Ғимараттар мен құрылыстардағы өрт сөндіру

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Іздестіру құтқару жұмыстары

(пән атауы)

«Ғимараттар мен құрылыстардағы өрт сөндіру»

(жұмыстың тақырыбы)

Студент: 401

(тобы) (күні,қолы) (аты – жөні, тегі)

Жетекшісі:

(күні,қолы) (аты – жөні, тегі)

Комиссия мүшелері:

(күні,қолы) (аты – жөні, тегі)

(күні,қолы) (аты – жөні, тегі)

(бағасы) (күні)

Семей

МАЗМҰНЫ:

Кіріспе...........................................................................................................3

1. Өрт. Өрттің пайда болу себептері мен түрлері. ...................................4-5

1.1 Өрт кезінде адамдарға қауіп төндіретін факторлар.................... .......6-7

1.2 Көп қабатты үйлердегі өрт қауіпсіздігі.................................... ...........8-11

2 Ғимараттардағы өрттердің себептері.....................................................12-14

2.1 Өрттен қорғау әдістері. ............................................. ...........................16-10

2.2 Ғимараттардағы өртті сөндіру. ............................................. ..............21-25

3 Эвакуация шаралары............................................. ...................................26-33

Қорытынды ...................................................................................................34

Пайдаланылған әдебиеттер..........................................................................35

Кіріспе

Өрттер-қазіргі әлемдегі ең көп таралған төтенше оқиғалар, олар үлкен материалдық шығын келтіреді. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мемлекеттің өзекті мәселелерінің бірі және маңызды функциясы болып табылады. Өрт қауіпсіздігі туралы заңнамалық және нормативтік-құқықтық актілер бар, олар осы саладағы кәсіпорындар мен азаматтардың құқықтары мен міндеттерін жергілікті жерлерде іске асырудың жалпы түсініктерін, анықтамаларын және тәртібін береді.

Өрт себеп болуы мүмкін төтенше жағдайлардың себебі – бұл бақылаусыз жану. Көбінесе жағдай тез бақылаудан шығып, келесі схема бойынша дамиды: бірінші минутта өртті бір стақан сумен, екіншісінде – шелекпен, үшіншісінде – су қоймасымен сөндіруге болады. Әрбір адам білуге тиіс негізгі принциптері жануды тоқтату. Статистика көрсеткендей, өртте адамдар жалыннан, түтіннен өледі, механикалық зақымданудан зардап шегеді. Күйіктер, көміртегі тотығымен улану, сынықтар мен дислокациялар, қан кетулер пайда болады. Сондықтан бұл жағдайларда алғашқы көмек көрсетуді білу және білу маңызды.

Алдын алу шараларының арқасында өрттердің алдын алуға немесе айтарлықтай әлсіретуге болады. Ең алдымен, мұндай жұмысты балалар мен жастар арасында жүргізу керек. Болашақ инженерлерде, кәсіпкерлерде, жұмысшылар мен қызметшілерде балалар мен жасөспірімдерден бастап өндірісте де, тұрмыста да өртке қарсы мінез-құлықтың берік іргетасы қалануы тиіс.

3

1. Өрт. Өрттің пайда болу себептері мен түрлері.

Өрт — бұл адамның өмірі мен денсаулығына, қоғам мен мемлекетке зиянын тигізетін, қоршаған ортаға үлкен материалдық зақым келтіретін, қоршаған ортадағы заттардың бақылаусыз жануы.

Ең күрделі, зиян тигізетін өрттер өртке қауіпті объектілерде және басқа да зақымдау факторлары (жарылыс, улы заттардың жиналуы т.б.) бар объектілерде болады. Сонымен бірге, адамдар көп шоғырланған жерлерде де өрт шығу қаупі бар.

Өрттің пайда болу себептері көбінесе:

• отпен абайсызда жұмыс істеу;

• Өндірістік жабдықты пайдалану ережелерін сақтамау;

• заттар мен материалдардың өздігінен жануы;

• статикалық электр разрядтары;

• найзағай разрядтары;

• ғимараттар мен құрылыстардың сапасыз құрылысы;

• қауіпсіздік ережелерін елемеу;

• өртеу.

Шығу орнына байланысты мыналар ажыратылады:

• көлік құралдарындағы өрттер;

• --- дала және дала өрттері;

• шахталар мен шахталардағы жерасты өрттері;

• шымтезек және орман өрттері;

ғимараттар мен құрылыстардағы өрттер.

Соңғысы, өз кезегінде, жалын мен түтін жақсы көрінетін сыртқы (ашық) және жалынның жасырын таралу жолдарымен сипатталатын ішкі (жабық) болып бөлінеді.

Өрттен болатын өлім қаупі жылына шамамен – 5 адамды құрайды. Өрттің дамуында бірнеше кезеңдер бөлінеді-бастапқы , максималды даму

4

және әлсіреу .

Негізгі сипаттамасы жойқын әрекет өрт температурасы, дамып келе жатқан, жану кезінде тұрғын үйлер мен қоғамдық ғимараттар үшін үй ішіндегі температура 800-900 °C дейін жетеді . Әдетте, ең жоғары температура кезінде құрайды: жанатын газдар үшін 1200-1350 °C, сұйықтықтарда 1100-1300 °C, қатты заттарда 1000-1250 °C, электрона, магний ең жоғары ауа температурасы 2000-3000 °C.

5

1. Өрт кезінде адамдарға қауіп төндіретін факторлар.

Өрт кезінде адамдар үшін қауіп төндіретін мынадай факторлар:

• ашық от және ұшқындар;

• қоршаған ортаның жоғарғы температурасы мен заттар;

• уытты жану өнімдері және термиялық ыдырату;

• түтін;

• оттегінің төменгі концентрациясы;

• электр тогы нәтижесінде пайда болған шығару жоғары кернеулі токөткізгіш бөліктері конструкциялардың, аппараттардың, агрегаттардаң;

• қауіпті факторлар жарылыс болған өрт салдарынан;

• өрт сөндіргіш құралдар.

Жылу ағынының қарқындылығы мен ауа температурасының жоғарылауы терінің, тыныс алу жолдарының күйіп қалуына және күйік шокына әкелуі мүмкін (шатастырылған санаға немесе оның жоғалуына дейін қозу немесе тежелу). Өрт кезінде бөлінетін улы жану өнімдерінің құрамында адамға улы әсер етуі мүмкін 50-ден 100-ге дейін химиялық қосылыстар бар. Ең улы және жиі кездесетіндерге СО көміртегі оксиді және СО2 көмірқышқыл газы жатады . СО-ның қауіптілігі-бұл оттегіден 200-300 есе жақсы, қан гемоглобинімен әрекеттесіп, карбоксигемоглобин HbCO түзеді. Бұл жағдайда оттегі ашығуы пайда болады.

Адам қанындағы әртүрлі HbCO құрамындағы белгілер %:

0...10 – симптомдары жоқ;

10...20 – әлсіз бас ауруы;

20...30 – бас ауруы;

30...40 – қатты бас ауруы, әлсіздік, бас айналу, құсу;

40...50 – пульс және тыныс алу;

50...60 – талып қалу, ес-түссіз жағдай, ырғақты конвульсиялар;

60...70 – онда, мүмкін өлім;

6

70...80 – өлім бірнеше сағат ішінде.

СО2 қаупі-бұл қандағы оттегін алмастырады, тыныс алуды тездетеді, бұл қауіпті концентрацияда басқа газдардың көп мөлшерін ингаляциялауға әкеледі. Ингаляциялық ауадағы СО2 мөлшері жоғарылаған кездегі белгілер, туралы.

% : 0,5...4-тез тыныс алу;

5...7 – бас ауруы, тез тыныс алу, бас айналу;

10...12 – тыныс алу орталығының салдануына байланысты бірнеше минут ішінде өлім.

7

2. Көп қабатты үйлердегі өрт қауіпсіздігі

Көпқабатты үйлерде өрт қауіпсіздігі қалай қамтамасыз етілуі керек, өртке қарсы жүйелердің жарамдылығын кім қадағалап, қамтамасыз етуі керек және өрт кезінде өзін қалай ұстау керектігі туралы ҚР ТЖМ Өртке қарсы қызмет комитетінің Мемлекеттік өрт бақылау және өртке қарсы нормалау басқармасының бастығы Ерлан Төрегелдиев айтып берді.

- Көпқабатты үйлерде өрт қауіпсіздігі қалай қамтамасыз етілуі тиіс? Нақты жағдай қандай?

