Горизонтальды, вертикальды және спиральды басқару: заманауи басқару психологиясының бағыттары

Қазіргі таңда әлем күн сайын өзгеріп, жаңа технологиялар мен басқару әдістері үздіксіз дамып келеді. Осындай өзгерістер аясында басқару психологиясының да маңызы артып отыр. Біз, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің магистранттары ретінде, осы пән арқылы тек теориялық білім алып қана қоймай, болашақ маман ретінде қалыптасу жолында жаңа көзқарастарды меңгеріп келеміз.

Басқару психологиясы сабағында талданған әрбір тақырып бізге ерекше әсер қалдырды. Соның ішінде «горизонтальды», «вертикальды» және «спиральды» басқару түрлері кәсіби қызығушылығымызды тудырды. Бұл басқару стильдері тек бизнес пен ұйымдарда ғана емес, сондай-ақ академиялық орта мен ғылыми жобаларда да маңызды рөл атқарады. Біз зерттеп жатқан диссертациялық тақырыбымыз — «Шағын ғарыш аппараттарының қозғалтқыш жүйелеріне негізделген бағытты басқару жүйесін зерттеу» — нақты ғылыми жоспарлау мен ұйымдастыруды талап етеді. Мұндай жағдайда басқару стилінің тиімді таңдалуы жобаның сәтті орындалуына тікелей әсер етеді.

Горизонтальды басқару – бұл команданың тең құқылы, ашық қатынасқа негізделген басқару моделі. Бұл стиль әсіресе заманауи ғылыми жобаларда, стартаптарда және зерттеу топтарында кең таралған. Магистратурада біз жобалық жұмыстарды ұжымдық түрде орындағанда, дәл осы горизонтальды басқарудың пайдасын көрдік. Командада әркім өз пікірін ашық білдіре алады, бұл шығармашылықты арттырып, жаңаша ойлауға итермелейді.

Біздің диссертациялық жұмысымызда да ғылыми жетекшімен және әріптестерімізбен еркін байланыста болу, жаңа идеяларды бірлесіп талқылау маңызды рөл атқарады. Бұл басқару үлгісі әсіресе академиялық ашықтықты, серіктестікті және пікірлер плюрализмін дамытуда үлкен әсер етеді.

Вертикальды басқару – бұл дәстүрлі иерархиялық құрылым. Мұнда шешім қабылдау жоғарыдан төменге қарай жүреді. Бұл стиль әсіресе мемлекеттік мекемелерде, өндірісте және әскери құрылымдарда кең таралған. Біздің университеттегі кейбір оқу үрдістерінде (мысалы, емтихан, есеп беру, бақылау жұмыстарын тапсыру кезінде) дәл осы вертикальды басқару үлгісі қолданылады. Бұл тәртіп пен жауапкершілікті арттырып, мақсатқа нақты бағытталған қадамдарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Диссертациялық зерттеуіміздің бастапқы кезеңдерінде біз нақты құрылым мен тәртіпке негізделген жоспар құрдық. Бұл басқару моделі тапсырмаларды уақытында орындау, есеп беруге дайындығымызды күшейту, сондай-ақ жеке жауапкершілікке деген қатынасымызды жақсартты.

Спиральды басқару – бұл үздіксіз даму, икемді бейімделу және жаңғыруға негізделген басқару моделі. Бұл стиль басқару психологиясындағы ең заманауи тәсілдердің бірі болып есептеледі. Ғылыми салада, әсіресе инновациялық жобаларда, дәл осы модель өте қолайлы. Біздің жобамыз да бірнеше кезеңнен тұрады: теориялық модельдеу, программалық симуляция, нәтижелерді өңдеу. Әр кезең сайын біз жаңа деректерге сүйене отырып, бұрынғы шешімдерді жетілдіреміз. Спиральды басқару бізге тәжірибе арқылы үйренуді, қателіктерден қорықпауға және икемділікті сақтауға мүмкіндік берді. Бұл – кәсіби дамуда аса қажет қасиеттер.

Біз оқып жатқан Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті – еліміздегі жетекші жоғары оқу орындарының бірі. Университетіміз бізге ғылыми зерттеу жүргізуге қажетті жағдайды толықтай ұсынып отыр. Оқу бағдарламасы заманауи талаптарға сай жасақталған, ал профессорлық-оқытушылық құрам тәжірибелі және қолдау көрсетуге әрқашан дайын. Басқа университеттермен салыстырғанда, ҚазҰУ студенттердің ғылыми жобаларға белсене араласуына, халықаралық деңгейде білім алуына зор мүмкіндік береді.

Университетіміздің ресми сайтында атап көрсетілгендей: «ҚазҰУ – Қазақстанның жоғары оқу орындарының арасында QS WUR рейтингісінде алдыңғы қатарда тұр. Инновациялық зерттеу экожүйесі мен академиялық еркіндік ұстанымдары білім алушыларды бәсекеге қабілетті маман ретінде дайындауға бағытталған». Бұл мәлімет бізге үлкен мотивация береді және өзімізді осы университеттің бір бөлшегі ретінде мақтаныш сезіммен сезінеміз.

Қорытындылай келе, басқару психологиясындағы горизонтальды, вертикальды және спиральды басқару модельдері бізге тек теориялық білім емес, нақты өмірде қолдануға болатын тәжірибе берді. Бүгінгі таңда біз меңгеріп жатқан білім мен дағдылар тек магистратураны аяқтауға емес, сонымен қатар болашақта бәсекеге қабілетті маман болуға бағытталған.

Біздің мақсатымыз – тек зерттеу жұмысын орындау ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның ғылыми дамуына үлес қосу. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті бізге осы жолда сенімді негіз беріп отыр.

Тленчиева Н.С.

Педагогика ғылымдарының кандидаты

Сайлаубеков А.Т.

«Ғарыштық техника және технология» мамандығының

1 курс магистранты

Әл- Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті