Қ ОР Қ ЫТ АТА АТЫНДА Ғ Ы Қ ЫЗЫЛОРДА УНИВЕРСИТЕТІ

Инфляция және
тұрғындардың
өм р сүру
қаб лет
ДАЙЫНДА Ғ АН: ЭК-19-1 О Қ У ТОБЫ
САРСЕНБАЙ ЖА Ң ЫЛ

Инфляция
ИНФЛЯЦИЯ – Б Ұ Л К Ү РДЕЛІ ДЕ,
К Ө ПФАКТОРЛЫ ҚҰ БЫЛЫС; ОЛ Қ А Ғ АЗ А Қ ША
АЙНАЛЫМЫНА НЕГІЗДЕЛГЕН
ЭКОНОМИКА Ғ А Т Ә Н Ж Ә НЕ Ұ ДАЙЫ Ө НДІРІС
ПРОЦЕСІНІ Ң Б Ұ ЗЫЛУЫМЕН СИПАТТАЛАДЫ.
ИНФЛЯЦИЯ Е Ң АЛДЫМЕН ТАУАР
БА Ғ АЛАРЫНЫ Ң Ө СУІ Ж Ә НЕ ШЕТЕЛ
ВАЛЮТАЛАРЫНЫ Ң Қ ЫМБАТТАУЫ РЕТІНДЕ
К Ө РІНЕДІ.
ИНФЛЯЦИЯ ЖАЛПЫ БА Ғ А ДЕ Ң ГЕЙІНІ Ң
ЖО Ғ АРЫЛАУЫМЕН Ж Ә НЕ А Қ ШАНЫ Ң
ҚҰ НСЫЗДАНУЫ АР Қ ЫЛЫ ТУЫНДАЙДЫ.

Жай инфляция

Инфляция даму
деңгейіне, өсу
қарқынына
байланысты
мынандай
бөлімдерге
бөлінеді:

Жай - мұнда нақты бағаның жоғарылауы
жылына не бары 3-4 % аспаған жағдайда
(экономикаға өте күшті əсер етпейді) бірақ
бағаның жай құнсыздануына əкеп соғады.

Ашық инфляция
Ашық- жоғарылауы 5-10% - ға тең болғанда.
Экономикалық орта нақты өзгерістерге
ұшырайды. Бағаға ешқандай да кедергі
болмайды, оның еркін өсуі байқалады.

Гиперинфляция
Гиперинфляция – нақты бағаның
жоғарылауы 20%дан көбейген жағдайда
экономикалық зиянға шығуы,
шаруашылықтардың кризист к жағдайларға
ұшырауы

Инфляцияның
пайда болу
себептерi:

Қағаз ақша байлықтың тек белг с ғана. Қағаз ақша қазына сақтау
қызмет н толық атқара алмайды. Қор сақтау үш н адамдар ақшасына
құнды заттар алуға ұмтылады. Қор рет нде қағаз ақша шектелу көлемде
ғана сақталады. Олардың көб айналымға шығарылады, айналымдағы
ақша көлем қажетт л ктен тыс өсед . Артық ақша сұранымды
арттырады. Артық сұраным, өз кезег нде бағаларға қатты ықпал жасап,
оларды көтер п ж беред .

1.Инфляцияның жандануы- болжамдарға байланысты,
қорытынды жүзеге асырылу кезеңінде экономикалық өсімнің
əсерінен пайда болады.
2.Инфляциялық дефицит - өндірістегі аппараттың
дамуының жетіспеушілінен сұранысқа байланысты тауарлар
мен қызмет етудегі қамтамасыз етілмеуінен туындайды.

Қазақстанда инфляцияның
пайда болуына келес себептер
себепш :

қоғамдық өндірістің терең
деформациясы мен
диспропорциясы;
экономиканың құрылымдық
ауытқуы;
тауар өнімдерін
өндірушілердің монополизмі;
милитаризацияланған
экономика;
мемлекеттік бюджеттің
ақшасын тиімсіз пайдалану.

Қазақстандағы инфляциялық тет ктерд ң
с-қимылы мемлекетт к
қаржыландырылумен және жең лд к
несиеленд румен ынталандырылды.
Бағаны либерализациялау және өнд р ст
қысқарту кез нде осыған ерген жалақыны
көтеру сұраныс инфляциясының өнд р ст ң
шығындар инфляциясына қайта өсу не
әкелд . Ақшалай жүйен ң бұзылуы және
елде қаржы шиелен су н құру; айырбас
үрд стер н ң табиғилануы; ұлттық өн мд
бөлудег нақты өзгер стер; халықтың
мүл кт к қабаттасуының күшею ;
инвестициялардың қысқаруы; тауарлар
мен қызмет көрсетулерге бағалардың
әркелк өсу инфляцияның салдарлары
болып табылады.

2020 жылда(2020 жылғы желтоқсан 2019 жылғы
желтоқсанға) баға азық-түл к тауарларына–
11,3%, азық-түл к емес тауарларына–
5,5%,ақылы қызметтерге 4,2% жоғарылады.

2020 жыл ғ ы қ а ң тардан бастап ТБИ–ді
есептегенде азы қ –т ү лік тауарларыны ң ү лесі –
39,0%, азы қ –т ү лік емес тауарлар – 28,9%, а қ ылы
қ ызметтер 32,1% құ рады.