- Егер өрт қауіпсіздігінің белгіленген талаптары толық көлемде орындалса, объектінің өрт қауіпсіздігі қамтамасыз етілген болып саналады.

Биіктігі 28 метрден асатын көппәтерлі тұрғын үйлерде мынадай өртке қарсы іс шараларды көздеу қажет:

- қауіпсіз эвакуациялауды қамтамасыз ету үшін түтінсіз баспалдақ алаңдары көзделеді;

- ішкі өртке қарсы су құбыры;

- эвакуациялық шығудан басқа, 15 м-ден астам биіктікте орналасқан әрбір пәтерден авариялық шығу (люктер) көзделуі тиіс;

- қабатына қарамастан өрт дабылы, яғни кіріктірілген жарық дыбыстық сиреналары бар түтін өрт хабарлағыштары көзделеді;

- эвакуациялық жолдар мен шығулардағы түтін шығару жүйесі және ауаны тіреу.

Ел бойынша ағымдағы жылға шағын (микро) кәсіпкерлікті тексеруге мораторийді ескере отырып, биіктігі 28 метрден асатын 277 көппәтерлі тұрғын үйге барумен профилактикалық бақылау жүргізу жоспарланған, оның ішінде бүгінгі күні 88-і зерттелді.

Профилактикалық бақылау нәтижелері бойынша басқарушы ұйымдарға бару жоспарланған 1600-ден астам өртке қарсы іс-шаралар, атап айтқанда өрт автоматикасын жарамды күйге келтіру, эвакуациялау жолдарының бітелуіне жол бермеу, электр желілерін қауіпсіз пайдалануға қойылатын талаптарды

8

сақтау және т.б. ұсынылды.

Бақылау тексерулерінің нәтижелері бойынша бұрын белгіленген өртке қарсы іс-шаралар толық көлемде жойылмағаны анықталды. Осыған байланысты, үш МИБ-ке қатысты әкімшілік материалдар тиісті шаралар қабылдау үшін сот органдарына жіберілді. Соттың қарау қорытындысы бойынша бір МИБ 214 мың 500 теңге сомасына айыппұл түрінде жауапқа тартылды, 2 әкімшілік. материал қарастырылуда.

Мемлекеттік өрт бақылауына тек жалпыүйлік мүлік (кіреберістер, вестибюльдер, залдар, дәліздер, баспалдақ марштары мен баспалдақ алаңдары, лифттер, шатырлар, техникалық қабаттар, жертөлелер, жалпыүйлік инженерлік жүйелер мен жабдықтар және басқа да ортақ пайдаланылатын мүлік) ғана жататынын, яғни пәтерлерді өрт инспекторлары тексермейтінін атап өткен жөн.

Оның орнына, мораторийдің әсеріне қарамастан, ТЖМ қызметкерлері үгіт материалдарын тарату, тақырыптық бейнероликтерді тарату, өрт туындаған кезде іс-қимылдар бойынша жаттығулар өткізу және қауіпсіз эвакуациялау түрінде мемлекеттік бақылаумен қамтылмаған объектілерде профилактикалық іс-шараларды тұрақты негізде жүргізетініне назар аудару қажет.

- Үйлердегі өртке қарсы жүйелердің жарамдылығын кім қадағалап, қамтамасыз етуі керек?

Өрт қауіпсіздігі қағидаларына сәйкес (Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2022 жылғы 21 ақпандағы № 55 бұйрығы) тұрғын үйде өрт қауіпсіздігі талаптарын сақтауды МИБ (мүлік иелерінің бірлестігі) тұлғасында олардың меншік иелері қамтамасыз етуі тиіс.

Бұдан басқа, "Тұрғын үй қатынастары туралы" ҚР Заңына сәйкес пәтердің, тұрғын емес үй-жайдың, тұрақ орнының, қойманың меншік иесі өртке қарсы нормалар мен ережелерді сақтау міндетін атқарады.

9

Егер сіз бірінші қабаттағы пәтерде болсаңыз және есіктен шыға алмасаңыз, онда ол құлыптаулы немесе от немесе түтін жолды жауып тастаған.

Сізді құтқара алатын бірінші нәрсе – терезелер (бірақ оларда торлар болмаған жағдайда ғана!). Егер терезе жақтауын аша алмасаңыз, әйнекті сындыру үшін кез-келген қолайлы затты (орындық, таба және т.б.) пайдалануға болады. Әйнектің кесілуінен қорғану үшін қолыңызға тығыз зат қоюыңызға болады.

Ал, егер сіз 1-қабаттан жоғары пәтерде болсаңыз және есіктен шығу мүмкіндігі болмаса, өрт ошағына оттегінің кіруін тоқтату үшін балконға немесе лоджияға шығып, есікті мықтап жауып қоюыңыз керек. Терезелер мен есіктер тығыз жабылған кезде пәтердегі оттегі тез жанып кетеді, ал өрт түтіндеп жанбай, бықсып жанады. Бұл құтқарудың қосымша уақытын қамтамасыз етеді.

Биіктігі 28 метр немесе одан да биік үйлерде 15 метрден бастап (алтыншы қабаттан жоғары) балконнан балконға, лоджиядан лоджияға баратын өрт баспалдақтары орнатылған. Олар да сізді құтқарады, тек сіз өзіңіз немесе жоғарыдағы көршіңіз оларды мықтап бекітіп тасатамаған жағдайда ғана. Есіңізде болсын, барлық өткелдер әрқашан бос болуы керек, әйтпесе сіз тұзаққа түсуіңіз мүмкін.

Сондықтан, күнделікті өмірде бұл шығулардың әрқашан бос болып, баспалдақтардың жұмыс істейтіндігіне көз жеткізу керек. Сіздің отбасыңызға да, өрт сөндірушілерге де өрт кезіндегі эвакуациялық шығудың қажеті жоқ екеніне ешқашан сенімді бола алмайсыз.

Егер сізде балкон немесе лоджия болмаса, терезені ашып, көмекке қоңырау шалыңыз. Сізді байқап, қиындыққа тап болғаныңызды түсінгеннен кейін, жуынатын бөлмеге барыңыз. Есікті мықтап жауып, ваннаға су құйыңыз. Ылғал шүберекпен, киіммен, сүлгімен-қолыңызға түскеннің бәрімен есіктердегі саңылауларды жабыңыз, бұл түтінді ұстап тұрады. Тыныс алу мүшелерін дымқыл шүберекпен жабыңыз. Қызып кетуден құтылу үшін су

10

толтырылған ваннаға кіріп жатыңыз. Содан кейін есікке су құя бастаңыз. Егер сіз дүрбелеңге түспесеңіз, барлық ұсыныстарды дұрыс және дәл орындасаңыз, онда бүкіл пәтер өртеніп кетсе де, сіз тірі қаласыз.

Өрттегі ең қауіпті факторлардың бірі - түтін. Ол көрші бөлмелерге розеткалар, есіктердегі саңылаулар және т.б. арқылы өте тез ене алады. Түтін кезінде адам бағдарын толығымен жоғалтады, сонымен қатар есінен тану үшін бірнеше күрсіну жеткілікті. Бірақ түтін ауадан жеңіл, алдымен ол көтеріліп, содан кейін ғана төмендейді, сондықтан өрт кезінде бөлме жоғарыдан төменге қарай түтінмен толтырылады, тіпті қатты түтін болса да, еденнің өзінде 10-20 см ауа қабаты қалады. Сондықтан, егер шығатын жер жабылып қалса, сіз 2-ші және одан жоғары қабатта тұратын болсаңыз және сізде балкон болмаған жағдайда есіктердегі барлық жарықтарды дымқыл шүберекпен жабыңыз, терезені сәл ашып, көмек шақырыңыз және сізді естігеннен кейін еденге төмен қарап жатыңыз.

Сондай-ақ, егер сізге қатты түтіндеген бөлмеден шығу керек болса, еденге төмен қаратып жатып, аузыңызды дымқыл шүберекпен байлап, шығатын жаққа қарай жылжыңыз және міндетті түрде қабырға бойымен жүріңіз. Егер сіз жалғыз болмасаңыз, онда қолдарыңыздан ұстаңыз немесе мүмкін болса, жіппен байлап қойыңыз. Баспалдақтармен қозғалу керек, өрт кезінде лифтті пайдалануға тыйым салынады, өйткені ол кез келген уақытта сөніп, сіз қамалып қалуыңыз мүмкін.

11

2 Ғимараттардағы өрттердің себептері.

Тұрғын үй секторы жыл сайын өрттердің жалпы санының 70-80% құрайды. Тұрғын үйдегі өрттердің негізгі саны мүгедектігі бар адамдардың кінәсінен болады (мас күйі, психикалық ауру, жасқа байланысты әлсіздік, балалардың еркелігі және т.б.). Тұрғын үйлерде бүкіл ел бойынша өрт кезінде қаза тапқандардың шамамен 90% - ы қайтыс болады. Адамдардың қаза болуының басты себебі өрт кезінде — әрекет жану өнімдерінің (76% - ға дейін қайтыс болғандардың жалпы санынан) және жоғары температура (19% - ға дейін қайтыс болғандардың жалпы санынан).

Объективті себептердің қатарына тұрғын үй қорының тозуының жоғары дәрежесі жатады, мұнда біз ғимараттардың конструкциялары мен оларды инженерлік қамтамасыз ету туралы айтып отырмыз; ғимараттардың өртке қарсы жағдайын қолдаудың экономикалық мүмкіндіктерінің болмауы, тұрғын үйлердің өртті анықтау және хабарлау құралдарымен, сондай-ақ қазіргі заманғы алғашқы өрт сөндіру құралдарымен қамтамасыз етілмеуі. Пәтерлерде және тұрғын үйлерде тез тұтанатын заттар болуы , синтетикалық бұйымдар мен түрлі тұрмыстық техника , бір жағынан, өрттің туындау мүмкіндігін қаупін арттырады, ал екінші жағынан улы газдардың синтетикалық материалдардың жануы.

Өрт қаупінің басқа көздері: жертөлелер, шатырлар, санитарлық-ас үй тораптары. Өрт жағынан ең аз қауіпті-жанбайтын материалдардан (кірпіштен, темірбетоннан) жасалған аз қабатты ғимараттар, ал ең үлкен қауіп-ағаш құрылымдардан жасалған ғимараттар. Сонымен қатар, жанатын жылу-дыбыс оқшаулағыш материалдарды (үгінділер, жапырақтар, шымтезек және т.б.), әсіресе полимерлерді (полистирол көбік, полиуретанды көбік және т. б.) қолдану үлкен қауіп төндіреді. Аз қабатты тұрғын үйлердің

көпшілігінде пеш жылытуы бар. Статистикаға сәйкес, тұрғын үй мен аула ғимараттарындағы әрбір оныншы өрт пештер мен мұржалардың дұрыс жұмыс істемеуінен , олардың дұрыс орнатылмауынан болады.

12

Көп қабатты үйлер, әдетте, ірі елді мекендердегі тұрғын үйдің негізгі түрі болып табылады. Тұрғын үйлердің өрт қаупін күшейтетін ерекшелігі-оларға басқа мақсаттағы кіріктірілген үй-жайлардың болуы : сауда, байланыс, коммуналдық-тұрмыстық, қоғамдық тамақтану және т.б.. Көп қабатты тұрғын үйлердегі өрттер, егер құбырлар өтетін жерлердегі саңылаулар ерітіндімен немесе бетонмен жабылмаған болса, кабельдік коммуникациялар арқылы таралуы мүмкін.

Жоғары қабатты ғимараттар тігінен өрттің тез дамуымен және құтқару жұмыстарының күрделілігімен сипатталады. Жану өнімдері баспалдақ торлары мен лифт шахталары арқылы тарайды. Олардың тігінен таралу жылдамдығы минутына 10 метрден немесе одан да көп болуы мүмкін. Бірнеше минут ішінде ғимарат толығымен түтінге айналады және тыныс алу органдарын қорғаусыз бөлмелерде болу мүмкін емес. Сондай-ақ, көп қабатты ғимараттар мен жоғары қабатты ғимараттардың өрт қаупін едәуір арттыратын фактор тиісті өрт автоматикасы жүйелері болмаған немесе ақаулы күйде болған жағдайда өртті кеш анықтау ықтималдығы жоғары екенін атап өткен жөн.

Нормативтен тыс биіктіктегі тұрғын үйлердің құрылыс көлемінің ұлғаюын ескере отырып және оларды өрттен қорғау мәселелерінің өзектілігін ескере отырып, ТЖМ басқа ведомстволардың мамандарын тарта отырып, осы ғимараттарды тексеру туралы шешім қабылдады. Қоғамдық ғимараттар тобы ғимараттардың өте кең спектрін қамтиды, олар қатысатын адамдардың саны, өрт жүктемесінің саны, сондай-ақ жұмыс істеу сипаты (режимі) бойынша ерекшеленеді. Сонымен қатар, аталған белгілердің әрқайсысы шегінде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді шешуге сараланған көзқарасты талап ететін елеулі айырмашылықтар байқалады. Сонымен, өрт болған жағдайда адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесін шешкен кезде ғимараттағы контингенттің психофизиологиялық ерекшеліктерін, оның ғимараттың жоспарлау ерекшеліктерімен танысу

13

дәрежесін, сондай-ақ өрт туралы сигналды қабылдауға және ғимараттан эвакуациялау бойынша қажетті әрекеттерді орындауға дайындық деңгейін ескеру қажет.

Ғимараттағы материалдық құндылықтарды қорғауды қамтамасыз ету тұрғысынан күтілетін материалдық залалдың мөлшерін ғана емес, сонымен қатар өрттен болатын шығындардың әлеуметтік маңыздылығын да ескеру қажет. Бұл ең алдымен мұражайлар, мұрағаттар, кітапханалар ғимараттарына, сондай-ақ тарих пен сәулет ескерткіштері болып табылатын ғимараттарға қатысты. Мұндай ғимараттар үшін жедел бөлімшелердің жұмысы барысында, сондай-ақ автоматты өрт сөндіру қондырғыларының жалған іске қосылуы кезінде өрт сөндіргіштердің келтіретін залалын ескеру қажет. Соңғы жылдары шетелде ғимараттар мен құрылыстардың өртке қарсы талаптарға сәйкестігін анықтау кезінде ғимараттар мен құрылыстардың өрт қауіптілігін сандық анықтауды және оны өлшем ретінде таңдалған шамалармен салыстыруды көздейтін объектіге бағытталған нормалау негізінде тәсіл қолданылады.

Әлбетте, бұл әдістер сандық бағалау өрт қауіптілігі қоғамдық мақсаттағы ғимараттарды ескеру керек сияқты процестерінің жүру заңдылықтары жану ғимаратында және адамдарды эвакуациялау, сондай-ақ заңдылықтарын сипаттайтын мүмкіндігі. Адамдардың өліміне ықпал ететін жағдайлардың ішінде алкогольдік (немесе есірткілік) мас болу әлі де бірінші орында. Адамдардың өліміне ықпал ететін факторларға қоғамдық ғимараттар үй-жайларының жану кезінде аса қауіпті заттарды (HCL, HCN және т.б.) бөлетін материалдармен қанықтылығының артуы, сондай-ақ тұрмыста пайдаланылатын әртүрлі энергия көздерінің санының артуы сияқты құбылыстар да жатқызылуы керек.

Қоғамдық ғимараттардағы өрттердің себептері бойынша соңғы жылдары өртті абайсыз пайдаланудан болған өрттер негізгі орынды алады. Электр жабдықтары мен тұрмыстық электр құралдарын пайдалану

14

ережелерін бұзу салдарынан барлық өрттердің 32,4% - ы пайда болды. Өрт қою қоғамдық ғимараттардағы барлық өрттердің 10,2% құрайды.

Осылайша, тұрғын және қоғамдық ғимараттарда өрт негізінен мыналардан туындайды :

• электр желісі мен электр аспаптарының ақаулары;

• газдың ағуы;

• қараусыз қалған электр аспаптарының өртенуі;

• абайсызда отпен балалардың жұмыс істеуі және еркелігі;

• ақаулы немесе қолдан жасалған жылыту аспаптарын пайдалану;

• оттықтардың (пештердің, каминдердің) ашық есіктерін қалдыру;

• ғимараттардың жанында жанып жатқан күлді шығару;

• абайсыз отпен жұмыс істеу;

• темекі шегу.

15

2.1 Өрттен қорғау әдістері.

