«ДҮНИЕТАНУ ПӘНІ АРҚЫЛЫ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ПАТРИОТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ЖОЛДАРЫ»

ӘОЖ 355.23

ҒТАМР 14.25.05

Педагогика жоғары мектебінің студенті Тәтімбек Назерке Әсетқызы

Ә.Марғұлан атындағы Павлодар педагогикалық университеті, Павлодар қ., Қазақстан

naazerkee04@mail.ru

«ДҮНИЕТАНУ ПӘНІ АРҚЫЛЫ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ПАТРИОТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ЖОЛДАРЫ»

Аңдатпа

Бұл мақалада бастауыш сынып оқушыларының патриоттық құндылықтарын қалыптастырудың жолдары туралы жазылған. Мектеп жасындағы балаларда патриоттық сезімнің төмендеу мәселесі және оны шешу жолдары қарастырылған. Зерттеу 7-11 жас аралығындағы балалардың патриоттық сезімдері мен бірегейлігін дамытуға және нығайтуға ықпал ететін факторларды анықтауға бағытталған. Мақалада бастауыш сынып оқушыларында патриоттық құндылықтарды қалыптастыру үшін мұғалімдер мен ата-аналар қолданатын әртүрлі тәсілдер мен әдістерге талдау жасалады, сондай-ақ олардың тиімділігінің нәтижелері зерттеледі. Балаларда патриотизмді тәрбиелеу үшін түрлі педагогикалық ойындарды, дәстүрлерді, ұлттық мерекелер мен іс-шараларды пайдалану мүмкіндіктері зерделенетін болады. Зерттеу нәтижесінде анықталған тәсілдер мен әдістемелер кіші мектеп оқушыларымен олардың патриоттық құндылықтарын қалыптастыруға және дамытуға бағытталған жұмыста мұғалімдер мен ата-аналарға практикалық нұсқаулық ретінде қолданыла алады. Зерттеу нәтижелері Педагогика, Психология және әлеуметтану саласындағы мамандардың кең ауқымы үшін, сондай-ақ балалардағы патриоттық тәрбиені дамыту мәселелеріне қызығушылық танытқандар үшін пайдалы болуы мүмкін.

Кілтті сөздер: Отан, патриот, патриоттық құндылықтар,бастауыш сынып, құндылықтар, отансүйгіштік, патриоттық сезім.

Студент высшей школы педагогики Татимбек Назерке Асетовна

Павлодарский педагогический университет им. А. Маргулана, г. Павлодар, Казахстан

naazerkee04@mail.ru

«ПУТИ ФОРМИРОВАНИЯ ПАТРИОТИЧЕСКИХ ЦЕННОСТЕЙ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ ПО ПРЕДМЕТУ ПОЗНАНИЕ МИРА»

Аннотация

В этой статье рассказывается о способах формирования патриотических ценностей младших школьников. Рассмотрена проблема снижения патриотических чувств у детей школьного возраста и пути ее решения. Исследование направлено на выявление факторов, способствующих развитию и укреплению патриотических чувств и идентичности детей 7-11 лет. В статье проводится анализ различных подходов и методов, используемых учителями и родителями для формирования патриотических ценностей у младших школьников, а также изучаются результаты их эффективности. Будут изучены возможности использования различных педагогических игр, традиций, национальных праздников и мероприятий для воспитания патриотизма у детей. Подходы и методики, выявленные в результате исследования, могут быть использованы в качестве практического руководства для учителей и родителей в работе с младшими школьниками, направленной на формирование и развитие их патриотических ценностей. Результаты исследования могут быть полезны широкому кругу специалистов в области педагогики, психологии и социологии, а также всем, кто интересуется вопросами развития патриотического воспитания у детей.

Ключевые слова: Родина, патриот, патриотические ценности, начальный класс, ценности, патриотизм, патриотизм.

Student of the Higher School of pedagogy Tatimbek Nazerke Asetovna

Pavlodar Pedagogical University named after A. Margulan, Pavlodar, Kazakhstan

naazerkee04@mail.ru

"WAYS TO FORM PATRIOTIC VALUES OF PRIMARY SCHOOL STUDENTS WITH THE SUBJECT OF WORLD STUDIES"

Abstract

This article is about ways to form the patriotic values of Primary School students. The problem of reducing patriotic feelings in children of school age and ways to solve it are considered. The study is aimed at identifying factors that contribute to the development and strengthening of patriotic feelings and identity in children aged 7-11 years. The article analyzes various approaches and methods used by teachers and parents to form patriotic values in primary school students, as well as studies the results of their effectiveness. The possibilities of using various pedagogical games, traditions, national holidays and events to foster patriotism in children will be studied. The approaches and methods identified as a result of the study can be used as a practical guide for teachers and parents in work with younger schoolchildren aimed at the formation and development of their patriotic values. The results of the study can be useful for a wide range of specialists in the field of Pedagogy, psychology and sociology, as well as for those who are interested in the problems of developing patriotic education in children.

