Дене тәрбиесінде жеңіл атлетика жаттығуларының маңызы мен әдістемесі

ҚАЙЫРБЕКОВ ДАРХАН СУЛТАНОВИЧ

Ақмола Облысы Білім Басқармасының Целиноград Ауданы Бойынша Білім Бөлімі Талапкер ауылының IT мектебі" КММ zhanar040482@mail.ru

Дене тәрбиесінде жеңіл атлетика жаттығуларының маңызы мен әдістемесі

Жеңіл атлетика – дене тәрбиесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын, көпшілікке қолжетімді және танымал спорт түрлерінің бірі. Оның кең таралуының басты себебі — қарапайымдылығы, арнайы құрал-жабдықтардың қажет етілмеуі және жаттығуларды кез келген ортада өткізу мүмкіндігі. Жеңіл атлетика жаттығулары арқылы оқушылардың жалпы физикалық дайындығы жақсарып, олардың ептілігі, шапшаңдығы, төзімділігі және қозғалыс координациясы дамиды.

Жеңіл атлетиканың дене тәрбиесіндегі орны

Дене тәрбиесінің басты мақсаты — адамның физикалық жағдайын жақсарту, салауатты өмір салтын қалыптастыру және тұлғаның жан-жақты дамуына ықпал ету. Бұл мақсаттарды жүзеге асыруда жеңіл атлетика жаттығулары ерекше рөл атқарады. Себебі олар:

• дене мүшелерінің үйлесімді дамуын қамтамасыз етеді;

• жүрек-қан тамырлары мен тыныс алу жүйесінің жұмысын жақсартады;

• қозғалыс белсенділігін арттырады;

• оқушылардың ерік-жігерін, табандылығын тәрбиелейді.[1]

Жеңіл атлетика жаттығуларының түрлері

Жеңіл атлетика бірнеше негізгі бағыттардан тұрады:

1. Жүгіру жаттығулары:

   • Қысқа қашықтыққа жүгіру (30–60 м) — шапшаңдықты дамытады;

   • Орта және ұзақ қашықтыққа жүгіру — төзімділікті арттырады;

   • Эстафеталық және интервалдық жүгіру — топпен жұмыс дағдысын және қозғалыс ритмін қалыптастырады.

2. Секіру жаттығулары:

   • Орнынан және жүгіріп келіп ұзындыққа/биіктікке секіру — ептілік пен күшті дамытады.

3. Лақтыру жаттығулары:

   • Доп, граната, диск немесе сырық лақтыру — бұлшықет күші мен дәлдікке баулиды.

4. Арнайы дене дайындығы жаттығулары (АДДЖ):

   • Жедел тоқтау, бағытты жылдам ауыстыру, түрлі қозғалыс комбинациялары – реакция жылдамдығы мен үйлесімділікті жетілдіреді.

5. Жалпы дене дайындығы (ЖДД):

   • Жылыту, буын жаттығулары, созылу, топтық ойындар – денені жаттығуға дайындайды, жарақат алу қаупін азайтады.[2]

Әдістемелік тәсілдер

Жеңіл атлетикалық жаттығуларды дене шынықтыру сабағына енгізу барысында келесі әдістемелік принциптерді сақтау қажет:

• Кезеңдік жоспарлау: Оқушының жас ерекшелігіне және физикалық дайындығына сай жүктеме мөлшерін дұрыс бөлу;

• Күрделілікті біртіндеп арттыру: Алдымен қарапайым жаттығулардан бастау, кейін күрделірек техникаға көшу;

• Динамикалық қайталау: Шапшаңдық пен ептілікті дамыту үшін жаттығуларды бірнеше рет қайталау;

• Қауіпсіздік шараларын сақтау: Жүгіру және секіру аймақтарын дайындау, дұрыс техникаға назар аудару;

• Қызығушылықты арттыру: Эстафеталық жарыстар мен ойын түрлерін қолдану арқылы оқушылардың белсенділігін көтеру.

Практикалық мысал (орта буынға арналған)

Қорытынды

Жеңіл атлетика жаттығулары дене тәрбиесі үдерісінде ерекше орын алады. Олардың көмегімен оқушылардың дене қабілеттері жан-жақты дамып, салауатты өмір салтына бейімділігі артады. Әсіресе ептілік пен шапшаңдықты дамыту – қазіргі спорттық және өмірлік талаптарға сай маңызды көрсеткіштер болып табылады. Жаттығуларды жүйелі, кезеңдік және әдістемелік тұрғыдан дұрыс ұйымдастыру арқылы оқушылардың физикалық және психологиялық дайындығын арттыруға болады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Аманбаев, С. Жеңіл атлетика: оқу құралы. – Алматы: Рауан, 2016.

2. Сапаров, А.Ж. Дене тәрбиесі және спорт теориясы. – Алматы: Қазақ университеті, 2018. [2]

3. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі. Жалпы орта білім беру ұйымдарына арналған дене шынықтыру пәні бойынша оқу бағдарламасы. – Астана: 2022. [3]