«Шығыс Қазақстан облысы білім басқармасы Зайсан ауданы бойынша білім бөлімінің «Кеңсай орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі»

Денешынықтыру пәні бойынша тиімді оқу процессін ұйымдастыру

(оқу-әдістемелік құрал)

Құрастырған: Дарханов Д.Д

2025 жыл

ТАҚЫРБЫ: «Денешынықтыру пәні бойынша тиімді оқу процессін ұйымдастыру»

Құрастырушы: Дарханов Д.Д., «Кеңсай орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі»

Рецензент:

Әдістемелік құрал: «Денешынықтыру пәні бойынша тиімді оқу процессін ұйымдастыру» әдістемелік құралдың басты мақсаты – денешынықтыру пәні бойынша тиімді оқу процесін ұйымдастырудың негізгі принциптері мен әдістерін анықтап көрсету. Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылады:

1. Оқыту әдістері мен тәсілдерін жүйелеу және құрылымдау.

2. Жас ерекшеліктерін ескере отырып, денешынықтыру сабақтарын тиімді жоспарлау және ұйымдастыру.

3. Оқу материалдарын дайындау және өткізу әдістемесін жетілдіру.

4. Бағалау және бақылау құралдарын әзірлеу.

5. Денсаулық сақтау және қауіпсіздік шараларын қамтамасыз ету.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе..................................................................................................................................4

• Денешынықтыру пәні мен оның білім беру жүйесіндегі маңызы

• Тиімді оқу процесін ұйымдастырудың қажеттілігі мен мақсаты

• Әдістемелік құралдың құрылымы мен мақсаты

1-бөлім. Денешынықтыру пәнінің мақсаттары мен міндеттері..............................5

• Денешынықтыру пәнінің жалпы сипаттамасы

• Оқушылардың физикалық, психологиялық және әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету

2-бөлім. Денешынықтыру сабақтарының құрылымы............................................10

• Жаттығулар мен ойындардың дұрыс ұйымдастырылуы

• Сабақтың мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес жаттығуларды таңдау

• Қауіпсіздік шаралары мен жарақаттарды алдын алу

3-бөлім. Оқу процесінде қолданылатын әдістер мен тәсілдер..............................................................................................................................14

• Оқушылардың дене қабілеттерін дамытуға бағытталған әдістер

• Ойындар мен спорттық жарыстар арқылы оқыту

4-бөлім. Денешынықтыру сабағында қолданылатын құралдар мен ресурстар........................................................................................................................18

• Дене шынықтыру құрал-жабдықтары мен жабдықтарды қолдану

• Мультимедиялық және басқа да оқыту құралдарын пайдалану

5-бөлім. Сабақта оқушылардың қатысуын арттыру тәсілдері...........................................................................................................................19

• Оқушыларды белсенді қатысуға ынталандыру

• Шығармашылық жұмыстар мен тапсырмалар арқылы қызығушылықты

ҚОРЫТЫНДЫ..............................................................................................................23

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТ

Кіріспе

Қазіргі заманғы білім беру жүйесі оқушыларды тек біліммен қамтамасыз ету ғана емес, сонымен қатар олардың шығармашылық және сыни ойлау қабілеттерін дамытуға бағытталған. Осы мақсатта әрбір оқу пәнін оқытуда әдістемелік құралдар үлкен рөл атқарады. Әдістемелік құралдар оқушылардың білімін тереңдетуге, дағдыларын қалыптастыруға, оқу процесін тиімді ұйымдастыруға көмектеседі. Бұл құралдар мұғалімдерге оқу бағдарламасын жоспарлау мен ұйымдастыруда көмек көрсетіп, оқу материалын әртүрлі әдістермен жеткізуге мүмкіндік береді.

Әдістемелік құралдың мақсаттары мен міндеттері

Әдістемелік құралдың негізгі мақсаты — оқыту үдерісін тиімді ұйымдастыру, мұғалімдерге сабақ беру әдістерін жетілдіруге көмектесу. Бұл құралдың міндеттері мыналар:

1. Оқу материалын жүйелеу — теориялық білім мен практикалық дағдыларды нақты ретпен және логикалық құрылыммен ұсыну.

2. Шығармашылық тапсырмаларды енгізу — оқушылардың сыни ойлау қабілетін дамытатын, қызығушылығын арттыратын тапсырмалар мен жобалар ұсыну.

3. Оқу процесін әртараптандыру — әр түрлі әдістер мен тәсілдерді пайдалану арқылы оқыту сапасын арттыру.

4. Бағалау критерийлерін анықтау — оқушылардың білім деңгейін нақты бағалауға арналған жүйені жасау.

Оқу процесін тиімді ұйымдастыру оқу барысында оқушылардың белсенділігін арттыруға, білім сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Әдістемелік құралдар оқу процесінің барлық кезеңдерінде мұғалімге көмек көрсетеді: сабақтың жоспарын жасау, оқушылардың білімін бағалау, әртүрлі әдістерді қолдану, жаңа білім мен дағдыларды жетілдіру. Оқу процесін ұйымдастырудың маңыздылығы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, олардың білімін тереңдету және шығармашылық қабілеттерін дамытуда көрінеді.

Оқушыларға сапалы білім беру үшін оқу процесін үнемі жетілдіріп, жаңа әдістер мен технологияларды қолдану өте маңызды. Бұл оқушылардың білім деңгейін көтеруге, оларды еркін ойлай білуге және өз бетінше ізденуге үйретуге мүмкіндік береді.

Денешынықтыру пәнінің білім беру саласындағы рөлі. Денешынықтыру пәні — бұл денсаулықты нығайту мен физикалық даму ғана емес, сонымен қатар тұлғаның барлық қырынан дамуына әсер ететін, болашақта салауатты өмір салтын қалыптастырудың негізі болып табылатын пән. Білім беру жүйесінде денешынықтыру пәнінің маңызы зор, себебі ол оқушыларды тек физикалық тұрғыда емес, психологиялық, әлеуметтік және эмоционалдық деңгейде де тәрбиелейді.

Денешынықтыру пәнінің білім беру саласындағы рөлі. Денешынықтыру пәні оқушылардың физикалық денсаулығын сақтау және нығайтуда басты рөл атқарады. Жүйелі түрде өткізілетін физикалық жаттығулар, спорт түрлері, ойындар және жаттығу бағдарламалары балалардың денесін күшейтіп, денсаулық

1-бөлім. Денешынықтыру пәнінің мақсаттары мен міндеттері

Денешынықтыру пәнінің білім беру саласындағы рөлі. Денешынықтыру пәні — бұл денсаулықты нығайту мен физикалық даму ғана емес, сонымен қатар тұлғаның барлық қырынан дамуына әсер ететін, болашақта салауатты өмір салтын қалыптастырудың негізі болып табылатын пән. Білім беру жүйесінде денешынықтыру пәнінің маңызы зор, себебі ол оқушыларды тек физикалық тұрғыда емес, психологиялық, әлеуметтік және эмоционалдық деңгейде де тәрбиелейді.

Денешынықтыру пәнінің білім беру саласындағы рөлі. Денешынықтыру пәні оқушылардың физикалық денсаулығын сақтау және нығайтуда басты рөл атқарады. Жүйелі түрде өткізілетін физикалық жаттығулар, спорт түрлері, ойындар және жаттығу бағдарламалары балалардың денесін күшейтіп, денсаулық проблемаларының алдын алуға көмектеседі. Бұл пәннің басты мақсаты — оқушылардың салауатты өмір салтын қалыптастыру арқылы олардың денсаулығын жақсарту. Денешынықтыру пәні оқушылардың психологиялық жағдайын жақсартуға көмектеседі. Спорттық іс-шаралар оқушылардың стресс деңгейін төмендетіп, эмоциялық тепе-теңдікті сақтауға ықпал етеді. Сондай-ақ, физикалық белсенділік оқушылардың өзін-өзі бағалауын арттырып, олардың өзіндік сенімділігін нығайтады. Бұл, өз кезегінде, балалардың әлеуметтік бейімделуін жеңілдетеді. Денешынықтыру пәні ұжымдық және топтық жұмыстарды дамытуға үлкен мүмкіндік береді. Оқушылар командалық жұмысқа үйреніп, басқалармен қарым-қатынас дағдыларын меңгереді. Спорттық жарыстар, командалық ойындар, топтық жаттығулар арқылы оқушылар топ ішінде жұмыс істей білу, басқалармен дұрыс қарым-қатынас жасау және көшбасшылық қасиеттерін дамытуға мүмкіндік алады

Денешынықтыру пәні оқушыларға өз-өзіне жауапкершілікпен қарауға үйретеді. Бұл пәннің арқасында оқушыларда табандылық, мақсатқа жетуге деген ұмтылыс, шыдамдылық, тәртіптілік және өзін-өзі жетілдіру қабілеттері қалыптасады. Сондай-ақ, денешынықтыру оқушылардың өзіндік тұлғалық қасиеттерін дамытып, өмірлік дағдыларды игеруге ықпал етеді. Денешынықтыру пәнінің білім беру жүйесінде қоғамдық маңызы да зор. Денсаулығы мықты, психологиялық тұрғыда сау ұрпақ тәрбиелеу қоғамның дамуында маңызды рөл атқарады. Салауатты өмір салтын насихаттау арқылы халықтың өмір сүру ұзақтығын ұлғайтып, денсаулық сақтау жүйесіне түсетін жүктемені азайтуға болады. Бұл жалпы қоғамның экономикалық және әлеуметтік дамуымен тығыз байланысты. Денешынықтыру пәні білім беру жүйесінің негізгі бөліктерінің бірі ретінде, оқушылардың денсаулығын сақтау, тұлғалық дамуын қолдау, әлеуметтік бейімделуін жетілдіру және жалпы қоғамның денсаулығын нығайтуға бағытталған маңызды рөл атқарады. Бұл пән арқылы жас ұрпаққа салауатты өмір салтын қалыптастырудың негіздері беріледі, сондай-ақ олардың өмірдегі қиындықтарға төтеп беруге қажетті дағдыларды дамытуға мүмкіндік беріледі. Денешынықтыру білім беру үдерісін тиімді ұйымдастырып, жастарды болашақта дені сау, жан-жақты дамыған азамат ретінде тәрбиелеудің негізгі құралы болып табылады.

Оқу процесін ұйымдастырудың маңызы:

1. Сапалы білім беру:

   • Оқу процесін дұрыс ұйымдастыру оқушыларға сапалы білім алуға мүмкіндік береді.

   • Жақсы ұйымдастырылған сабақтар арқылы оқушылардың физикалық және психикалық даму деңгейі артады.

2. Мотивация және ынталандыру:

   • Тиімді ұйымдастырылған сабақтар оқушылардың денешынықтыру сабағына деген қызығушылығын арттырады және мотивациясын көтереді.

   • Оқушылардың сабаққа белсенді қатысуы олардың нәтижелеріне оң әсер етеді.

3. Денсаулықты нығайту:

   • Денешынықтыру сабақтары оқушылардың физикалық және психологиялық денсаулығын нығайтады.

   • Спорттық жаттығулар арқылы оқушылардың жалпы физикалық жағдайы жақсарады, иммунитеті күшейеді.

4. Әлеуметтік дағдыларды дамыту:

   • Топтық жұмыстар мен ойындар арқылы оқушылардың әлеуметтік дағдылары дамиды.

   • Денешынықтыру сабақтары ынтымақтастық, көшбасшылық және командада жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырады.

5. Өмірлік дағдыларды қалыптастыру:

   • Оқушылар денешынықтыру сабағында дене шынықтырумен ғана емес, сонымен қатар өмірлік маңызы бар дағдыларды меңгереді.

   • Өз денсаулығын күту, салауатты өмір салтын ұстану, жауапкершілік пен тәртіп сияқты дағдыларды дамытуға мүмкіндік береді.

Осылайша, денешынықтыру пәні бойынша тиімді оқу процесін ұйымдастырудың маңыздылығын түсіну арқылы оқушыларға жан-жақты дамуға жағдай жасауға болады. Бұл әдістемелік құрал оқушылардың дене дайындығын арттыруға, олардың денсаулығын нығайтуға және салауатты өмір салтын қалыптастыруға бағытталған.

Қазіргі заманғы білім беру жүйесінде денешынықтыру пәнінің рөлі тек физикалық денсаулықты нығайту ғана емес, сонымен қатар оқушылардың рухани, әлеуметтік және психологиялық дамуына да ықпал етуге бағытталған. Бұл пәннің мақсаты – салауатты өмір салтын қалыптастыру, әлеуметтік дағдыларды дамыту, оқушылардың тұлғалық қасиеттерін арттыру және жалпы білім беру бағдарламасымен үйлесімді түрде балаларды жан-жақты тәрбиелеу.

1. Денешынықтыру пәнінің қазіргі заманғы білім беру талаптарына сай өзгерістері. Қазіргі білім беру жүйесі өзгеріп, жаңа талаптар мен стандарттарға бейімделуде. Денешынықтыру пәні де бұл үрдістен тыс қалмай, заманауи тәсілдер мен жаңа технологияларды пайдалану арқылы оқыту үдерісін жаңартуға бағытталды. Осыған байланысты денешынықтыру пәнінің оқыту әдістемесінде келесідей өзгерістер орын алуда:

- Интерактивті әдістер мен технологияларды қолдану: Бұл заманауи оқыту үрдісінде оқушылардың қызығушылығын арттырады. Мысалы, арнайы дене шынықтыру жаттығулары мен онлайн платформалар арқылы оқушылардың физикалық белсенділігін бақылауға болады. Сонымен қатар, виртуалды жаттығулар мен бейнемазмұндар арқылы оқыту тиімділігін арттыруға болады.

- Денсаулықты сақтау және нығайту: Білім беру жүйесінде денсаулық сақтау бағытында денешынықтыру пәнінің маңызы артып келеді. Оқушыларды дұрыс тамақтануға, тұрақты жаттығулар жасауға, дұрыс ұйықтауға, зиянды әдеттерден аулақ болуға үйрету басты мақсаттардың бірі болып табылады.

- Жекелеген тәсілдер мен саралау: Әр оқушының физикалық мүмкіндігі мен деңгейін ескере отырып, саралап оқыту әдістері енгізілуде. Мысалы, дене шынықтырудың негіздерін үйрету кезінде әрбір оқушының жеке ерекшеліктері мен мүмкіндіктеріне сәйкес тапсырмалар беріледі. Бұл тәсіл оқушылардың жеке даму қарқынын ескеруге мүмкіндік береді.

- Салауатты өмір салтын насихаттау: Қазіргі білім беру бағдарламалары оқушыларды салауатты өмір салтына үйретуді басты мақсат етеді. Денешынықтыру пәнінде тек спорттық жаттығулар ғана емес, сонымен қатар спортпен айналысудың пайдасы, зиянды әдеттерден арылу, психологиялық және эмоционалдық тепе-теңдікті сақтау туралы да маңызды ақпарат беріледі.

2. Денешынықтыру пәнін оқытудың заманауи әдістемесі

Заманауи денешынықтыру пәнін оқыту әдістемесі оқушылардың денсаулығын сақтау мен нығайтуға ғана емес, оларды шығармашылық тұрғыда дамытуға да бағытталған. Бұл әдістемелердің ішінде:

- Белсенді әдістер: Оқушылардың белсенді қатысуын қамтамасыз ету, олардың әлеуметтік және психологиялық дағдыларын дамыту үшін топтық жұмыс, рөлдік ойындар, дебаттар мен пікірсайыстар сияқты әдістер қолданылады.

- Сараланған тапсырмалар: Әр оқушының деңгейіне сәйкес тапсырмаларды беру, олардың қабілеттерін ескере отырып оқу бағдарламасын реттеу. Бұл оқушылардың жеке қажеттіліктеріне сәйкес физикалық дамуды қамтамасыз етеді.

- Шығармашылық элементтер: Жаттығулар мен ойындар түріндегі шығармашылық тапсырмалар оқушыларды қызықтырып, оларды жаңа әдістермен таныстырады. Бұл әдіс оқушылардың қызығушылығын арттырып, физикалық белсенділікке ынталандырады.

- Әлеуметтік дағдыларды дамыту: Спорттық шаралар мен ойындар арқылы оқушылар бір-бірімен ынтымақтастықта жұмыс істеуді, командада әрекет ету дағдыларын үйренеді. Бұл жеке тұлғаның дамуына оң әсер етеді.

3. Денешынықтыру пәнінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану

Қазіргі кезеңде ақпараттық технологиялар білім беру жүйесіне терең енуде. Денешынықтыру пәнінде де ақпараттық-коммуникациялық технологиялар кеңінен қолданылып келеді. Оған мысал ретінде:

- Онлайн жаттығулар мен бейнемазмұндар: Мұғалімдер мен оқушылар дене шынықтыру жаттығуларын интернет арқылы қарап, үйде өздігінен орындауға мүмкіндік алады. Бұл әдіс әсіресе қашықтан оқыту жағдайында тиімді.