Key words: Motherland, Patriot, patriotic values, primary school, values, patriotism, Patriotism.

Кіріспе. Қазіргі заманның талабы бастауыш сынып оқушыларында патриоттық құндылықтарды дамыту, өйткені Қазақстан Республикасының патриоттық сезімнің төмендеуі байқалады. Ақпараттық дереккөздердің алуан түрлілігі, тез өзгеретін әлеуметтік-мәдени тенденциялар, сондай-ақ жаһандану балалардағы патриоттық сезімнің төмендеуіне себеп болуы мүмкін.

Балалардағы патриотизмнің төмендеуінің себептерінің бірі өз елі, оның мәдениеті, тарихы мен дәстүрлері туралы жеткіліксіз хабардар болу болуы мүмкін. Әр түрлі жағдайларға байланысты уақытының көп бөлігін интернетте немесе компьютерлік ойындарда өткізетін балалардың саны өсіп келеді, олар өз елдерін зерттеуге жеткілікті көңіл бөлмейді.

Сондай-ақ, қазіргі қоғамда жалған ақпаратқа немесе өз елі туралы теріс түсінікке әкелуі мүмкін көптеген балама ақпарат көздері бар. Әлеуметтік желілер, жаңалықтар ресурстары және басқа да медиа форматтар балалардың өз Отаны туралы пікірін қалыптастыруға әсер етуі мүмкін.

Жаһандану балалардағы патриотизмді төмендетуде де маңызды рөл атқарады, өйткені бұл шетелдік мәдениеттер мен құндылықтардың әсерін арттырады, кейде қалыптасқан жергілікті дәстүрлер мен ерекшеліктерді бұзады.Патриотизмді дұрыс түсінбеу балаларда бұл сезімнің төмендеуіне әкелуі мүмкін. Патриотизмді ұлтшылдық, шовинизм немесе басқа елдерге агрессивті көзқарас ретінде дұрыс түсінбеу балалардың патриот болуға деген ұмтылысын әлсіретуі мүмкін.Алайда, осы факторларға қарамастан, мектеп жасындағы балаларда патриотизмді қалыптастырудың мүмкін жолдарына назар аудару керек. Бұған өз елінің тарихы мен мәдениетін зерттеуге, патриоттық іс-шараларға белсенді қатысуға, мәдени және спорттық іс-шаралар арқылы Отанның жағымды бейнесін жасауға бағытталған білім беру бағдарламалары кіреді. Өз елінің құндылықтары мен жетістіктеріне жүгіну, сондай-ақ оларды балалар арасында белсенді түрде танымал ету патриотизм сезімін қалыптастыруға ықпал етуі мүмкін. [1].

Осылайша, мектеп жасындағы балаларда патриоттық сезімнің төмендеуі әртүрлі факторларға байланысты болуы мүмкін, бірақ дұрыс әдістер мен білім беру жұмыстары арқылы бұл патриотизмді арттыруға және балалардың өз Отанына деген терең сүйіспеншілігі мен құрметіне тәрбиелеуге болады.

Мақсаты:

Бастауыш сынып оқушыларының бойында патриоттық құндылықтар мен өз еліне деген сүйіспеншілікті қалыптастыруға бағытталған әртүрлі әдістер мен тәсілдерді зерттеу, сондай-ақ бастауыш мектеп жасында патриотизмге тәрбиелеудің тиімділігін қарастыру.

«Адамға ең бірінші тәрбие берілуі керек, тәрбиесіз берілген білім – азаматтың қас жауы, ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі», - депті әл – Фараби бабамыз. Мұнан өз тағдырын өзін шешуге қолы жеткен халқымызға ұлттық рухани болмысты дұрыс қалыптастыру аса қажет екенін байқаймыз. Отаннына деген сүйіспеншілікті қалыптастыру мәселесі – бүгінгі күннің білім беру жүйесі алдында тұрған маңызды міндеттерінің бірі.

Негізгі бағыттары: Дүниетану пәні арқылы оқушыларда патриоттық құндылқтарын дарыту.

Патриоттық сезімді бастауыш сыныптан бастап дамыту керек, өйткені бастауыш сыныпта ең алғашқы фундамент қалыптасады. Яғни, патриоттық сезімдер баланың жеке басын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады және бұл сезімдердің дамуы ерте жастан, соның ішінде бастауыш мектептен басталады. Бұл кезең балалар өздерінің белгілі бір елге жататындығын енді ғана біле бастайды, тарихпен, мәдениетпен және дәстүрлермен танысады, сонымен қатар "Отан"ұғымы туралы алғашқы түсініктерге ие болады.

Тұңғыш елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан – 2030» Жолдауында: «Оқушыларды қазақстандық патриотизмге, шығармашылық жағынан дамыған жеке тұлға ретінде тәрбиелеу қажет. Бүгіннен бастап ұлттық мінез-құлық, биік тағампаздылық, тәкаппарлық, тектілік, білімділік, биік талғам, ұлттық намыс қасиеттерін сіңіріп қалыптастыруымыз керек», — делінген. [2].

Отан сүю, патриотизм деген ұғымдар мектепке, үйге, жақынына, туған қаласына деген сүйіспеншіліктен басталады. Патриоттық сезімдер басқа ұлттарға немесе мәдениеттерге немқұрайлы қарауды білдірмейді, керісінше өз Отанына деген сүйіспеншілік, құрмет пен мақтаныш сезімін білдіретінін түсіну маңызды. Бастауыш мектепте "патриотизм" ұғымы туралы алғашқы идеялар қалыптасады және бұл сезімдердің дамуына қолайлы жағдай жасау маңызды.

Бастауыш мектепте мұғалімдер ұжымы балаларға өз еліне деген сүйіспеншілікті ояту үшін дүниетану сабақтарында әртүрлі әдістерді қолдана алады. Бұл әртүрлі оқу сабақтары арқылы Отанның тарихын, мәдениеті мен дәстүрлерін зерттеуді, мерекелер мен дәстүрлерді талқылауды, балаларды патриоттық акциялар мен іс-шараларға қатысуға тартуды қамтуы мүмкін. Сондай-ақ, бастауыш сынып балаларында патриоттық сезімдерді қалыптастырудағы мұғалімдер мен ата-аналардың рөліне назар аудару маңызды. Мұғалімдердің балалардағы патриоттық сенімдердің қалыптасуына айтарлықтай әсер ету мүмкіндігі бар, ал ата-аналар бұл процесті отбасылық тәрбие және балалармен қарым-қатынас арқылы қолдай алады.

Бастауыш мектепте патриоттық сезімдерді дамыту балаларда азаматтық ұстанымды қалыптастыруға, өз Отанын саналы түрде қабылдауға және оның мәдени, тарихи және географиялық мұрасын құрметтеуге бағытталған маңызды қадам болып табылады. Бұл сондай-ақ елдер арасындағы бейбіт халықаралық қатынастар мен ынтымақтастықтың терең түсінігі мен құндылығын қалыптастыруға ықпал етеді.Осылайша, бастауыш мектептен бастап патриоттық сезімдерді дамыту балаларды тәрбиелеу мен тәрбиелеудің маңызды стратегиялық бағытын білдіреді, өйткені өз Отанына деген сүйіспеншілік пен құрмет белсенді өмірлік ұстаным мен азаматтық жауапкершілікке қабілетті үйлесімді тұлғаны қалыптастыру үшін негіз болып табылады.

Бастауыш сынып оқушыларының бойында патриоттық құндылықтарды қалыптастыру барысында олардың ұлттық рухы, еліне, жеріне деген сүйіспеншілік сезімі, тұғалық тұрғыда қалыптасу қуаты арта түседі. Осы орайда бастауыш сынып оқушыларының патриоттық құндылықтарын қалыптастыруды мынадай бағыттарда ұсынамыз:

-болашақ азаматтың бойында ұлттық сана-сезім орнықтыру үшін ең алдымен, өз тарихымызды және Қазақстан халықтарының тарихын білуі;

- екінші, өз тілімізді – туған халқымыздың тілін білуі шарт;

- үшіншіден, атадан-балаға, баладан немереге, немереден ұрпаққа жалғасып келе жатқан салт-дәстүрімізді, әдет-ғұрпымызды білген жөн. Ол да – тарих, зерделей білсек, олжа ұрпақты патриотизмге баулиды;

- төртіншіден, өткен тарихымыздың жақсылықтары мен игі тағылымдарын сақтау, ерлік дәстүрлерін үлгі ету;

- бесіншіден, ұлттық қадір-қасиетімізді арттыру, оқушылардың ұлттық мақтаныш сезімін ояту;

- алтыншыдан, тарихи және мәдени ескерткіштерді, дүниетану материалдарын терең меңгерту негізінде патриоттық құндылықтарын қалыптастыру қажет. [5].