Жобалау және құрылыс кезіндегі өртке қарсы талаптардың, нормалар мен ережелердің проблемалары туралы айта отырып, реконструкцияланатын объектілер санының өсуін, жаңа өрт қауіпті материалдар мен конструкцияларды енгізуді, импорттық жабдықтар мен жаңа технологияларды қолдануды атап өткім келеді және құрылыс және жобалау ұйымдарының басшылары мен жетекші мамандарын құрылыс объектілерінің өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету проблемалары, жүйенің жай-күйі мен даму перспективалары туралы хабардар ету қажеттігін еске салғым келеді өртке қарсы нормалау және стандарттау. Екінші жағынан, өрт сөндіру қызметінің қызметкерлері құрылыс кешенін дамыту перспективалары туралы уақтылы және жан-жақты ақпарат алуы тиіс. Кейбір жағдайларда объектінің өрт қаупі жобалау сатысында "қамтамасыз етіледі".

Жүргізілген тексерулер техникалық бөлімдері өрт қауіпсіздігіне жауапты штаттық мамандармен жасақталған жобалау ұйымдарында жағдайдың жақсы екенін көрсетті. Ғимараттардың сыртқы қабырғаларын оқшаулау үшін жанғыш материалдарды қолдану, ҚНжЕ-ге тиісті нормалар мен өзгерістер енгізілгенге дейін шатыр қазандықтарын жобалау, сондай-ақ осы қазандықтарды салу мүмкіндігі туралы МЖӘ органдарының қорытындысынсыз, нормалары жоқ жекелеген объектілерді МЖӘ органдарының қорытындысынсыз жобалау ең тән бұзушылықтар болып табылады. Атап айтқанда, бұған пайдаланылатын қоғамдық ғимараттардың шатырлы қабаттарының қондырмасы және атриумдардың құрылысы кіруі мүмкін.

Дүние жүзі жобалау және құрылыс кезінде қолданыстағы нормалар мен ережелердің өртке қарсы талаптарын бұзған GPN органдары олардың кейбіреулері ірі қалаларға (атап айтқанда, биік құрылыс саласында) тән деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді.) ҚНжЕ 2.08.02-89 бұза отырып жобалау сатысында 16 қабаттан асатын (қоғамдық ғимараттың жобасын әзірлеу жоспарланған және 30 қабаттан жоғары) қоғамдық мақсаттағы бірқатар биік ғимараттардың сызбалары орындалды. Бұл ретте жоба авторлары қаруланған техника — автосатырлар, иінді көтергіштер — өрт сөндірушілердің жоғарғы қабаттарға кіруін қамтамасыз етпейтінін және өрт болған жағдайда адамдарды эвакуациялауға кепілдік бере

16

алмайтынын ескермей, қолданыстағы ҚНжЕ талаптарына сілтеме жасайды. Өрт кезінде эвакуациялауды жоспарлау шешімдері 10-16 қабатты ғимараттар сияқты ұсынылады.

Көптеген жағдайларда тұрғын емес үй-жайларды бірінші, екінші немесе жертөле қабаттарына орналастыруға қатысты "тұрғын ғимараттар" ҚНжЕ талабы ескерілмейді. Тұрғын үйлердің 4-қабатында қоғамдық мақсаттағы үй-жайлар орналастырылатынына дейін жетеді. Бұл жаңа ғимараттарға да, қалпына келтірілген және күрделі жөндеуден өткен ғимараттарға да тән. Кейбір жағдайларда ғимараттың тұрғын бөлігінен оқшауланған эвакуациялық шығуларды жобалау қажеттілігі туралы осы ҚНжЕ талаптары орындалмайды.

Өртке қарсы қорғау шараларының кешені және технологиялар қорғауға арналған өрт — яғни, мүмкіндік беретін азайту немесе толығымен алып тасталсын жану мүмкіндігін немесе бүлдіру отпен жанатын материалдарды және салынған объектілерді пайдалану. Өртке қарсы іс-қимыл әдістері өрттің пайда болу ықтималдығын төмендететін (профилактикалық, пассивті ) және адамдарды өрттен тікелей қорғау және құтқару (белсенді) болып бөлінеді.

Өртке қарсы қорғау шараларының кешені және технологиялар қорғауға арналған өрт — яғни, мүмкіндік беретін азайту немесе толығымен алып тасталсын жану мүмкіндігін немесе бүлдіру отпен жанатын материалдарды және салынған объектілерді пайдалану. Өртке қарсы іс-қимыл әдістері өрттің пайда болу ықтималдығын төмендететін (профилактикалық, пассивті ) және адамдарды өрттен тікелей қорғау және құтқару (белсенді) болып бөлінеді. Өрттің алдын алу. Өрттен қорғау үшін ағаш пен маталар , ыстыққа төзімді бояулар, сылақтар және т.б. сіңдірілген арнайы сұйықтықтар қолданылады. отқа төзімді қосылыстардың әрекеті қорғалатын затты жоғары температураның әсерінен оқшаулауға негізделген. Әдетте мұндай шаралар өрт кезінде өрттің алдын алмайды, бірақ қорғалған материалдардың отқа төзімділігін арттырады. Тіпті Болат тірек конструкцияларын пайдалану жоғары температураға ұзақ уақыт әсер ету жағдайында олардың өрттің зақымдануын жоққа шығармайды.

Электр сымдары қысқа тұйықталу өртіне әкелуі мүмкін-. Сымдар мен кабельдерді тек жанбайтын негіздерге салу керек. RCD және автоматты

17

сақтандырғыштарды орнатыңыз . Жылу газ және электр плиталарын ағаш жиһаздан оқшаулайды. Жуынатын бөлмелерде және сыртқы қабырғаларда орналасқан розеткалар ылғалдан оқшауланған. Темекі тұқылдарын сөндіру үшін күл салғыштар қолданылады, ал шамдар шам ұстағыштарда жанады.

Өрттер мен жарылыстардың алдын алу, өмір мен мүлікті сақтау мақсатында үйде тез тұтанатын және жанғыш сұйықтықтардың, сондай-ақ өздігінен жануға бейім және жарылуға қабілетті заттардың қорын құрудан аулақ болу қажет. Олардың аз мөлшерін тығыз жабық ыдыстарда, жылыту құрылғыларынан алыс ұстау керек, шайқауға, соққыға, төгілуге жол бермеу керек. Тұрмыстық химия заттарын пайдаланған кезде аса сақ болу керек, оларды қоқыс құбырына тастамау, мастикаларды, лактарды және аэрозольді бүріккіштерді ашық отта қыздырмау, кірді бензинмен жууды жүргізбеу керек. Сіз баспалдақ алаңдарында жиһаз, жанғыш материалдарды сақтай алмайсыз, шатырлар мен жертөлелерді жинай алмайсыз, сантехникалық кабиналардың тауашаларында қоймалар ұйымдастыра алмайсыз, қоқыс жәшіктерінде макулатура жинай алмайсыз.

Электр жылыту құралдарын жанғыш заттардың жанына орнату ұсынылмайды. Электр желісін шамадан тыс жүктеуге, қосылған электр аспаптарын қараусыз қалдыруға тыйым салынады; соңғысын жөндеу кезінде оларды желіден ажырату керек. Ең өрт және жарылыс қаупі бар тұрмыстық аспаптар-Теледидарлар, газ плиталары, су жылыту цистерналары және басқалар. Оларды пайдалану нұсқаулықтар мен нұсқаулықтардың талаптарына сәйкес қатаң түрде жүргізілуі керек.

Егер газдың иісі пайда болса, оны дереу өшіріп, бөлмені желдету керек; бұл жағдайда шамдарды қосуға, темекі шегуге, сіріңке, шам жағуға қатаң тыйым салынады. Газбен улануды болдырмау үшін газ плитасы мен газ құбырының ақаулығын жоюмен айналыспайтын барлық адамдарды үй-жайдан алып тастау керек. Жас балаларды қараусыз қалдыруға, сіріңкемен ойнауға, электр жылыту құралдарын қосуға және газды жағуға болмайды.

18

Ғимараттарға кіреберіс жолдарды, өрт гидранттарына жақындауды, көппәтерлі үйлердегі ортақ кіреберістердің есіктерін құлыптауға, жеңіл бұзылатын қалқалар мен балкон люктерін ауыр заттармен мәжбүрлеуге, түтінсіз баспалдақ торларының ауа аймағының саңылауларын жабуға тыйым салынады. Өрт автоматикасы құралдарының жарамдылығын бақылау және өрт хабарлағыштарын, түтін шығару жүйесін және өрт сөндіру құралдарын жарамды күйде ұстау қажет

Өрт кезіндегі әрекеттер.