- Спорттық трекерлер мен мобильді қосымшалар: Спорттық жаттығуларды бақылау үшін мобильді қосымшалар мен фитнес-трекерлер қолданылады. Олар оқушылардың дене белсенділігін бақылап, нәтижелерін талдауға мүмкіндік береді.

- Интерактивті тақталар мен мультимедиялық ресурстар: Сабақтарда денешынықтырудың негізгі әдістері мен жаттығулары бейнемазмұндар арқылы көрсетіледі, бұл оқушылардың жаттығуларды дұрыс орындауына көмектеседі.

Қазіргі заманғы білім беру талаптарына сай денешынықтыру пәнін оқыту – бұл тек физикалық белсенділік пен денсаулықты нығайту ғана емес, сонымен қатар оқушылардың әлеуметтік, психологиялық және тұлғалық дамуына бағытталған жүйелі үдеріс. Мұғалімдер заманауи әдістер мен ақпараттық технологияларды қолдана отырып, оқушылардың денсаулығын сақтау мен нығайтуға, оларды салауатты өмір салтын ұстануға баулып, заманауи білім беру стандарттарына сай білім беруде маңызды рөл атқарады

Денешынықтыру сабағының мақсаты – оқушылардың физикалық дамуымен қатар, олардың әлеуметтік және тұлғалық дамуын да қамтамасыз ету. Осы мақсатқа жету үшін денешынықтыру сабағында оқушылардың белсенділігін арттыруға бағытталған интербелсенді оқыту әдістері өте маңызды болып табылады. Бұл әдістер оқушылардың денсаулығын нығайтып, олардың дене тәрбиесіне деген қызығушылығын арттырады. Интербелсенді оқыту әдістерінің денешынықтыру пәнінде қолданылуы

1. Жаттығулар мен ойындар арқылы оқыту. Интербелсенді әдістерді қолдану арқылы оқушылардың дене шынықтыруға деген қызығушылығы арттырады. Ойындар мен жаттығуларды ұжымдық немесе топтық түрде өткізу оқушылардың өзара әрекеттесуін, ынтымақтастықта жұмыс істей білуін қалыптастырады. Мысалы, командалық ойындар: футбол, волейбол, баскетбол, командалық эстафеталар, т.б.

2. Рөлдік ойындар мен спорттық шаралар. Интербелсенді әдістердің тағы бір түрі рөлдік ойындар мен спорттық шараларды өткізу болып табылады. Мұғалім түрлі спорттық жарыстарды ұйымдастырып, оқушылардың рөлдерге бөлінуіне мүмкіндік береді. Мысалы, бір оқушы жаттықтырушы, екіншісі ойыншы болып рөлдерге кіріп, команданың тактикаларын талқылайды. Бұл әдіс командалық рухты қалыптастырады және оқушылардың жауапкершілігін арттырады.

3. Пікірталастар мен дебаттар. Денешынықтыру сабақтарында оқушыларды физикалық белсенділікке тартумен қатар, олардың спорт пен денсаулық мәселелері жөніндегі пікірлерін тыңдап, талқылауға да болады. Мысалы, оқушыларға денсаулық пен спорттың маңыздылығы туралы пікірталас ұйымдастыруға болады. Олар физикалық жаттығулардың пайдасы, спорттық өмір салты туралы ойларын ортаға сала.

Интербелсенді әдістерде жұптық немесе топтық жұмыстардың маңызы зор. Оқушылар бір-бірімен ынтымақтаса отырып, дене жаттығуларын жасайды немесе спорттық шараларға қатысады. Бұл оларға бір-бірінен үйренуге, қолдау көрсетуге мүмкіндік береді. Мысалы, топтарға бөлініп, әр топқа спорттық тапсырмалар беріледі, әр тапсырманы орындаған соң олар өз тәжірибелерімен бөліседі. Интербелсенді оқыту әдістерінің артықшылықтары

1. Жеке тұлғаны дамыту. Интербелсенді әдістер оқушылардың тек физикалық дамуымен ғана шектелмейді, оларды жеке тұлға ретінде дамытуды да көздейді. Оқушылардың өз пікірін айтуы, тапсырмаларды орындауы және бір-бірімен қарым-қатынас жасау арқылы олар жауапкершілікті, топпен жұмыс істеу дағдыларын және көшбасшылық қасиеттерін дамытады.

2. Қызығушылықты арттыру. Интербелсенді әдістер оқушылардың денешынықтыру сабағына деген қызығушылығын арттырады. Оқушылар тек сабаққа қатысып қана қоймай, белсенді түрде әрекет етеді, олар өз қабілеттерін көрсетуге ұмтылады.

3. Физикалық белсенділікті арттыру. Осы әдістерді қолдану оқушылардың физикалық белсенділігін арттырады. Олар әртүрлі ойындар мен жаттығулар арқылы денсаулықтарын нығайтады, бұл оларды физикалық тұрғыдан сау және күшейтуге мүмкіндік береді.

4.Кооперация мен командалық жұмыс дағдыларын дамыту. Топтық жұмыстар мен ойындар оқушылардың бір-бірімен ынтымақтастықта жұмыс істеуіне ықпал етеді. Олар командалық ойындарда бір-біріне көмек көрсету, ортақ мақсатқа ұмтылу, үйлесімді әрекет ету дағдыларын қалыптастырады.

Интербелсенді оқыту әдістерінің денешынықтыру пәніндегі мысалдары:

1. Спорттық жарыс.Сабақтың басында оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа белгілі бір спорт түрі бойынша тапсырмалар беруге болады. Мысалы, командалық эстафетада әр топ мүшесі өз кезегінде бір кезеңді аяқтап, соңғы нәтиже есептеледі. Бұл оқушылардың жылдамдықтарын, ептіліктерін және өзара әрекеттесу дағдыларын тексеруге мүмкіндік береді.

2. Жаттығуларға қатысты пікірталас.Оқушыларға белгілі бір физикалық жаттығуларды қалай орындау керектігі туралы сұрақтар қойып, оларды топта талқылауға мүмкіндік беру. Мысалы, жүгіріп жатқан кезде дұрыс тыныс алу, немесе серпін алу кезінде дененің жағдайы туралы пікір алмасу

3. Кооперативтік ойындар. Футбол немесе баскетбол сияқты ойындарда оқушылардың бір-бірімен жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру үшін интербелсенді тәсілдер қолдануға болады. Оқушылар өз командаларын құрып, белгілі бір ойындар арқылы денсаулықтары мен дене шынықтыру деңгейін тексереді. Интербелсенді оқыту әдістері денешынықтыру сабақтарында өте тиімді болып табылады, өйткені олар оқушылардың физикалық белсенділігін арттырады, сыни ойлау және әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі. Бұл әдістердің көмегімен оқушылар өз қабілеттерін арттырып, спорттық рух пен ұжымдық жауапкершілікті нығайтады. Мұғалімдерге денешынықтыру сабағында интербелсенді әдістерді қолдану арқылы оқушылардың қызығушылығын сақтап, олардың физикалық және тұлғалық дамуына қолдау көрсету мүмкіндігі туады

2-бөлім. Денешынықтыру сабақтарының құрылымы

Денешынықтыру сабағының негізгі мақсаты – оқушылардың денсаулығын нығайту, физикалық қабілеттерін дамыту және олардың психоэмоционалдық жағдайын жақсарту. Сабақтың мақсаттарына сәйкес жаттығуларды таңдау, мұғалімнің дұрыс ұйымдастыруына байланысты оқушылардың қызығушылығы мен мотивациясын арттырады. Жаттығуларды дұрыс таңдау үшін мынадай факторларды ескеру қажет: Оқушылардың жас ерекшеліктері – жаттығуларды таңдау барысында әр сыныптың жасы мен дене дамуын ескеру қажет. Мысалы, бастауыш сынып оқушыларына арналған жаттығулар мен жоғары сынып оқушылары үшін жаттығулардың интенсивтілігі әр түрлі болуы тиіс. Жаттығудың мақсатқа сай болуы – әрбір жаттығудың өзіне тән мақсаты болуы керек. Оқушылардың дене қабілеттерін дамыту үшін, мысалы, шыдамдылықты арттыру, күш-жігерді дамыту, немесе шапшаңдықты жетілдіру мақсатында тиісті жаттығулар таңдалады. Оқушылардың физикалық жағдайы – әрбір оқушының дене шынықтыруға дайындығы әр түрлі болуы мүмкін. Сондықтан жаттығуларды таңдар алдында олардың физикалық жағдайын ескеру маңызды.. Жаттығулардың қауіпсіздігі – таңдалған жаттығулар оқушылардың жарақат алу қаупін туғызбауы тиіс. Осыған байланысты әрбір жаттығу мұқият бақылауды қажет етеді. Әр түрлі жаттығулардың араласуы – сабақ барысында түрлі бағыттардағы жаттығуларды қолданып, оқушылардың дене қабілеттерін жан-жақты дамыту қажет. Мысалы, жүгіру, секіру, тепе-теңдікті сақтау, күш қолдану және командалық ойындар сияқты жаттығуларды араластырып қолдану.

