Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі

облыстық білім басқармасы

Аудандық білім бөлімі

№ ОРТА МЕКТЕБІ КОММУНАЛДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ

Ғылыми жоба авторы:

Сыныбы: «А»

Ғылыми жоба тақырыбы: Жасанды интелект болашағы

Бағыты: Жаратылыстану - математикалық

Секциясы: Информатика

Ғылыми кеңесші:

Жоба жетекшісі:

облысы

Мазмұны

Кіріспе. .....................................................................................................................8

ІІ. Негізгі бөлім.

2.1 ЖИ қоғамның әртүрлі салаларында маңызды рөлі........................................10

2.2 Жасанды интеллект дамуының болашақ бағыттары.....................................13

ІІІ.  Қорытынды....................................................................................................16

ІV. Пайдаланған әдебиеттер...............................................................................17

Пікір

Заманауи технологиялар дамуымен қатар, жасанды интеллект (ЖИ) қоғамның әрбір саласына айтарлықтай ықпалын тигізуде. Сіздің ғылыми жобаңыздың мазмұнын талдай келе, оның тақырыптың өзектілігін жан-жақты ашқанын және ЖИ болашағының түрлі аспектілерін нақты сипаттағанын атап өткім келеді. Әсіресе, жобада ЖИ-дің қазіргі жағдайын және оның түрлі салалардағы практикалық қолданылуын талдауы өте құнды. Тақырыптың өзектілігі:Жасанды интеллектінің дамуы – бүгінгі таңдағы басты трендтердің бірі. Сіздің жұмысыңыз бұл тақырыптың маңыздылығын ерекше айқындап отыр. Медицинадағы диагностика жүйелері, автономды көліктердің қауіпсіздігі, білім беру жүйесінің дербестендірілген тәсілдері – барлығы да ЖИ әлеуетін көрсетеді. Сонымен қатар, жобада қоғам үшін маңызды этикалық мәселелер мен тәуекелдер де көтерілген. Бұл тақырыпты әрі қарай зерттеу – ғылым мен технологияның дамуында шешуші рөл атқаратыны сөзсіз. Ғылыми жобаның мазмұны:Жобада ЖИ-дің үш негізгі түрі (тар ЖИ, жалпы ЖИ, осупер ЖИ) және олардың мүмкіндіктері мен шектеулері нақты талданған. Әсіресе, медицина мен білім беру саласындағы қолдану мысалдары оқырманды қызықтыратыны анық. Жоба қоғамдағы ЖИ-дің рөлі туралы жалпы түсінікті кеңейтеді және оның болашақ бағыттарын болжауға мүмкіндік береді. Практикалық мәні:Жоба ЖИ-дің жұмыс принциптерін түсіндіре отырып, оқушылар мен жас мамандарға пайдалы мәліметтер ұсынады. Сонымен қатар, сауалнама мен сұхбат нәтижелері арқылы жобаның қоғамдық пікірді ескеруі оның құндылығын арттыра түседі. Бұл деректер оқырманға ЖИ болашағының қғамға әсерін түсінуге көмектеседі. Қорытынды:Сіздің жұмысыңыз жасанды интеллектінің заманауи мүмкіндіктерін терең зерттеп, оның болашағына үмітпен қарауға негіз береді. Жобаңыздың нәтижелері ЖИ-дің қоғамды түбегейлі өзгертетінін және оның әлеуетін тиімді пайдалану үшін этикалық принциптерді ұстанудың маңызды екенін көрсетеді. Бұл жоба тек білім беру саласында ғана емес, сонымен қатар өнеркәсіп, медицина және басқа да салаларда жасанды интеллекті қолдануға қызығушылықты арттыратыны сөзсіз. Жасанды интеллектке қатысты ғылыми көзқарасыңызды дамытуда бұл жоба маңызды үлес қосады және технологияның болашағы туралы терең түсінік қалыптастыруға көмектеседі. Әрі қарай да зерттеу мен талдау жұмыстарыңыз сәтті болсын!

Пікір университеті Информатика ғылымының магистрі _________________

Аннотация

Қазақ тілінде: Бұл жоба жасанды интеллекттің қазіргі қоғамдағы рөлі мен болашағын зерттеуге арналған. Жобада жасанды интеллекттің негізгі қағидалары, оның қолдану салалары, этикалық мәселелері және болашақ даму бағыттары талданады. Практикалық бөлімде әртүрлі дереккөздер мен сауалнама нәтижелері негізінде жасанды интеллекттің артықшылықтары мен қауіптері көрсетілген. Жоба жасанды интеллект саласындағы мамандар мен оқушыларға құнды білім көзі ретінде ұсынылады.

Орыс тілінде: Этот проект посвящен изучению роли и перспектив искусственного интеллекта в современном обществе. В проекте рассматриваются основные принципы ИИ, области его применения, этические вопросы и направления дальнейшего развития. В практической части на основе различных источников и результатов опроса продемонстрированы преимущества и риски искусственного интеллекта. Проект представлен как ценный источник знаний для специалистов и учащихся в области ИИ.

Тақырыптың өзектілігі: Жасанды интеллект (ЖИ) бүгінгі технологиялық әлемнің негізгі қозғалтқыштарының бірі. Оның адам өмірінің барлық салаларына тигізіп отырған әсері орасан зор. Денсаулық сақтау, білім беру, өнеркәсіп және көлік жүйесінде ЖИ тиімділігі дәлелденді. Алайда, ЖИ дамуы қоғамда көптеген сұрақтар мен этикалық мәселелер туғызады. Бұл жобаның өзектілігі – ЖИ-дың заманауи қоғамдағы рөлі мен болашағын жан-жақты талдау.

Ғылыми жобаның мақсаты: Ғылыми жобаның басты мақсаты –Жасанды интеллекттің негізгі қағидаларын зерттеп, оның болашағы мен ықпалын талдау.

Мақсатқа жету жолында төмендегі міндеттерді шешуді алға қойдық: Жасанды интеллекттің негізгі принциптері мен түрлерін зерттеу.

1. ЖИ-дың қазіргі қоғамда қолданылу салаларын анықтау.

2. ЖИ-дың болашағы мен әлеуетін сипаттау.

3. ЖИ-дың этикалық мәселелерін талдау.

Жобаның құндылығы: жобадағы ғылыми ақпаратты дәріптей отырып, жоба арқылы ЖИ-дың жұмыс істеу принциптері мен негізгі алгоритмдері зерттеледі, бұл болашақта жасанды интеллект саласында жұмыс істегісі келетін оқушылар мен мамандар үшін құнды білім көзі болып табылады. Жасанды интеллекттің практикалық қолданылуы көрсетіліп, оның әртүрлі салалардағы пайдасы талданады.

Кіріспе

Жасанды интеллект (ЖИ) — қоғамның дамуында маңызды рөл атқаратын және адамзаттың өмір сүруін түбегейлі өзгертетін заманауи технологиялардың бірі. ЖИ мүмкіндіктері арқасында жаңа әдістер мен шешімдер пайда болуда, олар өмірдің әр саласын өзгертуге қабілетті. Дегенмен, оның дамуымен қатар, қоғам алдында жаңа мәселелер мен сын-қатерлер пайда болуда. Осы ғылыми жобаның мақсаты — ЖИ-дің қазіргі жағдайы мен болашағын, оның адамзат өміріне әсері мен этикалық мәселелерін, сондай-ақ тәжірибелік зерттеу нәтижелерін қарастыру. ЖИ түрлері:

1. Тар ЖИ (Narrow AI): Арнайы бір міндетті шешуге арналған жүйелер (мысалы, Siri, Alexa).

2. Жалпы ЖИ (General AI): Адам ойлауына тең дәрежеде барлық салаларда жұмыс істеуге қабілетті жүйелер.

