Жасанды интеллекттің психикалық денсаулық зерттеулерінде қолданылуы

Кіріспе

Жасанды интеллект (ЖИ) қазіргі заманғы психикалық денсаулық саласында жаңа мүмкіндіктерді ашып отыр. Диагностика, мониторинг және терапевтік интервенциялар үшін ЖИ‑ны пайдалану зерттеушілерге науқастардың эмоционалдық және психологиялық күйін жылдам және дәл бағалауға мүмкіндік береді. Осы мақалада ЖИ‑ның психикалық денсаулық зерттеулеріндегі қолданылу бағыттары, әдістемелік ерекшеліктері, мүмкіндіктері мен шектеулері қарастырылады.

ЖИ қолдану салалары

1. Диагностика: ЖИ‑модельдер депрессия, алаң‑даум, PTSD және басқа психикалық бұзылыстарды болжауда қолданылады. Олар электрондық медициналық жазбалар, сауалнама нәтижелері және әлеуметтік желі мәтіндерін талдау арқылы ақпарат жинай алады.
2. Мониторинг: Пациенттің психикалық күйін ұзақ мерзімді бақылау, өзгерістерді алдын ала анықтау. Чат‑боттар, мобильдік қосымшалар және сенсорлық деректерді талдау арқылы жеке мониторинг жүзеге асады.
3. Интервенция: Терапиялық чат‑боттар және виртуалды ассистенттер когнитивтік және эмоционалдық қолдау көрсете алады. Олар пациенттерді психо‑білім беру материалдарымен қамтамасыз етіп, кейбір когнитивтік бұрмалауларды түзетуге көмектеседі.

Әдістемелік ерекшеліктері

Зерттеулер көбінесе генеративті ЖИ‑модельдерге негізделген. «Zero-shot prompting» және алдын ала дайындалған деректер жиынтығы жиі қолданылады. Бағалау құралдары ретінде клиникалық шкалалар, адам бағалаушылары және сенімділік көрсеткіштері пайдаланылады.

Мүмкіндіктері

- ЖИ зерттеулердің жылдамдығын арттырады.
- Деректерді көп көлемде талдауға мүмкіндік береді.
- Пациентке жеке бағытталған қолдау көрсетеді.

Шектеулері

- Модельдердің клиникалық дәлдігі мен сенімділігі толық бағаланбаған.
- Этикалық және мәдени аспектілер толық ескерілмеген.
- Қысқа мерзімді және шектеулі үлгілерде жүргізілген зерттеулер.
- Ұзақ мерзімді әсерлер (сенімнің бұрмалануы, деректер қауіпсіздігі) зерттелмеген.

Қорытынды

Жасанды интеллект психикалық денсаулық зерттеулерінде үлкен әлеуетке ие. Ол диагностика, мониторинг және терапевтикалық интервенцияны жетілдіруде маңызды құрал бола алады. Дегенмен, әдістемелік жетілдіру, клиникалық валидация және этикалық мәселелерді шешу арқылы ғана оның тиімділігі толық жүзеге асады.

Дереккөздер (APA)

1. Kolding, S., Lundin, R. M., Hansen, L., & Østergaard, S. D. (2024). Use of generative artificial intelligence (AI) in psychiatry and mental health care: a systematic review. Acta Neuropsychiatrica. https://doi.org/10.1017/neu.2024.50
2. BMC Psychiatry. (2025). The application of artificial intelligence in the field of mental health: a systematic review. BMC Psychiatry. https://bmcpsychiatry.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12888-025-06483-2
3. Artificial intelligence in mental health care: a systematic review of diagnosis, monitoring, and intervention applications. (2025). Psychological Medicine. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39911020/
4. Wang, L., … et al. (2025). Evaluating Generative AI in Mental Health: Systematic Review of Capabilities and Limitations. JMIR Mental Health, 12, e70014. https://doi.org/10.2196/70014
5. Rządeczka, M., Sterna, A., Stolińska, J., Kaczyńska, P., & Moskalewicz, M. (2024). The Efficacy of Conversational Artificial Intelligence in Rectifying the Theory of Mind and Autonomy Biases: Comparative Analysis. arXiv. https://arxiv.org/abs/2406.13813