САБАҚ:

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Топ:

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы

Электростатика

Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары

Біртекті және біртекті емес электр өрісін сипаттау. Электр өрісінің күштік сипаттамасы кернеулік ұғымын түсіну.

Сабақтың мақсаттары

Оқушыларға нүктелік зарядтың айналасындағы электр өрісін көрсетуін және аттас зарядтар мен әр аттас екі зарядтар айналасындағы электр өрісін бейнелеуге тапсырма орындау, зарядтардың өзара әсерлесуін сипаттау.

Бағалау критерийлері

Зарядтардың өзара әсерлесуін түсінеді, сипаттай алады. Электр өрісінің күштік сипаттамасы ұғымын талдап, анықтама береді.

Тілдік мақсаттар

Тілдік мақсаттарыңызды белгілеңіз, соның ішінде қолданылатын сөздер мен сөз тіркестерге мысалдар келтіру: Оқушылар орындай алады:

Бір аттас зарядтар мен әр аттас зарядтар үшін күш сызықтарын (тақтада) және және өз сызбасын басқа оқушылармен талқылау (айту және тыңдау дағдылары)

Пән лексикасы және терминология: Электр өрісі. Теңәрекет ететін өріс

векторы.

Осыған дейін меңгерілген білім

Денелердің электрленуі. Зарядтың сақталу заңы.

Жоспар

Жоспарланған уақыт

Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс-әрекеттер

Дереккөздер

Сабақтың басы

Жаңа сабақ

1. Ұйымдастыру, түгелдеу.

2. Сабақ мақсатын және оқыту мақсатын жариялау

Миға шабуыл

Янтарь грек тілінен аударылғанда

Электрді өткізбейтін дене

Барлық өндірісті автоматтандырудың негізі

Зарядтары еркін қозғала алатын заттарды

Атомдағы протон мен электрон заряды тең кезде ол

Электр құбылыстарындағы физикалық шама

Атом электрондардың біразын жоғалтып, оның оң заряды артса, ол

Қандай зарядар бірі-бірі тебеді?

Барлық денелер неден тұрады?

Атомға артық электрондар келіп түссе, атом теріс зарядқа ие болса

Ядродағы оң зарядталған бөлшек

Теориялық мәлімет.

Электр өрісіне енгізілген зарядталған денеге өріс тарапынан күш әрекет етеді. Осы күштің әрекетінен дене орын ауыстыра алады, яғни зарядтың орын ауыстыруы кезінде жұмыс атқарылады.

Қозғалмайтын электр зарядының электр өрісі электростатикалық өріс деп аталады.

Өрісті сиаттау үшін екі шама енгізілген: күштік сипаттама – кернеулік, энергетикалық сипаттама –потенциал.

Біз бүгін электр өрісінің күштік сипаттамасы кернеулік туралы мәліметтермен танысамыз. Сонымен қатар кернеуліктің потенциалдар айырмасымен (кернеумен) байланысына тоқталатын боламыз. Біртекті және біртекті емес электр өрісі жағдайындағы кернеулікті есептеуге есептер шығарамыз.

Денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын тәжірибелер зарядталған дененің электр өрісі осы өрістегі басқа да зарядталған денелерге белгілі бір күшпен әрекет ететінін көрсетеді. Екі немесе одан да көп денелердің де бір-біріне өзара әрекеті болатыны аңғарылады. Бұдан зарядталған денелердің электрлік өзара әректтесуінің бар екені пайымдалады. Заряталған басқа денелерге (гильза, шар) электр өрісінің, мысалы, таяшалардың әрекет етуіне қарап, заряталған денеден әртүрлі қашықтықта оның электр өрісі бірдей болмайды деген қорытынды жасауға болады.

Зарядталған денелердің маңында электр өрісінің әрекеті күштірек, ал олардан алыстаған сайын әлсірейді. Зарядталған денеге әрекет ететін электр өрісінің шамасы туралы айту үшін өрістің сандық сипаттамасын енгізу қажет. Зарядталған денеге немес бөлшектерге өріс тарапынан әрекет ететін күштерді электрлік күш деп атаймыз.

Заряд бірлігіне әрекет ететін күшке тең F/Q қатынасы электр өрісінің күштік сипаттамасы болып табылады және осы нүктедегі электр өрісінің кернеулігі деп аталады.