Күтілетін төлем балансының тапшылығы аясында айырбастау
бағамының бағаларға тасымалдануы ұлғайған фискалдық
импульс инфляцияға әсер етеді, оның инфляцияға ықпалы 2021
жылы да жалғасады. Тиісінше, 2021 жылы мұнай бағасының
біртіндеп өсуі және ішкі экономиканың қалпына келуі аясында
жылдық инфляция 4-6% дәлізінің жоғарғы шекарасына жақын
қалыптасады және 2022 жылы да осы дәлізде болады. Осыған
байланысты инфляция болжамы мынадай таргеттерге сәйкес
келеді: 2021-2022 жылдары 4-6%, 2023-2024 жылдары 4-5% және
2025 жылы 3-4%.

Қ Р Премьер-Министрі Ас қ ар Маминні ң т ө ра ғ алы ғ ымен ө ткен Ү кімет
отырысында Қ аза қ станны ң 2021-2025 жылдар ғ а арнал ғ ан әлеуметтікэкономикалы қ даму болжамы қ аралды. Қ Р Ұ лтты қ Банкіні ң Т ө ра ғ асы
Ерболат Досаев баяндамасы

АЗЫҚ-ТҮЛІК ИНФЛЯЦИЯСЫ
Өнд р с орындарының жабылуына және
к р стерд ң төмендеу не байланысты
тұтынушылық белсенд л кт ң төмендеу не
қарамастан, COVID-19 пандемиясы
басталғаннан бер жыл сайынғы азық-түл к
бағаларының өсу н ң жеделдеу байқалады.
Бұл нег з нен ТЖ режим мен шекаралардың
жабылуы жағдайында жетк зу т збег н ң
бұзылуына байланысты.
Халық Иммунитетт жоғарылату үш н
қолданатын тағамдардың жекелеген
түрлер не (сарымсақ, имбирь, жем стер, атап
айтқанда цитрус жем стер ) сұраныстың артуы
байқалды. Осы кезеңде болашақта пайдалану
үш н азық-түл к сатып алу т ркелд . Азық-түл к
инфляциясын жеделдетуд ң ұқсас
тенденциялары әлемн ң көптеген елдер нде
болды.

Қазақстан Республикасы қаз р әлеуметт к-экономикалық дамудың нег зг өлшемдер бойынша әлемдег дамыған,
яғни орта деңгейден жоғары табысы бар мемлекеттер қатарынан көр нуге қаб летт .

Кестеден бай қ а ғ анымыздай халы қ ты ң т ұ рмыс де ң гейіні ң негізгі әлеуметтік-экономикалы қ
к ө рсеткіштеріні ң бастысы орташа айлы қ атаулы жала қ ы. Демек орташа айлы қ жала қ ыны ң к ө беюі
ба ғ аны ң құ нсыздануынан, инфляцияны ң әсерінен деп айта аламыз.

Қызылорда облысындағы күнкөр ст ң ең төменг деңгей н ң шамасы

2020 жылғы қазанда күнкөр ст ң ең төменг

Облыс бойынша азық-түлік
деңгей н ң шамасы
33 496 теңген құрады. Нег зг тамақ өн мдер н түрлерінің нақты тұтыну деңгейі
тұтынудың ең төменг нормаларынан
тұтыну стандарттарынан
есептелген орта есеппен халықтың жан
жоғары, демек халықты əлбасына шаққандағы күнкөр ст ң ең төменг
ауқатының жақсарғандығын
деңгей н ң шамасы 2020 жылғы қазанда
өткен аймен салыстырғанда 1,2%-ға
көрсетеді.
жоғарлады.

Заңнамаға сәйкес азаматтардың
жекелеген санаттарына мемлекет
қаражаты есеб нен әлеуметт к
көмек көрсет лед . Қызылорда
облысы әк мш л к тарапынан
жасалып жатқан шараларға
қарамастан кедейш л к пен
жұмыссыздық, әл де сақталып
отыр.

Халықтың өткен шақ
төлемд к қаб лет н ң төмен
болғанына қарамастан
оның осы шақ және
болашақтағы төлемд к
қаб летт л г н артуды
жет лд ру шеш м н табу
күрдел мәселелерд ң б р .
Нарықтық қатынастарда
халықтың тұрмыстық –
әлеуметт к дамуына
қоғамдық тұрғыда қолдау,
жерг л кт және
республикалық бюджет
қорларынан
қаржыландыру қажет.

Халықтың күнкөр с деңгей не байланысты нег зг
индикаторлары

Жүрг з лген талдау нәтижес нде соңғы он жылдағы халық
табыстары нег зг көрсетк штер н ң саралануы және
теңс зд г жүзеге асырылды, аймақтар және үй
шаруашылықтарының тұру орны бөл н с нде кедейл к
көрсетк штер қарастырылды.
Зерттеуд қорытындылай келе, аймақтағы нег зг
макроэкономикалық көрсетк штерд ң оң өс м көр н с нде
«кедейл к» феномен ауылдық жерлер және елд ң кейб р
аймақтары үш н әл де өзект екен н атап кеткен жөн.
Аймақтағы қалалық әр ауылдық өң рлердег үй
шаруашылықтарының едәу р үлес ндег табыстар
тұтынудың ең төменг деңгей нен аспайды. Әл де болса
ауыл тұрғындарының жұмыспен қамтылу және лайықты
еңбекақы, сонымен қатар олардың халықты әлеуметт к
қорғау бағдарламаларында қатысу мәселелер өзект
болып отыр.

ҚОРЫТЫНДЫ
Экономиканың жасаушы күш халық. Халықпен
экономиканың қатынастары шыңдалып дамыған сайын
өркениетт ел қатарына қосыла аламыз.
Табыстар барлық халықтың материалдық жақсы өм р
сүру хал н ң нег з н құрайды. Халықтың ақшалай табысы,
олардың деңгей , құрылымы, алу көздер және саралану
дәрежес қоғамның экономикалық және әлеуметт к
жағдайының маңызды көрсетк ш .

Назарларыңызға рақмет!