Қауіпсіздік шаралары мен жарақаттарды алдын алу. Денешынықтыру сабағында оқушылардың қауіпсіздігі өте маңызды. Жарақаттардың алдын алу үшін төмендегідей шаралар қажет:

1. Жаттығуларды дұрыс орындау техникасы – әрбір жаттығудың дұрыс орындалуы оқушылардың жарақат алу мүмкіндігін азайтады. Мұғалім жаттығулардың техникасын түсіндіріп, оқушылардың орындауында жіберілген қателіктерді түзетуі қажет.

2. Сабаққа арналған дұрыс киім мен аяқ киім – денешынықтыру сабағында оқушылардың арнайы спорттық киім мен аяқ киім киюі қажет. Бұл олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді және әртүрлі жарақаттардың алдын алады

3. Дайындық жұмыстарын жүргізу – сабақ алдында оқушыларды жылыту жаттығуларын орындауға баулу керек. Жылыту жаттығулары бұлшық еттерді босатып, оларды жаттығуға дайындайды, жарақат алу қаупін төмендетеді.

4. Құрал-жабдықтарды тексеру – сабаққа қажетті құрал-жабдықтар, алаңдар мен спорттық жабдықтар алдын ала тексерілуі тиіс. Қолдануға жарамсыз құралдар мен жабдықтарды сабақта қолдануға болмайды.

5. Оқушылардың денсаулық жағдайын бақылау – әрбір оқушының денсаулығын тексеру, олардың физикалық жағдайына назар аудару, ауыр жарақат алу немесе қиындықтарға тап болмауы үшін маңызды. Егер оқушының денсаулығы нашар болса, оны жаттығуға қатыстырмау керек

6. Жарақат жағдайында алғашқы көмек көрсету – мұғалімдер алғашқы көмек көрсету әдістерін білуі керек. Егер жарақат болса, оқушыға қажетті көмек көрсету, жарақаттанудың салдарын азайтуға көмектеседі

7. Қауіпсіздікті қадағалау – әрбір жаттығу немесе ойын кезінде оқушылардың бір-бірімен соқтығыспай, қауіпсіз орындауындағы әрекеттерін бақылап отыру маңызды. Осылайша, денешынықтыру сабағын қауіпсіз өткізу үшін мұғалім әрбір оқушының денсаулығын, қауіпсіздігін ескеріп, тиісті шараларды қолдануы керек.

Ойын әдістері – оқушылардың шығармашылық ойлау қабілетін, физикалық дағдыларын дамытуға бағытталған, сондай-ақ, олардың ынтымақтастық, топтық жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыратын маңызды педагогикалық құрал. Денешынықтыру пәнінде ойын әдістері оқушылардың белсенділігін арттыруға, қозғалысқа деген қызығушылықты қалыптастыруға және оқу процесін қызықты әрі нәтижелі етуге көмектеседі. Ойын әдістерінің денешынықтыру пәнінде қолданылуы

1. Спорттық ойындар . Спорттық ойындар, мысалы, футбол, баскетбол, волейбол және тағы басқа командалық ойындар оқушылардың командалық рухын нығайтуға, өзара әрекеттесуді жақсартуға көмектеседі. Мұндай ойындарда оқушылар тапсырмаларды орындау барысында бір-біріне көмек көрсетіп, топтық стратегия мен үйлесімділікті үйренеді. Сонымен қатар, физикалық күш-жігер мен ептілікті дамытуға септігін тигізеді.

2. Эстафеталық ойындар. Эстафеталар – оқушылардың жылдамдық пен төзімділікті, ептілікті дамытатын ойындар. Бұл ойындарда оқушылар бір-бірімен бәсекелесе отырып, командалық жұмыс жасауға дағдыланады. Эстафеталарда әртүрлі физикалық тапсырмаларды орындау арқылы денсаулықтарын нығайтып, спорттық дағдыларын жетілдіреді.

3. Рөлдік ойындар. Рөлдік ойындар оқушыларға спорттық жағдайлармен танысуға, оларды шешу жолдарын табуға көмектеседі. Мысалы, мұғалім оқушыларды жаттықтырушы, ойыншы, төреші секілді рөлдерге бөліп, әр рөлдің міндеттері мен жауапкершілігін түсіндіреді. Бұл ойын әдісі оқушылардың дене шынықтырудағы рөлдерін түсінуіне мүмкіндік береді және олардың белсенділігін арттырады.

4. Қозғалыс ойындары.Қозғалыс ойындары, мысалы, "Жаяу жүру" немесе "Лабиринт", оқушылардың қозғалыс дағдыларын жетілдіруге арналған. Мұндай ойындар оқушылардың ептілігі мен жылдамдығын арттырып қана қоймай, сондай-ақ олардың концентрациясын жақсартады. Әрбір ойын тапсырмасын орындау арқылы оқушылар қоршаған ортаға деген бейімделу қабілеттерін дамытады.

5. Қимыл-қозғалыс жаттығуларын орындау арқылы ойындар.Оқушыларға қозғалыс жаттығуларын орындау тапсырмасы беріледі, бірақ жаттығуларды ойын түрінде өткізу ұсынылады. Мысалы, “Жылдамдықты арттыру” ойыны, “Қанша секундта секіруге болады” деген сияқты ойындар оқушылардың өздерінің физикалық мүмкіндіктерін байқап көруіне мүмкіндік береді.

6. Саяхаттық ойындар.Оқушылар топтарға бөлініп, әртүрлі физикалық тапсырмаларды орындау арқылы белгіленген мақсатқа жету керек. Мұндай ойындар физикалық ғана емес, сонымен бірге стратегиялық ойлау қабілеттерін дамытуға көмектеседі. Ойын әдістерінің артықшылықтары

1. Қызығушылық пен мотивацияны арттыру. Ойындар оқушылардың қызығушылығын оятуға және олардың денешынықтыру сабағына деген мотивациясын арттыруға мүмкіндік береді. Қызықты тапсырмалар мен жарыстар оқушылардың белсенділігін арттырып, сабаққа деген ынтасын жоғарылатады.

2. Командалық жұмыс дағдыларын дамыту. Ойын әдістері топтық жұмыс жасау дағдыларын қалыптастырады. Оқушылардың бір-бірімен ынтымақтастықта жұмыс істеуі, топ мүшелеріне көмектесуі – командалық рухты қалыптастыруға, ұжымдық мақсаттарға жетуге үйретеді.

3. Қозғалыс пен дене дағдыларын дамыту. Ойындар оқушылардың денсаулығын нығайтуға, физикалық күш-жігерін дамытуға ықпал етеді. Олар ептілік, төзімділік, жылдамдық, икемділік сияқты физикалық дағдыларды қалыптастырады.

4. Салауатты өмір салтын насихаттау. Ойын әдістері салауатты өмір салтын ұстануға шақырады. Бұл оқушылардың денсаулығына жағымды әсер етіп, спортқа деген қызығушылықтарын арттырады. Ойын әдістері денешынықтыру сабағында оқушылардың қызығушылығын арттыруға, олардың физикалық дағдыларын жетілдіруге және әлеуметтік тұрғыдан дамуына ықпал етеді. Спорттық ойындар, рөлдік ойындар мен басқа да ойын түрлері оқушыларды белсенді әрекет етуге, ынтымақтасуға, өздерінің физикалық және тұлғалық қасиеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Оқушылардың денсаулығын нығайту, оларды спортқа баулу үшін ойын әдістері маңызды рөл атқарады.

