Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ мәдениеттану 1 курс студенті: Манарбекова А. Д.

     Әл - Фараби атыгдағы ҚазҰУ мәдениеттану оқытушысы: Аликбаева М. Б.

     Рим мәдениетінің философиясы

     Рим мәдениетінің философиясы өзінің күрделі тарихымен және философиялық ойдың әртүрлі бағыттарының дамуы арқылы ерекшеленеді. Рим философиясы грек философиясымен тығыз байланыста болды, бірақ ол көптеген аспектілер бойынша өзіне тән ерекшеліктерге ие. Бұл эсседе Рим философиясының негізгі бағыттары мен олардың мәдениетке әсері талқыланады.

     Рим философиясының негіздері

     Рим философиясының бастаулары көбінесе Грекиядан бастау алады. Рим азаматтары мен ойшылдары Грекияның философиялық мұрасына қызығушылық танытып, оны өз мәдениетінде пайдалану жолдарын іздеді. Грек философиясының үш негізгі мектебі — стоицизм, эпикуризм және скептицизм Римде ерекше танымал болды.

     Стоицизм

     Стоицизм Рим философиясында кеңінен тараған және ерекше маңызды рөл атқарған бағыт болды. Бұл философиялық мектеп өмірдің қиындықтары мен азаптарын жеңуге арналған ілімдерді ұсынды. Стоик философы Сенека, эпиктету және Марк Аврелий бұл ілімді Рим қоғамында кеңінен таратып, оны өз заманының рухани ұстазы ретінде қабылдады.

     Стоицизмнің негізгі принциптері — табиғатқа сай өмір сүру, ішкі тыныштық пен моральдық мінез-құлықты сақтау. Стоиктер үшін сыртқы жағдайлар мен адамдардың мінез-құлқы маңызды емес болды, олардың назарында тек адамның ішкі дүниесі мен жеке еркі болды. Бұл философия, әсіресе, Рим қоғамының әскери және саяси элитасына өте қолайлы болды.

     Эпикуризм

     Эпикуризм, оның негізін қалаушы Эпикурдың ілімдері, Рим философиясында да үлкен әсерге ие болды. Бұл философияның басты мақсаты — адамдарға өмірдің рахатын табуға көмектесу, бірақ бұл ләззат тек моральды және әділ жолмен алынуы керек деп саналды. Эпикуршылар үшін нағыз ләззат — ол физикалық емес, рухани тыныштық пен ойдың еркіндігі болып табылады.

     Римде эпикуризмнің басты өкілдерінің бірі Лукреций болды. Оның “De Rerum Natura” («Заттардың табиғаты туралы») атты шығармасы эпикуризмнің философиялық негіздерін түсіндіреді және табиғаттың, әлемнің материалдық құрылымын түсіндіруге тырысады.

     Скептицизм

     Скептицизм де Рим философиясында маңызды орын алды. Бұл бағыт адамның білім мен ақиқатқа жетуге деген мүмкіндіктерін сұраққа алуға негізделген. Скептицизмнің басты өкілдері Пиррон мен Секст Эмпирик болды. Олар адамдарға “шынайы білімге жету мүмкін емес” деген ойды ұсынды, сондықтан ең дұрыс өмір сүру тәсілі — кез келген нәрсеге күмәнмен қарау және бейбітшілік жағдайында болу деп есептеді.

     Рим философиясының мәдениетке әсері

     Рим философиясының мәдениетке әсері өте зор болды. Стоицизмнің идеялары Рим империясының мемлекеттік басқару жүйесі мен әскери стратегияларында өз орнын тапты. Әсіресе, император Марк Аврелийдің “Өзіне жазған жазбалары” — философияның мемлекеттік саясатқа ықпалының көрінісі болды. Ол өзінің философиялық ойларын өмірінің әрбір сәтіне, әсіресе империяны басқаруда қолданды.

     Эпикуризм және скептицизм де жеке адамның өмір салтына және қоғамдағы орнына әсер етті. Эпикуризмнің ұстанымдары адамдарға жеке бақытты іздеуге, бірақ бұл ізденіс кезінде ақыл мен әділеттілікті сақтауға шақырды. Скептицизм болса адамдарға өз білімдеріне сенбеуді үйретіп, дүниеге деген көзқарасты тереңдетіп, философиялық ойды жаңа деңгейге көтерді.

     Қорытынды

     Рим философиясы, негізінен, Грекияның философиялық мұрасын өзіне сіңіріп, оны өз мәдениетінде бейімдеді. Стоицизм, эпикуризм және скептицизм бағыттары Рим қоғамына үлкен әсер етті, олар Римнің саяси, әскери және жеке өміріне терең ықпал етті. Рим философиясы адамның ішкі дүниесін, моральды және әділ өмір сүру жолдарын іздеуге шақырып, бүгінгі күні де адамзаттың рухани дамуына ықпал етуде.