Бөлім:

7.4. Әлеуметтік география

Мерзімі: 20.02.2024

Мектеп:

Мұғалімнің аты-жөні: Нурыева Ж.Б

Сынып: 7

Қатысқандар:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы

Дүниежүзі халқының тілдік әулеттері мен топтары

Оқу мақсаты

7.4.1.1. Дүниежүзі халықтарының этнолингвистикалық жіктелуін түсіндіреді.

Сабақтың мақсаттары

Дүниежүзі халықтарының тілдік әулеттерін топтастыра алады.

Дүниежүзі халықтарының этнолингвистикалық жіктелуін түсіндіре алады.

Дүниежүзі халықтарының орналасуын, кең таралған тілдерді кескін картаға түсіре алады.

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Ұйымдастыру кезеңі

Дереккөздерресурстар

Сабақтың басы

5 мин

5 мин

5 мин

Ұйымдастыру

«Шаттық шеңбері»

Бір-біріне «әлем тілдері» арқылы әр тілде амандасу

"Сәлем - сөздің анасы" екенін бәріміз жақсы білеміз. Сәлем беру - мәдениеттіліктің белгісі. Басқа біреуге сәлем беру арқылы өзіміздің сыпайылығымызды көрсетеміз.

"Сәлем" сөзін әлемнің әр тілінде айтамыз.

1.Араб тілінде — Al Salaam a’alaykum

2.Армян тілінде — Barev

3.Болгар тілінде — Zdraveite

4.Чех тілінде — Dobry den

5.Дат тілінде — Goddag

6.Голланд тілінде — Hallo

7.Фин тілінде — Terve

8.Француз тілінде — Bonjour

9.Неміс тілінде — Guten Tag

10.Грек тілінде — Kalimera

11.Исланд тілінде — Hallo

12.Италиян тілінде — Buon giorno

13.Жапон тілінде — Konnichiwa

14.Парсы тілінде — Selam

15.Испан тілінде — Hola

16.Түрік тілінде — Merhaba

Сәлем түзелмей, әлем түзелмейтінін ұмытпайық!

Оқушыларды 3 топқа бөлу

І топ. Үндіеуропалық тіл әулеті

ІІ топ. Алтай тіл әулеті

ІІІ топ. Қытай-Тибет тіл әулеті

Қазақстан, Ресей, Қытай тулары арқылы топқа бөлу

Қағаз артында сұрақтар жазылған үй тапсырмасын сұрау мақсатында:

1. Географиялық қабықтың құрамдас бөліктері? (тау жыныстары, су, ауа, организмдер)

2. Географиялық қабықтың ең ірі бөліктері? (материктер мен мұхиттар)

3. Ландшафт деген не? (Аса ірі табиғи аумақтық кешен. Немісше – жер және өзара байланыс)

4. Географиялық заңдылықтарды ата? (тұтастық, зат айналымы, ырғақтылық, зоналылық)

«Ой қозғау»

1. Қалай ойлайсыздар не үшін біз әр тілде амандастық?

2. Өзге тілді білу не үшін қажет?

Ойларын ортаға салу

Сонымен бүгінгі біздің сабағымыздың тақырыбы: «Дүниежүзі халқының тілдік әулеттері мен топтары»

Тақырыпты ашқаннан кейін сабақтың оқу мақсатын оқушыларға таныстыру

АКТ

Қ

Қима қағаздар

5 минут

10 минут

«Географиялық қоржын»

Әр топтан топ басшылары қоржыннан термин сөздерді алып топ ішінде оқулықтан түсініктеме беру

Тіл – адамзат арасындағы қарым-қатынастың басты құралы. Тіл қоғамның дамуымен бірге пайда болды және уақыт өте келе әртүрлі өзгерістерге ұшырады. Дүниежүзі халықтары тілдерінің жалпы саны 4-5 мыңға жетеді.

Этнология — тілдер мен мәдениеттердің ұқсастығын, ежелгі түп-тамырына қарай отырып анықтау. Лингвист ғалымдар мұны басқаша «тілдік әлеует» деп атайды. Тілдік әулетке жіктеу кезінде олардың туыстық қасиеті және сөздік қоры мен грамматикасын салыстыру арқылы бір әулетке біріктіріледі. Әлеуеттер топтарға шағын топтарға жіктеледі.

Диаллект – Тіл білімі ғылымының мамандары дүниежүзі тілдерінің 96 пайызға жуығын қамтитын 18 тіл әулетінің барын айтады. Әрбір тіл әулеті бір-біріне жақын, басқа тілдерге ұқсамайтын тілдер тобынан тұратын тармақтарға бөлінеді. Әрбір тіл әулетінің географиялық немесе әлеуметтік жағдайына қарай бірнеше нұсқасы болады.