Өрт болған жағдайда ғимараттан негізгі және қосалқы (өрт) шығу жолдарын немесе баспалдақтарды (лифттерді пайдалану қауіпті) пайдаланып шұғыл түрде кету керек және өрт күзетіне мүмкіндігінше тез қоңырау шалып, аты-жөнін, мекен-жайын және не жанып жатқанын хабарлау керек. Өрттің дамуының бастапқы кезеңінде сіз оны барлық өрт сөндіру құралдарын (өрт сөндіргіштер, ішкі өрт крандары, төсек жапқыштары, құм, су және т.б.) пайдаланып сөндіруге тырысуға болады. Электрмен жабдықтау элементтеріндегі отты сумен сөндіруге болмайтынын есте ұстаған жөн. Алдымен кернеуді өшіру керек немесе сымды құрғақ ағаш тұтқасы бар балтамен кесу керек. Егер барлық күш-жігер бекер болып шықса және өрт таралса, ғимараттан шұғыл түрде кету керек (эвакуациялау). Баспалдақ торлары түтіндеген кезде оларға қарайтын есіктерді мықтап жабу керек, ал түтіннің қауіпті концентрациясы пайда болған кезде және бөлмедегі (бөлмедегі) температураның жоғарылауы кезінде балконға көшу керек, есіктер мен терезелер арқылы кірген жағдайда өрттен қорғану үшін суланған көрпені (кілем, басқа да тығыз мата) өзімен бірге алып жүру керек; есік артында мықтап жабыңыз. Эвакуацияны өрт баспалдақтарымен немесе басқа пәтер арқылы жалғастыру керек, егер өрт болмаса, тығыз жалғанған парақтарды, перделерді, арқандарды немесе өрт жеңін қолдана отырып. Бір-бірін сақтандырып, бір-бірден түсу керек. Мұндай өзін-өзі құтқару өмірге қауіп төндіреді және басқа жол болмаған кезде ғана рұқсат етіледі.

19

Ғимараттардың жоғарғы қабаттарының терезелерінен (балкондарынан) секіруге болмайды, өйткені статистика оның өліммен немесе ауыр жарақатпен аяқталатынын көрсетеді.

Зардап шеккендерді жанып жатқан ғимараттан құтқарған кезде, ол жерге кірмес бұрын, басыңызды дымқыл төсек жапқышпен жабыңыз (пальто, шапан, тығыз матаның бір бөлігі). Түтін бөлмесінің есігін таза ауаның тез түсуінен жалын шықпас үшін абайлап ашыңыз. Қатты түтінді бөлмеде ылғалданған шүберек арқылы дем алып, жорғалап немесе еңкейіп жүріңіз. Егер жәбірленушіге киім өртеніп кетсе, оған төсек жапқышын (пальто, шапан) лақтырып, ауа ағынын тоқтату үшін мықтап басыңыз. Зардап шеккендерді құтқару кезінде ықтимал құлаудан, құлаудан және басқа қауіптерден сақтық шараларын сақтаңыз. Жәбірленуші шығарылғаннан кейін оған алғашқы медициналық көмек көрсетіп, жақын жердегі медициналық пунктке жіберіңіз. Жедел ден қою үшін өрт күзетінің мобильді бригадалары құрылады .

Өрттен тікелей қорғау адамды жоғары температурадан қорғауға бөлінеді , және көбінесе қауіпті — қауіпті фактор, олардың бірі көміртегі тотығы болып табылады. Боп термо-оқшаулағыш киімін (өрт сөндірушінің жауынгерлік киімін), оқшаулағыш газқағарларды және сығылған ауадағы аппараттарды, газқағар түрі бойынша ауаны сүзетін сорғыштарды пайдаланыңыз. Адамды өрттің қауіпті факторларынан қорғаудың маңызды құралы ғимараттардың жоспарлау шешімдері болып табылады . Эвакуациялау жолдары сыртқы қоршау конструкцияларындағы ойықтар арқылы жарықтандырылуы тиіс. Бұл саңылаулардағы әйнек оңай төгілетін материалдардан жасалуы керек. Табиғи жарығы жоқ баспалдақтарда ауаны баспалдақ алаңына тіреу қамтамасыз етілуі тиіс. Табиғи жарықсыз ұзын дәліздер жағдайында эвакуация жолдарынан түтін шығаруды ұйымдастыру қажет. Түтін шығару және ауаны қолдау жүйелері өрт дабылы жүйесімен іске қосылуы тиіс.

20

2.2 Ғимараттардағы өртті сөндіру

Өрттің 70% - дан астамы тұрғын үй секторында болады. Тұрғын үй қорында өртте ең көп өлім-жітім, елеулі материалдық шығындар байқалады. Статистикаға сәйкес, тұрғын үй-жайлардағы өрттің негізгі себептері: отпен абайсызда жұмыс істеу, электр құрылғыларын пайдалану технологиясын бұзу және өртеу.

Тұрғын үйлердегі өрт кезінде мүмкін:

• қабаттардағы адамдарға қауіп төндіреді, олардың арасында өздігінен қозғалуға және эвакуациялауға қабілетсіз (науқастар, қарттар, жас балалар және т. б.);

• маңызды мәдени-материалдық құндылықтардың болуы;

• баспалдақ торларының, дәліздердің, залдардың және басқа да эвакуация жолдарының түтіні;

• жертөле үй-жайлары мен терезе ойықтары жоқ үй-жайлардың ішіндегі жоғары температура, оларда әртүрлі материалдар мен заттардың, электр, газ және басқа да коммуникациялардың қоймаларының болуы;

• отты жоғарыдағы қабаттарға еден жабындарындағы Саңылаулар, желдеткіш каналдар, шахталар, люктер, басқа да коммуникациялар арқылы, сондай-ақ темірбетонды, металл конструкцияларды жылыту немесе терезелер мен саңылаулар отты лақтыру арқылы тарату;

• деформация, құрылыс конструкцияларының құлауы;

• жанғыш ауа қоспаларының, пиролиз өнімдерінің және толық емес жанудың пайда болуы мен жарылыстары (жарылыстары) ;

• жанғыш газдары бар көлік және тұрмыстық баллондардың, сондай-ақ тез тұтанатын сұйықтықтары (ЖТҚ) және жанғыш сұйықтықтары (жж)бар ыдыстардың жарылыстары;

• ғимараттың жоғарғы қабаттарына өрт сөндіру құралдарын берудің күрделілігі ;

21

• өрт сөндіру мақсатында судың жетіспеушілігі;

• ғимаратқа кіреберістердің бітелуі және абаттандырылған жолдардың болмауы;

• өртке қарсы жүйелер мен құрылғыларды, лифттердің қозғалысын басқару жөніндегі электр жабдықтарын, оларды тоқтата отырып, әдетте өрт қабатында энергиямен жабдықтауды бұзу;

• адамдарды құтқару жөніндегі жұмыстарды жүргізу, өртті құтқару мен сөндірудің өзге де техникалық құралдарын қолдану үшін АВТО сатылар мен АВТО көтергіштерді орнатудың күрделілігі;

Өрт орнына келетін өрт күзетінің бөлімшелері өртті барлауды жүргізумен бір мезгілде адамдарды құтқаруды ұйымдастырады және қажетті күштер мен құралдар болған кезде орындаудың маңыздылығы мен өзектілігі тәртібімен өртті сөндіру жөніндегі басқа да іс-қимылдарды орындауға кіріседі.

Өрттерді сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізу кезінде:

• адамдардың орналасқан жерлерін анықтау, оларды эвакуациялаудың ең қысқа қауіпсіз жолдары мен тәсілдерін таңдау, дүрбелеңнің алдын алу шараларын қабылдау (плакаттар орнату, дауыс зорайтқыш байланыс арқылы хабарлама жасау және т. б.);

• өрт ошағына қарай жылжу жолдарын, оның мөлшерін және таралуының ықтимал бағыттарын анықтаңыз;

• адамдарды құтқару үшін лоджияларды, балкондарды, сыртқы өрт сатыларын, АВТО көтергіштерді, АВТО сатыларды және басқа да құралдарды (қол өрт сатылары, кенептер, пневмоқұрылғылар және т. б.) пайдалану мүмкіндігін анықтау;

• әкімшіліктен бірегей және аса құнды жабдықтың орналасқан жерін, оған от пен түтіннен қауіптілік дәрежесін, оны эвакуациялау жөніндегі іс-шаралардың қажеттілігін, тәртібін, кезектілігін және орындалуын анықтау;

• стационарлық сөндіру және түтін шығару жүйелерін пайдалану

22

мүмкіндігін белгілеңіз;

• жануды жоюға, адамдарды құтқаруға және мүлікті эвакуациялауға қажетті күштер мен құралдардың санын анықтаңыз. Gorenje;

• қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы қағидаларын сақтау.

