орындалатын күрделі қозғалыстық жұмыстар ретінде анықталады. Балалардың белсенділігі нысаны бар сюжеттер немесе ойын тапсырмалары негізінде ұйымдастырылады және күрделі сипатта болады. Ойын жаттығуларына спорттық ойындар элементтері де жатады.

Спорт жаттығулары – жаттығулардың кез-келген түрінде ең жоғары құндылықтарға қол жеткізуге бейім. Спорт адамның физикалық және ақыл-ой қабілеттеріне жоғары талаптар қояды. Демек, ол дене дамуы мен денсаулығының жай-күйі орынды болған кезде жас дамуының белгілі бір кезеңіне жеткеннен кейін ғана қол жетімді болады. Мектепке дейінгі жастағы балалармен спорттық жаттығулар спорттық қозғалыстардың дұрыс негіздерін құрайтын жеңілдетілген түрде қолданылады.

Туристік жаттығулар (туризм) қозғалыс дағдыларды қалыптастыруға және табиғи жағдайлардағы физикалық дағдыларды дамытуға мүмкіндік береді. Мектепке дейінгі балалармен балабақша ауласынан тыс, қалаға түрлі көлік түрлерін немесе жаяу жүруді қолдана отырып ұйымдастырылады. Арнайы мақсаттар үшін серуен-экскурсиялар қарастырылады. Бұл жаттығулар қарапайым туризм деп саналады.

Қозғалыстардың икемділігі денені бақылау қабілеті ретінде мектепке дейінгі жастағы қарқынды дамып келе жатқан негізгі қасиеттердің бірі болып табылады. Бұл сапаны дамыту үшін заттармен және заттарсыз біртіндеп күрделендірілген жаттығулар, негізгі қимылдырды орындаудың күрделі тәсілдері қолданылады.

Негізгі жаттығулар тепе-теңдікті дамыту үшін қолданылады, бұл көптеген табиғи қозғалыс үшін маңызды негіз болып табылады. Мұнда жаттығулар еңбектеуге, өрмелеуге, шектеулі қолдаумен жүруге және т.б. қолданылады. Адамның үйлестіру мүмкіндіктеріне негізделген сапа мен баланс мектеп жасына дейінгі балаға өте маңызды. Бұл қасиеттермен байланысты моториканы күшейту және дамыту үшін, қимылды ойындарда керек.

Мектеп жасына дейінгі балалармен икемділікті дамыту үшін заттармен және заттарсыз гимнастикалық жаттығулар пайдаланылады.

Мектеп жасына дейінгі балаларға жылдамдықты дамыту үшін жаттығулар: негізінен жаттығулар түрлі қарқында қысқа мерзімді жүгіру жылдамдықта орындалады. Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған жылдамдықты дамытудың арнайы міндеті ретінде оны орнату орынсыз.

Балаларға төзімділікті дамыту үшін жаттығулар ұсынылады, олар көбінесе белгілі бір қашықтыққа немесе белгілі бір уақытқа жүру және жүгіру түрінде өтеді.

Күшті дамыту. Оған үлес қосатын жаттығулар өте аз, себебі мектеп жасына дейінгі кезеңде ауыр заттарды көтеру және итеру бойынша қозғалыстарды қолдану мүмкін емес. Мектепке дейінгі жастағы балалардың жас және морфофункционалды ерекшеліктеріне байланысты осы сапаны мақсатты түрде жетілдіру міндет емес.

Осылайша, физикалық жаттығулар әртүрлі сипаттамалар негізінде топтарға (жіктеу): әртүрлі физикалық қасиеттерді тәрбиелеу үшін жаттығулардың жіктеуге белгіленуі, сондай-ақ анатомиялық белгілері, спорт түрлері және т.б. бөлінеді.