Модульдік оқыту жүйесі

Төменде модульдік оқыту жүйесінің ерекшеліктері бойынша ақпаратты кесте түрінде ұсынамын:

Модульдік оқыту жүйесінің артықшылықтары:

Модульдік оқыту жүйесінің қолданылуы:

Модульдік оқыту жүйесі білім беру процесін ұйымдастырудың тиімді әдісі болып табылады. Бұл жүйе оқушылардың қызығушылығын арттырып, білім алудағы дербестігін қолдайды. Әр модульдің оқу материалдарын терең меңгеру арқылы оқушылар нақты дағдыларды игеріп, олардың теориялық білімдері мен практикалық дағдылары ұштасады. Модульдік жүйе оқыту процесінің сапасын арттыруға, оқушылардың білімін жүйелі түрде дамытуға ықпал етеді.

3-бөлім. Оқу процесінде қолданылатын әдістер мен тәсілдер

3-бөлім. Оқу процесінде қолданылатын әдістер мен тәсілдер

Оқу процесінде оқушылардың дене қабілеттерін дамытуға бағытталған әдістердің маңызы зор. Денешынықтыру сабағының тиімділігі көбінесе қолданылатын әдістер мен тәсілдерге байланысты болады. Әрбір әдіс оқушылардың физикалық жағдайын жақсартуға, денсаулықты нығайтуға, күшті, төзімді, икемді, үйлесімді дене шынықтыру қабілеттерін дамытуға бағытталған. Оқушылардың дене қабілеттерін дамытуға бағытталған әдістер. Жаттығуларды жүйелі түрде орындау әдісі физикалық даму процесін тұрақты бақылауға және оның жетілдірілуіне бағытталған. Жаттығуларды жүйелі түрде орындау арқылы оқушылардың дене қабілеттері – жылдамдық, төзімділік, күш және икемділік жетілдіріледі. Мұғалім сабақтың әр кезеңінде дене шынықтыру жаттығуларының әртүрлі түрлерін қолдана отырып, оқушылардың жаттығуларды қайталауы мен дұрыс орындауын қадағалайды.

Қайталау әдісі әртүрлі жаттығуларды біртіндеп орындай отырып, оқушылардың дене қабілеттерін дамытады. Әрбір жаттығу сабақты қайталау арқылы дағдыларды бекітуге, дене мүшелерін шынықтыруға көмектеседі. Мысалы, жүгіру жаттығуларын жиі өткізу арқылы оқушылардың жылдамдығын арттыруға болады. Динамикалық жүктеме әдіс арқылы оқушыларға әртүрлі жаттығуларды орындау кезінде үнемі физикалық жүктеме беріледі. Жүктемені тұрақты түрде арттыру арқылы оқушылардың физикалық дамуы да жақсарады. Бұл әдіс дене шынықтыру сабағының барлық кезеңдерінде қолданылып, жүктемелердің деңгейі оқушының физикалық жағдайына қарай реттеледі. Педагогикалық бақылау әдісі арқылы мұғалім оқушылардың жаттығу кезінде көрсеткен нәтижелерін бақылайды, олардың күш-жігері мен дене қабілеттерін қадағалайды. Бұл әдіс оқушылардың нәтижелерін бағалауға және дамытудың қандай бағыттарын жақсарту керектігін түсінуге көмектеседі. Жеңілдетілген әдісбелгілі бір дене шынықтыру жаттығуларының күрделілігін оқушылардың физикалық дайындығына байланысты жеңілдету арқылы қолданылуы мүмкін. Мұғалім оқушының жеке деңгейін ескеріп, тапсырмаларды жеңілдетеді немесе әртүрлі адаптациялар енгізеді. Осы әдіс арқылы әрбір оқушының өзінің дене мүмкіндігіне сәйкес жаттығуларға қол жеткізуіне мүмкіндік беріледі.

Дифференциация әдісіәр түрлі дене қабілеттері бар оқушыларға сәйкес тапсырмалар беру арқылы олардың жеке мүмкіндіктеріне байланысты дамуына мүмкіндік береді. Мұғалім әрбір оқушының жеке қабілеттерін ескере отырып, физикалық жаттығулардың күрделілігін реттейді. Мысалы, күшті дамытатын жаттығулардың арасында жеңілден бастау арқылы бірте-бірте күрделендіру жұмыстары жүргізіледі.. Интерактивті әдіс денешынықтыру сабақтарында интерактивті әдістерді қолдану оқушылардың дене шынықтыруға деген қызығушылығын арттырады. Мұғалім оқушыларды белсенді түрде жаттығулар жасауға, бір-біріне көмек көрсетуге, жеке нәтижелерін бағалауға ынталандырады. Сонымен қатар, мұғалім сабақта топтық жұмыстарды ұйымдастырып, түрлі командалық ойындар, топтық тапсырмалар арқылы оқушылардың әртүрлі дене қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Денешынықтыру сабағында ойын әдісі ерекше маңызға ие. Ойын арқылы оқушылардың дене шынықтыруға деген қызығушылығы оянып, бір уақытта түрл физикалық қабілеттері дамиды. Ойын барысында жылдамдық, ептілік, икемділік, күш және реакцияның тездігі дамиды. Бұл әдіс оқушыларды физикалық жаттығуларға ынталандырып, көңіл-күйін көтеріп, сабақтың белсенді өтуіне ықпал етеді.

Денешынықтыру пәнінде оқушылардың дене қабілеттерін дамытуда қолданылатын әдістер тиімді оқыту процесін құруға негіз болады. Әр түрлі әдістер арқылы оқушылардың денсаулығын жақсартуға, күшті, төзімді, икемді, жылдам және үйлесімді даму қабілеттерін арттыруға болады. Мұғалімнің оқу процесіндегі дұрыс әдіс-тәсілдерді таңдауы дене шынықтыру сабағының тиімділігін арттырып, оқушылардың физикалық дамуындағы нәтижелерге оң әсер етеді. Денешынықтыру сабағында оқу процесін тиімді ұйымдастыру үшін оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеру, жеке және топтық жұмыстарды дұрыс қолдану маңызды. Бұл тәсілдер оқушылардың физикалық дамуымен қатар, олардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі.

Денешынықтыру пәнін оқыту кезінде оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеру аса маңызды. Әр жаста балалардың физикалық, психологиялық және әлеуметтік даму деңгейі әртүрлі, сондықтан оқу процесінде бұл факторларды назарға алу қажет.

- Бастауыш мектеп (1-4 сыныптар): Бұл кезеңде балалардың қозғалыс қабілеттері әлі қалыптасу үстінде, сондықтан физикалық жаттығулар жеңіл, қызықты және ойын түрінде болуы тиіс. Оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін ойын элементтерін пайдалану қажет. Бұл жаста балалар үшін әдеттегі спорттық жаттығулардан гөрі ойындар мен жаттығулар арқылы қимыл дағдыларын дамыту тиімді болады.

- Орта мектеп (5-9 сыныптар): Орта мектеп оқушыларының физикалық қабілеттері мен төзімділігі жоғарылай бастайды. Бұл жастағы балалар үшін қозғалыс жаттығулары мен спорт түрлерін оқыту процесін күрделендіруге болады. Оларға денешынықтыру сабағында жүгіру, секіру, лақтыру сияқты арнайы жаттығуларды енгізуге болады. Сонымен қатар, спорттық ойындар мен жаттығуларды топтық түрде ұйымдастыру арқылы оқушылардың бір-бірімен ынтымақтастық дағдыларын дамытуға болады.

- Жоғары сыныптар (10-11 сыныптар): Бұл кезеңде оқушылардың физикалық дайындығы жоғары болады, сондықтан спорттық жарыстар, күрделі жаттығулар мен техника дағдыларын дамытуға баса назар аудару қажет. Оқушылардың жеке қабілеттеріне қарай жаттығуларды бейімдеу, белгілі бір спорт түріне мамандану ұсынылады. Сондай-ақ, денсаулықты сақтау мен физикалық дайындықты арттыруға бағытталған жеке жоспарлар жасау тиімді болар еді.

Денешынықтыру сабағында жеке және топтық жұмыстарды қолдану оқушылардың денсаулығын нығайтуға және әлеуметтік дағдыларын дамытуға ықпал етеді.

- Жеке жұмыс: Бұл әдіс оқушылардың жеке қабілеттерін анықтап, олардың физикалық даму деңгейін арттыруға көмектеседі. Жеке жұмыс кезінде оқушылар өздерінің мүмкіндіктерін түсініп, жеке жаттығулар жасай алады. Мысалы, жеке төзімділік жаттығуларын (жүгіру, велосипедпен жүру, жүзу) немесе күш жаттығуларын (планк, еңкейту) ұйымдастыру тиімді болады. Мұғалім әрбір оқушыға жеке тапсырмалар бере отырып, олардың даму деңгейіне қарай жаттығуларды түзетіп, бақылап отырады.