Ғимараттың қабаттарындағы өрттерді сөндіру бойынша іс-шаралар:

• ғимараттан (құрылыстан)эвакуациялау жолдарында адамдар арасында дүрбелеңнің алдын ала отырып, құтқару жұмыстарын жүргізуді қамтамасыз ету;

• баспалдақ алаңдары арқылы қабаттарға бөшкелерді беруді, сондай-ақ терезе саңылауларына бөшкелерді беру үшін автосатқыштар мен АВТО көтергіштерді пайдалануды жүзеге асыру;

• қабаттың барлық үй-жайларында бір мезгілде сөндіруді жүргізу, күштер мен құралдар жетіспеген кезде оқпандарды төтенше жанып жатқан үй-жайларға беру, өрттің таралуын болдырмау және өртті дәйекті түрде жою;

• өрттер пайда болған кезде үлкен шығыны бар су бөшкелерін қолданыңыз;

• ішкі өртке қарсы су құбырын пайдалану мүмкіндігін белгілеу;

• суды жоғарғы қабаттарға немесе шатырға жеткізу үшін пайдаланыңыз құрғақ құбырлар және көтергіш сорғылары бар ішкі өрт крандары;

• жанып жатқан және үстіңгі қабаттардағы түтінді, сондай-ақ эвакуация жолдарын кетіру үшін мәжбүрлі желдетуді, түтін шығаратын көліктерді немесе портативті желдеткіштерді пайдалану мүмкіндігін бағалау;

• өрттің таралуын болдырмау үшін желдету коммуникацияларын тексеруді ұйымдастырыңыз;

23

• төгілген Судан қорғауды қамтамасыз етіңіз;

• қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы қағидаларын сақтау.

• оқпандарды бір мезгілде өрт ошағына, іргелес қабаттарға немесе шатырға, өрттің коммуникациялық арналар мен құрылымдардың бос жерлері арқылы таралуы мүмкін үй-жайларға енгізу;

Ғимараттардың жертөлелеріндегі өрттерді сөндіру жөніндегі іс-қимылдар:

• ГТҚҚ күшімен бірнеше бағытта сөндіруге, негізгі күштер мен құралдарды тікелей өрт ошағын сөндіруге және бір мезгілде бірінші қабатты қорғауға жіберуге;

• сөндіру және құтқару күштерін басқару үшін байланыс ұйымдастыру;

• жертөленің орналасуын, сақталған материалдардың сипатын, жабынның құрылымдық элементтерін, ғимараттың қабаттарына оттың таралу қаупін анықтау үшін шаралар қабылдау;

• көбік бөшкелерін бірінші кезекте, ал олар болмаған кезде суландырғыштары бар бүріккіш және водыам су ағындарын беруді қамтамасыз ету;

• көлемдегі температураны төмендету және түтінді тұндыру үшін жұқа Шашыратылған суды пайдаланыңыз;

• бұл үшін ғимараттың бос саңылауларын, Көпірлер мен түтін шығаратын құралдарды пайдалана отырып, баспалдақ торларының түтінінің алдын алу шараларын қолданыңыз;

• жағдай кенеттен өзгерген кезде өрт сөндірушілердің кету мүмкіндігін көздей отырып, бар ойықтар арқылы өрт ошағына тез ену мүмкін болмаған кезде жабындарды немесе қабырғаларды ашуды жүргізу;

• қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы қағидаларын сақтау.

24

Ғимараттардың шатырларындағы өрттерді сөндіру бойынша іс-шаралар:

• магистральдарды, әдетте, баспалдақ алаңдары мен сыртқы өрт баспалдақтарымен қамтамасыз етіңіз;

• қажет болған жағдайда түтінді кетіру, көлемдегі температураны төмендету және бөшкелерді беру үшін шатырды ашу;

• өртті жою үшін негізінен суландырғыштары бар Шашыратылған суды пайдаланыңыз;

• ғимараттың жоғарғы қабаттарын қорғау үшін бөшкелерді ұсыныңыз;

• шатырдың бүйірінен де, астынан да бүкіл аумақта жанып жатқан еденді тексеру;

• тік және мұзды шатырларда жұмыс істеу кезінде, сондай-ақ шатырды ашу кезінде от пен түтін шыққан жағдайда қауіпсіздік шараларының сақталуын қамтамасыз ету;

• қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы қағидаларын сақтау.

Ғимараттардың коммуникациялық қабаттарындағы өрттерді сөндіру жөніндегі іс-қимылдар:

• су оқпандарын аз шығынмен беріңіз, мүмкіндігінше көлемді сөндіру құралдарын (газ, қатты отын аэрозолі және т. б.) қолданыңыз немесе еденді көбікпен толтырыңыз;

• өрттің таралуын болдырмау үшін жылу оқшаулауын алуды ұйымдастырыңыз;

• қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы қағидаларын сақтау.

25

2.4 Салынып жатқан ғимараттардағы өрттерді сөндіру

Өрттерді сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізу кезінде:

• ғимараттың тірек конструкцияларын, тіректерді, өткелдерді қорғауды қамтамасыз ету, сонымен бірге су бөшкелерін үлкен ағынмен қамтамасыз ету және өрттің ғимаратқа таралуын болдырмау;

• ғимараттың ішіне өрттер пайда болған кезде үлкен ағынмен су ұңғымаларын жіберіңіз;

• қажет болған жағдайда ормандарды және басқа да жанғыш материалдарды бөлшектеуді (жинауды) жүргізу, өртке қарсы үзілістер жасау;

• жекелеген жағдайларда автосатқыштар мен иінді көтергіштердің көмегімен сөндіру үшін оқпандарды беруді жүргізу.

• Сондай-ақ, қауіпсіздік техникасына ерекше назар аудару қажет, өйткені жаңа ғимараттарда барлық түрдегі қоршаулар жоқ және едендер мен қабырғаларда жабық саңылаулар бар.

ЖОҒАРЫ ҚАБАТТЫ ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТЕРДІ СӨНДІРУ

Өрт кезінде мүмкін:

• оттың тез таралуы ;

• жанып жатқан едендер аймағындағы эвакуация жолдарындағы жоғары температура мен түтін;

• ғимараттың периметрі бойынша өртті сөндіру жөніндегі іс-қимылдарды жүргізу үшін өрт техникасын орнатуды қиындататын кірме алаңдардың болмауы;

• ғимараттың жоғарғы қабаттарына өрт сөндіру құралдарын берудің күрделілігі;

• АСР жүргізу және өртті жою үшін көптеген арнайы техникалық құралдарды қолдану қажеттілігі.

• Өртті барлау бір мезгілде ГТҚҚ-ның кемінде екі буынымен жүргізілсін, бұл ретте қауіпсіздік бекетінде тыныс алуға жарамсыз

26

2ортадағы жеке құрамға шұғыл көмек көрсету үшін ГТҚҚ-ның бір буынын толық жауынгерлік әзірлікте шығарсын.

Жоғары қабатты ғимараттарда өртті сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізу кезінде:

• адамдарды іздеу және құтқару үшін ГТҚҚ бөлімшелерін жіберу;

• құтқарылған адамдардың тыныс алу мүшелерін қорғау үшін өзін-өзі құтқарушыларды қолданыңыз;

• стационарлық құтқару құрылғыларын, сыртқы өрт сөндіру және түтінсіз баспалдақтарды, көтергіш техниканы және серпімді құтқару жеңдерімен жабдықталған құрылғыларды, мамандандырылған жабдықты іске қосу;

• дүрбелеңнің алдын алу үшін ескерту жүйесін, дауыс зорайтқыштарды, мегафондарды және плакаттарды пайдаланыңыз;

• стационарлық өрт сөндіру және түтін шығару жүйелерінің болуы мен жұмыс қабілеттілігін анықтау;

• жеке құрамды және өрт-техникалық қару-жарақты көтеру үшін лифттерді өртке қарсы режимде пайдалану мүмкіндігін анықтау;

• қажет болған жағдайда ғимараттың сыртына екі тармақты орната отырып, жең сызықтарын салу керек: біреуі-жер деңгейіндегі магистральдық желіде, екіншісі-жанып жатқан қабаттан 1-2 қабатқа төмен;

• екі тармақты орната отырып, магистральдық жең желілерін салу: біреуі магистральдық желінің басында (ғимараттың алдында), екіншісі тікелей ғимаратта-өрт ошағының орнынан 1-2 қабат бұрын;

• қажет болған жағдайда аралық сыйымдылықтар мен тасымалданатын мотопомпалардың көмегімен ғимараттың биік бөлігіне су беруді ұйымдастыру;

• қажет болған жағдайда сөндіру және құтқару құралдарымен жабдықталған тікұшақтарды пайдалану;

27

• жеке құрамды, өрт сөндіру автомобильдерін және жең желілерін құлаған шыныдан және басқа заттардан қорғау үшін шаралар қабылдау;

• қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы қағидаларын сақтау.

28

3 Эвакуация шаралары

Адамдарды ғимараттар мен құрылыстардан эвакуациялау

ТЖ-ны зақымдайтын факторлардан қорғаудың негізгі тәсілдерінің бірі қауіпті аудандар мен апат аймақтарынан персоналды, объектілерді және халықты уақтылы эвакуациялау және тарату болып табылады. Эвакуация [лат. evacuatio-босату] - техногендік апат, табиғи апат және т. б. қаупі төнген жерден адамдарды, кәсіпорындар мен мекемелердің мүліктері мен жабдықтарын ұйымдасқан түрде шығару. эвакуациялық іс-шаралар әлемдік Азаматтық қорғаныс бастығының- әлемдік Үкіметінің Төрағасының шешімімен және жедел шешім қабылдауды қажет ететін жекелеген жағдайларда бастықтардың шешімімен жүзеге асырылады Азаматтық қорғаныс, әлемдік субъектілері, кейіннен бағыныштылық туралы есеп.

Апатты су басу, ықтимал қауіпті радиоактивті ластану, химиялық зақымдану аймақтарындағы елді мекендерде, дүлей зілзаланың, авариялар мен апаттардың пайда болу аудандарында (егер адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей қауіп төнсе) тұратын халық эвакуациялауға жатады. Халықты эвакуациялауды жоспарлау, қамтамасыз ету, жүргізу және оны қала маңындағы аймаққа орналастыру жауапкершілігі Азаматтық қорғаныс басшыларына жүктеледі: - Әлем аумағында және оның құрамына кіретін әкімшілік-аумақтық құрылымдарда - Әлем субъектілерінің атқарушы органдарының, жергілікті өзін - өзі басқару органдарының тиісті басшыларына; салаларда және экономика объектілерінде-олардың басшыларына.

Қызметінің салдары халық пен қоршаған ортаның қауіпсіздігіне зиянды әсер етуі мүмкін құрылыстар мен басқа да шаруашылық объектілерін жобалау және пайдалану кезінде ғимараттар мен құрылыстарға қойылатын талаптар техногендік және табиғи сипаттағы төтенше жағдайдың туындауын болдырмау мақсатында инженерлік қорғау іс-шаралары әзірленіп, жүзеге асырылуы міндетті. Барлық ғимараттар мен құрылыстарға еркін қол жеткізу

29

қамтамасыз етілуі тиіс. Ғимараттар, құрылыстар, материалдарды, жабдықтарды сақтауға арналған ашық алаңдар және т.б. арасындағы өртке қарсы алшақтықтар құрылыс нормаларының талаптарына сәйкес келуі тиіс. Оларды үйіп тастауға, материалдарды, жабдықтарды, көлік тұрақтарын, уақытша ғимараттар мен құрылыстарды, оның ішінде мүкәммал тұрмыстық үй-жайларды, жеке гараждарды және т. б. салу және орнату үшін пайдалануға рұқсат етіледі.

Кәсіпорындар мен басқа да объектілердің аумағында өрт сатыларының, өртке қарсы жабдықтардың, ғимараттар мен құрылыстардың эвакуациялық шығуларының тез табылуын қамтамасыз ететін сыртқы жарықтандыру болуы тиіс. Өнеркәсіптік ғимараттың немесе құрылыстың аумағында көрнекті орындарда эвакуациялау жоспарлары орналастырылуы, өрт күзетін шақыру тәртібі көрсетілген тақтайшалар, алғашқы өрт сөндіру құралдарын орналастыру орындарының белгілері орнатылуы тиіс. Үй-жайларды қайта жоспарлау, олардың функционалдық мақсатын өзгерту, жаңа технологиялық жабдықты қолдану жағдайында Құрылыс және технологиялық жобалаудың қолданыстағы нормативтік құжаттарының өртке қарсы талаптарын сақтау қажет. Конструкциялардың отқа төзімділігінің жобалық шегін төмендетуге және адамдарды эвакуациялау жағдайларын нашарлатуға тыйым салынады. Стационарлық сыртқы өрт сатылары, биіктік айырмашылықтарындағы баспалдақтар және ғимараттар мен құрылыстардың шатырларындағы (жабындарындағы) қоршаулар тұрақты жарамды болуы, боялуы тиіс.

Қажет болса, адамдар орналасқан бөлмелердің терезелеріне торларды орнату керек, соңғысы ашылуы, жылжуы немесе алынуы керек. Адамдардың осы үй-жайларында болу кезінде торлар ашық (алынып тасталуы) тиіс. Адамдар жаппай болатын өндірістік үй - жайлар кезінде осындай талаптарды ұстану керек-адамдар саны 50 адамнан асатын болса, құрылыс нормаларының талаптарына жауап беретін, терезелерінде соқыр торлары жоқ және жанғыш жабындары бар ғимараттарда екінші қабаттан жоғары емес

30

орналасқан кемінде екі эвакуациялық шығу жолымен қамтамасыз етілген үй-жайларды пайдалану керек.

Эвакуациялық жолдар мен шығуларға қойылатын талаптар эвакуациялық жолдар мен шығулар бос ұсталуы, ештеңемен бітелмеуі және төтенше жағдай туындаған жағдайда ғимараттар мен құрылыстардың үй-жайларындағы барлық адамдарды эвакуациялау кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз етуі тиіс. Ғимараттар мен үй-жайлардан эвакуациялық шығулардың саны мен мөлшері, олардың конструктивтік және жоспарлау шешімдері, жарықтандыру шарттары, түтінсіздікті қамтамасыз ету, эвакуациялау жолдарының ұзақтығы, оларды қаптау (Әрлеу) құрылыс нормаларының өртке қарсы талаптарына жауап беруі тиіс. Үй-жайларда технологиялық, экспозициялық және басқа жабдықтарды орналастыру кезінде құрылыс нормаларына сәйкес баспалдақ торларына және басқа да эвакуациялық жолдарға эвакуациялық өту жолдары қамтамасыз етілуге тиіс. Бір эвакуациялық шығу жолы бар үй-жайда бір мезгілде 50 адамнан аспайтын адамды орналастыруға (тұруға рұқсат етіледі) рұқсат етіледі.

Эвакуация жолдарындағы есіктер ғимараттардан (үй-жайлардан) шығу бағытында ашылуы тиіс. Үй-жайдың ішінде бір мезгілде 15 адамнан аспайтын жағдайда, сондай-ақ санитариялық тораптарда, балкондардан, лоджиялардан, сыртқы эвакуациялық баспалдақтар алаңдарынан (түтінсіз баспалдақ торабының әуе аймағына апаратын есіктерді қоспағанда) ашылатын есіктерді орнатуға жол беріледі. Үй-жайда адамдар болған кезде эвакуациялық шығу есіктері оңай ашылатын ішкі іш қатуларға ғана жабылуы мүмкін. Адамдар көп жиналатын үй-жайлардағы кілемдер, кілемдер және басқа да еден жабындары еденге сенімді бекітілуі және жану өнімдерінің уыттылығы бойынша қауіптілігі төмен болуы, сондай-ақ орташа түтін шығару қабілетіне ие болуы тиіс. Баспалдақ шерулері мен алаңдарында тұтқалары бар жарамды қоршаулар болуы керек, олар баспалдақ марштары мен алаңдарының құрылыс нормаларында белгіленген азайтпауы керек.