Туған жерді айнала қоршаған ортаны оқушы бастауыш сыныптарда дүниетану мен жаратылыстану пәндерінде табиғаттың, адам өмірінің, шаруашылықтың, өндірістің жеке тұлғалардың өмірі арқылы танып біледі. Осының негізінде оқушылардың өз еліне, жеріне деген сүйіспеншілігін қалыптасады, әрине бұл патриоттық құндылықтың негізі болып табылады. Бұдан Отанға, яғни, туған елге, жерге деген сүйіспеншілік, оны қорғауға деген батылдық, ерлік сияқты сапаларды оқушы санасына кіші мектеп жасынан бастап, қалыптастыруды іске асыру керек. [6].

Мектепке келген баланың отбасында бойына сіңірген мейірімділік, сүйіспеншілік, бауырмалдық секілді қасиеттерін одан әрі шыңдап, соның негізінде патриоттық сезімді оята білу үшін әрбір мұғалім жүйе бойынша белгіленген нақты іс-шараларды аса шеберлікпен үйлестіріп жүргізуі тиіс.

Дүниетану пәнінен бастауыш сынып оқушыларында патриоттық құндылықтарды қалыптастыру жолдары:

1. Туған еліміздің тарихы мен мәдениетіне арналған сабақтар мен сыныптан тыс іс-шаралар өткізу.

2. Мұражайларға, көрмелерге, яғни тарихи және мәдени маңызы бар жерлерге баруды ұйымдастыру.

3. Патриоттық тақырыптарға арналған балалардың көркем шығармашылық жұмыстарын пайдалану.

4. Отанға деген сүйіспеншілікті және өз ұлтын құрметтеуді қалыптастыруға бағытталған викториналар өткізу.

5. Балаларда патриоттық құндылықтарды қалыптастыру процесіне ата-аналарды тарту.

6. Беделді адамдармен кездесулер ұйымдастыру.

Жоғарыда айтылған міндеттерге жету мақсатымен біз «Дүниетану пәні арқылы бастауыш сынып оқушыларының патриоттық құндылықтарын қалыптастырудың жолдары» атты тақырып аясында зерттеу жұмысын жүргіздік. Зерттеуді Павлодар қаласының №7 жалпы орта білім беру мектебінде 2 «Ә» сыныбында өткіздік. Дүниетану пәнінен тәжірибелік сабақтарға 2 «Ә» сыныбының 25 оқушысы қатысты.

Мақсатымызға жету үшін маңызды үш кезеңді зерттеулік жұмыс жүргізілді:

-Аңықтау кезеңі;

- Практикалық кезең;

- Қорыту, нәтиже кезеңі;

Анықтау кезеңі. Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық құндылықтарын дамытпас бұрын, 2 «Ә» сынып оқушыларының деңгейлерін тест арқылы анықтадық. Тест жазбаша түрде өткізілді. Әрбір дұрыс жауап үшін дискриптор бойынша баллдар беріліп отырды.

Тест «Мен елімнің патриотымын»

1. Сіз өзіңізді патриот деп санайсыз ба?

1. Иә

2. Жоқ

3. Ішінара

4. Білмеймін

2. Сіздің ойыңызша, сіздің патриоттық сезімдеріңіздің қалыптасуына кім көбірек әсер етті?

1. Мектеп

2. Ата-аналар

3. Айналадағы адамдар

4. Достар

3. Бұл өлеңде не туралы айтылған?

Мен оның түнін сүйем, күнін сүйем,

Ағынды өзен, асқар тау, гүлін сүйем,

Мен оның қасиетті тілін сүйем,

Мен оның құдіретті үнін сүйем.

1. Отан, туған жер

2. Мектеп

3. Қоршаған орта

4. Отбасы

4. Сен үшін «Отан» деген не?

1. Ата-ана

2. Мемлекет

3. Туып өскен, кіндік қаның тамған жер

4. Досың

5. «Отан отбасынан басталады» деген мақал-мәтелмен келісесін ба?

1. Иә

2. Жоқ

3. Ішінара

4. Білмеймін

Сұрақ	Жауап	Балл
1	Иа	3
	Жоқ	-
	Ішінара	-
	Білмеймін	-
2	Мектеп	3
	Ата-ана	3
	Айналадағы адамдар	1
	Достар	1
3	Отан, туған жер	3
	Мектеп	-
	Қоршаған орта	-
	Отбасы	-
4	Ата-ана	2
	Мемлекет	2
	Туып өскен, кіндік қаның тамған жер	3
	Досың	1
5	Иа	3
	Жоқ	-
	Ішінара	-
	Білмеймін	-

Кесте 1. Дискриптор

Алынған тест нәтижесі бойынша барлық оқушылардың 10-еуі жоғары нәтиже, 11-і орташа нәтиже, ал 4-еуі төмен нәтиже көрсетті. (Сурет 1)

Сурет 1. Патриоттық құндылықтарды анықтау нәтижесі

Жүргізілген бастапқы диагностика нәтижесі бойынша «қалыптастыру кезеңінде» жүргізілетін жұмыс жоспрын құрдық. Істелінетін жұмыстын әр қадамы бастауыш сынып оқушыларының патриоттық құндылықтарын дамытуға бағытталған.