- Топтық жұмыс: Топтық жұмыс кезінде оқушылар бір-бірімен өзара қарым-қатынас жасайды, үйлесімділік пен командалық жұмысты үйренеді. Спорттық ойындар мен жарыстарды топтық түрде өткізу олардың бірлесіп жұмыс істей білу дағдыларын дамытады. Топтық жұмыс кезінде оқушылар бір-біріне көмектесіп, жетістіктеріне бірге қуанады. Мұғалім әр топқа әртүрлі тапсырмалар мен қозғалыс жаттығуларын беріп, олардың топтық жұмысын бағалауға мүмкіндік береді.

Топтық жұмыс ерекшеліктері:

• - Оқушылар бірігіп жұмыс істей отырып, өзара көмектеседі, жаттығулар мен тапсырмаларды орындау барысында коммуникация дағдыларын дамытады.

• - Спорттық ойындар мен жаттығулар топтық жұмыс үшін өте қолайлы, өйткені олар ынтымақтастық пен топтық жауапкершілікті қалыптастырады.

• - Топтық жұмыстар оқушылардың өзара сыйластықты, қолдауды және бірлесіп жұмыс істей білуін үйретеді.

3. Оқушылардың қызығушылығын арттыру

• Денешынықтыру сабағында оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін сабақтар барысында әртүрлі әдістерді қолдану қажет. Бұл әдістер оқушылардың денешынықтыруға деген қызығушылығын сақтап, оқу процесіне белсене қатысуына мүмкіндік береді.

• -Ойын әдістері: Ойындар оқушылардың назарын сабаққа аударады және оларды денешынықтыруға деген қызығушылығын арттырады. Ойын түріндегі жаттығулар арқылы оқушылар физикалық жаттығуларды жеңіл қабылдайды. Мысалы, футбол, баскетбол, волейбол сияқты топтық спорт ойындарын ұйымдастыру арқылы оқушылардың қимыл дағдыларын жақсартуға болады.

• Қызықты жарыстар мен сайыстар: Сабақ барысында жарыстар мен сайыстар ұйымдастыру арқылы оқушылардың белсенділігін арттыруға болады. Бұл жаттығулар тек дене шынықтыру ғана емес, сонымен қатар оқушылардың өздерін көрсетуге деген ынтасын оятады.

Денешынықтыру сабағында оқу процесін тиімді ұйымдастыру үшін оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеру, жеке және топтық жұмыстарды дұрыс қолдану қажет. Әр жас кезеңінде оқушылардың физиологиялық және психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес оқыту әдістерін бейімдеу, олардың физикалық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, қызықты әдістер мен құралдар арқылы оқушылардың денешынықтыруға деген қызығушылығын арттыру маңызды.

Денешынықтыру сабақтарында ойындар мен спорттық жарыстарды қолдану оқушылардың дене шынықтыруға деген қызығушылығын арттырып, оларды белсенділікке және денсаулықты нығайтуға ынталандырады. Ойындар мен жарыстар арқылы оқыту әдісі балаларға физикалық дағдыларды үйрену мен дамытуда тиімді жол болып табылады. Сонымен қатар, бұл әдіс оқушыларды топтық жұмысқа, командалық ынтымақтастыққа, жеңіске жету мен жеңілісін қабылдауға үйретеді

. Ойын — бұл балалардың негізгі әрекеті, сондықтан денешынықтыру сабағында ойындарды қолдану арқылы оларды оқыту балалар үшін қызықты әрі тиімді болады. Ойындар оқушылардың физикалық қабілеттерін дамытумен қатар, олардың ойлау, шешім қабылдау…

- Жеңіске ұмтылу және жеңіліс қабылдау: Ойындар арқылы балалар жеңіске жету жолында әрекет етуге үйренеді, бірақ жеңілістің де маңызын түсінеді.

Спорттық жарыстар — бұл оқушылардың дене қабілеттерін нақты бағалауға мүмкіндік беретін әрі оларды физикалық тұрғыдан жетілдіруге көмектесетін бірқатар белсенділік түрлері. Жарыстар оқушыларға өзін сынап көруге, жеңіске жетуге ұмтылуға және жеңілген жағдайда қайта тырысуға мотивация береді.

- Тапсырмаларды орындауда бәсекелестік: Жарыстар оқушылар арасында бәсекелестік тудырады, бұл олардың жеке дене дайындығын жақсартады.

- Командалық рухты қалыптастыру: Спорттық жарыстар арқылы балалар топтық жұмыс жасауға, бірлесіп жұмыс істеуге және нәтижеге бірге жетуге дағдыланады.

- Нәтиже мен жетістіктерді бағалау: Жарыстар балаларға олардың жетістіктерін бағалауға мүмкіндік береді. Бұл нәтиже тек жеңіс қана емес, сонымен қатар олар жасаған еңбек пен жеткен жетістіктерді бағалау болып табылады.

- Психологиялық тұрақтылық: Спорттық жарыстар оқушылардың психологиялық дайындығын арттырып, жеңіс пен жеңілістен кейінгі жағдайларды дұрыс қабылдауды үйретеді.

Ойындар мен жарыстарды тиімді ұйымдастыру үшін мұғалім белгілі бір ережелер мен мақсаттарды анықтап, әрбір оқушыға оның дене қабілеттерін арттыруға мүмкіндік беретін тапсырмаларды ұсынуы керек.

- Ойындарды сабақтың негізгі бөлігі ретінде қолдану: Ойындар сабақты қызықты әрі динамикалық етеді, оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады.

- Қауіпсіздікті қамтамасыз ету: Ойындар мен жарыстар кезінде оқушылардың қауіпсіздігін сақтау басты міндет. Оқу процесі кезінде жарақаттарды болдырмау үшін қауіпсіздік ережелері қатаң сақталуы тиіс.

- Командалық ойындар ұйымдастыру: Әрбір топқа белгілі бір тапсырмалар беру арқылы оқушылардың топта жұмыс істеу қабілеттерін дамытуға болады. Командалық ойындар бірігіп жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырады.

- Әр түрлі жарыстар өткізу: Оқушылардың физикалық қабілеттеріне байланысты әртүрлі жарыстар ұйымдастыру (жүгіру, футбол, волейбол, баскетбол және т.б.) олардың қызығушылығын арттырады.

Ойындар мен спорттық жарыстар оқушыларға тек дене шынықтыру қабілеттерін ғана емес, сонымен қатар рухани және әлеуметтік дағдыларды да дамытуға көмектеседі. Мұндай іс-шаралар барысында оқушылардың:

Ойындар мен спорттық жарыстарды денешынықтыру сабағында қолдану оқушылардың физикалық, әлеуметтік және психологиялық дамуына үлкен әсер етеді. Олардың қызығушылығы мен ынтасын арттырып, денсаулығын нығайтып, командалық рухты дамытады. Сонымен қатар, оқушылардың дене шынықтыру сабақтарына белсене қатысуына жағдай жасайды. Мұғалім бұл әдістерді дұрыс ұйымдастырып, оқу процесінде тиімді қолданса, оқушылардың физикалық жетістіктері мен дағдылары айтарлықтай жақсарады.

4-бөлім. Денешынықтыру сабағында қолданылатын құралдар мен ресурстар

Денешынықтыру сабағында оқушылардың дене шынықтыру деңгейін арттыру және физикалық дағдыларды дамыту үшін әртүрлі құралдар мен ресурстарды пайдалану үлкен маңызға ие. Бұл құралдар мен ресурстар оқу процесін жандандырып, оқушылардың қызығушылығын оятып, сабақтың тиімділігін арттырады.

1. Дене шынықтыру құрал-жабдықтары мен жабдықтарды қолдану

Денешынықтыру сабағында қолданылатын құрал-жабдықтар оқушылардың дене қабілеттерін дамытуға, олардың қозғалыс үйлесімділігін жақсартуға, төзімділігін арттыруға және басқа да физикалық дағдыларын жетілдіруге мүмкіндік береді.

- Құралдар мен жабдықтар:

- Секіртпе (скакалка): балалардың жүрек-қан тамырлары жүйесін нығайтып, бұлшық еттерін жаттықтыру үшін қолданылады.

- Гимнастикалық төсеніштер мен маталар: икемділік пен координацияны дамытуға арналған жаттығуларды орындау үшін пайдаланылады.

- Доптар: футбол, волейбол, баскетбол және басқа да спорт түрлерін үйрену үшін маңызды құралдар.

- Шеңберлер мен конус: қозғалысқа икемділік, жылдамдық және ептілік дағдыларын дамытуға көмектеседі.