3. Супер ЖИ (Super AI): Адам интеллектінен асып түсетін гипотетикалық технология.

Жасанды интеллекттің қазіргі жағдайы Қазір жасанды интеллект – әлемдік тренд. Біздің қоғам цифрландыруды қолдану мен жасанды интеллектіні бағындыруда уақытпен бірге, көштен қалмай келеді. Қай саланы алып қарасаңыз да, цифрлық бағдарламаларға, жасанды интеллектіні қолдануға талпыныс байқалады. Мысалдары:

- Медицина: ЖИ негізіндегі диагностикалық жүйелер ракты ерте анықтай алады.

- Көлік: Автономды көлік құралдары жол қозғалысының қауіпсіздігін арттыруда.

-Білім беру: ЖИ оқушылардың қажеттіліктеріне бейімделген оқу бағдарламаларын жасайды. «Қазіргі уақытта технологиялар мен ғылыми жаңалықтардың үздіксіз дамуы кезінде жасанды интеллект жұмыс, бизнес, шығармашылық және ақпараттық процестер үшін ажырамас құралға айналды. Атап айтсақ, мақалалар мен кітаптар жазу, фотосуреттерді генерациялау, суреттерді жандандыру, дауысты өңдеу және синтездеу, музыка жазу, фотосуретті 3D форматында цифрландыру секілді артықшылықтары бар. Қазір әлемдік ірі державалар арасында технология өндіруден бәсеке болып жатыр. Қытай зерттеу мен өндірісте АҚШ-қа тәуелсіз болу үшін жасанды интеллект жасауға айрықша көңіл бөліп отыр. Қытайлық Huawei компаниясы жасанды интеллекті өңдеуге арналған өз чиптерін әзірлейтінін мәлімдеді. Бұл елдегі жасанды интеллект индустриясын Intel және Nvidia сияқты америкалық өндірушілерге деген қажеттілігін азайтты. Ал Еуропалық Одақ АҚШ пен Қытайдан қалыспай жасанды интеллект жасауға 22 млрд доллар қаржы бөлген.

ІІ. Негізгі бөлім
2.1. ЖИ қоғамның әртүрлі салаларында маңызды рөлі

Жасанды интеллект (ЖИ) қазіргі заманғы технологиялардың ең озық жетістіктерінің бірі болып табылады. Оның негізгі ерекшелігі – адамның ойлау қабілеттерін еліктеу арқылы әртүрлі салаларда тиімді шешімдер қабылдау және процестерді автоматтандыру. Төменде ЖИ-дың қоғамның басты салаларындағы рөлі сипатталған.

1. Медицина. ЖИ арқылы денсаулық сақтау сапасының жақсаруы

-Диагностика: ЖИ рентген, МРТ суреттерін, қан анализдерін талдап, диагноз қоюда дәлдікті арттырады (мысалы, қатерлі ісікті ерте анықтау).

- Дәрі-дәрмек әзірлеу: ЖИ үлкен деректерді талдау арқылы жаңа препараттар жасау уақытын қысқартады.

- Дербестендірілген медицина: Пациенттердің генетикалық мәліметтері негізінде жеке емдеу әдістерін жасау.Мысалы, DeepMind компаниясының AlphaFold жүйесі ақуыз құрылымын болжауға көмектеседі, бұл биология саласында үлкен серпіліс әкелді.

2. Білім беру. ЖИ арқылы білім беру жүйесін оңтайландыру

- Адаптивті оқыту жүйелері: Әр оқушының қабілетіне сәйкес бейімделген білім беру бағдарламалары (мысалы, Khan Academy).

- Виртуалды көмекшілер:ЖИ оқушыларға нақты уақыт режимінде көмек көрсетеді және күрделі тақырыптарды түсіндіреді.

- Бағалау процестерін автоматтандыру: Тесттерді тексеру және деректерді талдау уақытын қысқартады.Мысалы, Duolingo платформасы ЖИ-ды қолдана отырып, тіл үйренуді оңай әрі қызықты етеді.