Практикалық кезең. Дүниетану сабақтарында бастауыш сынып оқушыларының патриоттық құндылықтарын дамыту үшін әр түрлі жұмыстар жүргізілді. Мысалы: Отанға деген сүйіспеншілікті және өз ұлтын құрметтеуді қалыптастыруға бағытталған викториналар, Туған еліміздің тарихы мен мәдениетіне арналған сабақтар мен сыныптан тыс іс-шаралар өткізуілді. Мұражайларға, көрмелерге, яғни тарихи және мәдени маңызы бар жерлерге бару ұйымдастырылды. Балаларда патриоттық құндылықтарды қалыптастыру процесіне ата-аналар тартылды. Мереклерге беделді тұлғалар шақырылды. Мысалы:

9 мамыр Жеңіс күні қарсаңында сыныпқа Ұлы Отан соғысының ардагерлері шақырылды. Осы оқиғаға барлық бала қатысты: біреулері әскери машиналар әкліп, біреулері жұлдызшаларды қырқып, бояп әзірледі, қалғандары «Жеңіс күніне» арналған кітап пен сурет көрмесін ұйымдастырып, концерттік бағдарлама дайындады. Бүкіл бала жұмысқа тартылды. Мереке күні балалардың көңіл – күйі көтерңкі болды, олар өлең айтып, би билеп, сыныптың әсем безендірілгенін көріп өте қуанды. Осындай іс-шараның нәтижесінде оқушыларда отанға деген махаббат пен үйіспеншілік арта түсті.

«Менің Отаным-Қазақстан» викторинасы

Мақсаты: Отанға деген сүйіспеншілікті, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, өз халқының тарихи мұрасын құрметтеуге тәрбиелеу, қарым-қатынас мәдениеті, оқушылардың ақыл-ой қабілеттерін дамыту, ой-өрісін кеңейту.

Қатысушылар: 2 сынып оқушылары.

Оформление: кітап көрмесі " Мақтанамын, сенімен саған, Қазақстан!»

Іс – шара барысы: Қымбатты балалар, бүгін біз алдағы мемлекеттік мереке-Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні қарсаңында жиналып отырмыз. Тәуелсіздік күнін мерекелеу аясында біз сіздермен викторина өткіземіз. Ойын барысында біз сіздермен бірге біздің Отанымыз туралы көп қызықты мәлімет аламыз деп үміттенемін. Сонымен, бастайық!

1.Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні қашан тойланады?

(16 желтоқсан)

2.Қазақстан Республикасының президенті кім (Қасым-Жомарт Тоқаев)

3.Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері (Туы, елтаңбасы, әнұраны)

4.Қазақтың ұлттық сусыны (қымыз)

5.Қазақстан Республикасының Астанасы (Нұр-Сұлтан)

6. Біз 1 мамыр мерекесін қандай тойлаймыз? (Қазақстан халықтарының бірлігі күні)

7.Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы (теңге)

8.Көшпенділердің ежелгі тұрғын үйі (киіз үй)

9. 30 тамыз күні қандай мереке атап өтіледі? (Конституция Күні)

10. Бірінші қазақстандық ғарышкер атаңыз. (Тоқтар Әубәкіров)

«Мұражайға саяхат»

«Мұражайға саяхат» атты шарамызға Павлодар қаласының «Әскери Даңқ музейі» таңдалды.

Бұл мұражайға барудын басты мақсаты: 1.Оқушыларды Отансүйгіштікке,патриотизмге тәрбиелеу,олардың өлке тарихына қызығушылығын арттыру; 2.Мұражай тарихымен танысу; 3.Оқушылардың бойында ата-бабаларына деген құрмет сезімді және өзінің туып өскен жеріне деген сүйіспеншілікті тәрбиелеу.

Әскери Даңқ музейі 2011 жылы Г. Потанин атындағы Павлодар облыстық тарихи-өлкетану музейі коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорнының тарихи-өлкетану бөлімі ретінде құрылды.