- Бассейн жабдықтары: суда жүзу сабақтарында қолданылатын құралдар оқушылардың физикалық төзімділігін арттыруға және суда қозғалу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.

- Құм немесе резеңке кілемдер: физикалық жаттығуларды орындағанда қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қолданылады.

Құрал-жабдықтар мен жабдықтардың әртүрлілігі сабақтың түріне және оның мақсатына байланысты өзгеріп отырады. Мысалы, командалық спорт түрлері үшін арнайы доптар мен шайбалар қолданылса, жекелей жаттығуларда гимнастикалық құралдар пайдаланылады.

- Қолданудың тиімділігі:

- Құрал-жабдықтарды дұрыс таңдап, оларды тиімді пайдалану оқушылардың дене мүмкіндіктерін шыңдауға мүмкіндік береді.

- Әр түрлі жабдықтар оқушыларды әртүрлі жаттығулар жасауға ынталандырып, олардың қызығушылығын арттырады.

- Құрал-жабдықтар оқу процесін әртараптандырып, оқушылардың сабақта белсенділігін арттырады.

2. Мультимедиялық және басқа да оқыту құралдарын пайдалану

Қазіргі таңда мультимедиялық құралдар мен технологиялар денешынықтыру сабақтарында кеңінен қолданылып, оқу процесін айтарлықтай тиімді етеді. Мультимедиялық құралдар визуалды түрде ақпаратты жеткізуге мүмкіндік береді, ал оқушылар үшін жаңа тәсілдерді игеруге көмектеседі.

- Мультимедиялық құралдар:

- Слайд-шоулар мен бейнемазмұн: дене шынықтыру сабақтарында теориялық материалды визуалды түрде көрсету, мысалы, жаттығуларды дұрыс орындау техникасын, командалық ойындар ережелерін түсіндіру үшін қолданылады.

- Анимациялық видеолар: дене жаттығуларын жасау кезінде қолданылуы мүмкін түрлі қозғалыс үйлесімділігін көрсететін бейнемазмұн. Олар оқушыларға қозғалысты қайталай отырып, өздеріне қажетті қадамдарды дұрыс орындауға көмектеседі.

- Интерактивті тақталар: физикалық жаттығулар мен спорттық жарыстар туралы теориялық ақпаратты көрсету, оқушылардың белсенді түрде қатысуына мүмкіндік беретін құрал.

- Қозғалысқа негізделген бейнемазмұн: спорттық техниканы үйретуде және түрлі дене жаттығуларын көрсету барысында бейнемазмұнды пайдалану, бұл оқушыларға жаттығуды жеңіл меңгеруге мүмкіндік береді.

- Аудио және визуалды құралдар:

- Аудио құралдар: жаттығуларға арналған музыка немесе бейнемазмұнды тыңдауды ұйымдастыру, жаттығуларды орындау үшін ритм мен уақытты сақтауға мүмкіндік береді.

- Фотосуреттер мен графикалар: оқу процесінде дене жаттығуларының дұрыс орындалуын көрсету үшін қолданылады. Бұл әсіресе бастауыш сынып оқушылары үшін өте маңызды, себебі көрнекі әдіс арқылы олар жаттығудың дұрыс орындалуының үлгісін көреді.

- Денешынықтыру жаттығуларының мобильді қосымшалары: жаттығуларды жоспарлау мен оқушылардың жеке нәтижелерін бақылау үшін қолданылатын мобильді қосымшалар да оқыту процесін айтарлықтай жеңілдетеді.

- Жаттығуларды автоматтандыру жүйелері: спорттық нәтиже мен жаттығу деңгейін автоматты түрде бақылап отыруға мүмкіндік береді.

3. Оқушыларды бағалау үшін қолданылатын құралдар мен ресурстар

Денешынықтыру сабақтарында оқушылардың нәтижелерін бағалауға арналған түрлі құралдар мен ресурстар да маңызды рөл атқарады. Оларға келесі құралдар кіреді:

- Бағалау шкалалары мен тестілер: оқушылардың физикалық қабілеттерін тексеру үшін қолданылады. Мұндай бағалау арқылы оқушылардың дене шынықтыру деңгейі бағаланады.

- Статистикалық құралдар: оқушылардың көрсеткіштері мен жетістіктерін нақты статистикалық мәліметтер бойынша бағалауға мүмкіндік береді.

Денешынықтыру сабағында қолданылатын құралдар мен ресурстар оқу процесін қызықты әрі тиімді етуге мүмкіндік береді. Әр түрлі физикалық құрал-жабдықтарды пайдалану мен мультимедиялық технологияларды қолдану оқушылардың оқу мотивациясын арттырып, олардың дене қабілеттерін дамытады. Сонымен қатар, бұл құралдар оқушыларға өздерінің жетістіктерін көруге, бағалауға және өз нәтижелерін жақсартуға көмектеседі.

5-бөлім. Сабақта оқушылардың қатысуын арттыру тәсілдері

Денешынықтыру сабағында оқушылардың белсенді қатысуы тек олардың физикалық дамуымен ғана емес, сонымен қатар оқу процесінің қызықты әрі тиімді өтуімен де тығыз байланысты. Оқушылардың белсенділігін арттыру, олардың ынтасын көтеру үшін мұғалім түрлі тәсілдер мен әдіс-тәсілдерді қолданады. Бұл бөлімде сабақта оқушылардың қатысуын арттырудың тиімді әдістері мен тәсілдеріне тоқталамыз. Оқушыларды сабаққа белсенді түрде қатысуға ынталандыру үшін, мұғалім бірнеше әдіс-тәсілдерді пайдалана алады. Олардың қатарында:

- Жеке қолдау көрсету: Оқушылардың әрқайсысына жеке назар аудару, олардың мүмкіндіктерін ескере отырып, көмек көрсету олардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады. Мұғалім оқушылардың күшті жақтарын анықтап, осы салаларда олардың белсенділігін арттыру үшін қосымша тапсырмалар беруге болады.

Марапаттау жүйесі: Сабақ барысында оқушыларды марапаттау жүйесін қолдану (мадақтау, жұлдызшалар, ұпайлар беру) олардың жақсы нәтиже көрсеткені үшін ынталандырады. Бұл оқушылардың өз-өздерін бағалауға, жетістіктерін көрсетуге мүмкіндік береді. Топтық жұмыс арқылы ынталандыру: Оқушыларды топтарға бөлу, әр топқа тапсырмалар беріп, бір-біріне көмек көрсету мүмкіндігін ұсыну олардың сабаққа белсенді түрде қатысуына ықпал етеді. Сонымен қатар, топтағы жетекшілер мен әріптестерінің жұмысын мақтап, олардың ынтасын арттыру маңызды. Қызықты, интерактивті жаттығулар: Сабақта қызықты физикалық жаттығулар мен ойындар қолдану, ойын түрінде тапсырмалар беру оқушылардың сабаққа қызығушылығын арттырып, белсенді қатысуына әсер етеді. Мұғалім оқушыларды қозғалуға, жүгіруге, жаттығулар жасауға тартатын тапсырмаларды жиі қолдануы керек.

Денешынықтыру сабағында шығармашылық тапсырмалар мен жұмыстар оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін өте маңызды рөл атқарады. Мұндай тапсырмалар оқушылардың физикалық дағдыларымен қатар, шығармашылық ойлау қабілеттерін де дамытады. Олар сабақтың динамикасын жақсартып, оқушылардың өзін-өзі көрсетуіне мүмкіндік береді. Шығармашылық жаттығулар: Оқушыларға әртүрлі дене жаттығуларын ойлап табу тапсырмаларын беру, мысалы, ерекше жаттығулар жасап көрсету, жаңа ойын ережелерін құрастыру оқушылардың шығармашылық ойлау қабілеттерін дамытуға көмектеседі. Мұндай тапсырмалар оқушыларға тек физикалық жаттығуларды орындап қана қоймай, өздерінің шығармашылық қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік береді. Ойын түрінде тапсырмаларды орындау: Сабақта түрлі ойындар мен спорттық жарыстар өткізу оқушылардың қызығушылығын арттырады. Мысалы, «Екі құсқа бір тас» ойынын ұйымдастыру арқылы оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа жеке тапсырмалар беру олардың белсенділігін арттыруға септігін тигізеді - Көрнекі тапсырмалар: Оқушыларға денешынықтыру сабақтарында шығармашылық тапсырмалар беру арқылы олардың қызығушылығын арттыруға болады. Мысалы, арнайы бейнемазмұн, суреттер мен инфографикалар арқылы олардың көз алдына жаттығулар мен қозғалыстарды көрсету және шығармашылық тұрғыдан ойлауға ынталандыру маңызды. Жаттығулар мен ойындарды комбинирлеу: Оқушыларға бір уақытта бірнеше жаттығулар мен ойындарды орындауды ұсыну олардың қызығушылығын арттырып, сабаққа белсенді қатысуын қамтамасыз етеді. Мысалы, әртүрлі жаттығуларды орындап, олардың арасынан ең қызықтысы мен ең нәтижелі болып табылатындарын таңдауға тапсырма беру.

