Эстетиканың комикалық категориясы

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Философия және саясаттану факультеті

Мәдениеттану 3 курс студенті Әріпбек Диана

Жетекшісі: Аликбаева Маржан

Комикалық эстетика категориясы

Комедия әртүрлі ғұрыптық әрекеттердің, ежелгі культтер мен әдет-ғұрыптардың бастауын алады. Ежелгі дәуірде саяси, әдеби немесе моральдық тақырыптарға арналған күлкілі брошюралардың әйгілі авторларының бірі Аристофан болды. Оның жұмысы гротеск пен буффонадпен сипатталады.

Рим дәуірінде саатира мен эпиграмма өзекті бола бастады, комедиялар саяси өткірлігін жоғалтты және жергілікті тақырыптарда жазылды, пантомима кең таралды. Римнің күлкілі өнерінің өркендеуі Плаут пен Терентийдің есімдерімен байланысты.

Орта ғасырларда қарапайым күлкілі пьесалар пайда болды: адамгершілік, фарс, қаңғыбас актерлер орындаған, импровизацияға толы, күлкілі жағдайлар салыстырмалы түрде тұрақты болды және алдау, айлакерлік, жалғандыққа негізделген. Италияда комедия дель арте, Германияда-шванки, Ресейде-Буффало. Жонглерлер, шпильмандар, Буффало, питомниктер — ортағасырлық маскарадтардың, карнавалдардың, мерекелік шерулердің негізгі кейіпкерлері (Франциядағы ақымақтар мерекесі, Англиядағы "ақымақтар кемесі" және т.б.).

Ренессанс ресми діннің шектеулері мен тыйымдарын алып тастап, комикстің заңдылығын мәдени құбылыс ретінде мойындады. (Англиядағы Шекспир мен Бен Джонсон; Сервантес, Лопе де Вега, Испаниядағы Кальдерон; Франциядағы Рабле)

Бомаршенің жұмысы комикс тарихындағы бұрылысты білдіреді. Ресейде XVIII-XIX ғасырлар. күлкілі Фонвизин, Грибоедов, Гоголь, Островский, Салтыков-Щедрин және т. б. шығармаларымен ұсынылған.

Бейнелеу өнерінде карикатура, шарж, гротеск, асыра сілтеу (Ф.Гойя, о. Домье, Дж. Эффель, X. Бидструп және т. б.) қолданылады.

Комикс (грек. комикос - көңілді - күлкілі, комостан-ежелгі Грециядағы Дионис мерекесінде ордендердің Көңілді ватагасы) - бұл ішкі қарама-қайшылықпен, олардың мәні мен олар не үшін беретіні арасындағы сәйкессіздікпен сипатталатын өмірлік құбылыстарды бейнелейтін негізгі эстетикалық категориялардың бірі. Бұл мақсат пен құралдың, күш пен нәтиженің, адамдардың іс-әрекетіндегі мүмкіндіктер мен талаптардың сәйкес келмеуі болуы мүмкін.

Комикс-бұл қоғамдық қайшылықтарды ашу мен бағалаудың ерекше формасы.

Күлкілі реңктері өте алуан түрлі: әзіл, ирония, сатира, сарказм.

Комикс әр түрлі жанрларда жүзеге асырылатын өнердің барлық түрлерінде кездеседі: комедия, сатира, пародия, эпиграмма, фарс, карикатура, шарж.

Комикалық категория – эстетиканың негізгі категорияларының бірі, ол күтілетін мен шынайы арасындағы қайшылықты, күлкілілік пен кемшілікті бейнелейді. Ол күлкі тудырады, бірақ сонымен қатар маңызды әлеуметтік, философиялық және көркемдік функцияларды орындай алады. Бұл категория үйлеспеушілікке негізделген, ол мінез-құлықта, сөйлеуде, сыртқы келбeттe немесе жағдайларда көрінеді. Бұл адамның ебедейсіздігі, логиканың бұзылуы, асыра сілтеу немесе үйлеспейтін элементтердің кенеттен қатар келуі болуы мүмкін.

Комикалыққа жауап ретінде пайда болатын күлкінің қос табиғаты бар: ол мейірімді (юмор) немесе әшкерелеуші (сатира) болуы мүмкін. Зияткерлік ойын, парадоксалылық және жасырын мағына маңызды рөл атқарады, оны көрермен немесе оқырман түсінуі керек.

Комикалық әртүрлі көркемдік формаларда көрініс табады. Әдебиетте ол ирония, сатира, пародия, гротеск және фарс түрінде кездеседі. Театр мен кинода ол комедия, буффонада, водевиль арқылы бейнеленеді. Бейнелеу өнерінде комикалық карикатура, гротеск бейнелер, абсурд формалар арқылы жүзеге асады.

Театр мен кинодағы комедиялық дәстүр Аристофан мен Плавттың көне заман комедияларынан бастау алады, кейін ортағасырлық фарстарда, Мольер, Гоголь және Свифт шығармаларында дамиды, ал XX ғасырда Чарли Чаплин фильмдерінде, сатиралық кинода және стендап-комедияда көрініс табады.

Сонымен қатар, комикалық категория бірнеше маңызды функцияларды орындайды. Ол әлеуметтік сын құралы ретінде қоғамның кемшіліктерін әшкерелеуге көмектеседі. Ол адамға қорқыныш пен күйзелісті жеңуге мүмкіндік береді, өмірдегі қиындықтарды әзілге айналдырады. Сондай-ақ, ол дүниені танудың құралы болып табылады, өйткені комедиялық жағдайлар арқылы шындықтың жасырын қайшылықтарын көруге болады.

Бүгінде комикалық эстетиканың ең сұранысқа ие категорияларының бірі болып қала береді. Ол тек өнерде ғана емес, масс-медиа, интернет-мемдер, сатиралық шоулар, анимация, жарнама сияқты салаларда да көрініс табады. Цифрлық дәуірде ол коммуникация құралына айналды, адамдарды юмор мен сарказм арқылы біріктіреді.

Комикалық – бұл жай ғана күлкілі нәрсе емес, ол шындықты түсінуге, оның абсурдтығына әрекет етуге және тіпті қоғамды өзгертуге көмектесетін күрделі эстетикалық құбылыс.