Саяхатқа 2 «Ә» сыныбының барлық 25 оқушысы барды. Саяхат барысында оқушыларға бірінші мұражай туралы түсінік берілді. Мұражаймен танысып, экспонаттарды тамашалап, еліміздің тарихымен танысты.

«Ашық микрофон» әдісі арқылы оқушылардан кері-байланыс алынды. Оқушылар мұражайдан алған әсерлерін, өз ойларын айтты.

Мен, елімнің патриотымын!

(Сыныптан тыс іс-шара)

Мақсаты:

1. Оқушыларды Отанды сүюге, құрметтеп қастерлеуге, өз елін, тегін тарихын білуге тәрбиелеу.

2.Оқушыларға патриоттық, эстетикалық, адамгершілік тәрбие беру, өз ой-пікірін білдіре алатын оқушыларды тәрбиелеу.

1.Ұйымдастыру.

Аспаны ашық еліміздің,

Көркі сұлу жеріміздің,

Біз-бақытты баламыз!

Ақпыз, қара, сарымыз,

Ағайынбыз бәріміз!

Мұғалімнің кіріспе сөзі:

Бүгін біздің өтетін сабағымыздың тақырыбы: «Мен өз елімнің патриотымын!» Балалар, сіздер алдымен «патриот» деген кім, ол қандай адам деген сұраққа анықтама беріп кеткенім жөн болар. Патриот – ұлтын сүйетін, өз тарихын, туған тілін құрметтейтін, ұрпақтан ұрпаққа жалғасқан салт – дәстүрін дәріптейтін, ұлттық қадір – қасиетімізді арттыруға үлес қосатын саналы тұлға. Туған елі үшін үнемі тер төге қызмет етіп, халқымыздың мол рухани құндылықтарын бағалай білетін асыл тұлға.

- Отан – әр адамның жүрегіне жылы тиер қасиетті сөз. Отан – сенің туған елің, туған жерің, дос–жарандарың, туған-туысқаның. Отан - бұл өзіңнің тұратын, өмір сүретін, қызмет ететін жерің. Отан адам үшін біреу ғана. Отанды анаға теңейді. Себебі, Отан сендерді анаңдай қорғайды, көмектеседі, күш береді. Біз Отанымызды, елімізді сүйеміз. Біз, Қазақстанның патриотымыз!

Отандеген не, кім қалай түсінеді?

Отандейміз кең-байтақ астананы,

Жасыл жайлау, жаңа жол, жас қаланы.

Отанның шеті де жоқ, шегі де жоқ,

Ол бірақ өз үйіңнен басталады.

- Біздің Отанымыз қалай аталады?

- Қазақстан Республикасы қандай мемлекет?

- Қазақстан Республикасының президенті кім?

- Президент деген кім? Біздің еліміздің президенті Касым-Жомарт Токаев. Ал біздің Отанымыз – Қазақстан Республикасы. Сан ғасырлар бойы ата-бабаларымыз жерін жаудан қорғап, бүгінгі ұрпақ, бізге жеткізді. Қазақстан жер көлемі бойынша 9 орында тұр. Қазақстанда үлкен қалалар көп. Олар: Алматы, Астана, Қарағанды, Шымкент, Көкшетау, Қостанай, Ақтау, Павлодар, Ақтөбе, Тараз, Қызылорда, Өскемен, Семей, Талдықорған. Бұлар – әдемі қалалар. Аталған қалаларда қазақтар, орыстар, ұйғырлар, өзбектер, корейлер, украйндер және тағы басқа ұлттардың өкілдері тұрады. Олар тату-тәтті, бірлікте өмір сүріп жатыр.

(Осы кезде картамен жұмыс жасату). Аталған қалаларды картадан бояңыздар.

Сурет 2. Қазақстанның картасы

Астана - Отанымыздың бас қаласы, астанасы. Ол Есіл өзенінің жағасында орналасқан. Астана қаласын қазір бүкіл ел біледі. Астанада биіктігі 97 метрлік не бар? Бәйтерек. Бәйтеректі көргендерің, Астанаға барғандарың бар ма? (оқушылардың ойын тыңдау).

1992 жылы ҚР мемлекеттік рәміздері қабылданды. Олар: ту, елтаңба, гимн. Қазақстан Республикасының мемлекттік Туы. (пазл құрау)

«Мақалды тап» ойынын ойнайық.

Отан -   да ыстық.

Отан  -нан басталады. Т.б

Қортынды:  Сабағымызды жақсы оқып, еліміздің адал, еңбекқор азаматы болайық. Ер жетіп еліміздің одан әрі көркеюіне, гүлденуіне өз үлесімізді қосайық.

