Фосфор және оның қосылыстары

Бөлім: 9.3А 17 (VII), 16 (VI), 15 (VI), 14 (IV) -топ элементтері және олардың қосылыстары

Мектеп:

Күні:

Сынып: 9 А

Қатысқан оқушы саны:

Қатыспаған оқушы саны:

Сабақтың тақырыбы

Фосфор және оның қосылыстары

Осы бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты

9.2.1.22-фосфорға периодтық жүйе бойынша сипаттама беріп, аллотропиялық түрөзгерістерін салыстыру

9.4.2.2 -фосфор қосылыстарының Қазақстандағы кен орындарын атау

9.2.1.23-фосфор және оның қосылыстарының жалпы химиялық қасиеттерін түсіндіру

Сабақтың мақсаты

Фосфор элементіне периодтық жүйе бойынша сипаттама беріп, аллотропиялық түрөзгерістерін салыстырады;

Фосфор қосылыстарының Қазақстандағы кен орындарын атайды;

Фосфор және оның қосылыстарының жалпы химиялық қасиеттерін химиялық реакция теңдеуін жазу арқылы түсіндіреді; (ЕББҚ (сөйлеу қабілеті зақымдалған))

Сабақ барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Басы

5 минут

Ұйымдастыру. Сәлемдеседі, оқушыларды түгендейді.

Психологиялық ахуал қалыптастыру үшін «Мадақтау» стратегиясы арқылы оқушыларға ынтымақтастық орнатамын.

Үй жұмысын тексеру:

«Кім жылдам» ойыны арқылы үй жұмысын тексеру.

1.Азот пен сутегінің қосылысы қалай аталады?(аммиак)

2.Азот табиғатта ,,,,, күйінде кездеседі (газ)

3.Атмосферадағы азоттың пайыздық мөлшері? …..(78%)

4.Азот қышқылының тұздары қалай аталады? (нитраты)

5.Аммиактың сулы ерітіндісі қалай аталады? (мүсәтір спирті).

6 Азот қышқылының айрылуы нәтижесінде қандай зат пайда болады? ( азот оксиді)

Топқа бөлу

Топқа элементтердің таңбасы бейнеленген қағаздар ұсынылады, Әр оқушы қима қағаздарды таңдау арқылы және қима қағазда берілген элементті «металдар», «бейметалдар», «инертті газдар» екенін анықтау арқылы 3 топқа бірігеді.

1 топ: Металдар

2 топ: Бейметалдар

3 топ: Инертті газдар

Бipр- бipiмeн aмaнacaды, бip cынып iшiндe әpi бepi жүpiп, бip- бipiнe мaқтay мeн кoмплeмeнт aйтaды, ынтымaқтacтық aтмocфepacын қaлыптacтыpaды.

Берілген сұрақтарға жауап береді, белсенділік танытады

Оқушылар өздерінің таңдап алған қима қағаздары бойынша топқа бөлінеді

Дескриптор:

1.Азот пен сутегінің қосылысы қалай аталатынын біледі

2.Азот табиғатта газ күйінде кездесетінін анықтайды

3.Атмосферадағы азоттың пайыздық мөлшерін нақты атайды

4.Азот қышқылының тұздарын атай алады

5.Аммиактың сулы ерітіндісінің атауын біледі

6 Азот қышқылының айрылуы нәтижесінде пайда болатын затты атайды

Ауызша қолдау: Тамаша! Жақсы! Рахмет!

Химиялық элементтердің таңбалары бейнеленген қима қағаздары

Негізгі бөлім

35 мин

Сабақтың тақырыбы мен мақсатын айқындау:

«Болжау» әдісі

Жай металдарды алтынға айналдыратын «Философиялық тас» іздеу барысында Гамбург тұрғыны, ал химик Х. Бранд 1669 жылы алғаш рет зәрдің құрғақ қалдығынан ақ фосфор алды. Алынған зат қараңғыда сәуле шығаратын болғандықтан, ал химик іздеген «философиялық тасты» таптым деп ойлады. Бранд бұдан басқа барлық металдарды алтынға айналдырғысы келді. Бір де ол жаңа рецепті бойынша зертханада жұмыс істейді. Адам зәрін суалтып, оған көмір мен құмды араластырып ауа қатыстырмай қыздырады. Құтының ішінде жылтыраған бір нәрсенің бар екенін көрді. Алынған зат жарық шығарады, осыны пайдаланып, Бранд байларға сатып ақшаға кенеледі. Бұл зат не деп ойлайсыңдар?

«Өрмекші» әдісі арқылы постер қорғайды. (топтық жұмыс)

Оқушылар жаңа сабақ негізінде өздеріне берілген тақырыптарға сәйкес постерлерін қорғайды.