31

Баспалдақ шерулері мен алаңдарында тұтқалары бар жарамды қоршаулар болуы керек, олар баспалдақ марштары мен алаңдарының құрылыс нормаларында азайтпауы керек. Баспалдақ торлары, ішкі ашық және сыртқы баспалдақтар, дәліздер, өткелдер және басқа да эвакуациялау жолдары электр қондырғыларын орнатудың құрылыс нормалары мен ережелерінің талаптарына сәйкес эвакуациялық жарықтандырумен қамтамасыз етілуі тиіс. Эвакуациялық жарықтандыру шамдары ғимаратта адамдар болған жағдайда сумт түскенде қосылуы тиіс. Табиғи жарығы жоқ эвакуация жолдары үнемі электр жарығымен (адамдар болған жағдайда) жарықтандырылуы тиіс.

Бір мезгілде 100-ден астам адам болуы мүмкін қонақ үйлерде, театр-ойын-сауық, емдеу мекемелерінде, басқа да қоғамдық және қосалқы ғимараттардың үй-жайларында, 50-ден астам жұмысшы болған кезде (немесе ауданы 150 м-ден асатын болса) табиғи жарықсыз өндірістік үй-жайларда, сондай-ақ нормативтік құжаттарда көрсетілген басқа жағдайларда эвакуациялық шығу жолдары болуы тиіс эвакуациялық (авариялық) жарықтандырудың қоректендіру көзіне қосылған жасыл фонда ақ түстің "шығуы" деген жазуы бар немесе олардың негізгі қоректендіру көздерінде қоректендіру жоғалған кезде оған автоматты түрде ауысатын Жарық көрсеткіштерімен белгіленеді. "Шығу" Жарық көрсеткіштері үнемі жарамды болуы керек. Көрнекі, көрме және басқа да осындай үй-жайларда (залдарда) оларды адамдар болған барлық уақытта (іс-шара өткізу) қосу керек.

Электр қуаты өшкен жағдайда, кешкі және түнгі уақытта адамдардың жаппай болуы мүмкін ғимараттардың қызмет көрсетуші персоналы (театрлар, кинотеатрлар, қонақ үйлер, жатақханалар, мейрамханалар, ауруханалар, интернаттар, мектепке дейінгі балалар мекемелері және т.б.)., электр шамдары болуы керек. Шамдардың санын әкімшілік объектінің ерекшеліктеріне, кезекші персоналдың болуына, ғимараттағы адамдардың санына қарай айқындайды (бірақ әрбір қызметкерге кемінде бір шам,

32

объектіде кешкі немесе түнгі уақытта кезекші болады).

Эвакуация уақытын есептеу ғимараттан шыққанға дейін адамдарды эвакуациялау ұзақтығы эвакуация жолдарының ұзындығы мен есіктер мен баспалдақтардың өткізу қабілеттілігі бойынша анықталады. Эвакуация жолдарында ағындардың тығыздығы біркелкі және максималды мәндерге жететін жағдайлар үшін есептеу жүргізіледі. ГОСТ 12.1.004-91 сәйкес, адамдарды эвакуациялаудың жалпы уақыты "өрттің басталуынан адамдарды эвакуациялаудың басталуына дейінгі уақыт" аралығынан, ТН Е және эвакуациялаудың есептік уақытынан, ТП-дан тұрады, бұл эвакуация басталған сәттен бастап оның маршрутының жеке учаскелері бойынша адам ағынының қозғалыс уақытының (t,) сомасы болып табылады. үй-жайдан, қабаттан, ғимараттан эвакуациялық шығу жолдары.

Эвакуацияның басталу уақытын есепке алу қажеттілігі біздің елімізде алғаш рет ГОСТ 12.1.004-91 болып белгіленді. Әр түрлі елдерде жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, өрт туралы сигнал алған кезде адам жағдайды зерттейді, өрт туралы хабарлайды, өртпен күресуге тырысады, заттар жинайды, көмек көрсетеді және т. б. орташа мәні эвакуацияның басталуының кешігу уақыты (ескерту жүйесі болған кезде) төмен болуы мүмкін, бірақ салыстырмалы түрде жоғары мәндерге жетуі мүмкін. Бұл кезеңнің ұзақтығы эвакуацияның жалпы уақытына айтарлықтай әсер ететіндіктен, оның мөлшерін қандай факторлар анықтайтынын білу өте маңызды (бұл факторлардың көпшілігі эвакуация процесінде де әсер ететінін есте ұстаған жөн). Осы саладағы қолданыстағы жұмыстарға сүйене отырып, мыналарды бөліп көрсетуге болады:

адамның жағдайы:

• тұрақты факторлар (сезім мүшелерінің шектелуі, физикалық шектеулер, уақыт факторлары (ұйқы/ояту), шаршау, стресс, сондай-ақ мас болу жағдайы);

• ескерту жүйесі;

33

Қорытынды.

Қорытындылай келе, өрттер материалдық құндылықтардың жойылуымен бірге жүреді, адамдардың өмірі мен денсаулығына, қоршаған ортаға қауіп төндіреді. Қоғам, ғылым мен техника неғұрлым тез дамыса, өрт мәселесі мен өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету өзекті бола түседі. Өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтау, отпен жұмыс істей білу, өрттен сақтану және қорғау шараларын білу қажет. Өзіңе қамқор бол, адам өмірі-Жер бетіндегі ең үлкен құндылық!

Жану кезінде  қызметкерлердің әрекеттері.     

 Өрт сөндіргіштердің мақсаты, құрылыс және әрекет ету принципі. Оларды пайдалану және оларды тұтануды немесе өртті сөндіруде қолдану ережелері. Ішкі өрт сөндіру шүмектерінің мақсаты, құрылысы, жабдықталуы; оларды пайдалану ережелері. Өрт сөндіру қалқандары және олардың жабдықталуы. Өрт сөндіруге өрт сөндіру құрал-сайманын және қосалқы құралдарды пайдалану ережелері. Жаңа құрылыстар мен реконструкцияланып жатқан ғимараттарды өрт сөндіру құралдарымен қамтамасыз ету нормалары. Өрт пайда болғанда жұмыскерлердің әрекеттері: өрт сөндіру көмегін шақыру, қолда бар құралдармен сөндіру, өрт орнына келген өрт сөндіру бөлімшесін күтіп алу және олармен еріп жүру. Өртеніп жатқан үй-жайлардан адамдар мен мүлікті эвакуациялауды ұйымдастыру және оның тәртібі.

34

Пайдаланылған әдебиеттер;

1. Өмір қауіпсіздігі редакторы Л. А. Михайлова., 2006

2. Тіршілік қауіпсіздігі негіздері. Алексеенко В. А., Матасова И. Ю., 2001

3. "Өрт қауіпсіздігі туралы" 21.12.1994 N 69-ФЗ Федералдық заңы

4. 22.07.2008 ж. №123-Ф3 "техникалық өрт қауіпсіздігі талаптары туралы регламент".

5. 2009.12.30 N 384-ФЗ "техникалық ғимараттар мен құрылыстардың қауіпсіздігі туралы ереже".

6. ГОСТ Р 12.2.143-2009. Ресейдің ұлттық стандарты Федерациялар. Еңбек қауіпсіздігі стандарттарының жүйесі. Жүйелер фотолюминесцентті эвакуация. Бақылау талаптары мен әдістері.

7. СП 1.13130.2020 " өрттен қорғау жүйелері. Эвакуациялық жолдар мен шығулар".

8. СП 3.13130.2009 " өрттен қорғау жүйелері. Жүйелер өрт кезінде адамдарды эвакуациялауды ескерту және басқару. Өрт сөндіру талаптары қауіпсіздік"

9. СП 56.13330.2011 "Өндірістік ғимараттар". ҚНжЕ жаңартылған редакциясы

31-03-2001.

10. БК 44.13330.2011 "әкімшілік және тұрмыстық ғимараттар". ҚНжЕ 2.09.04-87 жаңартылған редакциясы.

11. Иванников в. п., Клюс п. п. өртті сөндіру жетекшісінің анықтамалығы. - М., 1987.

12. Төтенше жағдайлар жөніндегі органдар мен бөлімшелердің жауынгерлік жарғылары.1 өртті сөндіру. - Мн., 2005

13. Шишканов М. А., Воробьев В.К., Тумарович Ю. г. өрт-тактикалық дайындық негіздері. - Мн., 1996.

14. Астапов в. п., Воробьев В. К., Шишканов м. а. өрт тактикасы бойынша іскерлік ойындар. - Мн., 1999.

35