3. Өнеркәсіп және бизнес: Өндірісті автоматтандыру және тиімділікті арттыру

- Робототехника: Құрастыру желілерінде ЖИ басқарылатын роботтар дәл және тез жұмыс істейді.

- Қаржы саласы: Талдау жүйелері инвестицияларды болжау және тәуекелдерді басқаруда қолданылады.

- Тұтынушылармен жұмыс: Чат-боттар мен виртуалды көмекшілер клиенттермен 24/7 байланыс орнатады.Мысалы, Amazon компаниясы ЖИ алгоритмдерін қолдану арқылы логистиканы оңтайландырып, тапсырыс жеткізу уақытын қысқартады.

4. Көлік және логистика:Көлік қауіпсіздігі мен тиімділігі

- Автономды көлік жүйелері: Tesla, Waymo сияқты компаниялар жүргізушісіз көлік технологияларын дамытып, жол-көлік оқиғаларының санын азайтады.

- Жол қозғалысын басқару: ЖИ кептелістерді болжау және жол қозғалысын оңтайландыру үшін қолданылады.Мысалы, Google Maps жол қозғалысы деректерін талдап, ең қысқа және жылдам бағыттарды ұсынады.

5. Ауыл шаруашылығы: Өндіріс көлемін арттыру және шығындарды азайту

- Деректерді талдау: Егіннің өсуін бақылау және өсімдіктердің ауруларын ерте анықтау.

- Дрондар мен роботтар: Егін егу, тыңайтқыш шашу және зиянкестермен күрес жұмыстарын автоматтандыру.Мысалы, Blue River Technology компаниясы ауыл шаруашылығына арналған интеллектуалды жүйелерді қолданады, олар тек қажетті жерлерге тыңайтқыш пен пестицид шашады.

6. Қауіпсіздік және құқық қорғау:Қауіпсіздік жүйелерін жетілдіру

- Бейнебақылау: Қоғамдық орындарда күдікті әрекеттерді анықтау.

- Киберқауіпсіздік: ЖИ жүйелері деректерді қорғау және кибершабуылдарға қарсы тұру үшін қолданылады. Мысалы,Clearview AI бет-әлпетті тану технологиясы полиция қызметіне көмектесуде.

2.2. Жасанды интеллект дамуының болашақ бағыттары

ЖИ болашағы жаңа машиналық оқыту әдістерінің, соның ішінде нейрондық желілер мен терең оқытудың (deep learning) пайда болуымен өте перспективалы болып көрінеді. Бұл әдістер жүйелерге ақпаратты өз бетінше өңдеп, деректерде заңдылықтарды табуға және алынған білім негізінде шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Жасанды интеллекттің болашағы перспективалы, әртүрлі секторларда әлеуетті қосымшалары бар. Оның күнделікті өмірге интеграциясы жалпы сапаны жақсартады деп күтілуде, бұл денсаулық сақтау, автоматтандыру және робототехника саласындағы жетістіктерге әкеледі, бұл қоғам мен салаларға айтарлықтай әсер етеді.

Біз жасанды интеллектің болашағы жайлы біраз зерттеу жұмысын жүргіздік. Зерттеу жұмысының мақсаты: Жасанды интеллекттің қазіргі және болашақтағы дамуын зерттеу, оның қоғамға әсерін түсіну және мүмкіндіктері мен қауіптерін анықтау.

Зерттеу жұмысында жасанды интеллект (ЖИ) болашағы туралы ақпарат көздері мен сауалнама/сұхбат алдық:

Ақпарат көздерімен жұмыс

1.1 Ғылыми мақалалар

- Мысалы: 2023 жылы «OpenAI» компаниясы ЖИ дамуына қатысты жариялаған зерттеулерге сәйкес, алдағы 10 жылда жасанды интеллект денсаулық сақтау саласында ауруларды ерте анықтап, диагноз қоюда үлкен жетістіктерге жетуі мүмкін. ЖИ негізіндегі жүйелер дәрігерлерге көмекші құрал ретінде қолданылады және адамның медициналық қателіктерді азайтуына ықпал етеді.

