Сабақтың барысы:

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

«Бейнетүсіндіру» әдісі. мұғалім жаңа сабақты бейне сурет, кесте арқылы түсіндіру.

Қосымша тапсырмалар

Оқушының аты-жөні: _____________________________________________сыныбы___________

Жұптық жұмыс

Тапсырма-1. Төмендегі суретте сүтқоректілердің гаметогенез кезеңдері көрсетілген.

(а)Жоғарыдағы суретке сілтеме жасай отырып, сперматогенездің әрбір сатысына қатысатын аталық гаметалардың дамуын қысқаша сипаттаңыз.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

[2]

(б)Адамдардағы сперматогенез және оогенез процестерінің ТӨРТ (4) айырмашылығын көрсетіңіз.

1…………………………………………………………………………………………………………………………………

2…………………………………………………………………………………………………………………………………

3…………………………………………………………………………………………………………………………………

4…………………………………………………………………………………………………………………………………

[4]

Дескриптор:

-сперматогенездің әрбір сатысына қатысатын гаметаларды сипаттайды– 2 балл;

-сперматогенез және оогенез процестерінің айырмашылықтарын атайды – 4 балл;

Жеке жұмыс

Тапсырма-2.Төменде гаметогенез процесі сызбасы берілген.

Х,Ү, Z жасушаларын атаңыз

Х...........................................

Ү..........................................

Z..........................................

Q және G деп белгіленген жасуша бөліну түрін анықтаңыз.

.....................................................................................................................

Тапсырма-3.Сперматогенез бен оогенездің айырмашылығын түсіндіріңіз

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

Дескриптор

-гаметогенездің әр сатысындағы жасушалардың атауын анықтайды – 1 балл;

-гаметогенез кезіндегі жасуша бөліну түрін анықтайды – 2 балл;

-сперматогенез бен оогенездің айырмашылығын түсіндіреді – 1 балл;

Оқушыға беретін мәтін

Гаметогенез-жыныстық жасушалардың түзілу процесі. Ол жыныстық бездерде – гондарда (ұрғашыларда және ұрғашыларда) өтеді. Әйел адам ағзасындағы Гаметогенез әйел жыныс жасушаларының (аналық жасушалардың) пайда болуына байланысты және овогенез деп аталады. Ер адамдарда ерлер жыныс жасушалары (сперматозоидтар) пайда болады, олардың пайда болу процесі сперматогенез деп аталады.

Гаметогенез кезеңдері

1. Көбею сатысы. Кейіннен ерлер мен әйелдер гаметтері пайда болатын жасушалар сперматогония және овогония деп аталады. Бастапқы жыныс жасушалары митозбен бірнеше рет бөлінеді, нәтижесінде олардың саны айтарлықтай артады. Сперматогония ерлер ағзасында репродуктивті кезең ішінде көбеюде. Овогонияның көбеюі эмбрионалды кезеңде жүреді.

7 айдың соңына қарай овоциттердің басым бөлігі I мейоз профиліне өтеді.

Егер одинарлы гаплоидті жиынтықта хромосомалардың санын N ретінде, ал ДНҚ санын с ретінде белгілесе, онда көбею сатысындағы жасушалардың генетикалық формуласы митоздың синтетикалық кезеңіне дейін (ДНҚ репликациясы болған кезде) 2n2c және одан кейін 2n4c сәйкес келеді.

2. Өсу сатысы. Жасушалар мөлшері ұлғаяды және І ретті сперматоциттер мен овоциттерге айналады. Бұл кезең I мейоздың интерфазасына сәйкес келеді. Осы кезеңнің маңызды оқиғасы – хромосомалардың өзгермеген Саны кезінде ДНҚ молекулаларының репликациясы. Бұл кезеңде жасушалардың генетикалық формуласы 2n4c сияқты көрінеді.

3. Жетілу сатысы. Екі тізбекті бөлінулер орын алады – редукциялық (мейоз I) және эквациялық (мейоз II), олар бірге мейозды құрайды. Бірінші бөлуден кейін (мейоза I) ІІ ретті сперматоциттер мен овоциттер (n2c генетикалық формуласы бар), екінші бөлуден кейін (мейоза II) – ұрықтар және үш редукциялы торлы жетілген аналық жасушалар (nc формуласы бар), олар өледі және көбею процесіне қатыспайды. Осылайша, пісу сатысының нәтижесінде І ретті бір сперматоцит (2n4c формуласымен) төрт сперматид (nc формуласымен) береді, ал І ретті бір овоцит (2n4c формуласымен) бір жетілген аналық жасушаны (nc формуласымен) және үш редукциялық Тельц құрады.

4. Қалыптастыру сатысы немесе спермиогенез (тек сперматогенез кезінде). Осы процестің нәтижесінде әрбір жетілмеген сперматид жетілген сперматозоидқа (nc формуласымен) айналады, оған тән барлық құрылымдарды сатып алады. Сперматидтер ядросы тығыздалады, функционалды инертті болатын хромосомалардың шамадан тыс жиналуы орын алады. Гольджи кешені ядро полюстерінің біріне ауысады, акросоманы қалыптастырады. Ядроның басқа полюстеріне центриолдар ұмтылады,оның біреуі жгутиктерді қалыптастыруға қатысады. Жгутик айналасында бір митохондрия спиральды бұрылады. Барлық цитоплазма сперматидадан бөлінеді, сондықтан сперматозоидтың басы дерлік жоқ.

1 тапсырма

"Үш сұраққа бір сөйлеммен жауап" әдісі

Тапсырма:

Төмендегі бірнеше сұраққа тек бір сөйлеммен жауап беріңіз:

1.Гаметогенездің негізгі мақсаты қандай?

2.Гаметогенез процесінде мейоз неліктен маңызды?

3.Гаметогенез ұрпақтар арасында генетикалық әртүрлілікті қалай қамтамасыз етеді?

Жауабы:

Гаметогенез – ұрпақ жалғастыру үшін хромосомалар санын тұрақты сақтай отырып, генетикалық әртүрлілікті қамтамасыз ететін процесс.

2 тапсырма кестені толтыру

3 тапсырма венн диаграммасы

Қолайлы факторлар Қолайсыз факторлар

1. Спортпен шұғылдану 1, фаст өнімдері,газды сусындар энергетиктер

2. Дұрыс тамақтану 2. Дене қимылының аздығы

3. Ұйқы 3. Сыртқы орта нашар экология

4. Таза экология

5. Зиянды әдеттер темекі ішімдіктер 4. Ішімдіктер алкоголды темекі шегу

2. Ауксин мен гиббереллин өсімдікке қалай әсер етеді?

Ауксин мен гиббереллин арасында қандай байланыс бар?

Өсу заттарын зерттеу және қолдану не үшін керек?

Ауксин мен гиббереллин өсімдікке қалай әсер етеді?

4