Елімізде д.ж халықтарының тіл әулеттері топтарының форумы өткелі отыр. Жан-жақтан әр-түрлі ұлт өкілдері: немістер, орыстар, молдавандар, латыштар мен литвалықтар, якуттар, қытайлар мен тибеттіктер т.б халықтар жиналды.

Бұл форумда жиналған қонақтарға

1. Үндіеуропалық

2. Алтай

3. Қытай-Тибеттік тіл әулеттеріне бөлек-бөлек зал арналып, сағат 10⁰⁰-ден қалмай жиналып отыру тапсырылған. Әр жақтан жиналған халықтар өздерінің қай тілдік әулетке жататындығын білмей абыр-сабыр болуда. Жиналыстың басталуына 5-ақ минут қалды. Жиналыста түрлі тапсырмалар қаралмақшы. Сондықтан уақытында басталуы керек. Олай болса, бізден көмек керек. Қонақтарға көмектесіп тілдік топтарға жіктей қояйық.

1-тасырма.

Топтық жұмыс

Мәтіндегі кестені пайдаланып, дүниежүзі халықтары сурттері арқылы тіл әулетіне топтастыру

Үндіеуропалық тіл әулеті

Алтай тіл әулеті

Қытай тибет тіл әулеті

Дискриптор:

1. Үндіеуропалық тіл әулеті халықтарын топтастырады

2. Алтай тіл әулеті халықтарын топтастырады

3. Қытай тибет тіл әулеті халықтарын топтастырады

Қ.Б «Отшашу» әдісі

ІІ тапсырма Жұптық жұмыс

Т ірек сызба

Тілдер қолданылуына қарай

(тірі – балалық кезден меңгерілген анатілі.

өлі тіл – қолданыстан шыққан тіл мыс: грек тілі)

Тілдер

(бір тілді – жапон, армян. Екі тілді – мордвалықтар – экзе, мокша тілдер)

І топ

Дүниежүзіне кең таралған тілдерді кескін картада бейнелеу

ІІ топ

Дүниежүзінің халықтарын кескін картада бейнелеу

ІІІ топ

Қазақстан аумағында тұратын этностарды диаграммаға түсіру

Дискриптор:

-Дүниежүзіне кең таралған тілдерді кескін картада бейнелейді, картадан көрсетеді

- Дүниежүзінің халықтарын кескін картада бейнелейді картадан көрсетеді

- Қазақстан аумағында тұратын этностарды диаграммаға түсіреді

Қ.Б «Смайликтер»

А3 қағазы маркер

Оқулық кестесі

Дүниежүзі халықтары суреттері

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс:

«Пайдасы – Ұнамағаны – Қызықты»

«П» - «пайдасы» бағанына сабақта өзіңе ұнағандардың барлығын – жағымды эмоция туындатқан не болмаса қандай да бір мақсатқа қол жеткізу үшін пайдалы болуы мүмкін ақпаратты, жұмыс жасау түрін жаз

«Ұ» - ұнамағаны» бағанына сабақта ұнамағандарды, көңілсіз көрінген, түсініксіз болып қалған немесе тіршілік жағдайларын шешу тұрғысынан қажетсіз пайдасыз көрінген ақпаратты жаз

«Қ» - «қызықты» бағанына сабақ барысында мәлім болған, қызығушылық туындатқан деректерді және осы мәселе бойынша тағы да не білгің келетінін, мұғалімге қоятын сұрақтарыңды жаз.

Үйге тапсырма

Үлестірме қағаз

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Сабақ басында «Ширату жаттығу» өткізіп оқушылар әр тілде амандасады.

Түрлі түсті қағаздар арқылы топқа бөліп қағаз артындағы мақалдарды оқиды.

«Ой қозғау» әдісі арқылы оқушыларға сұрақтар беріледі.

Әр тапсырмаға бағалау критерийі мен дескрипторын құрастырамын. Тапсырма сайын «бағдаршам», қол шапалақ», «смайликтер» әдістері арқылы оқушыларды ынталандырып отырамын.

«Пайдасы – Ұнамағаны – Қызықты» әдісі бойынша кері байланыс жасап, тапсырма соңында өзін-өзі бағалау парақшасын тексеремін.

Оқушылардың жас ерекшелігін ескере отырып АКТ құралы интербелсенді тақтаны қолданғанда оқушы денсаулығын қадағалау.

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба?

Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма? Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?