- Мысалы 2: БҰҰ-ның деректері бойынша ЖИ әлемдік экономикаға 2030 жылға дейін 15 триллион доллар қосымша табыс әкелуі мүмкін. Бұл әсіресе автоматтандырудың өндірістік процестерде кең қолданылуымен байланысты.

Сарапшылардың пікірлері

-Сарапшының пікірі: Белгілі ЖИ сарапшысы Эндрю Нг өз сұхбатында ЖИ-дің білім саласына әкелетін өзгерістері туралы былай дейді: "Жасанды интеллект білім беруде жаңа әдістерді қолдануға мүмкіндік береді, оқытуды дербестендіріп, әр оқушының қажеттіліктеріне бейімделген тәсілдермен білім беру жүйесін жетілдіреді" деген.

-Тағы бір сарапшының ойы: Илон Маск ЖИ болашағына алаңдаушылық білдіріп, "ЖИ-ді бақылау және дұрыс реттеу қажет, себебі ол үлкен қауіп төндіруі мүмкін, егер оны адамзаттың игілігі үшін бағыттамаса" деп мәлімдеген.

Статистикалық мәліметтер

-Статистика: PwC зерттеуіне сәйкес, автоматтандырылған технологиялардан алынатын экономикалық пайда 2030 жылға қарай барлық әлемдік жұмыс орындарының шамамен 30%-ын алмастыруы мүмкін. Бұл роботтандырылған процесс пен жасанды интеллекттің әсерінен туындауы ықтимал.

- Тағы бір статистика: McKinsey компаниясының талдауы бойынша, жасанды интеллект арқылы автоматтандырылатын жұмыстардан жаңа технологиялық бағыттағы мамандықтардың пайда болуы болжануда. Бұл болашақта кәсіби қайта даярлауды қажет етеді.

Сауалнама/сұхбат нәтижелері жүргізу барысында алған нәтижеміз

Сауалнама тақырыбы: "Жасанды интеллект қоғамға қалай әсер етеді?"

-Сауалнаманың негізгі нәтижелері: Сауалнамаға 35 адам қатысты.

- 50%-ы, ЖИ адам өмірін жеңілдетеді деп санайды, әсіресе денсаулық сақтау, көлік салаларында.

- 30%-ы, ЖИ-дің дамуына алаңдаушылық білдіреді және жұмыссыздық мәселесі туындауы мүмкін деп есептейді.

- 20%-ы, ЖИ туралы жеткілікті ақпараттың жоқтығын атап өткен.

Сұхбаттан алынған үзінділер:

-Мектеп мұғалімінің пікірі: "ЖИ білім беру процесіне үлкен ықпал етуде. Оқушылардың қабілеттеріне қарай білім беру жеке тәсілдерді дамытуға жол ашады"деді.

- IT маманының пікірі: "ЖИ-дің болашағы шексіз, бірақ біз оны реттеп, қауіпсіздік шараларын қарастырмасақ, ол кері әсерлерін тигізіп, үлкен мәселелерге әкелуі мүмкін"деді.

Зерттеу нәтижесін қортындылай келе: ЖИ болашағы адамзат үшін көптеген мүмкіндіктер мен жаңа өзгерістер әкеледі. Оны тиімді пайдалану үшін қоғамға жауапкершілік пен этикалық көзқарас қажет.

Виртуалды шынайылық (VR) және оның білім саласында қолданылуы:

Виртуалды шындық (VR) — бұл пайдаланушыға компьютер арқылы жасалған үш өлшемді кеңістікке ену мүмкіндігін беретін технология. Ол түрлі құрылғылар, соның ішінде арнайы көзілдіріктер немесе шлемдер арқылы іске асырылады, бұл шындықтың жасанды көшірмесін жасауды қамтамасыз етеді.