Оқушылардың сабаққа белсенді қатысуын арттыру үшін мұғалім түрлі әдіс-тәсілдерді қолдануы керек. Бұл оқушыларды ынталандырып, олардың қызығушылығын оятады. Шығармашылық жұмыстар мен тапсырмалар, ойындар және топтық жұмыстар оқу процесін көңілді әрі әсерлі етіп, оқушылардың дене қабілеттерін дамытып, сабақтың тиімділігін арттыруға көмектеседі.

Қорытынды

Денешынықтыру пәнінің оқу процесін тиімді ұйымдастыру үшін оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеру, жеке және топтық жұмыстарды дұрыс қолдану аса маңызды. Әр кезеңдегі оқушылардың физиологиялық және психологиялық ерекшеліктері әртүрлі болғандықтан, оқу бағдарламалары мен әдістері осы ерекшеліктерге сәйкес бейімделуі қажет. Бастауыш сыныптарда ойын элементтерін қолдану, орта мектепте қозғалыс жаттығулары мен спорттық ойындарды енгізу, жоғары сыныптарда спорттық жарыстар мен жаттығуларға көңіл бөлу оқушылардың дене бітімін қалыптастыруға және физикалық төзімділігін арттыруға ықпал етеді. Жеке және топтық жұмыстарды ұйымдастыру денешынықтыру сабағында оқушылардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға, ынтымақтастық және командалық жұмыс дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Топтық жұмыс кезінде оқушылар бір-біріне көмектесіп, өздерінің бірлескен жетістіктеріне қуанады, бұл олардың өзара сыйластықты үйренуіне көмектеседі.

Денешынықтыру сабағында оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін әртүрлі әдістер мен тәсілдерді қолдану қажет. Ойындар, жарыстар мен сайыстар оқушыларды белсенді қатысуға итермелейді, олардың физикалық жаттығуларға деген қызығушылығын сақтап, сабақтың тиімділігін арттырады.

Денешынықтыру пәні бойынша тиімді оқу процесін ұйымдастыру оқушылардың физикалық және психологиялық дамуына маңызды әсер етеді. Әдістемелік құралда ұсынылған тәсілдер мен әдістер дене шынықтыру сабағының сапасын арттырып, оқушылардың қызығушылығын оятады. Оқу процесін тиімді ұйымдастыру үшін сабақтың мақсаттарына сәйкес жаттығулар мен тапсырмаларды дұрыс таңдау, қауіпсіздік шараларын сақтап, оқушылардың дене қабілеттерін дамытуға бағытталған әдістерді қолдану өте маңызды. Денешынықтыру сабағында қолданылатын әдіс-тәсілдер мен құралдар оқушылардың белсенділігін арттырып, олардың ұжымда жұмыс істеу дағдыларын дамытуға септігін тигізеді. Спорттық ойындар, топтық жаттығулар мен шығармашылық тапсырмалар оқу процесін қызықты әрі тиімді етеді. Тиімді оқыту әдістерін қолдану оқушылардың денсаулығын нығайтып қана қоймай, олардың жеке тұлғалық және әлеуметтік дамуын да қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, мұғалімдер сабақта қолданылатын құралдар мен ресурстарды дұрыс таңдай отырып, оқушылардың білім алуын ынталандырады. Қорыта айтқанда, денешынықтыру пәні бойынша тиімді оқу процесін ұйымдастыру оқушылардың дене тәрбиесін ғана емес, оларды рухани және психологиялық тұрғыдан да дамытады. Оқу процесінің сапасын арттыру үшін мұғалімдер шығармашылықпен, жаңашылдықпен жұмыс істеп, денешынықтыру сабағын қызықты әрі нәтижелі өткізуі кере

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Ахметова, Р. (2020). Денешынықтыру және спорт: теория мен практика. Алматы: Қазақ университеті.

2. Байжанова, Ш. (2019). Денешынықтыру сабағында қолданылатын жаңа әдістер мен технологиялар. Астана: Білім беру баспасы.

3. Базарбаева, А. (2021). Оқушылардың физикалық дамуындағы денешынықтыру пәнінің рөлі. Алматы: Жоғары оқу орындары баспасы.

4. Мамбетова, Т. (2018). Денешынықтыру пәні: инновациялық әдіс-тәсілдер мен тиімді оқыту стратегиялары. Шымкент: Оқу-білім баспасы.

5. Нұрпейісова, Л. (2019). Оқушылардың дене тәрбиесін дамытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер мен құралдар. Алматы: Мұғалім.

6. Сарсенбаева, М. (2020). Жасөспірімдерге арналған денешынықтыру мен спорттық ойындар. Астана: Спорттық баспа.

7. Төлеубекова, Ж. (2021). Денешынықтыру пәнінде инновациялық технологияларды қолдану. Қарағанды: Білім.

8. Юсупова, Г. (2018). Денешынықтыру сабағының әдіс-тәсілдері және педагогикалық негіздері. Алматы: Қазақ ғылымы.

9. Кенжебекова, Д. (2017). Денешынықтыру сабақтарында оқушылардың белсенділігін арттыру тәсілдері. Алматы: Оқулық.

10. Молдабекова, Н. (2020). Денешынықтыру пәні бойынша шығармашылық сабақтарды ұйымдастыру. Ақтөбе: Жас ғалым.

РЕЗЕНЦИЯ

Автор: Дарханов Д.Д

«Денешынықтыру пәні бойынша тиімді оқу процессін ұйымдастыру» оқу-әдістемелік құралы денешынықтыру пәнінің оқытушылары мен педагогтары үшін құнды әрі қажетті басылым болып табылады. Құралда денешынықтыру сабағын тиімді ұйымдастырудың әртүрлі әдіс-тәсілдері, оқушылардың физикалық даму деңгейін арттырудың жолдары және шығармашылық тұрғыдан оқыту тәсілдері қамтылған.

Әдістемелік құралдың құрылымы оқытушыларға сабақтың мақсатын анықтап, әртүрлі оқу тапсырмаларын жүйелі түрде жоспарлауға мүмкіндік береді. Автор сабақтың әр кезеңін ғылыми тұрғыда негіздеп, нақты мысалдар мен тәжірибелер арқылы оқыту әдістерінің тиімділігін түсіндіреді. Бұл құралда денешынықтыру сабағында қолданылатын жаттығуларды таңдауда қауіпсіздік шараларының маңыздылығына ерекше көңіл бөлінген, сондықтан оқушылардың жарақат алуының алдын алу мәселесі жан-жақты қарастырылған.

Құралда денешынықтыру сабағында қолданылатын әдістер мен тәсілдерге айрықша назар аударылған. Оқушылардың белсенді қатысуын арттыру, ойындар мен спорттық жарыстар арқылы оқыту, мультимедиялық құралдарды пайдалану – бұл әдістердің барлығы денешынықтыру сабақтарының тиімділігін арттырып, оқушылардың қызығушылығын оятуға септігін тигізеді. Әрбір бөлімде практикалық тапсырмалар, шығармашылық жұмыстар мен әдіс-тәсілдер ұсынылған, бұл оқытушылардың сабақ процесін түрлендіріп, оның мазмұнын байытуға көмектеседі.

Құралдың екінші бөлімінде денешынықтыру сабағы барысында қолданылатын құрал-жабдықтар мен ресурстар туралы кеңінен баяндалған. Бұл бөлім мұғалімдерге сабақтың тиімділігін арттыру үшін қажетті материалдық база мен оқыту құралдарын қалай қолдану керектігін карастырады.

Қорытындылай келе, бұл оқу-әдістемелік құрал бастауыш және орта мектеп мұғалімдеріне, сондай-ақ денешынықтыру пәнін оқытушыларға арналған аса құнды ресурс болып табылады. Оның практикалық бағыттылығы, жан-жақты ақпараттар мен ұсыныстар студенттер мен мұғалімдер үшін тиімді оқу процесін ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

РЕЦЕНЗЕНТ:Дарханов Д