1-топ: Металдар

Фосфорға периодтық жүйе бойынша сипаттама,алынуы, фосфор қосылыстарының Қазақстандағы кен орындары

2-топ: Бейметалдар

Фосфордың физикалық,химиялық қасиеті және қолданылуы

3-топ: Инертті газдар

Фосфордың маңызды қосылыстары және қасиеттері мен қолданылуы

«Ойлан, жұптас, бөліс» әдісі (жұптық жұмыс)

1 топ: Металдар

Мақсаты: фосфор молекуласының құрылымын бейнелеу

Фосфордың ішкі қабатындағы электрон санын ескере отырып,ақ фосфордың молекуласының моделін құраңыз және салыңыз

2 топ: Бейметалдар

Мақсаты: Фосфордың химиялық қасиеттерін білу

Реакция теңдеуін құрыңыз:

Фосфор – тотықтырғыш:

2Р + 3Mg =

Фосфинді алу :

Mg₃P₂+HCl=

Сумен әрекеттесуі:

P₂O₅ + H₂O =

P₂O₅ + H₂O ^t =

2) Негіздік оксидтермен әрекеттесуі:

P₂O₅ + К₂O=

3) Негіздермен әрекеттесуі:

P₂O₅ + NaOH =

Ерекше қажеттілігі бар оқушыға тапсырма:

Реакцияны аяқта және теңестір :

Al + P =
Ca+P=

3 топ: Инертті газдар

Мақсаты: Фосфордың аллотропиялық түрөзгерістерін салыстыру

Фосфордың аллотропиялық түр өзгерістерін салыстыр,кесте құр

«Болжау» әдісі тапсырмаларына жауап беріп, өз ойларымен бөлісе отырып, жаңа сабақтың тақырыбын ашады.

Жаңа сабақтың тақырыбын дәптерге жазады

Оқушылар өздеріне берілген тақырыптарға сәйкес постер құрайды және постерлерін қорғайды.

Оқушылар жұппен жұмыс жасайды

Реакция теңдеуін аяқтап, теңестіреді

Мадақтау

Дескриптор:

- ақ фосфордың молекуласының моделін дұрыс құрайды

Дискриптор:

- химиялық реакция теңдеулерін дұрыс аяқтайды

-коэффиценттерді дұрыс қояды

Дескриптор:

- химиялық реакция теңдеулерін дұрыс аяқтайды

-коэффиценттерді дұрыс қояды

Дескриптор:

- фосфордың аллотропиялық түр өзгерістерін салыстырады

- кесте құрады

https://kk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%BE%D1%81%D1%84%D0%BE%D1%80

А3 қағазы,фломастер,

Оқулық

Тапсырма жазылған үлестірме қағаздар

Соңы

5 минут

Сабақты бекіту

Жеке жұмыс. Функционалдық сауаттылыққа арналған тапсырма

Фосфор адам және басқа тірі ағзалар тіршілігі үшін қажет элемент. Кальций ортофосфаты қаңқаға беріктік қасиет береді. Ол бұлшықет, жүйке, кемік ұлпаларының құрамына кіреді. Ол туралы атақты геохимик, академик А.Е.Ферсман «фосфор- тіршілік пен ақыл -ой элементі» деген болатын. Себебі, мидың қызмет, бұлшықеттің қимылы фосфор қосылыстарының химиялық өзгерістеріне байланысты. Тірі оргнаизмдер фосфорды шамадан тыс пайдалансақ ауруға шалдығуы мүмкін бе?

Жауабы: жоқ, иә, иә.

Ерекше қажеттілігі бар оқушыға тапсырма:

«Бес сұрақ» әдісі арқылы

«Сенесің бе, сенбейсің бе?» ойынын ойнату.

1. Сенесің бе, сенбейсің бе, фосфор перидтық жүйедегі орны ІІI период, V топтың А тобында орналасқан (иә)

2. Сенесің бе, сенбейсің бе, азотты 1669 жылы Бранд ашты. (иә)

3. Сенесің бе, сенбейсің бе, фосфорды 6 протон,8 нейтрон, 6 электрон барына (жоқ)

4. Сенесің бе, сенбейсің бе, фосфор түсті, иісті, ауадан ауыр газ екеніне (жоқ)

5. Сенесің бе, сенбейсің бе, фосфор сутекпен әрекеттесіп фосфин түзетіне (иә)

Рефлексия

«Білім ағашы» оқушылар тақтадағы

плакатка стикер жапсыру арқылы орындалады. бүгінгі сабақта мен....түсіндім, ...білдім, ....түсінбедім....меңгердім.

Үйге тапсырма: параграф 40, 49 бет № 5,1 тапсырма

Мәтін бойынша сұрақтарға жауап береді

ЕББҚ оқушы «сенесің бе,сенбейсің бе» сұрақтарына жауап береді .

Оқушылар сабақ бойынша кері байланыс береді

Үйге берілген тапсырма нөмірін күнделікке жазады.

Дескриптор:

- кез келген 2 дұрыс қабылданады

Дескриптор:

Барлық сұрақтарға дұрыс жауап береді