Өріс кернеулігінің бағыты осы өрістегі оң зарядқа әрекет ететін күштің бағытымен бағыттас векторлық шама болып табылады. Кернеулік E арқылы белгіленеді:

E = F/Q

ХБЖ жүйесінде электр өрісі кернеулігінің бірлігіне 1Н/Кл алынған.

(D) Екі металл паластиналарды бір-біріне параллель орналастарайық. Осы пластиналарың біреуіне +q заряд, ал екіншісіне –q заряд берсек, онда пластиналардың арақашықтығы олардың сызықтық өлшемдерімен салыстырғанда аз болса, онда бұл өрістің кернеулік сызықтары параллель болып шығады. Пластиналар арасындағы өрістің күші және бағыты бойынша (біртекті) тұрақты болады және оның пластина шетінде бағытын өзгертіп әлсізденеді.

Әр нүктеде модулі мен бағыты бойынша кернеулігі тұрақты электр өрісін біртекті деп атайды. Біртекті электр өрісіндегі кернеулік сызықтары бір-біріне параллель. Электр өрісінің кернеулік сызықтары тұйықталған, үздіксіз және қиылыспайды. Пластиналар арасындағы кеңістіктің ортасындағы өрісті ғана біртекті деп атауға болады, себебі пластиналардың шетіне векторлары өрістің әртүрлі нүктелерінде бірдей болмайды. Өрістің әртүрлі нүктелеріндегі кернеулік сызықтарының тығыздығы әртүрлі болатын өрістерді біртекті емес өріс деп атайды. E = U/d

Формуладан көріп отырғанымыздай электр өрісі кернеулігінің мәні кернеуге тура пропорционал, ал арақашыққа кері пропорционал.

Физикалық диктант

• 1. Зарядталған денелердің айналасында .............. болады

• 2. Электр өрісін кескіндеу үшін ............ қолданылады

• 3. Электр өрісінің ...............бағыты күш сызықтарының бағытымен сәйкес келеді

• 4. Күш сызықтары ......зарядтан басталып,....... зарядта аяқталады

• 5. Күш сызықтары ешқашан ...................

• 6. Электр өрісінің кернеулігі электр өрісінің ............... қасиетін сипаттайды

• 7. Электр өрiсiнiң кернеулiгi Е– берiлген нүктедегi электр өрiсiн сипаттайтын ………шама

Тест

1. Электр өрісі кернеулігінің белгіленуі:

А) Е В) F C) q

2. Электр өрісі кернеулігінің өлшем бірлігі

А) Кл/Н В) Н/Кл С) Н*Кл

3. Күш сызықтарын енгізген кім?

А) Фарадей В) Ньютон С) Кулон

4. Күш сызықтарының қасиеттері

А) оң зарядталған бөлшекке әрекет ететін күштің бағытын көрсетеді В) теріс зарядталған бөлшекке әрекет ететін күштің бағытын көрсетеді С) міндетті түрде басы мен аяғы болады немесе шексіздікке кетеді

5. Күш сызықтары қалай бағытталады

А) теріс зарядтан оң зарядқа бағытталады В) тұйықталған С) оң зарядтан теріс зарядқа бағытталған

Есептер шығару

• Бірінен-бірі 3 см қашықтықта тұрған әрқайсысы 10 нКл екі заряд өзара қандай күшпен әсерлеседі?

• 1 мкКл және 10 нКл екі заряд 9 мН күшпен біріне-бірі қандай қашықтықтан әсер етеді?

ІІІ. Қалыптастырушы бағалау

Лекция 0-40 балл

Физикалық диктант 20 балл

Тест 20 балл

Есеп 20 балл

дайындалған презентация слайдтары

Үйге тапсырма

1 мин

15-жаттығу № 2-7

Әдебиеттер:

Қазақбаева Д.М., Конграт Б.А.,Тоқбергенова У.Қ. ФИЗИКА /Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытына арналған оқулық/ -Алматы:Мектеп, 2019

Сабақтың соңы

2 мин

Кері байланыс

Дифференциация – Сіз оқушыларға көбірек қолдау көрсету үшін не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай тапсырма беруді көздеп отырсыз?

Бағалау – Оқушылардың ақпаратты қаншалықты меңгергенін қалай тексересіз?

Пәнаралық байланыс

Қауіпсіздік ережелері

АКТ-мен байланыс
Құндылықтармен байланыс (тәрбиелік элемент)