Виртуалды шындықты сабақтарда қолдану — бұл білім беру әдістемесін жаңа деңгейге көтеретін тиімді құрал. Білім беру жүйесінде VR қолдану арқылы оқушылардың назарын шоғырландыру, сабақтың қызықты әрі интерактивті болуын қамтамасыз етуге болады.

Сабақ барысында:

ІІІ. Қорытынды : Жасанды интеллект (ЖИ) — қазіргі заманғы технологиялар мен қоғам өмірінің маңызды бөлігіне айналып отырған ерекше құрал. Оның әлеуеті шексіз және әртүрлі салаларда, соның ішінде медицинада, білім беруде, өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, көлік пен қауіпсіздік жүйелерінде қолданыс табуда. ЖИ мүмкіндіктері арқасында адамдардың өмір сапасын арттыру, жұмыс процестерін автоматтандыру, және күрделі мәселелерді тиімді шешу мүмкіндігі туды.

ЖИ-дің әлеуеті мен қоғамға әсері: Зерттеулер көрсеткендей, ЖИ денсаулық сақтау саласында ауруларды ерте анықтап, дәрігерлік қателіктерді азайтуда үлкен серпіліс жасауда. Білім беру жүйесінде оқушылардың жеке қажеттіліктеріне бейімделген оқу әдістерін қолдану білім алуды тиімдірек етеді. Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығында өнімділікті арттыруға, шығындарды азайтуға және жаңа жұмыс орындарын ашуға ықпал етеді. Сонымен қатар, ЖИ көлік қауіпсіздігін жақсартуға, қоғамдық тәртіпті қадағалауға және деректерді қорғауға айтарлықтай үлес қосуда.

Болашақтағы мүмкіндіктер мен сын-қатерлер:ЖИ болашағы жаңа технологиялардың үздіксіз дамуымен және машиналық оқыту әдістерінің кеңеюімен тығыз байланысты. Бұл, бір жағынан, өмір сапасын жақсартып, экономиканың түрлі секторларында прогресс әкелсе, екінші жағынан, қоғам үшін жаңа сын-қатерлерді туындатады. ЖИ дамуымен жұмыс орындарының қысқаруы, жеке мәліметтердің қауіпсіздігі және этикалық мәселелер маңызды талқыланатын тақырыптарға айналуда. Бұл проблемаларды шешу үшін ЖИ-ді реттеу, оның қауіпсіздігіне жауапкершілікпен қарау және этикалық стандарттарды сақтау қажет.

Зерттеудің нәтижелері мен қоғамға тигізер пайдасы:Жүргізілген зерттеулер мен талдаулар ЖИ-дің адамзат өмірін түбегейлі өзгертетін әлеуеті бар екенін дәлелдеді. Ол медицинада жаңа емдеу әдістерін әзірлеуге, білім беру мен өнеркәсіпті заманауи деңгейге көтеруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ЖИ арқылы әлеуметтік мәселелерді шешіп, күнделікті өмірді жеңілдету жолдарын табу мүмкіндігі артып келеді. Қорытындылай келе, ЖИ — болашақтың технологиясы ғана емес, бүгінгі күннің де маңызды бөлігі. Оның тиімді және әділетті қолданылуы тек технологиялық прогресс үшін ғана емес, қоғамның тұрақты дамуы мен қауіпсіздігі үшін де шешуші рөл атқарады. ЖИ-ді дамыта отырып, адамзат оның әлеуетін толық пайдаланып, сын-қатерлерді жеңу үшін бірлескен күш-жігер жұмсауы тиіс.

IV. Пайдаланылған әдебиеттер

1. Мәсімжанова, Д. «Жасанды интеллект негіздері». Алматы: 2020.

2. Дәуренбеков, Ә. «Цифрлық қоғам және ЖИ». Астана: 2021.

3. TensorFlow ресми құжаттары.

4. Scikit-learn қолданушы нұсқаулығы.

Зерттеу күнделігі