Белгілі ақын атамыз Ж. Молдағалиев:

Өткеніңді еске алсаң,

Өскеніңнің белгісі.

Өткеніңді ұмытсаң,

Өшкеніңнің белгісі,

— деген екен. Сондықтан, халқымыздың бүгінгі уақытқа дейінгі жеткен жетістіктері өздеріңе аманат. Сондай-ақ, еліміздің егемендігін танытатын ресми ерекшелік белгілері: Ана тіліміз, Елтаңбамыз, Туымыз, Атазаңымыз, Әнұранымызды бойындағы бойтұмарындай сақтап қана қоймай, қашанда еліміздің, жеріміздің еркіндігін сақтап мықты ұрпақ, мықты азамат болатындарыңа сенімім мол. Еліміздің жанашыр патриоты болайық.

Міне осындай сабақтан тыс іс-шараларды, викториналарды, мұражайға саяхат жұмыстарын жүргізу арқылы баланың отанына, еліне деген сүйіспеншілігін, патриоттық құндылықғын дамытуға болатындығына көз жеткіздік.

Зерттеу нәтижелері және талқылаулар. Қорыту, нәтиже кезеңі. Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық құндылықтарының деңгейі қаншалықты өзгергенін анықтау мақсатында алғашқы өткізілген диагностика іспеттес тест алынды. Тест нәтижесі бойынша 25 оқушының 14-і жоғары, 9-ы орташа, 2-еуі қанағаттандырарлық нәтиже көрсетті.( Сурет 3)

Сурет 3. Патриоттық құндылықтар деңгейінің қорытынды нәтижелері

Зерттеу нәтижесі бойынша бастауыш сынып оқушыларының патриоттық құндылықтарын қалыптастыру үшін біршамалы жұмыс керек екендігін анықтадық.

Бастауыш сынып оқушыларын патриоттық құндылықтарын дамыту зертеу жұмысы барысында №7 ЖОББМ-нің 2 «Ә» сынып оқушылары алынды. Жүргізілген зерттеу жұмысы алдында оқушылардың бастапқы және қорытында патриоттық құндылықтарының деңгейін анықтау барысында тест алынды. Тест нәтижесі бойынша шамалы түрде әр деңгейге сай алға жылжу прогресі анықталды (Сурет 4):

Сурет 4. Патриоттық құндылықтар деңгейінің өзгеру көрсеткіші

Зерттеу дүниетану пәнінен сабақ барысында және сабақтан тыс уақытта үш ай аралығында өткізілді. Оқушылардың патриоттық құндылықтарын арттыру мақсатында әртүрлі форматта жұмыстар жүргізілді.

Қорытынды: Қорыта келгенде, ұрпағымызды парасатты да білікті, мәдениетті де білімді етіп тәрбиелеп, рухани дүниетынымын жалпы азаматтық деңгейде дамытамыз десек, бойында ұлттық және азаматтық намысы бар ұрпақ өсіргіміз келсе, бүкіл қоғамдық өзегін келешек ұрпақ тәрбиесіне, соның ішінді патриоттық құндылықтар негізінде тәрбиелеуге бағыттаумыз кажет.

Зерттеу көрсеткендей, дүниетану сабақтарында бастауыш сынып оқушыларында патриоттық құндылықтарды қалыптастыру сабақтарды, іс-шараларды, викторина әдістерін және ата-аналармен өзара әрекеттесуді қамтитын кешенді тәсіл жағдайында мүмкін болады. Сондай-ақ, әр баланың жеке ерекшеліктерін ескеру және оның патриоттық сезімдерін дамытуға жағдай жасау маңызды.Бастауыш сынып оқушыларында патриоттық құндылықтарды қалыптастыру олардың рухани дамуы мен тәрбиесінде маңызды рөл атқарады.

Бастауыш сынып оқушыларында патриоттық құндылықтарды қалыптастыру үшін әртүрлі әдістер мен тәсілдерді қолдану қажет. Олардың бірі өз елінің тарихы мен мәдениетіне арналған тақырыптық сабақтар мен іс-шаралар өткізу болуы мүмкін. Бұл балаларға отанның дамуына үлес қосқан ұлы оқиғалар мен тұлғалар туралы білуге көмектеседі.

Бастауыш сынып оқушыларында патриоттық құндылықтарды қалыптастыру оларға өз тарихын жақсы түсінуге, өз елінің мәдениеті мен дәстүрлерін бағалауға, сондай-ақ өз халқы үшін мақтаныш сезімін дамытуға көмектеседі. Нәтижесінде, бұл балаларда азаматтық және ұлттық бірегейліктің қалыптасуына ықпал етеді, бұл олардың әлеуметтік және жеке дамуының маңызды элементі болып табылады.

Осылайша, бастауыш сынып оқушыларында патриоттық құндылықтарды қалыптастыру олардың толыққанды дамуы үшін үлкен маңызға ие. Тақырыптық іс-шараларды өткізу, әртүрлі әдістерді қолдану және мұғалімдер мен ата-аналардың қолдауы Отанға деген сүйіспеншілікті нығайтуға және оның тарихы мен мәдениетін құрметтеуге ықпал етеді. Мұндай күш-жігер өз елінің өміріне белсенді қатысуға және оның өркендеуіне үлес қосуға дайын үйлесімді тұлғаны қалыптастыруға ықпал етеді.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Қазақстан Республикасының орта білімінің тәлім-тәрбие тұжырымдамасы // Егемен Қазақстан, Алтамы, 2003, 26 желтоқсан.

2. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның болашағы – қоғамның идеялық бірлігінде . Алматы, 1993, 32 б.

3.Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы // Егемен Қазақстан, Алматы, 2004

4. Сәтірқызы Г. Отансүйгіштік қасиет тәлім – тәрбие мен үлгі - өнеге арқылы қалыптасады. – Егеменді Қазақстан. 2006. 15 желтоқсан

5. Қоқымбаева Т. Мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие берудегі халық педагогикасының маңызы. - Мектептегі психология. 2007 №1.

6. Нурадинова М.Ф.Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық құндылықтарын қалыптастыру https://bilimainasy.kz/%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B%D1%88-%D1%81%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D0%BF-%D0%BE%D2%9B%D1%83%D1%88%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D2%A3-%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%BE%D1%82/

7. Жарықбаев Қ. Б., Қазақ ағартушылары жастарды тәрбиелеу туралы. – Алматы, 1965.

8. Байділдина К. Патриоттық тәрбие бастауы. – Бастауыш мектеп. 1986, №9.

9.Тұрғынбайқызы Қ. Жастардың бойында патриоттық сезімді қалай нығайтамыз?https://dalanews.kz/bilim/68139-zhastardyng-boyynda-patriottyq-sezimd

10. Жарықбаев Қ. Б., Қазақтың тәлім – тәрбиелік ой – пікір антологиясы. – Алматы, 1998.

11.Б.Қ. Турмашева, С.С. Салиш, А.Ж. Раева., Жалпы білім беретін мектептің 2-сыныбына арналған оқулығы – Алматы: «Атамұра» 2022.

Reference

1.Қazaқstan Respublikasynyң orta bіlіmnің tәlіm-tәrbie tұzhyrymdamasyn // Egemen Қazaқstan, Altamy, 2003, 26 zheltoқsan.

2.Nazarbaev N.Ә. Қazaқstannyң bolashaғy – қoғamnyң idejalyқ bіrlіgіnde . Almaty, 1993, 32 b.

3.Қazaқstan Respublikasynyң 2015 zhylғa dejіngі bіlіm berudі damytu tұzhyrymdamasy // Egemen Қazaқstan, Almaty, 2004

4. Sәtіrқyzy G. Otansүjgіshtіk қasiet tәlіm – tәrbie men үlgі - өnege arқyly қalyptasady. – Egemendі Қazaқstan. 2006. 15 zheltoқsan

5. Қoқymbaeva T. Mektep oқushylaryna ұlttyқ tәrbie berudegі halyқ pedagogikasynyң maңyzy. - Mekteptegі psihologija. 2007 №1.

6. Nuradinova M.F.Bastauysh synyp oқushylarynyң patriottyқ құndylyқtaryn қalyptastyru https://bilimainasy.kz/%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B%D1%88-%D1%81%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D0%BF-%D0%BE%D2%9B%D1%83%D1%88%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D2%A3-%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%BE%D1%82/

7. Zharyқbaev Қ. B., Қazaқ aғartushylary zhastardy tәrbieleu turaly. – Almaty, 1965.

8. Bajdіldina K. Patriottyқ tәrbie bastauy. – Bastauysh mektep. 1986, №9.

9.Tұrғynbajқyzy Қ. Zhastardyң bojynda patriottyқ sezіmdі қalaj nyғajtamyz? https://dalanews.kz/bilim/68139-zhastardyng-boyynda-patriottyq-sezimd

10. Zharyқbaev Қ. B., Қazaқtyң tәlіm – tәrbielіk oj – pіkіr antologijasy. – Almaty, 1998.

11.B.Қ. Turmasheva, S.S. Salish, A.Zh. Raeva., Zhalpy bіlіm beretіn mekteptің 2-synybyna arnalғan oқulyғy – Almaty: «Atamұra» 2022.